Samenwerken overheid en bedrijfsleven mede n.a.v. Vlottrekken/versnellen bouwprojecten in vijf regio’s in ons land in opdracht van Bouwend Nederland, VNO-NCW en Min. BZK
Team Watertorenberaad Antoinette van Heijningen Urbancore Juni/juli 2014
Ontstaansgeschiedenis Watertorenberaad
Geld is op
Planvorming stokt
Bouw stagneert
Onduidelijk wie regie voert
Wie zijn het Watertorenberaad? • Vastgoedpartijen: Proper-Stok/ Heijmans, Blauwhoed, Vorm Bouw en ontwikkeling, AM, Dura Vermeer, Hurks, ERA Contour, 4 the city • Corporaties: Havensteder, Woonstad Rotterdam, Ymere, de Alliantie, Rochedale, Woonzorg Nederland • Overheid: Rotterdam, Amsterdam, Den Haag, Breda, Tilburg, Zwolle, Ede, Leiden, Provincies Zuid-Holland en Noord-Holland, Ministeries BZK, I&M. • Adviseurs: Urbancore, Collegamento, Ecorys, Boekel de Neree.
Verbindingen + verankeren
DENKEN
Watertorenberaad
Initiëren Ondersteunen Klankbord
Rijk Kenniscentra Brancheorganisaties Vernieuwing in gebiedsontwikkeling • samenwerkingsvorm • klant centraal • investeren • planningsinstrumenten Opzet verspreiden
Pilots
Ervaringen Inhoud Werkwijzen Praktijk leren + ontwikkelen
! • Werksessies • Website • Onderzoek
DELEN
DOEN
Kennisbank
Watertorenberaad Werksessies • Anders plannen • Anders samenwerken • Ander planologisch-juridisch instrumentarium • Anders investeren Huidige Pilots • Organische ontwikkelstrategie Sluisbuurt, Amsterdam • Langjarige gebiedsontwikkelingen • Essay grondbeleid met 15 gemeenten • Vlottrekken/Versnellen Woningbouwprojecten • Leer en ontwikkeltraject o.a. Ministerie I en M.
Wat zagen we in die 50-60 projecten? Ondernemers
-
Actuele vakkennis nodig (economisch, sociaal, ruimtelijk) en van deze tijd! : => Actueel vakmanschap
-
Inleving in de samenleving en dienstbare opstelling: => Maatschappelijk vakmanschap
-
Meer procesvaardigheden nodig (scenario-denken)
-
Nieuwe investeringsvehikels nodig en financiering
Wat zagen we in die 50-60 projecten? Gemeenten en provincie
-
Vasthouden aan strakke programmering woningbouw • Provincie en gemeenten verantwoordelijk voor overprogrammering • Mismatch toegewezen contingentering en actuele marktkansen • Onnodige stagnatie • Naar elkaar wijzen van gemeente en provincie
-
Eigen grond Eerst!
-
Hoge kosten voor doorberekening publieke diensten
-
Vasthouden aan oude afspraken en contracten, De Heilige GREX
Wat leerden we over samenwerking? • Loopt vaak nog stroef. • Partijen zitten regelmatig elk op hun eigen financieel belang • Vasthouden aan traditionele rolverdeling en afspraken kaders • Aan de voorkant te weinig nagedacht • Te hoge verwachtingen en te optimistisch
• Moeilijk voor burgerinitiatieven om hun rol te krijgen/nemen
Oplossingsrichtingen Voorbeelden -
-
-
Oost Brabant: Succesvolle bemiddeling ontwikkelaar-bouwer-gemeente: nieuw plan en partij West Brabant: wel/geen monument, scenario-denken, herstart met omgeving, programma ruil met andere locatie
Limburg: veel suggesties voor markt en realisatie, kredietunie-denken voor projectpartners en ondernemers, meebewegen grondafname afspraken Zeeland: financiering via crowdfunding, certificaten via regionale privémarkt, experimentstatus Gelderland: combinatie 2 ondernemers, medewerking gemeente : sturen op waarden Gelderland: inzicht in markt en veroudering plan
Wat zijn lessen voor samenwerken overheid en ondernemers in de toekomst? • Transparantie: Gebiedsontwikkeling is geen onderonsje meer tussen alleen ontwikkelaar, gemeente en corporatie/belegger: andere spelers, andere mensen, andere taal, andere organisatie- en verdienmodellen • Vraagt om meebewegen en flexibiliteit Groter wederzijds inlevingsvermogen Meebewegende en samen delende financiële constructies, risico’s alleen aan anderen laten gaat niet meer Opener samenwerkingsvormen • Andere verdienmodellen en financiering: Kredietunie, crowdfunding, certificaten van private markt, tijdelijke functies, groepsfinanciering, verbreding maatschappelijke businesscase (energie, afval, water, zorg)
Drie vraagstukken om nader te verkennen 1.
Participatie, betrekken van de samenleving
2.
Planologisch juridisch kader
3.
Grondbeleid nieuwe stijl
Participatie • • • •
Burgerinitiatieven komen nog te weinig van de grond Stimulering samenwerking bewoners en ondernemers Betrokken overheid in plaats van teruggetrokken Ondersteuning CPO en PO, - Co-creatie waarbij ook ondernemers worden betrokken - Bouw je eigen buurt
Planologisch juridisch kader • Beleid en programmering: - Vraaggericht en flexibeler, - Te veel doelstellingen en kaders: te ingewikkeld - Gezamenlijke afspraken waarbij ondernemers worden betrokken • Inrichting planologisch juridische procedures: - Toepassen coördinatieregeling - Globale bestemmingsplannen - Van publiekrechtelijk naar privaat rechtelijk regelen
Naar een Nota Grondbeleid Nieuwe Stijl Hoe kan de Nota Grondbeleid afgestemd worden op de nieuwe realiteit?
Strategie Nota grondbeleid Vooraf: Beschouw grondzaken als een gewone afdeling zoals andere afdelingen en niet als de melkkoe van de gemeente. Ruim spookopbrengsten op en neem de pijn van het afboeken. Vervolgens is er ruimte voor nieuw beleid.
Hoofdlijn essay grondbeleid nieuwe stijl • Inhoudelijke koersbepaling: lange termijn ambities centraal, zonder te programmeren • Procesmatige koers: meebewegen met ontwikkelingen via een handelingsleidraad en spelregels die door de gemeenteraad zijn vastgesteld • Consequentie voor aansturing en rolneming: raad op afstand maar toch dichtbij, strakke procesregie
• Concrete vertaling principes in Nota Grondbeleid: ‘actieffaciliteren’, af/opbouwen en herijken
Principes grondbeleid
Tot slot Niemand kan het meer alleen • Overleg op lokaal/regionaal niveau van overheid en ondernemers • Provinciale stimulering en ondersteuning • Rijkssteun d.m.v. Expertteams (o.a. voor vlottrekken/ontslakken vanaf 2015) • En daarom is er overleg tussen gemeenten en Bouwend Nederland • En het Watertorenberaad
