Reactienota, advies Een vliegwiel voor Twente, gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o

Reactienota, advies ‘Een vliegwiel voor Twente’, gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. INHOUD

september 2008

Inleiding A. Algemeen B. Ruimtelijke aspecten C. Milieuaspecten D. Participatie in ontwikkelingsproces E. Marktkansen F. Haalbaarheid, economische en financiële aspecten G. Afwegingen H. Overig I. Reactie op advies commissie MER Bijlagen 1. Overzicht van personen en organisaties die gereageerd hebben op de startnotitie 2. Erratum grondgebruik en invoer MCA 3. Reactie inzake exploitatie luchthaven

INLEIDING De notitie ‘Een vliegwiel voor Twente’ met het advies om twee vlekkenplannen te kiezen voor nadere uitwerking tot structuurvisie voor de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. heeft van 5 juni 2008 tot en met 16 juli 2008 ter inzage gelegen. Tussen 10 en 12 juni hebben vijf informatie- en debatbijeenkomsten in de regio plaatsgevonden. Daar was de mogelijkheid om mondeling zienswijzen in te dienen. Alle schriftelijke reacties die naar aanleiding van de ter inzage legging zijn binnengekomen, en de verslagen van de mondeling ingebrachte zienswijzen, zijn gebundeld. Deze nota bevat de voorgestelde beantwoording van alle binnengekomen reacties. In deze nota wordt bovendien ingegaan op het advies van de commissie voor de milieueffectrapportage over de wijze waarop in het advies rekening is gehouden met de richtlijnen voor de milieueffectbeoordeling. De binnengekomen reacties zijn gebundeld, samengevat en beantwoord per onderwerp (zie voor de indeling de inhoudsopgave). Bij elke reactie is in de eerste kolom het nummer van de reactie aangegeven, waar nodig met een volgnummer van onderdeel van de reactie. In de tweede kolom is de (korte) naam van de indiener van de reactie opgenomen. Bijlage 1 bevat een overzicht van de personen en instanties van wie de binnengekomen reacties afkomstig zijn. De derde kolom bevat de zienswijze of een samenvatting daarvan. In de vierde kolom volgt de beantwoording.

2

Volg- Reactie op de num- notitie van mer A53 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel A56 Roodhart

Samenvatting van de zienswijze

A71-3 SAVT

Verzoek om een toelichting op de optimalisatie van de modellen 2 en 4 en de consequenties hiervan voor de verbeterde ranking in de Multi criteria analyse

Antwoord

Plan A voldoet aan alle criteria, plan B leidt niet tot een duurzamer Twente in de groene zin des woords.

De VTM heeft, om de plannen met elkaar te kunnen vergelijken, gebruik gemaakt van diverse indicatoren en wegingen. De ‘groene’ aspecten vormen een deel van het totale afwegingskader (p. 36 van de notitie). De uitwerking van het uitgangspunt van VTM klopt in het VTM ziet duurzaamheid als een evenwicht tussen de belangen geheel niet. Ontwikkeling is duurzaam als van ‘people, planet en prosperity’. Dat is ook, met andere productieactiviteit en consumptie duurzaam is. woorden, in haar missie opgenomen. A58 Natuur en Milieu Sluit zich aan bij de zienswijze van Landschap Overijssel Zie reactie op zienswijze 57. Overijssel en Vereniging Natuurmonumenten. A65 B&W Hof van Waardering voor wijze van werken en onderschrijven Voor kennisgeving aangenomen. Twente van missie. A70-1 Lentink Nadere motivering van de aanleiding, en onderbouwing De VTM heeft de missie geformuleerd op basis van de analyse van de gewenste economische structuurversterking dat werkgelegenheid verloren is gegaan door het vertrek van gewenst. de Luchtmacht, en de wenselijkheid om de economische structuur in de regio Twente te versterken. A70-2 Lentink Nadere motivering ten aanzien van een duurzamere In de missie van VTM is het aspect van een duurzame ontwikkeling gewenst; pleidooi voor aandacht voor ontwikkeling opgenomen. Een goede belans tussen de duurzame productie in eventueel te vestigen bedrijven. belangen van ‘people, planet en prosperity’ is daarbij leidend. A71-1 SAVT Het VTM-keuze-advies met bijlagen voldoet niet aan de Het VTM-advies is objectief en zorgvuldig tot stand gekomen. basiseis van objectiviteit en zorgvuldigheid en is Alle onderzoeken zijn door deskundige onafhankelijke daardoor niet bruikbaar als basis voor de politieke instanties verricht en alle cijfers zijn transparant gemaakt. besluitvorming in september 2008. A71-2 SAVT Verzoek om een onderzoek van de Algemene Op formele en procedurele gronden is VTM niet in de positie Rekenkamer om het advies van de VTM in de notitie Een om de Algemene Rekenkamer te verzoeken tot het uitvoeren vliegwiel voor Twente te beoordelen. van een onderzoek. De onderzoeken van de Algemene Rekenkamer worden verricht krachtens de wet of op verzoek van de Tweede Kamer of uit eigen beweging.

Het verschil in score wordt gerepresenteerd door vergelijking van de scores 2 en 2b en 4 en 4b. In model 2b is ten opzichte van model 2 toegevoegd het 3

A71-4 SAVT

A73-1 Lonnekerland

A73-2 Lonnekerland A75 Langenhof

brandweer oefencentrum/ evenementenfuncties/ sport en is het vakantiepark verkleind. In model 4b is ten opzichte van model 4 toegevoegd het brandweer oefencentrum/ evenementenfuncties/ sport, extra kantoorprogramma en is commercieel leisure/ themapark onderdeel van programma geworden. Zie ook bijlage 2. In de bijlagen bij het VTM keuze-advies zijn verschillende Zie bijlage 3. aantallen passagiers gebruikt die onderling niet overeenkomen. Verzoek tot aanpassing van het advies. Betreurt gebrek aan aandacht voor de historische VTM heeft getracht om de relatie met de omgeving van het taakverdeling in de regionale hoofdinfrastructuur, en vliegbasisterrein zelf in de notitie tot uitdrukking te brengen, constateert een ruime mate van verrommeling in de en zal dat zeker in de te ontwikkelen structuurvisies ook planning. nadrukkelijk doen. De keuze van VTM om het advies te geven met ‘vlekkenplannen A en B’ te werken is mede gebaseerd op het besef dat de modellen 1 t/m 4, 1b t/m 4b en 5 nog een zekere mate van herordening nodig hebben en er een robuust landschappelijk raamwerk ontworpen moet worden.. De opdracht aan VTM wordt ongelukkig geacht. Voor kennisgeving aangenomen. Twente mag geen tweede stedelijk gebied worden. Nu De keuze voor eventuele kaders en begrenzingen wordt kaders stellen en beleidsplannen opstellen heeft geen gemaakt door de democratisch gekozen bestuursorganen. zin, de kaders zullen in de tijd steeds verzet worden al naar gelang er ‘behoefte’ is. Hoe garandeer je dat de luchthaven zijn eigen broek op Marktconsultatie en aanbesteding zullen te zijner tijd hierover kan houden terwijl er nog geen exploitant is gevonden, duidelijkheid dienen te verschaffen. Zie ook bijlage 3. en hoe is dat denkbaar met de voorgestelde vliegbewegingen? Een duidelijk standpunt pro of contra de luchthaven doet Voor kennisgeving aangenomen. geen recht aan de pluriformiteit van Saxion.

A76

Hardeman

A78

Saxion

A85

Eelerwoude

Het is niet duidelijk waarom het advies alleen planontwikkeling betreft voor uitsluitend de eigendommen van de Staat. Het gaat om een groter gebied dan alleen het vliegveld.

A86

Graas

Indiener geeft met 3 stellingen aan dat zijns inziens een

De VTM heeft een groter gebied onderzocht maar de gepresenteerde plannen beperkt tot de eigendommen van de Staat teneinde ongewenste speculatie te voorkómen. Inmiddels hebben de gemeente Enschede en Dinkelland WVG gevestigd op gronden grenzend aan het vliegveld. VTM heeft de opdracht te onderzoeken welke 4

A89-1 BUND

A89-2 BUND

B3-1

Hessel

B3-2

Hessel

B3-3

Hessel

B15

Bathoorn

B16

Haafkes

vliegveld ontwikkelen niet zinvol is: er is geen vliegveld met moderne voorzieningen, daarom kan het vliegveld niet tot verdere ontwikkeling komen, zijn er geen mogelijkheden tot delen van kosten, en dan komt de internationaal georiënteerde industrie niet naar Twente, en geen werkgelegenheid. Er is alleen een betonnen baan, en een modern vliegveld op 60 km afstand. De stukken zijn pas op 9 juni 2008 toegezonden, hoewel de ter inzage legging van 5 juni t/m 16 juli 2008 was. Dat maakt tijdige reactie door een vrijwilligersorganisatie lastig. Indiener herhaalt een aantal opmerkingen die bij de Startnotitie voor de m.e.r. (in maart 2007) zijn ingediend.

gebiedsontwikkeling, alle aspecten overwegende, de beste bijdrage levert. Daarbij wordt zowel een ontwikkeling zonder luchthaven (in vlekkenplan A) als een ontwikkeling met een luchthaven (in vlekkenplan B) onderzocht. Wij nemen kennis van de opvatting in deze zienswijze.

Helaas waren niet tijdig voldoende exemplaren van de stukken beschikbaar. Dat betekent dat we ook zienswijzen die enige dagen na afloop van de termijn binnenkwamen nog meenemen, om niemand te benadelen. Bij de uitvoering van de planm.e.r. nemen we deze opmerkingen mee, overeenkomstig de in juni 2007 vastgestelde reactienota bij de Richtlijnen voor de m.e.r..

Een industrielocatie zit al in de planning.

Op dit moment beschikken zowel vlekkenplan A als B over zones voor economische / leisure activiteiten. Daarbij is de omvang van deze zone in vlekkenplan A aanzienlijk kleiner. De programmering in deze zone die vlekkenplan A schetst, doelt ook op zorg- en recreatieve functies. Laat bewoning alleen op de Zuidkamp plaatsvinden om Beide vlekkenplannen A en B doelen op zoveel mogelijk zorgvuldig met het natuurlandschap om te gaan. concentratie van activiteiten, waardoor waardevolle elementen van het natuurlandschap behouden en versterkt kunnen worden. VTM acht het wenselijk om woningbouw op de Zuidkamp en het Prins Bernhardkamp nader te onderzoeken; ook passende vormen van woningbouw op het vliegveldterrein zelf wil VTM in de structuurvisie onderzoeken. Het zwembad moet blijven en heeft modernisering nodig. Het zwembad staat op het terrein dat in eigendom is van het Ministerie van Defensie en valt daarom buiten de directe planontwikkeling door de VTM. Twente-Rijnkanaal: maak een aftakking halverwege Een dergelijke opgave valt buiten de opdracht en Enschede en Hengelo, net achter de nieuwe ijsbaan en verantwoordelijkheid van VTM. trek het kanaal over het vliegveld richting het DortmundEmskanaal. Dit alles kan in Euregionaal samenwerkingsverband. maar relatief weinig groen en overige bebouwing te verdwijnen. Luchthaven planologisch op de slechtst denkbare locatie; De vliegbasis heeft zich in de loop der tijd ruimtelijk een luchthaven, de meest vervuilende en aan ontwikkeld, net als de omliggende netwerksteden van Twente woonbederf onderhevige bestemming, te midden van het die in diezelfde periode organisch naar elkaar toe zijn 5

dichtst bebouwde deel van Twente. Deze locatie leent zich bij uitstek het beste voor topvoorzieningen.

B17

VVEAT

B18

KvK c.s.

B20

VVD Oldenzaal

B45

STAWEL

gegroeid. Welke ruimtelijke functies het beste passen in dit gebied maakt onderdeel uit van het planproces. In ieder geval dienen zowel een ruimtelijke invulling met, als een invulling zonder luchthaven te passen binnen de missie van VTM. Luchthaven Twente helpt het nationale Een goede bereikbaarheid is een van de belangrijke luchtvaartprobleem op te lossen. Uit diverse voorwaarden van een goed vestigingsklimaat in een regio. Een onderzoeken blijkt dat (exclusief luchthaven Twente) de luchthaven draagt bij aan het verstevigen van een luchthavencapaciteit in Nederland aan z'n grenzen zit. vestigingsklimaat, met name als het een onderdeel vormt Richt luchthaven Twente zodanig in dat deze luchthaven binnen een algeheel infrastructuurnetwerk. Voor Twente ook voor ander regio's soulaas biedt: goede verbindingen liggen hier veel mogelijkheden en die worden op dit moment met spoorwegen- en autowegennet, adequate verkend. Een en ander wordt meegenomen in het nader onderzoek naar vlekkenplan B. Zie ook bijlage 3. faciliteiten. Leg voor het vrachtvervoer korte, snelle verbindingen aan naar vrachtoverslagplaatsen (bijv. aan het Twentekanaal). Om de kansen voor vliegtuigonderhoud maximaal te Omdat het een compacte luchthaven wordt als gekozen wordt benutten voor Twente zal een verbinding met het voor vlekkenplan B, zijn deze hangers niet meer te bereiken Oostkamp met de grote hangars behouden moeten voor vliegtuigen. blijven. Bij keuze voor de variant zonder luchtvaart is de weg vrij Zowel het plan zonder luchthaven, als wel het plan met voor ongebreidelde bouw, de druk op uitbreiding vanuit luchthaven schetst een gebiedsontwikkeling met Hengelo (Klein Driene) Enschede (Drienerlo, Lonneker), geconcentreerde ontwikkelingen. Dit om zodoende natuurwaarden en landschappelijke kwaliteiten te waarborgen Oldenzaal en Dinkelland is dermate groot dat, zeker in combinatie met de intensieve bebouwing die dan op het en eventueel te versterken. Ongebreidelde bouw in het gebied luchthaventerrein zelf zal plaatsvinden, de kans dat het dient te allen tijde te worden voorkomen met strikte hele gebied binnen 10 jaar bebouwd zal zijn, zeer reëel planologische randvoorwaarden. is. Dit is iets wat werkelijk geen enkele Twentenaar wil.

Er zijn goede mogelijkheden en kansen die kunnen ontstaan indien het gehele vliegveld of delen van het vliegveld een andere functie krijgen. Daarbij is duidelijk geworden dat er goede mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van het gebied die aansluiten bij de doelstellingen uit het plan van de voorbereidingscommissie Enschede-Noord en ook passen binnen de missie die VTM zich heeft gesteld, namelijk een economisch sterker en duurzamer Twente. Daarbij kan verwezen worden naar de prestaties die het model T-Xchange levert in de multi-criteria analyse.

