READER – WERKBLADEN WORKSHOPS 2013-2014 Basis- en Kennismakingsworkshops Linux & Open Source Software WORKSHOP 1. De Ubuntu desktop. Introductie. Deze workshop gaat over Linux besturingssystemen (LinuxOS = Linux Operating System) en Open Source Software (OSS), software die je kan gebruiken voor je pc, laptop, notebook, tablet en smartphone. In de meeste gevallen zul je een Windowscomputer hebben, met de bijbehorende software als Office en Internet Explorer. Deze software noem je gesloten source software. Je mag deze software niet veranderen, je mag de bron niet bekijken en je mag het niet kopieeren, vermenigvuldigen of verspreiden. Voor de aanschaf en update's moet je verder betalen. Gesloten source software wordt meestal gemaakt door een bedrijf, door IT specialisten die daar een goede baan aan hebben. Je moet betalen voor de programma's die een dergelijk bedrijf maakt, en vaak ook voor de updates. Linux. De naam Linux komt van een Fin, Linus Thorvalds. Hij is de maker van de zogenaamde Linux-kernel. Dat is een software-programma, die een soort van ruggengraat vormt in de besturing van een pc. Het bestaat uit softwarecode die de verschillende onderdelen in je pc aanstuurt. Door die ruggengraat aan te vullen met andere softwareprogramma's, zoals bv. een zogenaamde grafische schil en andere software zoals een tekstverwerker en een webbrowser, kan je een pakket samenstellen waarmee je makkelijk allerlei taken met je pc kunt uitvoeren. Linux Distro's. Hoewel onbekend bij het grote publiek, is Linux een grote markt-speler. Meer dan 90% van alle servers (bedrijfscomputers, internetservers) werkt met een Linux besturing. Een smartphone met het Android besturingssysteem is een smartphone die werkt met een op Linux gebaseerde besturing. Veel apparaten met een digitale bediening worden door Linux bestuurd; denk daarbij aan een home theater system, een smart tv en een dect-telefoon. Dat noem je 'embedded Linux'. -1-
Ook voor pc's wordt Linux steeds meer gebruikt: Veel tablets en smartphones draaien het Androidsysteem en wereldwijd neemt het gebruik van zogenaamde Linux-distro's die op pc's draaien, meer en meer toe. Een Linux – distributie (Linux Distro) is een pakket aan software, 'gecomponeerd' rondom de Linux kernel. Er zijn wereldwijd bedrijven en IT specialisten aan het werk om deze pakketten samen te stellen en te onderhouden, beschikbaar te stellen voor het publiek, en om mensen te helpen en ondersteunen in het gebruik ervan. Linux en Open Source Software wordt gemaakt en onderhouden door IT specialisten over de hele wereld, vaak in hun vrije tijd! In deze workshop maak je kennis met een aantal marktleiders op het gebied van Linux-distro's zoals Ubuntu en Mint. Om je verder een voorbeeld te geven van het gebruik van een distro als Ubuntu; Alle Google kantoren werken met Ubuntu en Google servers met Linux. Wereldwijd zijn er zo'n 20 miljoen Ubuntu gebruikers. Het ministerie van Defensie heeft 30.000 Ubuntu-werkplekken in gebruik. Beschrijf wat open source software is: __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ In deze eerste workshop leer je over:
Er zijn vele vertalingen van 'ubuntu' mogelijk, waaronder:
Werken met de Ubuntu-distro met de Unity grafische omgeving Een windowsbestand zoals een document, openen en bewerken met het LibreOffice pakket. De webbrowser Midori gebruiken Tickr – Nieuws Ticker gebruiken. Softwarebeheer: Programma downloaden en installeren.
"Eén-zijn" "Menselijkheid tegenover anderen" "Ik ben omdat wij zijn" Een veel gebruikte definitie van ubuntu is "het geloof in een universeel gedeeld verbond dat de gehele mensheid verbindt". Een langere definitie, zoals gebruikt door Aartsbisschop Desmond Tutu (1999): "Iemand met ubuntu staat open voor en is toegankelijk voor anderen, wijdt zich aan anderen, voelt zich niet bedreigd door het kunnen van anderen omdat hij of zij genoeg zelfvertrouwen put uit de wetenschap dat hij of zij onderdeel is van een groter geheel en krimpt ineen wanneer anderen worden vernederd of wanneer anderen worden gemarteld of
Website: www.linuxflavourz.nl
onderdrukt."