Het moge duidelijk zijn dat er veel verschillende functies mogelijk zijn in de gebiedsontwikkeling van Luchthaven Twente eo. VTM geeft in haar advies twee richtingen die zij voor de gebiedsontwikkeling graag verder uitgewerkt ziet, omdat deze twee plannen de beste prestaties laten zien; een plan zonder (A) en een plan met luchthaven (B). Met de voorgenomen ontwikkelingen in de omgeving (zoals het gebied van het Inrichtingsplan Enschede-Noord) wil VTM goed rekening houden. Beide ontwikkelingsrichtingen dienen te passen in de missie van VTM; een economisch sterker en duurzamer Twente. Welke variant het wordt, zal in 2009 6

B46

Raad Hengelo

B47-1 B&W Oldenzaal

B47-2 B&W Oldenzaal

B53

Bewoners belangen Groot Driene / De Grundel

duidelijk dienen te worden. De beoogde vertaling van de vlekkenplannen naar structuurvisies zal kijken naar de ruimtelijke relaties van de algehele omgeving van de luchthaven. Er zal worden gezocht naar synergie met functies uit de nabijgelegen stedelijke kernen. De beoogde programmering doelt vooral op de niches van de markt, tezamen met het creëren van nieuwe werkgelegenheid en versterking van de aanwezige natuurwaarden. In de volgende fase zal het ambtelijk en bestuurlijk overleg met de omliggende gemeenten daarom worden geïntensiveerd. Geluidscontouren moeten zodanig worden teruggebracht Zolang er nog geen besluit is genomen over het eindontwerp van de gebiedsontwikkeling (in 2009) zal de huidige militaire dat deze geen belemmering kunnen vormen voor geluidscontour formeel onveranderd blijven. Binnenkort wordt Oldenzaalse planvorming. In de MER moet worden voorzien in een nulmeting die de impact van de diverse het overleg tussen VTM en Oldenzaal over de varianten op de leefomgeving aangeeft. Aanvullend geluidscontouren gestart. Hierin worden eventuele hierop is het voor Oldenzaal van groot belang dat tijdens mogelijkheden voor Oldenzaal verkend. In het planMER bij beide structuurvisies wordt de voorziene de interim-fase tot definitieve besluitvorming en planrealisatie de geluidscontour wordt teruggebracht. situatie vergeleken met de nulvariant.

Bij de verdere uitwerking van de vlekkenplannen is voor ons van belang dat de relatie met de ontwikkelingen in Hengelo goed wordt gelegd en dat gezocht wordt naar wederzijdse versterking. Het gaat om de ontwikkeling van het stationsgebied/Hart van Zuid en het Centraal Station Twente, de ontwikkeling van het Gezondheidspark grenzend aan het SMT, de woningbouwopgave en de geprogrammeerde bedrijventerreinen.

Alle infrastructurele maatregelen en hieraan verbonden kosten voortvloeiend uit de gebiedsontwikkeling (in welke variant dan ook) zullen ten laste komen van de gebiedsontwikkeling. Gaarne onderzoek naar de verkeersontsluiting van het knooppunt A1 - N733 - N 734 (provinciale weg Oldenzaal - Losser), de bypass voor verkeer van en naar Losser in relatie tot de ontsluiting van de gebiedsontwikkeling van het luchthaventerrein. Er wordt bestreden dat het gaat om een compacte luchthaven in het groen. Een luchthaven zal naar uitbreiding blijven streven.

In de volgende fase worden de infrastructurele maatregelen die benodigd zijn als resultante van de gebiedsontwikkeling, verder verkend in een apart onderzoek. Er kan dan meer worden gemeld over de benodigde investeringen in de regionale infrastructuur ten behoeve van de gebiedsontwikkeling.

Doelstelling van VTM is om plan B zo compact en groen mogelijk te houden. Hiervoor zal tussen de baan en Oostkamp ca. 100 ha natuur worden ontwikkeld. Begrenzing van groeimogelijkheden wordt in bestemmingsplan en luchthavenbesluit vastgelegd. 7

B57-1 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

B57-2 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

B57-3 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

B57-4 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten B57-5 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

In vlekkenplan A is het T-Xchange model slecht terug te vinden. Met name het groen-blauwe casco (uitgangspunt T-Xchange model) is niet herkenbaar in Plan A. In het vlekkenplan is veel te weinig ruimte om het watersysteem te herstellen en de Lonnekerberg als onderdeel van de EHS uit zijn isolement te halen. Dit was juist het fundament van T-Xchange model. Het in het vlekkenplan A opgenomen groen is slechts bestemd voor landbouw en het zweefvliegveld.

Het herstellen van het watersysteem en het herstellen van de EHS, waar de Lonnekerberg deel van uit maakt, zijn uitgangspunten bij de nadere uitwerking van vlekkenplan A. De gereserveerde ruimte voor herstel van het watersysteem wijkt in vlekkenplan A niet af van het T-Xchangemodel.

N.a.v. de suggestie om de A1 en de spoorlijn te bundelen voor de verkeersafwikkeling. Als hier wordt gedoeld op de verkeersafwikkeling van het plangebied, willen wij u herinneren aan het feit dat de EHS een barrière vormt. Nieuwe doorsteken in de structuur zijn niet bespreekbaar; dit leidt tot toename versnippering. De optelling van de programma-onderdelen van de vijf modellen varieren van ca 260 tot 515 ha. Eenduidigheid ontbreekt dus geheel en we weten niet hoe deze onduidelijkheid doorwerkt in de prestaties van de modellen van de MCA.

Vanaf het begin van het proces bekijkt VTM de herontwikkeling van het vliegveld in relatie tot de algehele omgeving van het vliegveld. In het licht van een economisch sterker en duurzamer Twente zal gekeken worden hoe het gebied het best kan worden ingericht. Dit kan betekenen dat bestaande functies, zoals de EHS, op een nieuwe plek krijgen in het gebied. Binnen wettelijke mogelijkheden vindt versterking en zo nodig op onderdelen herordening van de EHS plaats. Zie bijlage 2 voor een toelichting op de gebruikte aantallen hectares bij de modellen.

De zienswijze is niet juist, zie de legenda. Vlekkenplan A is opgebouwd uit vijf globale vlekken. Elke vlek representeert een functie in het landschap. Ter verduidelijking is in de legenda de functie kort toegelicht met een aantal mogelijke activiteiten. Voor groene functies is ca 200 ha gereserveerd in het plan. Binnen de functie groen is ruimte gereserveerd voor activiteiten als zweefvliegen en landbouw. Maar deze eventuele activiteiten nemen slechts een deel van de grote vlek groen in beslag. In de komende periode zal vlekkenplan A van een globaal naar gedetailleerde structuurvisie worden uitgewerkt. Vanuit financiële overwegingen niet meer asfalt en beton Bij het opstellen van de structuurvisies zal er ook rekening slopen dan nodig is, maar ook niet minder! worden gehouden met de bestaande infrastructuur. Bij de afweging om de bestaande infrastructuur te behouden dan wel te slopen, wordt naast het financiële aspect ook de natuurwaarde en de inrichtingsmogelijkheden in ogenschouw genomen. Verbetering van de verbinding Twente-FMO kan tot de Zie bijlage 3. doelstellingen van de gebiedsontwikkelingen horen.

8

B57-6 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten B57-7 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

B60

Menkehorst

B73

Lonnekerland

B74-1 Tattersall

B74-2 Tattersall

B76-1 Hardeman

Voorstel om in model 5 de natuur- en waterfunctie expliciet op te nemen. Eventuele dubbelfuncties zijn ondergeschikt aan het casco. Alleen op deze wijze kan worden bereikt dat water en natuurdoelen in beeld blijven. De landbouwfunctie die over grote oppervlakte voorkomt in dit vlekkenplan zal niet in de vorm van gangbare melkveehouderij kunnen worden uitgeoefend. Daarvoor zal het gebied na herstel van de waterhuishouding te nat zijn. Meer voor de hand zou een extensieve veehouderij zijn, die te combineren is met natuurbeheer. Bij aanwijzing van ‘melkveehouderijen’ dient rekening gehouden te worden met de ammoniakuitstoot met alle nadelige gevolgen voor de natuur. Hiermee in tegenstelling heeft een boomkwekerijbedrijf geen negatieve werking op de omgeving. Wonen introduceert een zekere mate van stedelijkheid in de natuur, en schaadt daarmee de natuurbeleving. Een redelijk evenwicht kan gevonden worden met landgoederen op het vliegveld van minimaal 10 à 15 ha. Het overige wonen dient beperkt te blijven tot Zuidkamp en Prins Bernhard Park. Wordt de ‘Oude Weerseloseweg’ inderdaad geen ontsluitingsweg voor het terrein?

In vlekkenplan A en B is sprake van een natuurgebied in het zuidelijk gedeelte van het terrein. Tijdens de bijeenkomst in Losser op 11 juni werd door u uitgelegd, dat zodoende een groene verbinding tussen de natuurgebieden van de EHS wordt gegarandeerd. Klopt het dat dit met een aparte bestemmingsplanwijziging wordt vastgesteld door de gemeente Enschede of de Provincie Overijssel? Het verrast ons dat in vlekkenplan B bewust is gekozen om ‘die’ gebieden aan te wijzen t.b.v. bedrijven en commerciële activiteiten die niet grenzen aan de baan maar daar een behoorlijk stuk vanaf liggen. Dit schept

In de volgende fase zullen de twee vlekkenplannen nader worden uitgewerkt tot gedetailleerde structuurvisies. Een van de uitgangspunten voor vlekkenplan A is het herstellen van het groen-blauwe casco. Dergelijke aspecten zullen worden meegenomen in de volgende fase, waarin de twee vlekkenplannen zullen worden vertaald naar gedetailleerdere structuurvisies. Hierin zal meer focus liggen op ruimtelijke inrichting van het gebied.

Voor kennisgeving aangenomen.

Voor kennisgeving aangenomen.

Op dit moment wordt voorzien in een situatie waarin de ‘Oude Weerseloseweg’ als een ontsluitingsweg gaat fungeren. In de volgende fase worden de infrastructurele maatregelen die benodigd zijn als resultante van de gebiedsontwikkeling, verder verkend in een apart onderzoek. Wanneer gekozen wordt voor hetgeen hier als suggestie is weergegeven, dan zal daarvoor een bestemmingsplanwijziging nodig zijn. Een dergelijke bestemmingsplanwijziging zal zo mogelijk in één samenhangende procedure worden gebracht met andere nodige bestemmingsplanwijzigingen.

VTM gaat in vlekkenplan B uit van een compacte luchthaven. Dit zal met een relatief klein bedrijventerrein voor platformgebonden bedrijvigheid in het landschap kunnen worden ingepast. Niet-platformgebonden bedrijvigheid wordt 9

B76-2 Hardeman

B79

Kemink

B81-1 DLG

B81-2 DLG

B82-1 Natuur- en Milieuraad Enschede

B82-2 Natuur- en Milieuraad Enschede

ruimte om de tussenliggende stroken t.z.t. alsnog aan te wenden voor bedrijvigheid en niet voor groen, c.q. nieuwe natuur. De door u gebruikte kaarten van Bernhardpark schetsen een grote intensivering van bebouwing al denken wij dat de door u gebruikte kaarten achterhaalde oud-defensie kaarten zijn. Er bestaan nl. nog maar 5 panden op deze locatie welke in eigendom zijn van Domeinen en thans verhuurd c.q. gekraakt. Wens om ruimte te geven aan een bijzondere vorm van wonen. Wellicht ipv de beoogde vakantiebungalows? Dit zou de levendigheid van het gebied verhogen dankzij mensen die een duurzaam belang bij het gebied hebben. Denk aan het concept ‘Kasteelschap’. De voorbereidingscommissie Inrichtingsplan EnschedeNoord ziet goede mogelijkheden voor het verplaatsen van één of enkele agrarische bedrijven naar het gebied van het vliegveld. De commissie ziet goede mogelijkheden voor beekherstel, ontwikkeling van de natuurwaarden en een versterking van de landgoederen. Wij herkennen in het beeld, dat wij bij serious gaming hadden van de verschillende functies, niet meer helemaal in de benaming die in vlekkenplan A genoemd worden. We vrezen dat buitenstaanders een ander beeld krijgen van de bebouwingsdichtheid, soort groen enz. die wij ons gedacht hadden.

Wij sluiten ons aan bij de visie om ruimte te bieden aan moderne hightech research, ontwikkeling en bedrijvigheid. Deze ontwikkeling moet wel aansluiten op het te ontwikkelen Kennispark van de UT. Een versnippering van deze hightech ontwikkeling over het gebied van de huidige vliegbasis zal funest zijn.

zoveel mogelijk geplaatst op bestaande en te ontwikkelen terreinen rond de regionale infrastructuur. VTM wil de mogelijkheden onderzoeken voor enige woningbouwontwikkeling op Prins Bernhardpark.

De beoogde programmering doelt vooral op de niches van de markt, tezamen met het creëren van nieuwe werkgelegenheid en versterking van de aanwezige natuurwaarden. Bijzondere woonvormen zouden hier een plek in kunnen krijgen. Wij nemen deze suggestie mee in de uitwerking van de vlekkenplannen.

Voor kennisgeving aangenomen.

In het rapport ‘Een vliegwiel voor Twente’ presenteert VTM twee vlekkenplannen die als basis gelden voor de volgende fase. Vlekkenplan A is grotendeels gebaseerd op het TXChange model. Dit vlekkenplan is opgebouwd uit vijf globale vlekken. In de legenda hebben we bewust algemene termen gebruikt om de functionele invulling aan te duiden om op deze wijze zoveel mogelijk vrijheid te behouden voor de verdere uitwerking van het plan tot een gedetailleerde structuurvisie. Bij de uitwerking van Vlekkenplan A zal het T-Xchange model als input gebruikt worden. VTM hecht belang aan een gebiedsontwikkeling met in het algemeen geconcentreerde ontwikkelingen. Dit om versnipperingen tegen te gaan en kwaliteiten van het gebied te waarborgen. Bij het opstellen van de structuurvisie zal vanuit dit oogpunt ook gekeken worden naar de ruimtelijke relaties van de algehele omgeving van de luchthaven. Er zal worden gezocht naar synergie met functies uit de 10

B82-3 Natuur- en Milieuraad Enschede

B82-4 Natuur- en Milieuraad Enschede

B82-5 Natuur- en Milieuraad Enschede

B82-6 Natuur en milieuraad Enschede B82-7 Natuur- en Milieuraad Enschede B83-1 Korstanje

In de notitie onder het thema woningmarkt wordt gesproken over ‘woonzorgconcepten’en over een Indisch dorp in een woonzorgcomplex. Naar onze mening horen dit soort concepten en complexen thuis in een stedelijke omgeving en beslist niet in het buitengebied. De tijd van wegstoppen veraf, is al lang voorbij Kleine bedrijfsunits horen thuis in een bedrijfsverzamelgebouw in een stedelijke omgeving met een menging van wonen en werken.

nabijgelegen stedelijke kernen. In de volgende fase zal er nader onderzoek naar de functionele invulling en regionale behoeften worden gedaan, waarin de twee vlekkenplannen zullen worden vertaald naar gedetailleerdere structuurvisies. Hierin zal meer focus liggen op ruimtelijke en functionele samenhang. Het bestaande vastgoed op het vliegveld en de huidige vraag uit de markt geven aan dat niet alle kleinere bedrijvigheid zich wil vestigen in een stedelijke omgeving in bedrijfsverzamelgebouwen.

In vlekkenplan A ligt midden in het gebied een grote vlek Vlekkenplan A is opgebouwd uit vijf globale vlekken. In de ‘wonen’. De benaming wonen is zeer misleidend. De legenda hebben we bewust algemene termen gebruikt om de bedoeling van de deelnemers aan T-Xchange was functionele invulling aan te duiden om op deze wijze zoveel mogelijk vrijheid te behouden voor de verdere uitwerking van landgoederen van minstens 10 ha, de zgn. nieuwe landgoederen van de provincie. het plan tot een gedetailleerde structuurvisie. In de structuurvisie zullen de algemene termen plaatsmaken voor specifiekere termen. In het vlekkenplan wordt op dit moment uitgegaan van landhuizen met gemiddelde dichtheid van 1,5 woningen per ha. Dit is inderdaad een hogere dichtheid dan landgoederen van 10 ha groot. VTM wil de ruimte houden om de mogelijkheden daarvoor nader te onderzoeken. Over de vlek groen wordt gesteld dat voor de stichting In vlekkenplan A wordt uitgegaan van 85 ha onvoldoende is indien natuur slechts een ‘groene natuurontwikkeling als apart te realiseren omlijsting’ is van de overige functies. programmaonderdeel. Zie ook reactie B57-2. Voor een goede ontsluiting dienen alle functies behalve Dergelijke aspecten zullen worden meegenomen in de natuur en water geconcentreerd te worden aan de volgende fase, waarin de twee vlekkenplannen zullen worden noordwest- en zuidoostkant. Voor landbouw is ruimte vertaald naar gedetailleerdere structuurvisies. Hierin zal meer aan de zuidkant. de focus liggen op ruimtelijke en functionele samenhang. Alle vertoonde kaarten houden precies daar op waar de De beoogde vertaling van de vlekkenplannen naar stedelijke bebouwing van de omliggende gemeenten structuurvisies zal kijken naar de ruimtelijke relaties van de begint. En zo ontstaat een onjuist idee van een locatie algehele omgeving van de luchthaven. In de komende fase zal 11

binnen een uitsluitend groene omgeving. Een fout die bij de ontwikkeling van alle modellen is gemaakt. B83-2 Korstanje

B83-3 Korstanje

B85-1 Eelerwoude

B85-2 Eelerwoude

B88-1 Nordhorn

B88-2 Nordhorn

C4

B. Ottink

er onderzocht worden hoe er tot een goede ruimtelijke inpassing van het voormalig vliegveld gekomen kan worden in het stedelijk netwerk. De ontwikkelde modellen tonen tekorten op het vlak van In de volgende fase zal naast een goede ruimtelijke inpassing aansluiting op - handhaving, benutting en ontwikkeling -, gezocht worden naar een synergie met functies en de in de loop der jaren moeizaam opgebouwde (recreatieve) netwerken uit de nabijgelegen stedelijke kernen. Welke ruimtelijke functies het beste aansluiten op het kwaliteiten van wonen, werken en voorzieningen in het omliggende gebied. omliggende gebied moet nog blijken. Bijzondere inrichting door een zorgvuldig voorbereide De vlekkenplannen bieden ruimte voor nadere uitwerking en inpassing van de in deze zienswijze geopperde ideeën in unieke combinatie van functies die elkaar versterken en Zuidkamp en het noordwestelijke gebied in vlekkenplan A. geconcentreerd zijn in een klein dorp. Binnen de woonomgeving verspreide kleine geïntegreerde instellingen en bedrijven die aansluiten op de beste bestaande kwaliteiten van de regio (als medische technologie, revalidatie, nanotechnologie, informatica) Woningbouw zou in en rondom het vliegveld zeer goed Zowel in Vlekkenplan A als B is ruimte gereserveerd voor passen. Meer geconcentreerde bouw op het woningbouw. Aan de hand van deze twee vlekkenplannen luchthaventerrein en gebruik maken van de aanwezige zullen in de komende periode twee structuurvisies worden opgesteld. Hier zullen ruimtelijke functies als wonen nader infrastructuur. Voor een mooi landschap neem een voorbeeld aan de ontwikkelingen van landgoederen, worden gespecificeerd. De huidige inrichting van het terrein volgens de eisen van de Natuurschoonwet 1928 zal worden meegenomen in het ontwerpproces. Het oostelijk deel van het vliegveld dient bij de Wij nemen kennis van deze suggesties. Dergelijke aspecten ontwikkelingen te worden betrokken. Daarbij gaat met zullen worden meegenomen in de volgende fase, waarin de om woningbouw en vooral recreatieve functies. Prins twee vlekkenplannen zullen worden vertaald naar gedetailleerdere structuurvisies. Hierin zal meer focus liggen Bernhardpark is met de 27 holes golfbaan ‘het Sybrook’ op ruimtelijke en functionele samenhang. een goede schakel voor uitbreiding met andere recreatievormen. Er zou een hotel en andere verblijfsrecreatie en voorzieningen kunnen worden gerealiseerd. Wordt het gebied van Nordhorn geraakt door aan- en Deze vragen kunnen in deze fase nog niet in detail afvliegroutes? Voeren deze over de stad, op welke beantwoord worden. De antwoorden komen in de definitieve hoogte? plannen aan de orde. Er dient rekening gehouden te worden bij de plannen Bij het opstellen van de structuurvisie en het met toekomstige groei van de luchthaven. luchthavenbesluit (bij vlekkenplan B) wordt aangegeven tot hoever in de toekomst eventueel met groei van de luchthaven rekening gehouden wordt.

Hoe is realiseren van luchthaven te rijmen met de noodzaak tot drastische maatregelen tegen CO2-uitstoot

Het gebruik van vliegtuigen voor transport van mensen en goederen is een onlosmakelijk onderdeel van de hedendaagse 12

en andere milieurichtlijnen?

C6

Relker

Bezwaar tegen geluid van vliegtuigen is nauwelijks mogelijk want burgervliegtuigen maken veel minder lawaai dan de militaire toestellen; bovendien is door overheid ruimschoots in geluidsisolatie van woningen geïnvesteerd.

C13

Caimo

In de toekomst wordt de geluidsoverlast steeds minder als gevolg van stillere motoren. De woonwijken Groot-Driene en Zuid-Berghuizen licht heel dicht op en in het verlengde van de start- en landingsbaan, met scholen en sportvelden. Deze worden blootgesteld aan uitlaatgassen, lawaaioverlast en risico’s.

C16-1 Haafkes

C16-2 Haafkes

C17

VVEAT

C20

VVD Oldenzaal

C47-1 B&W Oldenzaal

Het klimaat schreeuwt om maatregelen; met een luchthaven wordt het vliegen gestimuleerd en dat is strijdig met alle milieumaatregelen. Een passagiersaantal van maximaal 1,6 miljoen per jaar betekent, uit ervaring en berekening, dat dit equivalent is met slechts één verkeersvliegtuig per uur “over je heen”, alleen gedurende de daguren. Dit, samen met stillere vliegtuigen en met het weren van lawaaiige kisten, zal ervoor zorgen dat er nauwelijks sprake van geluidsoverlast zal zijn. Een luchthaven is de beste garantie voor behoud van de natuur, immers binnen de geluidscontouren kan niet gebouwd worden. Met verwijzing naar een prognose voor vlieg- en

economie. Daaraan zijn ook negatieve gevolgen verbonden zoals CO2-uitstoot. De (inter)nationale milieurichtlijnen zijn er op gericht om die negatieve gevolgen te reduceren met instandhouding van de welvaart. Ook voor een eventuele luchthaven Twente is daarom een afweging nodig van de economische belangen en de milieubelangen. Bij de beoordeling van de effecten op de geluidsbelasting wordt zo goed mogelijk van een realistische inschatting van te gebruiken vliegtuigtypen e.d. uitgegaan, zodat het verschil tussen burger- en militaire vliegtuigen wordt meegenomen. Het is juist dat de woningen binnen de militaire 35 Ke-contour geïsoleerd zijn. Dat is juist. De aanwezigheid van een militaire vliegbasis met burgermedegebruik was decennia een gegeven, waarmee ook in de bestemmingsplannen van Groot-Driene en ZuidBerghuizen rekening is gehouden. De effecten op emissies en risico’s zijn altijd binnen de grenzen gebleven die daarvoor in (inter)nationale regels zijn vastgelegd. Voor een variant met een luchthaven zullen nieuwe grenzen in een luchthavenbesluit worden vastgelegd. Daarbij wordt met de nieuwste gegevens en regels gewerkt, zodat ook dan de emissies en risico’s binnen (inter)nationaal aanvaarde grenzen blijven. Zie reactie op C4.

In de beoordeling van geluidseffecten van het luchtverkeer worden deze gegevens meegenomen, met de door het rijk vastgestelde berekeningsmethoden.

De beschermende werking die van de geluidscontour van een luchthaven uitgaat wordt erkend. Bij de ontwikkeling van vlekkenplan B, met een luchthaven, 13

passagiersbewegingen uit het raadsbesluit van Enschede van december 2004 is het relevant om afspraken te maken ten aanzien van de maximale geluidsbelasting en het vaststellen van de geluidscontour naast het bepalen van de overige milieueffecten.

zullen de daarbij passende geluidscontouren en normen (geluidbelastingwaarde op de contour) ook worden uitgewerkt, omdat deze in een op te stellen luchthavenbesluit van essentieel belang zijn. Zie ook bijlage 3.

C47-2 B&W Oldenzaal

Het is onduidelijk hoe de conclusies van de commissie MER over het afvallen van de grotere luchtvaartmodellen zich verhouden tot mogelijke ontwikkelingen binnen vlekkenplan B.

C49

Heeft hiervóór nog nooit iemand horen klagen over lawaaioverlast van F16’s.

In de richtlijnen voor de m.e.r. is door provinciale staten, op advies van de Commissie voor de m.e.r., aangegeven dat in de eerste fase modellen met en zonder luchtvaart, en intensief respectievelijk extensief gebruik van het gebied op hoofdlijnen onderzocht moesten worden. Dat is gedaan in de modellen 1 t/m 4. Zoals in het rapport is toegelicht is in een aantal stappen het advies ontwikkeld om met twee vlekkenplannen de volgende fase in te gaan. Zie ook bijlage 3. Bij de Luchtmacht zijn in de loop van de tijd wel klachten over lawaaioverlast van F16’s binnengekomen. Deze zijn regelmatig besproken in de overlegcommissie waarin Defensie, gemeenten en organisaties vertegenwoordigd waren. Het is juist dat het gaat om een droog gebied. Dit is door Defensie bewust zo ontwikkeld, zodat er een ‘schraal graslandschap’ kon ontstaan. Deze graslanden behoefden daardoor minimaal gemaaid te worden, wat kansen heeft gegeven aan enkele specifieke en mogelijk waardevolle vegetaties.

Bosch

C57-1 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

Het gebied van het vliegveld is ernstig verdroogd.

14

C57-2 Landschap Overijssel / Natuurmonumenten

De gelijke score op ‘verkeer’ en ‘water’ (afkoppeling) bij de modellen 4b en 5, en dat grondwaterkwantiteit in model 4b beter scoort dan model 5, is ongeloofwaardig.

C57-3 Landschap Overijssel / Natuur-

In de vlekkenplannen is 45 ha gereserveerd voor het zweefvliegveld, waarvan de helft voor de lange startbaan. Dat is zwaar overdreven. Zweefvliegen kan

In model 4 en 4b én model 5 scoort ‘verkeer’ negatief op de aspecten ‘draagvlak wegennet’ en ‘verkeersveiligheid’. Voor model 4 en 4b is dat vooral gebaseerd op het wegverkeer dat van het vliegveld gebruik zal maken, voor model 5 is dat gebaseerd op de wegverkeersbelasting die met de onderscheiden programmaonderdelen samenhangt. Het model 4/4b scoort beter dan model 5 op het aspect ‘kansen voor OV’, hetgeen is gebaseerd op de aanname dat de passagiersstromen voor de luchthaven meer van OV gebruik zullen maken dan de gebruikers van de programmaonderdelen van model 5. In model 4 wordt op andere wijze dan in model 5 bijgedragen aan beekherstel en aanleg nieuwe natuur, factoren die als positief worden beschouwd op het aspect ‘beïnvloeding waterhuishouding/kansen’. In beide modellen is eenzelfde, negatieve, score gekoppeld aan het aspect ‘afkoppeling’, die voortvloeit uit de inschatting dat door toename van bebouwing (vooral in model 5) en parkeren (vooral in model 4/4b) een negatief effect ontstaat. In de effectbeoordeling is aangegeven dat negatieve effecten op verschillende aspecten kunnen worden gemitigeerd door het nemen van (technische) maatregelen. Ook voor het aspect ‘grondwaterkwantiteit’ is in de effectbeoordeling aangenomen dat het toenemen van verharding in beide modellen leidt tot een licht negatief effect. VTM acht op basis van de globale effectbeoordeling de gegeven scores geloofwaardig. Uiteraard worden deze aspecten bij de uitwerking van de structuurvisie op meer gedetailleerde wijze in het planMER opgenomen. De minimale eisen voor een zweefvliegveld zijn opgenomen in het Besluit inrichting niet aangewezen luchtvaartterreinen (Bignal). In de vlekkenplannen is een ruimtelijke reservering 15

monumenten

ook op een grasland- of heidestrook van 800 meter; die functie kan uitstekend worden gesitueerd aan de zuidzijde van het vliegveld.

opgenomen waarbinnen het zweefvliegen op haalbare wijze kan worden uitgevoerd. In de uitwerking wordt nader naar de benodigde ruimte en de beste locatie gekeken en zal niet meer ruimte dan nodig is worden ingepast.

C70-1 Lentink

Zijn delen van het terrein ernstig vervuild? Wordt thans mogelijk in strijd met de wet gehandeld. Is Europese wetgeving strenger? Onafhankelijke instantie (b.v. Milieudefensie) moet bodem onderzoeken, niet rijk of gemeente die belanghebbende zijn.

C70-2 Lentink

Door glycol (ten behoeve van ijsvrij houden van de baan) treedt bodemverontreiniging op; hoe wordt dit voorkómen en wordt dit meegewogen in de m.e.r.?

C70-3 Lentink

De vervuiling van de bodem is door het rijk als eigenaar zorgvuldig onderzocht en waar nodig wordt de bodem gesaneerd. Daarbij wordt de geldende wetgeving gehanteerd. Rijk (eigenaar) en gemeente hebben verantwoordelijkheden in die zij ook uitvoeren. VTM zal onafhankelijk onderzoek overwegen indien daar aanleiding voor is. Bij de uitwerking van de structuurvisies wordt het aspect van (verder noodzakelijke) bodemsanering, in relatie tot de te kiezen bestemming van de gronden, uitgewerkt. Voorzover van toepassing van glycol sprake zal zijn, zullen technische maatregelen (opvang) bodemverontreiniging door glycol moeten voorkómen. Bij de uitwerking van het vlekkenplan met een luchthaven wordt dit aspect in het MER (bij het ontwerpluchthavenbesluit) meegenomen. Waar getankt wordt, worden technische maatregelen genomen; de beoordeling komt in het MER. Voorzover deze maatregelen nog niet aanwezig zijn worden de kosten ervan in de exploitatie-uitwerking meegenomen. Nut en noodzaak van deze investeringen moet nog worden onderzocht.

Door het morsen van kerosine treedt bodemverontreiniging op; hoe wordt dit voorkómen en wordt dit meegewogen in de m.e.r.? Is apparatuur opgenomen in kostenopzet? Zijn investeringen om grondlawaai te voorkómen (bijv. piramides zoals Schiphol wil installeren) meegenomen in investeringen? Meer achterliggende gegevens m.b.t. milieuaspecten, De gegevens zijn opgenomen in de ‘effecten ruimtelijke zoals luchtverontreiniging, verkeersaantrekking gewenst. modellen luchthaven Twente e.o.) voor de nu gemaakte globale beoordeling. Verdere uitwerking, en meer details, wordt opgenomen in het planMER bij de structuurvisies. Een volwaardige burgerluchthaven heeft om rendabel te De geluidbelasting door luchtvaart wordt volgens de geldende zijn een hoog aantal passagiers- en vrachtvluchten wet- en regelgeving in beeld gebracht (bij de uitwerking in het nodig. Dergelijke vliegbewegingen zullen Bad Bentheim planMER). Daarmee komt de informatie op tafel die nodig is om de aanvaardbaarheid van deze geluidbelasting, in raken en tot milieubelasting en geluidsbelasting leiden. afweging met alle andere belangen, te maken. Dat is voor de bevolking en de toeristen-gasten onaanvaardbaar. Reguliere nachtvluchten zijn in Twente niet aanvaardbaar. Zie ook bijlage 3.