-2-
Opstarten: GRUB In deze eerste workshop leer je werken met de Ubuntu desktop. Maar op de pc waaraan je werkt is een dualboot geinstalleerd: Je kan kiezen uit 2 verschillende Linux-besturingen: Ubuntu en Mint. Als je de pc of laptop aan zet krijg je een keuzescherm te zien, die heet: GRUB (Grand Unified Bootloader). Dit is een programmaatje dat laat zien welke besturingen er op de computer zijn geinstalleerd, zodat je er een keuze uit kan maken. Het ziet er zo uit ↓ en je moet met behulp van de pijltjestoets de 5e regel kiezen, gevolgd door een enter. (Kies de eerste regel die begint met het woord Ubuntu).
De Ubuntu desktop.
-3-
Unity De manier waarop je met Ubuntu je pc bestuurt, heet Unity. Het is een grafische omgeving die door Ubuntu zelf is gemaakt en zo ingericht dat het ook voor tablets en smartphones gebruikt wordt. Links op je bureaublad zie je een vertikale menubalk met iconen, de Launcher. Hier zijn standaard een aantal programma's en koppelingen in opgenomen. Het bovenste icoon geeft toegang tot de Dash. De Dash geeft je een overzicht van alles wat er op je pc vinden is. Klik op het Dash icoon. Er verschijnt een soort overlay-venster met een zoekbalk.
Onder in dat venster zie je 6 icoontjes op een rij. Klik het icoon naast het huisje (home). Je krijgt nu een overzicht van alle software en bestanden op je computer.
-4-
Als je op het balkje 'Resultaten Filteren' in de rechterbovenhoek klikt kan je ook zoeken met rubrieken. Tot slot kan je een programma ook zoeken door in de zoekbalk de naam in te typen. Typ om het eens te proberen 'Rek' in het zoekvak. Open daarna het programma 'Rekenmachine'.
LibreOffice: Documenten maken. Het programma waarmee je in Linux documenten kunt maken zoals verslagen, werkstukken, presentaties en spreadsheets heet LibreOffice. Het geeft dezelfde functies als MicrosoftOffice alleen hoef je voor dit programma geen licentie te kopen. Ook kan je makkelijk documenten die je had gemaakt met MicrosoftOffice, open en bewerken met LibreOffice. Het boekje waarmee je nu werkt zit ook in de map Persoonlijke Map – Documenten en is een .odt -file, wat betekent: open document textfile. Zoek het op via de Launcher – Persoonlijke Map – Documenten en klik het open. (Workshop 13-14 01.odt) Internet: Webbrowsers. Zoals je misschien wel weet heb je tegenwoordig verschillende programmaś waarmee je het internet op kan. Zo ken je waarschijnlijk wel Internet Explorer van Windows, Safari voor Apple en (Google)Chrome voor Android/Linux. Maar in de Open Source/Linux wereld heb je er nog meer zoals Firefox en Midori. Die laatste browser ga je nu eens uitproberen. Ga via de Dash en de rubriek Internet naar het Midori- icoon en klik erop. Surf naar YouTube en open een filmpje.
-5-
Ubuntu 'customizen'. Natuurlijk wil je nu eigenlijk snel af van die lelijke achtergrond van je bureaublad. Of vind je de menubalk in de linkerkant van het scherm wel onhandig. Gelukkig kan je iedere Linux distributie helemaal naar eigen smaak inrichten. We beginnen met de achtergrond veranderen waarmee je meteen ook andere instellingen kunt wijzigen: Klik met rechtermuisklik op een willekeurige plek van het bureaublad. Kies in het venster dat geopend wordt, 'Werkbladachtergrond wijzigen'. Er wordt nu een venster geopend waarmee je de achtergrond kunt veranderen, de grootte van de iconen van de Launcher kunt veranderen en in het tabblad 'Gedrag', de verbergfunctie van de Launcher kunt aanzetten. De Launcher is dan standaard niet te zien, behalve wanneer je de muispijl de linker(boven-)kant van het scherm raakt.
4 Bureaubladen?! In de Launcher bevindt zich een knop waarmee je alle bureaubladen die zijn ingesteld, kunt zien, de Ẃorkspace Switcher. Het zijn er 4. Dit gebruiksitem kan heel handig zijn als je verschillende taken tegelijk aan het uitvoeren bent, zoals internetten, een document bewerken en foto's bewerken.