C70-4 Lentink

C70-5 Lentink

C72

Stadt Bad Bentheim

16

C80-1 Lentink

C80-2 Lentink

C80-3 Lentink

C80-4 Lentink C80-5 Lentink

C88-1 Nordhorn

C88-2 Nordhorn C88-3 Nordhorn

De gegevens zijn weergegeven als dimensieloze getallen en derhalve onbruikbaar.

Voor de methode van de multicriteria-analyse, waarbij de waardering van verschillende aspecten elk op een zelfde schaal wordt neergezet, is gekozen om tot een weging van uiteenlopende aspecten te kunnen komen. In de tabel is dus bewust sprake van ‘dimensieloze’ weergave. In de onderliggende effectenbeoordeling is na te gaan welke dimensierijke beoordeling heeft geleid tot de plaatsing van een (vermoedelijk) effect op de gebruikte schaal. Nagelaten is uit te rekenen hoeveel extra doden er zullen In het MER wordt volgens de geldende richtlijnen een vallen (door luchtverontreiniging en geluidsoverlast) als onderbouwing en beoordeling gegeven van de risico’s van er daadwerkelijk een vliegveld komt. geluid en luchtverontreiniging die bij verschillende varianten aan de orde zijn. Laat alle milieumetingen onder supervisie van VTM voert haar opdracht naar beste kunnen en Milieudefensie plaatsvinden, want in dezen komt de betrouwbaarheid uit. Het staat een ieder vrij om andere overheid niet erg betrouwbaar over. personen of organisaties te vragen naar een opinie. Nagelaten wordt de huidige bodemverontreiniging Zie reactie op C70-1 en F80. gedetailleerd in kaart te brengen. Nergens is aangegeven welke Europese milieunormen nu Voor zover bekend kan zijn worden geen milieunormen al overtreden worden op het terrein van vliegveld overtreden, Nederlandse noch Europese. Twente. Welke geluidsbelasting is te verwachten in de aan- en Op deze vraag is in deze fase nog geen gedetailleerd afvliegcorridor? antwoord mogelijk. Dit aspect komt in de uitwerking van structuurvisie voor vlekkenplan B en luchthavenbesluit aan de orde. Welke overige effecten zijn te verwachten (geluid, Zie antwoord op C88-1. emissies, stof e.d.) door overvliegende vliegtuigen? Op voorhand moet geregeld worden dat alleen stille In een luchthavenbesluit worden contouren vastgelegd met vliegtuigen van de luchthaven gebruik mogen maken. punten waar een maximaal geluidsniveau op jaarbasis is toegestaan. Tot op zekere hoogte zijn beperkingen in het gebruik op te leggen voor lawaaiige vliegtuigen. Ook dat kan in een luchthavenbesluit worden opgenomen. Het is in deze fase nog niet mogelijk hier gedetailleerde uitspraken over te doen.

17

D16

Haafkes

Omliggende gemeenten willen geen of slechts een kleine luchthaven.

D 18

KvK c.s.

Partijen bieden aan in het vervolgtraject een actieve rol te spelen.

D 19

Ophuis

D 46

Raad Hengelo

Indiener is graag bereid zijn regionale contacten aan te wenden om een betere tegenpool te vormen tegen de tegenstemmers. De raad van Hengelo spreekt in september 2008 over zijn rol in het verdere proces en wil ter voorbereiding graag met VTM daarover van gedachten wisselen.

D53

Bewoners Belangen Groot Driene / de Grundel Nordhorn

D88

E11-1 Meijer

E11-2 Meijer

E16-1 Haafkes

De omliggende gemeenten in Nederland zijn betrokken bij het ontwikkelingsproces en leveren daar hun inbreng in. Ook van hen wordt gevraagd de gebiedsontwikkeling te beoordelen naar alle informatie die nu en in de komende tijd daarvoor beschikbaar komt. Voor de structuurvisiefase is een participatietraject gepland voor vlekkenplannen A en B. De VTM zal de KVK benaderen met het voorstel daar aan deel te nemen. Voor kennisgeving aangenomen.

De VTM hecht veel belang aan betrokkenheid van stakeholders bij de gebiedsontwikkeling. Voor de structuurvisiefase zal het overleg in ambtelijk en bestuurlijk EHOLD-verband worden geïntensiveerd. Tijdens debatavonden e.d. moet iedereen steeds weer de Deze mogelijkheid was er in deze fase en zal weer worden kans krijgen te reageren zodat argumenten weerlegd geboden bij de structuurvisiefase. kunnen worden. Indiener vraagt geïnformeerd te worden over de resultaten van de plannen en de toetsing op de in haar zienswijze opgenomen aspecten.

VTM zal ook in de komende fase alle betrokkenen, ook aan de Duitse zijde van de grens, op de hoogte houden van de voortgang, zoals de uitwerking van de structuurvisies en de planm.e.r. daarbij.

Er is naar onze mening voldoende animo voor de Zie bijlage 3. vliegreizen. Je zou het binnen- en buitenlandse vliegen toch ook kunnen uitbreiden naar meerdere landen dan momenteel. Misschien is er ook wel ruimte voor cargovluchten, er Zie bijlage 3. zijn toch bedrijven genoeg in onze omgeving die hier een licht over kunnen laten schijnen? Hangars genoeg waar men spullen kan opslaan.

De luchthaven is overbodig; meer dan voldoende goed geoutilleerde luchthavens met overcapaciteit in de

Zie bijlage 3.

18

E16-2 Haafkes

E17-1 VVEAT

E17-2 VVEAT

E17-3 VVEAT

E18-1 KvK c.s.

E18-2 KvK c.s.

directe nabijheid. Luchthavens kunnen alleen nog met uitbreiding van industrieterreinen en geld van de belastingbetaler voortbestaan. Er dient 100 mln te worden geïnvesteerd in de luchthaven en de haalbaarheid van de exploitatie is uiterst onzeker. Koester de IATA status en onderzoek wat het nu al betekent voor regionale bedrijfsleven. Maak er meer gebruik van: tijdswinst en minder kosten. Afhandelen per vrachtwagen, ook mogelijkheden voor geluidsarme vrachtvliegtuigen. Onderzoek een opwaardering naar 2 à 3 miljoen passagiers per jaar (er zijn onderzoeken waarin de catchment area voor Twente gunstiger uitvalt dan bij het L.E.K.-rapport). Respect voor de ondernemers en inwoners van de regio. De ondernemers in deze regio met hun vertegenwoordiging (KvK, IKT, VNO, MKB, Innovatieplatform, ETT) en het overgrote deel van de inwoners van deze regio wensen een goed functionerende Luchthaven Twente! De (goede en snelle) bereikbaarheid van de (internationale) bedrijven en instellingen in de regio is van het grootste belang. Slecht nieuws is dat we in de regio nog steeds niet in staat zijn om afgestudeerden vast te houden. Bereikbaarheid door de lucht is van steeds meer betekenis voor jongere generaties. Luchthaven en functies eromheen creëren nieuwe werkgelegenheid, mede door in- en export waar Twente goed in scoort.

Een regionale luchthaven draagt bij aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor ondernemers. Vakantievluchten, zakelijke vluchten en luchthaven gebonden bedrijvigheid erom heen anderzijds, geven veel indirecte

Zie bijlage 3.

Zie bijlage 3.

Zie bijlage 3. Het RPB heeft in 2005 een catchment area van 4,9 mln aangegeven. Onderzocht zal worden waar de verschillen op gebaseerd zijn. VTM is zich zeer goed bewust van het belang dat de ondernemers en hun vertegenwoordiging zien in een goed functionerende luchthaven in het kader van de algehele bereikbaarheid van de regio Twente.

Het vasthouden van afgestudeerden vormt een serieus probleem in Twente. De missie van de VTM koerst om die reden ook op economische structuurversterking door het creëren van nieuwe werkgelegenheid. Dit naast een versterking van natuurwaarden in het gebied. De gebiedsontwikkeling, met of zonder luchthaven, dient aan deze voorwaarden te voldoen. Het is verder evident dat een luchthaven een bijdrage levert aan de bereikbaarheid van een regio, welke doorwerkt op het regionale vestigingsklimaat. Zie ook reactie op E18-1. Bij het onderzoeken van de marktkansen van de modellen en programma-onderdelen in de volgende fase zullen ook mogelijke verdringingseffecten worden betrokken.

19

E18-3 KvK c.s.

E18-4 KvK c.s.

E18-5 KvK c.s.

E18-6 KvK c.s.

en directe werkgelegenheid. Hoe groen en mooi Twente ook is: naast wonen en recreëren moet er ook gewerkt (kunnen) worden. Sluiten van de luchthaven ten gunste van de luchthaven Münster-Osnabrück is geen oplossing: bedrijvigheid trekt dan daarheen met alle economische nadelen van dien voor de regio Twente. De luchthaven biedt als vestigingsplaatsfactor ook groeikansen voor de regionale bedrijvigheid. De strategische keuze in de Innovatieroute Twente voor het speerpunt nieuwe materialen gerelateerd aan technologie kan het bestaande aerospace cluster van bedrijven versterken en nieuwe aantrekken. Ook de mogelijkheden voor vliegtuigonderhoud bieden kansen voor de ontwikkeling van een "industrial airport”. De snelle verbinding (multimodaal) in combinatie met een uitstekende locatie (op en rond de luchthaven) geven luchthavengebonden bedrijvigheid "vleugels". Aerospace (maintenance, repair, testen, nieuwe materialen toepassen, etc.) vormt het topje van de innovatieve maakindustrie, hetgeen een prachtige impuls is voor de maakindustrie die in ons landsdeel substantieel is. Door die "kruisbestuiving" ontstaat een gezonde economische groei. De eerder genoemde "industrial airport" is daarom een kansrijk concept. De door L.E.K. geprognosticeerde marktpotentie is met de gekozen catchment area van 1 uur bereikbaarheid aan de magere kant. In ACM studie 2004 is aangetoond dat dit potentieel veel hoger is. Als uitgegaan wordt van een bereikbaarheid binnen 2 uur en er wel rekening gehouden wordt met het aantrekken van Low Cost Carriers, zijn de marktcijfers substantieel gunstiger. Wij hebben respect voor de inzet en bevlogenheid van (maatschappelijk) betrokken partijen. Wij zetten wel vraagtekens bij de economische dragers van dit plan. Daarnaast merken we op dat bijvoorbeeld een grootschalig evenement ook prima inpasbaar is in plan B. Ook moet ook worden gezegd dat diverse opiniepeilingen

Zie bijlage 3.

Zie bijlage 3.

Zie bijlage 3.

De marktruimte voor de dragers van zowel vlekkenplan A als wel vlekkenplan B dient in de komende fase nog nader te worden onderzocht. VTM gaat hiervoor de markt intensiever consulteren. Er is enige programmatische uitwisselbaarheid denkbaar voor zowel vlekkenplan A en vlekkenplan B. Beiden plannen kennen onderdelen die ook inpasbaar lijken in het andere plan. Dit 20

telkens aangeven dat er een ruime meerderheid bestaat onder de Twentse bevolking voor het behoud van de luchthavenfunctie. E19-1 Ophuis

E19-2 Ophuis

E20-1 VVD Oldenzaal

E20-2 VVD Oldenzaal

E21

Markt-media

Steun aan het initiatief van de Kamer van Koophandel Oost Nederland voor het onvoorwaardelijk behoud van de luchthaven Twente. Hij kan het als bestuurslid van ETT niet aanzien dat een bedrijfstak die zich steeds meer op positieve wijze manifesteert, door het verdwijnen van o.a. snelheid van handelen en de IATA status, in de rug wordt aangevallen. In combinatie met de andere regionale faciliteiten zou de luchthaven bij kunnen dragen aan de zo noodzakelijke economische groei van deze regio. Voor versterking van industrieel potentieel in de regio is SIO Twente opgericht met als doel erkend internationaal onderwijs aan jongeren in de regio te kunnen aanbieden. Als voorzitter van deze stichting die door provincie, regio, gemeente en het internationaal opererende bedrijfsleven wordt ondersteund, doet indiener nogmaals een dringend beroep op "open houden". Ook deze Internationale opleiding is een must in het totaalpakket voor de economische groei van onze mooie regio. Een luchthaven geeft de meest duurzame economische oplossing, de variant zonder luchtvaart is hoofdzakelijk gebaseerd op care (hiermee worden de positieve ontwikkelingen rond het voortbestaan van o.a. het ziekenhuis te Oldenzaal direct bedreigd) en wellness, een bedrijfstak die een onmiskenbaar "hype" karakter heeft en zeker niet duurzaam is. Luchtvaartactiviteiten leveren direct en zeer zeker indirect door toeleveringsbedrijven, gerelateerde industrie en andere spin-off-effecten, de meeste duurzame arbeidsplaatsen op alle niveaus. Dan zijn we in staat om opgeleide kinderen vast te houden in de regio. Luchthaven is op zijn plaats. Daarnaast zou ook een 2talig Euregionaal Academisch Ziekenhuis niet misstaan, compleet met Het Roessingh, een nieuw crematorium,

vergt in elk geval een optimalisatieslag die in de komende fase zal worden georganiseerd, wanneer beide plannen worden vertaald naar structuurvisies. VTM is op de hoogte van de opiniepeilingen die zijn gehouden. Voor kennisgeving aangenomen.

Voor kennisgeving aangenomen.

Het zal blijken welke variant Twente economisch sterker en duurzamer maakt. De programma’s van beide vlekkenplannen doelen op niches van de markt. Verdere marktconsultatie is echter een belangrijke voorwaarde in de komende fase.

Ecorys heeft berekend dat het model 4B (luchthaven variant) de meeste nieuwe arbeidsplaatsen en toegevoegde waarde oplevert voor de regio Twente.

Wij zullen deze suggesties meenemen in de komende fase, waarin wij de markt intensiever gaan consulteren en de structuurvisies worden uitgewerkt. 21

en een faculteit op de UT. Goed voor de werkgelegenheid. E22 Novon Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Schoonmaak 2008. E23 Brunelco EI Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. E24 HOV Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. E25 CCT Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. E26 Bramer BV Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. E27-1 New Destination Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni BV 2008. E27-2 New Destination Variant met reparatie, onderhoud en ‘overhaul’ verdient BV meer aandacht door minimale vliegoverlast. Hiermee hoogwaardige industrie en nieuwe arbeidsplaatsen. E28-1 Bredero Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. E28-2 Bredero Zet in op het hogere segment met luxe verblijf rondom de basis.

E28-3 Bredero

Voor kennisgeving aangenomen. Voor kennisgeving aangenomen.. Voor kennisgeving aangenomen.. Voor kennisgeving aangenomen. Voor kennisgeving aangenomen. Voor kennisgeving aangenomen. Zie bijlage 3.

Voor kennisgeving aangenomen. De mogelijkheden en marktruimte voor luxe verblijfsfuncties op en rondom Luchthaven Twente worden verder onderzocht in de komende fase.

Focus op een specialisatie zoals zweefvliegen, helicoptertrainingen (defensie), flight simulation of grote vrachtvliegtuigen.

Zowel vlekkenplan A als B heeft de beschikking over een zweefvliegbaan. In vlekkenplan B, met een luchthaven, kunnen trainingsfaciliteiten wellicht worden gekoppeld aan het beoogd programma. Verdere verkenningen, waaronder de marktruimte voor een ‘industrial airport’ vinden plaats in de volgende fase. E29 Müller Transport Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen.. 2008. BV E30 Van Merksteyn Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. BV 2008. E31-1 Grolsch NV Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 22

E31-2 Grolsch NV

E32

Halkes

E34

Lindeman

E35

SIR

E36

Innosell BV

E37

Jonkman Coating BV E38-1 Axis Media BV E38-2 Axis Media BV

E39-1 OAD Groep BV E39-2 OAD Groep BV

E40

Nystaete

E41-1 TKH Group NV E41-2 TKH Group NV

2008. De economische ontwikkeling van de regio, het benutten van een sluitende infrastructuur met name van belang voor de innovatie route zijn belangrijk reden voor ons om de gezamenlijke reactie te onderschrijven.

De missie van de VTM koerst op een economische structuurversterking door het creëren van nieuwe werkgelegenheid in Twente. Dit naast een versterking van natuurwaarden in het gebied. De gebiedsontwikkeling, met of zonder luchthaven, dient aan deze voorwaarden te voldoen. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen.. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni De missie van de VTM draagt bij aan een evenwichtige 2008. Wijst daarnaast op project Twente-Positionering, positionering van Twente. georganiseerd vanuit de Regio Twente i.s.m. het bedrijfsleven c.q. de 4 O's. Als wij als 'bedrijfseconomisch' Twente waar willen maken wat wij zeggen hoort daar een luchthaven bij. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Belangrijke vestigingsfactor is bereikbaarheid per weg, Bereikbaarheid vormt inderdaad een belangrijk element in het water, trein en via de lucht. totaal van factoren die gezamenlijk het vestigingsklimaat bepalen. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. De verworven expertise middels het aandeelhouderschap Zie bijlage 3. in EAT BV alsmede de kennis van het vliegwezen en vliegtouroperating wettigt de visie over een duurzame en positieve ontwikkeling van de Luchthaven Twente bij een openstelling van 7 dagen per week. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Wij onderstrepen dat de variant met behoud van de Zie bijlage 3. luchthaven in combinatie met een industrial airport 23

E42 E43

Power-Packer Europa BV Urenco NL BV

E46

Raad Hengelo

E47-1 B&W Oldenzaal

E47-2 B&W Oldenzaal

E47-3 B&W Oldenzaal

E47-4 B&W Oldenzaal

waarbij de bestaande infrastructuur zoveel mogelijk wordt ingezet verreweg de beste optie is. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. Er dient nadrukkelijk gezocht te worden naar niches in de markt en dat het niet mag gaan om verdringing van al aanwezig aanbod in de regio maar het gezamenlijk benutten van potenties.

L.E.K. ziet als toekomstige ontwikkeling dus een ontwikkelingsruimte van 2 miljoen + (gemiddeld) 1,2 miljoen = 3,2 miljoen passagiers, nog aan te vullen met het genoemde charterverkeer en eventueel toekomstig Cargo luchtverkeer. Evenmin zijn de gevolgen van general aviation in beeld gebracht. Dit gaat voorbij aan een eerder raadsbesluit van Gemeente Enschede.

Voor kennisgeving aangenomen. Voor kennisgeving aangenomen. Het moet nog blijken welke variant Twente economisch sterker en duurzamer maakt. De programma’s van beide vlekkenplannen doelen op niches van de markt. Verdere marktconsultatie is echter een belangrijke voorwaarde in de komende fase. Het overleg met omliggende gemeenten wordt de komende periode geïntensiveerd. Zie bijlage 3. De gevolgen van general aviation zijn in beeld gebracht door het toetsen van model 3 en 3b op economische effecten en milieueffecten.

Toekomstige functies voortvloeiend uit de gebiedsontwikkeling dienen complementair te zijn aan de huidige functies in de regio en met name in Oldenzaal, en dienen geen functies uit Oldenzaal te verdringen (winkelcentra, andere (gezondheidszorg of onderwijs) voorzieningen, reguliere woningbouw of bedrijven, etc.)

Het moet nog blijken welke ontwikkelingsvariant Twente economisch sterker en duurzamer maakt. De programma’s van beide vlekkenplannen doelen op niches van de markt. Verdere marktconsultatie is echter een belangrijke voorwaarde in de komende fase. In de komende fase wordt het overleg met de omliggende gemeente geïntensiveerd, ondermeer met het oog op deze genoemde aspecten. Groei van het aantal vliegbewegingen zou tot gevolg Scenario’s met een verschillende hoeveelheid vliegbewegingen hebben dat vluchten deels over Oldenzaals grondgebied zijn getoetst op milieueffecten binnen en rondom de en het natuurgebied ten oosten van Oldenzaal gaan. Een luchthaven. Daarbij ook rekening houdende met o.a. geluid, luchtkwaliteit en veiligheid. VTM heeft dit meegewogen in de actievere luchthaven kan gevolgen hebben voor de multicriteria-analyse. Dit biedt inzichten op de gevolgen voor gewenste groei van recreatie en toerisme en van het toeristische product. het milieu en landschap, naast de effecten op de economie. In alle modellen zal de geluidscontour kunnen worden verkleind. Geef duidelijk aan wat de ondergrens is van een Zie bijlage 3. 24

exploitabele luchthaven. Hoe, met welke controleerbare criteria en op welk niveau baken je de bovengrens van een exploitabele luchthaven af.

E48

Slag bij Almelo

E50

ROC van Twente Kuhlkamp BV

E52

E53-1 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel

E53-2 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel E54 PIP Projecten E55

E58 E60

Mocht er worden gekozen voor een luchthavenvariant, dan zal in het kader van de civiele aanwijzingsprocedure opnieuw worden gekeken naar de geluidscontour. Deze aanwijzingsprocedure is openbaar en bestaat onder meer uit een bestuurlijk overleg met provincies en gemeenten, het ter inzage leggen van het milieuonderzoek, de ontwerpaanwijzing en een inspraakprocedure Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Gevraagd wordt wat de gevolgen zijn van enkele VTM gaat ervan uit dat vervoer en mobiliteit structurele economische ontwikkelingen als stijgende behoeften zijn in een wereld met steeds meer onderlinge brandstofprijzen, tekort aan brandstof, etc. relaties.

Er moet niet steeds de indruk gewekt worden dat De Twentse basis geen kans van slagen heeft omdat de zorgverzekeraars alles willen centreren.

Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. Randstad Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. Uitzendbureau BV regio Twente Het Vlekkenplan B biedt de regio Twente de mogelijkheid om te continueren in haar economische groei en zal daarmee en economische impuls geven aan zowel het regionale bedrijfsleven als aan haar inwoners. Metaalunie Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni 2008. Menkehorst Uitgaande van de wens van de voorbereidingscommissie Kwekerijen BV Enschede-Noord van het verplaatsen van een landbouwbedrijf en de in uw alternatieven vermelde grootten voor ‘groen’ wekt bij ons de indruk dat hier

De Twentese Basis kan een goede uitwerking zijn van vlekkenplan A. Het is aan marktpartijen of hier invulling aan kan worden gegeven. Dit zal in de komende periode blijken. Voor kennisgeving aangenomen. Voor kennisgeving aangenomen.

Voor kennisgeving aangenomen. Wij zullen uw ideeën meenemen in de komende fase, waarin wij de markt intensiever zullen consulteren en de structuurvisies worden uitgewerkt.

25

E61 E62 E64

E66 E67 E68

meerdere vestigingsmogelijkheden voor agrarische bedrijven aanwezig moeten zijn. Hierbij zou ons bedrijf dan ook een geschikte invulling voor het gebied kunnen zijn. Reggefiber BV Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Bouwend Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. 2008. Nederland Aqua+ Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. Sprinklersystem 2008. en BV Strukton Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. Worksphere 2008. Interwand Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. Eibergen BV 2008. Herin Steunbetuiging zienswijze Kamer van Koophandel 27 juni Voor kennisgeving aangenomen. Lichttechniek 2008.

E69

Smit- van Ditshuizen E70-1 Lentink

Het verwachte aantal reizigers lijkt me ook een wensdroom. Is effect eco tax en overloop naar Duitsland meegenomen in analyse L.E.K.?

E70-2 Lentink

Wanneer wordt 1,2 mln passagiers bereikt? Is dat het break even point? De vrees bestaat dat een luchthaven Twente in het nationale systeem in Nederland steeds meer een vrachtluchthaven wordt en de toeristische sector schade zal toebrengen.

E72

Stadt Bad Bentheim

E73-1 Lonnekerland

Dramatisch was het verlies aan werkgelegenheid bij de sluiting in 2003. Meer dan 2000 banen verdwenen. Gelukkig is dit nauwelijks of niet in de statistieken terug te vinden en groeide de werkgelegenheid in Twente juist na 2003 sneller dan gemiddeld in Nederland. Wellicht reden om zorgvuldig met dit argument om te gaan.

Zie bijlage 3. In de analyse van L.E.K. is hier rekening mee gehouden. Het is niet ondenkbaar dat door Europese gelijktrekking van de ecotax het concurrentienadeel weer zal verdwijnen. Zie bijlage 3. De discussie over een luchthavensysteem in Nederland is nog volop gaande. De schade (in de zin van geluidsbelasting) wordt overigens niet bepaald door de vraag of een luchthaven Twente een passagiers- of vrachtluchthaven zal zijn, maar door de geluidsgrenzen (contouren) die in het te nemen luchthavenbesluit worden vastgelegd. In alle gevallen zal de geluidscontour worden verkleind. VTM heeft als missie een economisch sterker en duurzamer Twente. Om deze reden koerst VTM ook op economische structuurversterking door het creëren van nieuwe werkgelegenheid. In de komende periode wordt nader onderzocht welke invulling het meeste bijdraagt aan de werkgelegenheid in de regio Twente, zowel aan de boven- als 26

E73-2 Lonnekerland

E75

Langenhof

E76-1 Hardeman

E76-2 Hardeman

E77-1 IHK

Overigens blijft de werkloosheid onder ongeschoolden het grootste probleem voor de regio. Inzetten van het vliegveld voor de oplossing ervan is helaas een ongeschikt middel. Wij zijn ingenomen met de plaatsing van veeteeltbedrijvigheid op het vliegveldterrein, een grote wens van agrariërs die in onze stichting zijn vertegenwoordigd, tevens een wens van de Voorbereidingscommissie Landinrichting EnschedeNoord.

aan de onderkant van de markt.

Zowel in vlekkenplan A en B is ruimte gereserveerd voor groen, dat eventueel deels ingevuld kan worden met de functie veeteeltbedrijvigheid. In de volgende fase zullen de vlekkenplannen nader worden uitgewerkt tot structuurvisies. De structuurvisie zal meer inzicht geven in de specifieke functionele invulling van het gebied en de meest passende agrarische bedrijvigheid.

Industrie en vliegbewegingen nu toestaan, betekent dat dit als een olievlek langzaam maar zeker uitbreidt.

VTM wenst een gebiedsontwikkeling met geconcentreerde ontwikkelingen van diverse functies. Dit om zodoende, naast de economische ontwikkelingen, de natuurwaarden en landschappelijke kwaliteiten te waarborgen. Door een verankerde gebiedsvisie en strikte voorwaarden dient verdere uitbereiding van de eventuele luchthaven te worden voorkomen. Een luchthaven moet zijn eigen broek op kunnen houden Zie bijlage 3. en rendabel kunnen functioneren. Hoe garandeer je dat Er zijn in Europa maat twee voorbeelden van regionale terwijl er nog geen exploitant is gevonden en hoe is dat vliegvelden die voldoen aan algemene rendementseisen. Door een combinatie van functie wordt gezocht naar een denkbaar met de voorgestelde vliegbewegingen? Kijk mogelijkheid om wel voldoende rendement te bereiken. naar ervaringen uit het verleden en de stelling van de heer Theo de Bruijn (artikel De groei van een luchthaven Europese subsidies kunnen daarbij ondersteunen. Het effect is op lang termijn nauwelijks te beheersen). op de werkgelegenheid van een operationeel vliegveld is groot. Verzoek om het plan De Twentse Basis serieus mee te VTM is een transparante organisatie, die initiatieven van wegen. Het is in een vergevorderd statium en er zijn derden serieus tot zich neemt. Zo ook het plan ‘De Twentse investeerders gevonden. Daarnaast zorg dit plan voor Basis’. arbeidsplaatsen, behoudt van natuur en haar In de komende periode onderzoekt VTM wat de beste invulling leefomgeving en voldoende rendement. van het gebied is voor een economische sterker en duurzaam Twente. Ook het plan ‘De Twentse Basis’ zal hierbij als input dienen. In de directe omgeving van Twente bevindt zich al een Zie bijlage 3. 27

E77-2 IHK

E80-1 Lentink

E80-2 Lentink

E82-1 Natuur- en Milieuraad Enschede

E82-2 Natuur en Milieuraad Enschede

E82-3 Natuur en Milieuraad

luchthaven, namelijk FMO. FMO kan al het zakelijk en transport luchtverkeer van de regio aan. Wij vrezen dat Twente een concurrentie gaat vormen voor FMO. Hierdoor wordt het voorbestaan van beide luchthavens op het spel gezet. T.g.v. de recente dure olie en de mogelijkheid relatief goedkoop vanaf Duitse luchthavens te vliegen dient de levensvatbaarheid van een luchthaven opnieuw onderzocht te worden voordat men verder gaat

Vanuit landelijk perspectief zijn banen die op een vliegveld gerealiseerd worden voor een deel gesubsidieerde banen doordat een vliegveld winst kan maken dankzij de tax-free shops. Deze oneerlijke concurrentie met de plaatselijke middenstand wordt wellicht ooit eens afgeschaft. Wil je het aantal gecreëerde banen op een eerlijke manier met elkaar vergelijken, houd dan rekening met het bovenstaande. Aan paragraaf 6.5 kan worden toegevoegd dat het afgelopen jaar een tendens waarneembaar is voor het minder gebruiken van regionale luchthavens in Nederland ten gunste van Duitse en Belgische luchthavens. Een tendens die ook voor Twente zal gelden. In ‘Pieken in de Delta’ heeft regio Twente een belangrijke positie op het vlak van research en development, maar naar onze mening geen dominante positie zoals in de notitie vermeld staat

Het vlekkenplan B gaat uit van een situatie met vliegverkeer. Dit achten wij niet reëel: Burgerluchtvaart

Zie bijlage 3.

In komende periode zal VTM vlekkenplan A en B nader uitwerken tot twee structuurvisies. In deze periode zal de markt intensiever worden geconsulteerd. Prijsstijgingen hebben een korte termijneffect. De olieprijzen dalen inmiddels.

Iedere luchthaven haalt een deel van zijn resultaat uit luchthaven gerelateerde activiteiten zoals parkeren, winkelverhuur en horeca. Tax free shopping is overigens binnen Europa niet meer aan de orde en heeft nauwelijks invloed op de plaatselijke middenstand omdat het achter de douane is. Bij de marktconsultatie zullen marktpartijen onder veel meer ook de hier geschetste onzekerheid in overweging nemen. Deze overwegingen zijn meegenomen door L.E.K.