-6-
Tickr Tickr is een 'lopende nieuwsregel' op je scherm. Het is een leuke en waardevolle, widget-achtige applicatie die leuk oogt op je bureaublad. Open 'Tickr' eerst via de Launcher. Volg de aanwijzingen van de leerkracht tot je een lopende nieuwsregel op je bureaublad hebt. Helaas zie je hier Engels nieuws voorbij komen. Dat gaan we veranderen.
Firefox Om de nieuwsitems in Tickr te veranderen gaan we een rss-feed ophalen. Dat is een soort van nieuwsgegevens-stroom die o.a. door nieuwswebsites wordt uitgezonden. Als er nieuwe items zijn die in het nieuws verschijnen, worden ze automatisch in de stroom (rss-feed) opgenomen. Die feed kan je met een rss-reader(zoals Tickr) binnenhalen en weergeven op je computer. In deze workshop gaan we zelf een rss-feed samenstellen. Doel wordt een nieuwsregel in Tickr te maken die nieuws bevat over 'jongeren'. De rss-feed maken we met behulp van news.google.nl. Open daarvoor eerst Firefox via de Launcher. Type vervolgens in de url-balk 'news.google.nl'. Type daarna in de google zoekbalk 'jongeren'.
-7-
Nieuwsfeed samenstellen. Als het goed is heb je nu een resultaatpagina van google nieuws met nieuwsitems over 'jongeren'. Scroll de pagina nu helemaal naar onder. Onderaan de pagina zie je een klein rss-icoontje. Klik erop met rechtermuisklik. Kies vervolgens 'koppelingslocatie kopieren'. Ga met de muis naar de lopende nieuwsfeed op je bureaublad. Klik erop met rechtermuis-klik en ga via 'File' naar 'Ópen Feed'.
Je krijgt nu een venster te zien met een overzicht van de rss-feeds die standaard in Tickr zitten. Zoals je ziet zijn er ook een aantal feeds (BBC) aangevinkt; die worden nu vertoond op je bureaublad. Ga vervolgens naar het invoervak 'Enter new URL', druk op de knop 'Clear' en plak de in het geheugen opgeslagen rssfeed in het vak. (rechtermuis-klik – kies 'Plakken / Paste'). Klik vervolgens op de knop 'Toevoegen - Add'. De rssfeed in het romgeheugen is toegevoegd aan de lijst. Vink nu alle andere aangevinkte rssfeeds uit, en de 'Jongeren'-rssfeed aan. Klik tot slot op de knop 'OK(select)
-8-
Ubuntu Software Centrum. In alle Linux distributies heb je een programma waarmee je software kan downloaden. Feitelijk biedt dit programma toegang tot een soort softwarekluis (repository) op internet, speciaal afgestemd op jouw Linux-distro, in dit geval Ubuntu 12.04. Via deze 'repository' kan je programma's downloaden die je wilt gebruiken in je distro. Klik in de Launcher op het Ubuntu SoftwareCentrum icoon.
Klik in het zoekvakbalkje rechtsbovenaan in het venster en typ daar het woord 'pinball'. In het venster dat nu geopend is, klik de regel van 'Pinball' aan en klik vervolgens 'Installeren'. Wachtwoord: flavourz. Start het spel met behulp van de pijltjestoetsen en de entertoets. Flippers werken met de 2 Shift-toetsen. Bal in het veld brengen: Enter-toets.
-9-
Tot Slot. In verband met volgende groepen die met deze workshop/cursus aan de slag gaan ga je tot slot een aantal zaken ongedaan maken. Zo moet je weer de orginele achtergrond toevoegen en Tickr in zijn orginele staat brengen. Pinball moet je de-installeren. Achtergrond in orginele staat terug brengen: Rechtermuisklik op het bureaublad; kies Werkbladachtergrond wijzigen; kies de paarse achtergond. Tickr: Rechtermuisklik op Tickrbalk; kies File-Open Feed; Klik op Verwijderen om 'Jongeren Google News' uit de lijst te wissen en vink opnieuw 3 BBC feeds aan. Klik vervolgens op OK(Selec) en Sluiten. Pinball verwijderen: Via de Launcher klikken op Ubuntu softwarecenter. Typ in het zoekvak Pinball. Klik op de Pinball – regel en vervolgens op 'Verwijderen'. Wachtwoord = flavourz. Bedankt voor je medewerking!
- 10 -