De missie van VTM is een bijdrage leveren aan een economisch sterker en duurzamer Twente. Deze missie sluit nauw aan op de beleidsnotitie ‘Pieken in de Delta’ , de economische gebiedsgerichte agenda van Twente. Hierin spreekt het Rijk haar ambitie uit om in Twente een Technology Vally te ontwikkelen. Om deze reden ziet VTM Pieken in de Delta als belangrijke leidraad voor haar missie. Wil men internationaal concurreren op het gebied van R&D dan zullen vestigingcriteria, waaronder bereikbaarheid optimaal moeten zijn. Zie bijlage 3.

28

Enschede

heeft nooit zelfstandig kunnen functioneren op Twente. Bovendien ligt FMO op een uur afstand en is het goed bereikbaar.

E83

Korstanje

Het centrale probleem voor Twente is echter al decennia lang de constante uitstroom van hoogopgeleiden. Kansen om deze braindrain in te dammen moeten dus aangegrepen worden. Een zeldzame mogelijkheid daartoe kan nu met dat unieke Hart van de Netwerkstad Twente worden gecreëerd.

E84

B&W Dinkelland

E85

Eelerwoude

Dinkelland heeft eerder al aangegeven dat passagiersaantallen van 1,5 miljoen het maximum zouden moeten zijn. Wij zijn bang dat een groter aantal leidt tot onevenredige (verkeers-)overlast Door de ligging vlak bij de A1 en de spoorlijn HengeloHannover wordt in het rapport een uitwerking gemist om te komen tot een internationale vrachtafhandelingcentrum. De combinatie van wegtransport, trein, opslag en veilig parkeren maken dit gebied met de ligging tussen west Nederland en centraal Duitsland uitermate geschikt. Handhaving luchtveld is inmiddels achterhaald. Teveel luchthavens in omgeving.

F7-1

Relker

F7-2

Relker

Er is veel geïnvesteerd in lengte en zwaarte van de baan; behoud van de vliegfunctie voorkomt kapitaalsvernietiging. De luchthaven moet zichzelf min of meer kunnen bedruipen. Daarom wordt het tijd dat het bedrijfsleven dat altijd roept over de noodzaak van de luchthaven ook

Het vasthouden van afgestudeerden vormt een serieus probleem in Twente. VTM wil met de herinrichting van het vliegveld een bijdrage leveren aan het oplossen van deze braindrain. De missie van de VTM koerst op die reden ook op een economische structuurversterking door het creëren van nieuwe werkgelegenheid. Dit naast een versterking van natuurwaarden in het gebied. Hoe dit precies vorm gaat krijgen, zal in de volgende fase door VTM worden onderzocht. Zie ook E82-2. Zie bijlage 3.

Wij nemen kennis van uw suggestie en zullen in de komende fase de markt intensiever gaan consulteren. In deze fase moet blijken welke variant Twente economische sterker en duurzamer maakt.

Dit aspect wordt in de haalbaarheidsafweging meegenomen.

Deze oproep aan het bedrijfsleven sluit aan bij de contacten die vanuit de VTM worden onderhouden.

29

F16-1 Haafkes

F16-2 Haafkes

F16-3 Haafkes

F16-4 Haafkes

F17

VVEAT

F18

KvK c.s.

F33

Kooiker

F45

STAWEL

echt zijn verantwoordelijkheid neemt. De wegingsfactoren moeten zodanig worden aangepast dat met een gezond leefmilieu nog veel beter wordt gescoord. De luchthaven heeft altijd de drang naar groter, waardoor een cumulatie van overlast ontstaat.

VTM heeft in het advies een weloverwogen verhouding tussen de wegingsfactoren aangegeven. Zie bijlage 3.

Met de betere score van de alternatieven en het rapport van de commissie Bakker zijn de werkgelegenheidsargumenten voor een luchthaven volledig achterhaald.

In de opdracht van VTM is aangegeven dat de gebiedsontwikkeling ook een bijdrage aan de werkgelegenheid moet leveren. Dat verandert niet in het licht van het advies van de commissie-Bakker. Evenzo geldt voor de vlekkenplannen A en B dat voorgestelde plannen moeten worden ondersteund door intenties van de markt. Bij keuze voor een vliegveld treedt kapitaalvernietiging De inschatting van negatieve effecten maakt onderdeel uit op door waardedaling van woningen, belemmeringen van van de totale afweging, ook in economische zin. Verder kan ontwikkeling in Oldenzaal, afbraak van toerisme en een luchthaven ook voordelen leveren als vestigingsfactor. Dit horeca en om zeep helpen van gunstig woon- en zijn anderssoortige factoren dan wat in de zienwijze wordt werkklimaat. genoemd. Is een hippisch centrum of zijn de zorgfuncties haalbaar Dit zal de komende periode nader onderzocht worden, waarbij in de markt? marktconsultaties mede worden meegenomen. Sluiten van de luchthaven betekent kapitaalsvernietiging Er zijn inderdaad miljoenen geïnvesteerd in de huidige (air)infrastructuur en geluidisolatie van woningen binnen de 35 Ke-contour. Het niet meer gebruiken van deze onderdelen heeft als bijkomend nadeel dat voor delen daar nog sloopkosten bij zullen komen bij een bestemming zonder luchthaven. Dit dient te worden afgezet tegen de waardeontwikkeling die de bestemmingswijziging ook met zich mee kan brengen. Het is de vraag of dit tegen elkaar opweegt. Voor een winstgevende luchthaven moeten er teveel De geluidbelasting zal altijd aan de nationaal vastgestelde vliegbewegingen, met te hoge geluidbelasting op de normen voldoen. Of deze normen te beperkend zouden zijn nabije woonwijken, worden gemaakt en het breakevenvoor de haalbaarheid van een luchthaven is nu nog niet te punt ligt te hoog. beoordelen. Dit is afhankelijk van de ontwikkelingsstrategie en de mogelijkheden van synergie met andere functies. Een Exploitabele luchthaven hoeft niet winstgevend te zijn, zie E76. Nabijheid FMO grote belemmering voor ontwikkeling van Zie bijlage 3. Twente, alleen met hoge maatschappelijke kosten kan 30

F51

Verbeek

F53-1 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel F53-2 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel F56 Roodhart F57-1 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten

F57-2 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten F57-3 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten F57-4 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten

volgens STAWEL luchthaven zich staande houden. Gesteld wordt dat zowel Münster als Twente te klein zijn voor de functie van een topregio en samenwerking een goede optie kan zijn.

Onduidelijk is waar in deze zienswijze met de term topregio op gedoeld wordt.

De angst bestaat dat een vliegveld goedkope laaggeschoolde krachten aantrekt.

Er is in de regio behoefte aan laag geschoold werk. Een belangrijk deel van het werklozenbestand is daarop aangewezen.

In L.E.K. rapport wordt in twijfel getrokken of een maintenance industrie haalbaar is.

Zie bijlage 3.

Een vliegveld kan niet zonder subsidie en dient geen Zie bijlage 3. sociaal belang. Vanuit financiële overwegingen niet meer asfalt en beton In TX change proces is aan de orde gekomen dat sloop zoveel slopen dan nodig, maar ook niet minder. mogelijk dient te worden beperkt. VTM gaat hiervan uit, en heeft dit uitgangspunt ook gehanteerd bij ook bij de totstandkoming van de andere modellen. Wel wordt rekening gehouden met sloop van die delen om de functies (Natuur/ programma) te kunnen realiseren ruimtelijk gezien. De eenduidigheid in oppervlakte plangebied ontbreekt. Zie bijlage 2.

De startbaan kan op plaatsen waar beekherstel nodig is zonder problemen worden opgebroken.

In variant A zonder luchthaven is hiermee rekening gehouden.

Indien concessiewaarde niet als PM €0 was meegenomen In Model 4b is de concessiewaarde van de luchthaven was score 4b ongetwijfeld lager uitgevallen. ontwikkeling op PM gesteld omdat nader onderzoek nodig is om een goede inschatting te kunnen maken. De consequentie hiervan is dat ook in de risicoanalyse deze ontwikkelingen nog niet kunnen worden vertaald. Meer duidelijkheid over opbrengsten, kosten en concessie afspraken is nodig om een onderbouwde vertaling te kunnen maken naar de risicoanalyse. Dit wordt meegenomen in de volgende fase.

31

F57-5 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten F57-6 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten F69 Smit-Van Ditshuizen

F71-1 SAVT

F71-2 SAVT

F71-3 SAVT

De netto werkgelegenheid van plan B is 430 fte en lager dan plan TX change en modellen 2 en 2b.

In de MCA is uitgegaan van de totale netto (directe en indirecte) werkgelegenheid. Het zou onlogisch zijn geweest als de indirecte werkgelegenheid niet zou zijn meegenomen. Op basis van deze maatstaf scoort model 4B in vergelijking met de genoemde modellen hoger. Landschap Overijssel acht discutabel dat saneringskosten Doordat in vlekkenplan B meer economische functies zijn voor plan B € 2,5 mln lager uitvallen. worden de saneringskosten lager ingeschat door milieudeskundigen. In vlekkenplan A is sprake van sanering op niveau van natuur. Dat overheden – omliggende gemeenten - de luchthaven In het verleden hebben gemeenten en provincie bijgedragen financieel gesteund hebben en zodoende draaiende in de exploitatie van het burgermedegebruik. Dat is destijds gehouden hebben, staat nooit in de krant. ook vaak in de publiciteit geweest; in vele gemeenteraden en provinciale staten is de vraag of deze steun moest worden verleend in het openbaar gevoerd. Verzoek om een toelichting op de verschillende waarden Zie bijlage 2. inzake de netto werkgelegenheid voor model 4b in resp. het Ecorys rapport en de notitie ‘Een vliegwiel voor Twente’ SAVT is van mening dat het hanteren van de netto De VTM is gegeven haar missie van een ‘economisch sterker directe werkgelegenheid een beter maatstaf voor de MCA en duurzamer Twente’ uitgegaan van de netto is dan de in het VTM advies gehanteerde totale netto werkgelegenheidseffecten. Het gaat daarbij om het totale werkgelegenheid (direct en indirect). volume aan nieuwe werkgelegenheid voor de regio Twente. Er is daarom gekozen om zowel de directe als de indirecte netto werkgelegenheid als inputwaarde mee te nemen in de Multi Criteria Analyse. Verzoek om een toelichting op de omvang van het te Zie bijlage 2. ontwikkelen gebied en de uit te geven ha. Verzoek om een toelichting op de verwerking van het vliegveld in de modellen 2b en 4b.

Zie bijlage 2.

Verzoek om een toelichting op het uitgangspunt om in de Zie F 57-4. risicoanalyse het vliegveld als niet in te schatten risico mee te nemen.

F71-4 SAVT

Het risicoprofiel van model 4b is niet realistisch

Zie F 57-4. 32

F71-5 SAVT

F71-6 SAVT

F71-7 SAVT

F71-8 SAVT

F71-9 SAVT F7110

SAVT

F7111

SAVT

weergegeven omdat de toekomstige ontwikkelingen inzake het vliegveld als pm zijn meegenomen. SAVT merkt op dat de netto werkgelegenheid in het TXchange model hoger ligt dan de netto werkgelegenheid in model 4b.

SAVT merkt op dat de keuze voor 1,2 mln. passagiers niet blijkt uit de beschikbaar gestelde managementsamenvatting van L.E.K.. SAVT merkt op dat de saneringskosten vooralsnog als PM zouden moeten worden meegewogen in alle modellen.

SAVT merkt op dat er een, aldus het L.E.K. rapport, een bewezen rail vervoersbehoefte moet bestaan alvorens over wordt gegaan tot de aanleg van een railverbinding. SAVT stelt dat ook bij 2,6 mln. Passagiers er geen exploitatie mogelijk marktconforme voorwaarden. SAVT stelt dat de rapporten een verschillend beeld bevatten.

Het L.E.K. rapport bevat geen realistische opties laat zien voor een economisch levensvatbare luchthaven en stelt voor dit deel uit te laten maken van het VTM advies.

Zie F 57-5.

Zie bijlage 3.

De bodemkwaliteit van grote delen van het luchthaven is onderzocht. Raming van saneringskosten is in dit stadium dan ook goed mogelijk voor de verschillende varianten. De saneringskosten vormen een essentieel onderdeel van de benodigde investeringen in het gebied gegeven het model en de geldende wetgeving inzake bodemkwaliteit. De VTM is daarom van mening dat een raming van deze kosten meegenomen dient te worden in de afweging van de modellen. Dit is inderdaad een belangrijk aspect in mogelijk toekomstige besluiten tot de aanleg van een railverbinding. Zie bijlage 3. De rapporten verschillen op het punt van de breedte van het onderzoeksterrein. Het ADECS rapport bevat een (financieel) beeld van de exploitatie van luchthaven, bedrijvigheid en leisure. Het L.E.K. onderzoek heeft zich (vooral) beperkt tot het exploiteren van een passagiersgedreven luchthaven. Indien in beide rapporten eenzelfde passagiersverwachting wordt doorgerekend laten de uitkomsten een vergelijkbaar beeld zien. De rapporten en onderliggende modellen spreken elkaar dus niet tegen.

Zie bijlage 3.

33

F7112

SAVT

SAVT merkt op dat bepaalde referentiewaarden ontbreken.

F80

Lentink

Nagelaten wordt de huidige bodemverontreiniging gedetailleerd in kaart te brengen.

F82-1 Natuur en milieuraad Enschede

F82-2 Natuur en milieuraad Enschede

G1

Hofman

G2 G3

Van de Water Hessel

G4-1

B. Ottink

Het niet kunnen aantrekken van investeringen, ondanks grote inspanningen, is volgens de natuur en milieuraad consequentie van de perifere ligging van Twente. Hiermee moet rekening worden gehouden bij afwegen van de financiële risico’s. Studie wijst uit dat de toekomstige ruimtebehoefte voor Twente onder de historisch uitgegeven hoeveelheden komt te liggen. De stichting stelt dat toevoeging van bedrijventerrein door VTM daardoor slechts verplaatsing tot gevolg kan hebben, wat niet gewenst is. Er blijven weinig keuzes meer over zo. Tijd om de ministers van Financiën en Defensie er van te overtuigen dat vliegbasis Welschap naar Twent(h)e moet komen en om de luchthaven open te houden. Tegen vliegveld, voor initiatief ‘Twentse Basis’ De luchthaven moet behouden blijven ter bevordering van de economie mits natuur beschermd wordt.

Voorstander voor een verantwoorde economische invulling van het terrein zónder luchthaven. Een academisch ziekenhuis is hier een goed voorbeeld van, een idee dat niet serieus in overweging wordt genomen.

Op een aantal in de zienswijze genoemde onderdelen wordt in deze reactienota ingegaan. Op een aantal onderdelen gaat het ook om marktgevoelige informatie die vooralsnog niet openbaar kunnen worden gemaakt. De VTM heeft de uitgevoerde onderzoeken laten analyseren om zo de omvang en ernst van de bodemverontreinigingen in kaart te brengen voor het vliegveld. Voor de overige gebieden is de situatie omtrent bodemverontreiniging op hoofdlijnen goed in beeld. Het is juist te stellen dat de Twentse markt een andere is dan het Westen/ Randstad. Hiermee wordt rekening gehouden bij inschatten van marktpotenties en prijsstellingen/ ontwikkeltempo. De VTM beoogt vooral programmaonderdelen toe te voegen, die een toevoeging zijn voor Twente en niet leiden tot verplaatsing en/of verdringing van activiteiten.

Voor kennisgeving aangenomen.

Voor kennisgeving aangenomen. De missie van VTM vormt de leidraad voor de besluitvorming over het ontwerp van de gebiedsontwikkeling. In ieder geval dient het voorstel economische structuurversterking te realiseren, tezamen met een versterking van de natuurwaarden in Twente. Welke ruimtelijke invulling dit het beste waarborgt, met of zonder luchthaven, moet in de volgende fase blijken. De missie van VTM vormt de leidraad voor de besluitvorming over het ontwerp van de gebiedsontwikkeling. In ieder geval dient het voorstel economische structuurversterking te realiseren, tezamen met een versterking van de natuurwaarden in Twente. Welke ruimtelijke invulling dit het beste waarborgt, met of zonder luchthaven, moet in de volgende fase blijken. 34

G4-2

B. Ottink

G5

Wooldrik

G6

Bomert

G8

Ten Vregelaar

G9

M. Ottink

G10

Laan

G12

Kothman

Veel steden hebben ziekenhuis buiten de stadsrand. Academisch ziekenhuis als motor voor de verdere ontwikkelingen van de medische wetenschap in samenwerking met UT. Het vliegveld moet behouden blijven, het is een prachtig vliegveld met alle faciliteiten. We wachten al lang op een besluit. Laten we het moedwillig kapot gaan? Het vliegveld moet behouden blijven; laat het oosten van het land geen achtergebleven gebied worden. Voorstander voor een alternatieve bestemming van het vliegveld, waar natuur en milieu centraal staan. Maak er een mooi windmolenpark van, rendabel gezien de stijgende grondstofprijzen

Ook voor een ruimtelijk zorgprogramma dient de juiste markt intensiever benaderd te worden. De VTM zoekt in de volgende fase nadrukkelijk contact met het MST. Zie ook antwoord G4-1, het moet nog blijken welke programmaonderdelen het meeste recht doen aan een economisch sterkere en duurzame ontwikkeling van Twente in het kader van de missie van VTM. Voor kennisgeving aangenomen.

Voor kennisgeving aangenomen.

Welke ontwikkelingsrichting, met of zonder luchthaven, de beste keuze is in het kader van de missie van de VTM, moet nog blijken. Indien een windmolenpark wenselijk is, zou wel de relatie hiervan met natuur en landschap dienen te worden bezien (in een milieueffectrapportage). Tegenstander van een doorstart van de luchthaven: FMO Voor kennisgeving aangenomen. luchthaven in nabije omgeving, milieuvervuilend, lawaaioverlast, aanslag op leefcondities van nabije bewoners. Voorstander voor het Care en Cure model, hier heeft Twente behoefte aan. Tegenstander van een doorstart van de luchthaven. Voor kennisgeving aangenomen.

De aspecten lucht en geluid zijn beide slechts met 3 % gewaardeerd in de pijler milieu (40%). Ik wil u vragen deze onderdelen zwaarder in de beoordeling in te schalen. Mijn voorstel is om lucht en geluid voor minimaal 20% te laten meetellen

De missie van VTM staat voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Dit pleit voor een gelijkwaardige beoordeling van deze twee strategische pijlers in de multicriteria-analyse (economie 40% / milieu 40%). Vervolgens is echter de pijler milieu opgedeeld in net zoveel criteria als er in de milieueffectenrapportage (bijlage notitie) zijn gehanteerd. Omdat het vernieuwen en versterken van het Lonnekerland onderschreven wordt in onze visie heeft VTM besloten de aspecten natuur, landschap & cultuurhistorie en water zwaarder te laten meewegen. De andere criteria kennen 35

G13

Caimo

De combinatie van Model 4B en T-Xchange model leidt tot de optimale score.

G14

Kwiatkowska

De groene regio Twente heeft geen behoefte aan een luchthaven met gevolgen voor de mens en natuur. Er is wel behoefte aan een recreatiecentrum met activiteiten voor de jeugd.

G16-1 Haafkes

Waarom was optimalisatie nodig van de luchthavenvariant model 4 naar model 4b?

G16-2 Haafkes

Luchthaven presteert slechter, alternatief plan van Twentse basis komt naar verwachting nog beter uit de bus.

G16-3 Haafkes

Twente en de Duitse gebieden Munster en Osnabrück hebben afspraken voor samenwerking. Twee concurrerende vliegvelden past daar niet in. Laat Twente investeren in een goede verbinding naar dit gebied en het voormalige vliegveld Twente ontwikkelen tot een aantrekkelijk verblijfsgebied.

G17-1 VVEAT

Een plan met een internationale luchthaven heeft de grootste economische potentie: werkgelegenheid en netto waardetoevoeging.

een grotere mate van ‘veranderlijkheid’. Een onderlinge uitwisselbaarheid en combinatie van elementen in het ruimtelijke programma van vlekkenplannen A en B, kan tot de mogelijkheden behoren mits het binnen de voorgestelde kaders past. Welke ruimtelijke invulling het beste strookt met de missie van VTM moet de uitwerking in de komende fase blijken. Beide vlekkenplannen A en B zullen de komende fase verder worden uitgewerkt en ook gelijkwaardig worden getoetst op milieueffecten, zodat deze ook net als in het vorige traject inzichtelijk zijn. Twente heeft behoefte aan een economische en duurzame structuurversterking. Welke ruimtelijke invulling (wel of geen luchthaven) Twente daarvoor nodig heeft is nog de vraag. Voor een vraag of een dergelijk recreatiecentrum daarin past, geldt hetzelfde traject, en is ook de marktkans (financiële haalbaarheid) van belang. In het proces van modelontwikkeling zijn in de optimalisatie reacties uit de markt en van omliggende gemeenten verwerkt en zijn actuele ontwikkelingen meegenomen. Na januari 2008 zijn werkmodellen besproken met gemeenten en marktpartijen. Voor alle modellen is op gelijkwaardige wijze gezocht naar optimalisaties. Het plan van SAVT kan onderdeel uitmaken van het programma in het model T-Xchange, wat daarnaast nog andere programma onderdelen bevat.

De missie van VTM vormt de leidraad voor de besluitvorming over het ontwerp van de gebiedsontwikkeling. In ieder geval dient het voorstel economische structuurversterking te realiseren, tezamen met een versterking van de natuurwaarden in Twente. Welke ruimtelijke invulling dit het beste waarborgt, met of zonder luchthaven, moet in de volgende fase blijken. Het belang van werkgelegenheid in Twente is één van de economische aspecten die daarbij een rol spelen. De gebiedsontwikkeling dient economische structuurversterking te realiseren, maar dient tegelijkertijd de aanwezige natuurwaarden te versterken. Het is om die reden 36

G17-2 VVEAT

Plan met luchthaven opwaarderen met goede elemenenten uit andere plannen: innovatieve bedrijvigheid, scholings- en trainingsinstituten, evenementenontwikkeling.

G17-3 VVEAT

Voorstel om m.b.t. de weging voor de verhouding economie 60%, milieu 20% en financiën 20%. Immers opwaardering van de economie is voor Twente noodzakelijk gezien de achterblijvende werkgelegenheid en de hoge werkloosheid.

G17-4 VVEAT

De bij gelegenheid aangehaalde alternatieven voor Luchthaven Twente zijn vaak verre van optimaal: -Schiphol: moeilijk bereikbaar en tijdrovend; -FMO: niet ‘naast de deur’, niet gemakkelijk bereikbaar, niet de gewenste lijnverbindingen en biedt niet de KLMcontractvoordelen. Bij het berekenen van een sluitende exploitatie van het gebied is de economische factor de meest essentiële, en dus moet deze zwaarder meegewogen worden. Voorstel voor milieu 30%, financiën 20% en economie 50%, waarbij de milieu-indicatoren natuur, landschap & cultuurhistorie en water het zwaarst worden gewogen. Voorstel om de verdeling tussen de wegingsfactor te veranderen naar: 60% economie, 20% financieel, 20% milieu. Dit omdat het uitgangspunt is een economische sterker Twente. Tegenstander van Twente als commerciële luchthaven, vanwege het simpele feit dat de luchthaven FMO op slechts 45 min tot 60 min afstand ligt van Twente. Voorstander van model 4 ‘Twente Airport’. Spreekt zijn hoop uit dat de luchtactiviteiten weer van de grond komen en dat het financiële plaatje in orde komt. Voorkeur voor model A, omdat deze naar een win-win situatie zal leiden. Maatschappelijke doelen kunnen op het terrein maar ook in de omgeving (Enschede Noord)

G18

KvK c.s.

G20

VVD Oldenzaal

G33

Kooiker

G44

Holsheimer

G45

STAWEL

zoeken naar de meest gunstige combinatie van deze twee peilers met bijbehorend ruimtelijk programma. Een onderlinge uitwisselbaarheid in het ruimtelijke programma van vlekkenplannen A en B, kan tot de mogelijkheden behoren mits het binnen de voorgestelde kaders past. Welke ruimtelijke invulling het beste strookt met de missie van VTM moet in de komende fase blijken. De missie van VTM staat voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Dit pleit voor een gelijkwaardige beoordeling van deze twee strategische peilers in de multicriteria-analyse (economie 40% / milieu 40%), een evenwichtige aandacht voor versterking van economische structuur en natuurwaarden in de regio. Voor kennisgeving aangenomen.. Zie bijlage 3.

De missie van VTM staat voor een economisch sterker en duurzamer Twente. Dit pleit voor een gelijkwaardige beoordeling van deze twee strategische peilers in de multicriteria-analyse (economie 40% / milieu 40%), een evenwichtige aandacht voor versterking van economische structuur en natuurwaarden in de regio. Zie G18

Zie bijlage 3.

Voor kennisgeving aangenomen.

De gebiedsontwikkeling kent een ‘scope’ die het luchthaventerrein overstijgt. Voor zowel vlekkenplan A als B geldt dat in de komende vertaalslag de ruimtelijke relaties 37

van het vliegveld worden gerealiseerd. Daarnaast kan model A bijdragen aan een snelle realisatie van de maatschappelijke doelen.

G46-1 Raad Hengelo

G46-2 Raad Hengelo

G47

B&W Oldenzaal

G49

Bosch

G51

Verbeek

met de omgeving nader worden uitgewerkt. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de inrichting van het deelgebied Enschede Noord in relatie tot de beoogde functies op het luchthaventerrein. Het is dan ook de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omstreken. Beide vlekkenplannen stroken op onderdelen niet met de VTM zal nader onderzoeken op welke onderdelen dit het geval kaders van de gemeenteraad zoals deze zijn verwoord in zou kunnen zijn. De omstandigheden voor de besluitvorming het raadsbesluit van 8 maart 2005. zijn in de tussenliggende periode gewijzigd. VTM gaat er van uit dat ook de Raad van Hengelo bereid is tot overleg over het geheel van de nieuwe omstandigheden en voorstellen te overwegen. Het overleg wordt geïntensiveerd. Het is nog te vroeg om een voorkeur uit te spreken voor De ontwikkelingsrichtingen die de twee vlekkenplannen beogen liggen ter besluitvorming in oktober/november bij de een van de twee vlekkenplannen. Wel houden we ons gemeenteraad (Enschede) en provinciale staten (Overijssel). het recht voor na de uitwerking van de plannen een voorkeur uit te spreken. Dat moment bevestigt het verder uitwerken van deze twee Bij de verdere uitwerking willen wij als gemeente direct plannen. Bij de verdere uitwerking wordt de gemeente betrokken blijven en hechten wij groot belang aan Hengelo actief betrokken in ambtelijke en bestuurlijke vergaderingen met betrokken gemeenten. communicatie richting de burgers in het vervolg proces. VTM streeft er naar zo transparant mogelijk met de bevolking te communiceren en de beschikbare informatie voor burgers langs verschillende wegen toegankelijk te maken, zoals via de website. Advies: breng meer evenwicht in de sectorale De missie van VTM is een economisch sterker en duurzamer wegingsfactoren binnen de milieueffecten en laat daarbij Twente. Dit pleit voor een gelijkwaardige beoordeling van de effecten op de mens ten minste even zwaar wegen deze twee strategische peilers in de multicriteria-analyse als de genoemde natuurgerichte effecten. (economie 40% / milieu 40%). Vervolgens is echter de peiler milieu opgedeeld in net zoveel criteria als er in de milieueffectenrapportage (bijlage notitie) zijn gehanteerd. Omdat het vernieuwen en versterken van het Lonnekerland centraal staat in onze visie heeft VTM besloten de aspecten natuur, landschap & cultuurhistorie en water zwaarder te laten meewegen. Dit zijn onherroepelijke effecten op het milieu. De andere criteria kennen een grotere mate van ‘veranderlijkheid’ en moeten daarom minder doorslaggevend zijn. Voorstander van een luchthaven Twente met zowel Er zijn op dit moment geen luchtverkeersleiders aanwezig. charter- als lijnvluchten. Zijn er op dit moment nog vliegverkeersleiders aanwezig? Bespreken van de planontwikkeling zonder vliegveld de De missie van VTM vormt de leidraad voor de besluitvorming enige verstandige. De Twents-Duitse samenwerking over het ontwerp van de gebiedsontwikkeling. In ieder geval 38

moet leiden tot innovatie, niet tot concurrentie.

G56

Roodhart

G63

Waterschap Regge & Dinkel

G65

B&W Hof van Twente

G71

SAVT

G72

Stadt Bad Bentheim

dient het voorstel economische structuurversterking te realiseren, tezamen met een versterking van de natuurwaarden in Twente. Welke ruimtelijke invulling dit het beste waarborgt, met of zonder luchthaven, moet in de volgende fase blijken. Zie ook bijlage voor samenwerking met Duitsland (FMO). De missie van VTM luidt: naar een economisch sterker en De missie van VTM is belangrijk uitgangspunt. Binnen duurzamer Twente. Welke ontwikkelingsrichting (A of B) het deze formulering kan een vliegveld niet bestaan, door het woord ‘duurzaam’. Dit is een concept waarin juiste middel vormt om dit te bereiken, moet nog blijken. De ecologische, sociale en economische belangen samen balans tussen de drie P’s wordt door VTM in de plannen komen. Geen harmonie tussen people, planet, prosperity bewust opgezocht. Dit is ook vertaald in de multicriteriaanalyse, waarin economie en milieu gelijkwaardige pijlers in plan B. vormen (40%-40%). Dit resulteert in twee plannen (A en B) die goed scoren in de balans tussen economische ontwikkeling en behoud/versterking van natuurwaarden. De sociale belangen vormen een integraal onderdeel van deze peilers.

Vlekkenplan A biedt van de 2 modellen die nu ter visie liggen de meest optimale mogelijkheden voor herstel van bron en beek en eco-hydrologisch herstel van de Lonnekerberg e.o. Hierbij wordt geredeneerd vanuit het gedachtegoed van een veilig en veerkrachtig watersysteem. Vlekkenplan B biedt hiertoe o.i. veel minder ruimte en mogelijkheden. Onvoldoende aandacht voor het wegen va het verdringingseffect van de verschillende voorgestane activiteiten, dit nadrukkelijk als indicator binnen de wegingsfactor economische effecten een plaats geven. Verzoek om een toelichting op de optimalisatie van de modellen 2 en 4 en de consequenties hiervan voor de verbeterde ranking in de Multi criteria analyse. Die lokalen Initiativen zur Verhinderung des Verkehrsflughafens Enschede/Twente weisen zu Recht auf die Alternativen mit den Flughafen Schiphol, Münster/Osnabrück und Düsseldorf hin. Ein zusatzlicher Flughafen verspricht daher keine positiven

Als we de uitkomsten van de multicriteria-analyse bekijken zien we dat model 4b lager scoort dan model T-Xchange op het criterium ‘water’.

Op mogelijke verdringing wordt programmatisch gestuurd, ook in het vervolgtraject. Dit aspect is in de economische effectenanalyse meegerekend (in de stap om van bruto naar netto werkgelegenheidseffect te komen). Zie bijlage 2.

De missie van VTM koerst op een economisch sterker en duurzamer Twente. Het is te voorbarig om te stellen dat een luchthavenontwikkeling in Twente geen enkel positief structuureffect heeft voor de Duitse buurregio. Verder onderzoek is hier voor benodigd. Dit wordt gecombineerd met 39

Struktureffekte für unsere Region.

G73

Lonnekerland

G75

Langenhof

G79

Kemink

G84

B&W Dinkelland

G87

Nijhuis

verdergaand onderzoek naar de marktruimte voor een luchthaven in Twente, juist tegen het licht dat er veel concurrentie is uit Duitsland. Concluderend delen wij u mede dat vlekkenplan Model B, Het rendement van zowel vlekkenplan A als B is afhankelijk van de verdergaande marktconsultaties in de volgende fase. gezien de nabijheid van FMO en de "EAT historie", qua In het model T-Xchange was er wellicht sprake van rendement geen kans van slagen heeft en dat in vlekkenplan Model A sprake is van teveel versnippering, ‘versnippering’ gezien de aard van dat proces. Het daaruit discutabele hantering van wegingsfactoren, en eveneens afgeleide vlekkenplan A is dusdanig geabstraheerd naar discutabel gebruik van begrippen als werkgelegenheid en functionele vlekken dat een versnippering geminimaliseerd is. economisch rendement. De wegingsfactoren zijn afgeleid van de missie van VTM, en op transparante wijze toegepast. Het onderzoek naar werkgelegenheidseffecten en toegevoegde economische waarde hebben wij laten uitvoeren door Ecorys, een zeer ervaren adviesbureau in dit type onderzoek. De conclusies voor de modellen, voor wat betreft economische effecten, baseren wij op dat onderzoek en zijn in onze ogen zeer gedegen.

Indiener is er voorstander van dat vliegveld Twente ter beschikking wordt gesteld aan de natuur en duurzame landbouw. Voedselvoorziening voor de eigen bevolking zal in de nabije toekomst nog broodnodig blijken te zijn. Inhoudelijk gezien pleit indiener voor de Cure, Care & Wellness variant (T-Xchange) met extra aandacht voor de Eco-kant. Een rendabele luchthaven vereist een schaalgrootte die wij in Twente niet hebben en ook niet zouden moeten willen hebben. Niet nu de mobiliteit hier en mondiaal al zoveel negatieve neveneffecten heeft op gebied van milieubelasting. Misschien is het wijzer om te investeren in een verbeterde, snelle spoorverbinding met de Luchthaven Münster-Osnabrück (ook direct vanuit Enschede?). Zonder een voorkeur uit te spreken over een van de modellen zult u begrijpen dat voor ons als recreatieftoeristische gemeente een model dat insteekt op het versterken van recreatie en toerisme in Twente onze voorkeur heeft, Geen vliegveld in Twente. In ons nabuurland is veel meer ruimte. De vliegbewegingen zullen de grens van

Voor kennisgeving aangenomen.

Voor kennisgeving aangenomen. Een onderzoek naar andere verbindingen met de luchthaven FMO behoort niet tot de opdracht aan VTM.

De marktmogelijkheden worden in de volgende fase verder verkend, ook voor vlekkenplan A met zorg, recreatie en toeristische functies.

Voor kennisgeving aangenomen.

40

G88-1 Nordhorn G88-2 Nordhorn

H16-1 Haafkes

H16-2 Haafkes

toelaatbaarheid overschrijden. Indiener heeft geen bedenkingen bij vlekkenplan A, daar zijn geen negatieve effecten van te verwachten. Indiener heeft aanzienlijke bedenkingen bij vlekkenplan B, ook al zijn details nog niet bekend. Men heeft fundamenteel bezwaar tegen een luchthaven waaraan geen behoefte is, tenzij Schipholverkeer van het westen naar het oosten verplaatst zou worden – waar geen onderbouwing voor is.

Indiener heeft bezwaar tegen de procesgang en de besluitvorming. Hij of zij is van mening dat bepaalde bestuurders en ondernemers met een voorkeur voor een luchthaven een dominante positie innemen. Verder stelt hij of zij dat er geen onafhankelijke onderzoeken hebben plaats gevonden en dat het niet alleen om de Enschedese belangen moet gaan, maar dat in een breder perspectief naar geheel Twente moet worden gekeken.

1. Verlies aan synergie door concurrentie met FMO. 2. Kosten maatregelen tegen grondlawaai en afvoer defrosting/de-ice middelen.

Voor kennisgeving aangenomen. We nemen kennis van uw standpunt, en verwijzen ook naar antwoord E17-2.

In het proces speelt de VTM een cruciale rol. Rijk, provincie Overijssel en gemeente Enschede participeren in de VTM. De VTM betrekt zeer nadrukkelijk maatschappelijk organisaties bij het maken van de plannen. Daaronder zijn organisaties die tegen de voortzetting van de luchthavenfunctie zijn. Door deze organisaties is een model ontwikkeld zonder luchthaven. Dat model heeft dermate goed gescoord op economische effecten, milieueffecten en op financiële resultaten dat dit model één van de twee modellen is die overgebleven is en nader wordt onderzocht. Van een dominantie van welke partij kan dus niet gesproken worden. Bovendien zijn de effecten van alle onderzochte modellen op een zeer transparante manier inzichtelijk gemaakt en objectief afgewogen. De VTM heeft zich bij de voorbereiding van het advies laten bijstaan door een aantal gerenommeerde adviesbureaus die onafhankelijk onderzoek hebben gedaan. De missie van de VTM is: voor een economisch beter en duurzamer Twente. Dat gaat boven het Enschedese belang uit, maar het gaat echt om de effecten op Twentse schaal. Daarom is er bijvoorbeeld overleg met de gemeenten Hengelo, Oldenzaal, Losser en Dinkelland en met het waterschap Regge en Dinkel. 1. Zie bijlage 3. 2. Nut en noodzaak van dergelijke maatregelen worden in de volgende fase onderzocht.. 41

3. Kosten update geluidsisolatie woonwijk.

4. Kapitaalsvernietiging schone lucht e.d. 5. Kosten schadeclaims door daling waarde onroerend goed.

H16-3 Haafkes

H16-4 Haafkes

Geen vliegverkeer levert grote winst op een aantal aspecten, zoals schone lucht, rust en ruimte, woon- en leefklimaat, waardestijging onroerend goed, werkgelegenheid in toerisme, bijdrage aan milieu en klimaat, geen obstakels voor beter presterende varianten, kostenbesparing door niet meer gebruik starten landingsbaan. Een luchthaven is star en robuust en er zijn geen mogelijkheden om bij te sturen, wat bij een model zonder luchthaven wel kan.

H18-1 KvK c.s.

Hopelijk komt er nu een eind aan een periode van onzekerheid. Onzekerheid is slecht voor het vestigingsklimaat.

H18-2 KvK c.s.

Afgezien van Schiphol is Twente de enige plek waar een directe aansluiting op het internationale spoorwegennetwerk eenvoudig te realiseren is. De landelijke luchthavennota zal mogelijk de positie van Twente als regionale luchthaven versterken.

H18-3 KvK c.s.

H20

VVD Oldenzaal

De (zwijgende) meerderheid in Twente is voor een luchthaven.

3. Van kosten voor ‘update geluidsisolatie woonwijk’ zal geen sprake zijn; bij uitwerking van vlekkenplan B zal in een nieuw luchthavenbesluit altijd sprake zijn van een kleinere geluidscontour dan de 35Ke-contour in de huidige militaire aanwijzing. 4. In het onderzoek naar de milieueffecten zijn deze aspecten meegenomen. 5. Mocht daarvan al sprake zijn, de huidige bestemming laat toe dat er gevolgen kan worden, dan kunnen betrokkenen een verzoek om planschade indienen.

Deze aspecten zijn meegenomen in de prestaties van de modellen op de gebieden milieu, economie en financieel. Er wordt juist gezocht naar de best presterende variant. Dat hoeft geen variant met een luchthaven te zijn.

Tot op zekere hoogte is dit waar, maar ook bij een model zonder luchthaven zullen er investeringen gepleegd moeten worden en ook dan is het fysiek, financieel en qua bestemmingsplan niet altijd mogelijk om erg flexibel te opereren. In de 2e helft van 2008 wordt het duidelijk welke twee modellen er overblijven en verder worden onderzocht op hun prestaties. Een definitieve keuze uit die twee zal volgens planning kort na de zomer van 2009 worden gemaakt. Dit is juist.

Omdat het nog niet bekend is wat er in deze nota over Twente komt te staan kan daar nu geen rekening mee worden gehouden. Duidelijk is wel dat de landelijke discussie rond dit thema van grote invloed kan zijn op wat er in Twente gaat gebeuren. De VTM probeert op een objectieve en transparante wijze beargumenteerd het best presterende model voor Twente te 42

H33

Kooiker

H46-1 Raad Hengelo

H46-2 Raad Hengelo

H47-1 B&W Oldenzaal

H47-2 B&W Oldenzaal

H47-3 B&W Oldenzaal

H47-4 B&W Oldenzaal

Het verdient de voorkeur om een snelle spoor- of wegverbinding te maken met FMO.

De gemeente spreekt zijn waardering uit voor proces en missie en stelt vast dat het proces aan vertrouwen heeft gewonnen. Een luchthaven is geen doel, maar een middel. Een onzekere factor is het in voorbereiding zijnde luchthavenbeleid en de consequenties daarvan De gemeente spreekt zijn waardering uit voor de rapportage, de onderzoeken en de presentaties en vindt het een goede zaak dat het geheel in een breed perspectief wordt gezien Oldenzaal houdt onverkort vast aan het raadsbesluit van 10 maart 2005. Dit betreft ondermeer de geluidscontour, de openingsuren en de nachtvluchten. Oldenzaal verzoekt de rapportage hierop aan te vullen.

bepalen. Daarbij spelen de voorkeuren in de bevolking niet direct een rol. De politiek zal zich uiteindelijk moeten uitspreken over het advies van de VTM en politici moeten dan bepalen of resultaten van enquêtes uit de bevolking een rol moeten spelen bij het bepalen van standpunten. Zie bijlage 3.

Het is goed dat de intenties van de VTM duidelijk zijn onderkend door Hengelo. Het vertrouwen is een noodzakelijke voorwaarde voor het verdere proces, waarbij VTM en Hengelo nauw zullen moeten samenwerken. Deze constatering is juist. Landelijke ontwikkelingen kunnen zeker een grote invloed hebben en het is te hopen dat de noodzakelijke duidelijkheid snel komt. Het is goed dat de intenties van de VTM duidelijk zijn onderkend door Oldenzaal.

Ook in de volgende fase zal intensief contact plaats vinden tussen onder meer Oldenzaal en de VTM. In dit overleg zal ruimte zijn voor het bespreken van deze Oldenzaalse voorwaarden. In het vervolgproces is er daardoor bij de verdere uitwerking van de vlekkenplannen voldoende ruimte om de Oldenzaalse inbreng me af te wegen. Oldenzaal verwacht een geringe bijdrage aan de Ook in de volgende fase zal, als de plannen concreter en werkgelegenheid van vakantievluchten, harder zijn, veel onderzoek plaats moeten vinden. Daarbij passagiersvluchten en van een niet gewenste terugvalspeelt het effect van de modellen op de werkgelegenheid in Twente een grote rol. optie van sec een militaire functie. Van luchthavengerelateerde bedrijvigheid verwacht men een Bij de uiteindelijke keuze zal deze factor – wederom – zwaar groter effect op de werkgelegenheid. Dit geldt ook als de mee tellen. luchthaven wordt aangewezen als luchthaven van nationaal belang. Vertaal het begrip duurzamer nadrukkelijk in de visie. Het begrip duurzaamheid heeft kenmerken van een Ook de leefkwaliteit heeft met dit begrip te maken. containerbegrip. Wij hebben dat begrip geprobeerd te vertalen in de volgende milieueffecten: verkeer, natuur, landschap en cultuur, water, bodem, archeologie, ruimtelijke ordening, 43

veiligheid luchtvaart en geluid. Die effecten zijn elk weer onderverdeeld naar een aantal criteria. Daarmee is ook het begrip leefkwaliteit voldoende gedekt.

H47-5 B&W Oldenzaal

H53-1 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel

Zorg er voor dat het toegestane gebruik in de interimperiode geen obstakel vormt voor implementatie van toekomstig gewenste ontwikkelingen. De voordelen van plan B voor het openbaar vervoer gelden ook voor plan A en dienen ook op dezelfde wijze gewaardeerd te worden. Een hoogwaardig openbaar vervoersverbinding naar FMO is mogelijk.

H53-2 Bewoners Belangen Groot Driene / De Grundel

Plan A kan zo worden ingericht dat de cultuurhistorische betekenis tot volle glorie komt.

H57-1 Landschap Overijssel en Natuurmonumenten H65-1 B&W Hof van Twente

De term “nieuwe natuur” verwijst naar het rijks- en provinciale natuurbeleid. Daarin wordt met deze term iets anders bedoeld dan in de notitie. Beter is te spreken over “te ontwikkelen natuur”. Er wordt onvoldoende rekening gehouden met verdringingseffecten van de verschillende voorgestane activiteiten.

H70-1 Lentink

Waarom zit VTM in Amersfoort?

Hierin wordt voorzien bij de gesloten overeenkomsten.

Natuurlijk biedt plan A ook kansen voor openbaar vervoer, maar alleen in plan B is er sprake van een unieke combinatie van autosnelweg (A1), internationale spoorverbinding (Amsterdam-Berlijn) en een luchthaven. De kans dat de luchthaven per trein bereikbaar wordt door een nieuw station aan de noordzijde te realiseren is aanmerkelijk groter dan in plan A. Zie ook bijlage 3. Door Arcadis is een onafhankelijk onderzoek gedaan naar de milieueffecten van alle modellen. Plan B scoort daarin op het punt cultuurhistorische waarden iets beter dan plan A. Voor de uiteindelijke uitkomst had dit verschil slechts een zeer geringe betekenis. In de volgende fase zal deze aanbeveling worden overgenomen.

Er kunnen verdringingseffecten optreden bij het aspect economische effecten, met name bij werkgelegenheid. Daarom is een onderscheid gemaakt tussen netto en bruto effecten. Bij netto effecten gaat het erom de werkgelegenheid die wordt toegevoegd aan het studiegebied, te weten Twente. Met verdringingseffecten is daarbij rekening gehouden. Bij de bruto effecten is geen rekening gehouden met verdringingseffecten. Doordat er in de afweging alleen gerekend is met de netto effecten is aan het bezwaar van de gemeente Hof van Twente reeds tegemoet gekomen. In VTM werken rijk, provincie Overijssel en gemeente Enschede samen. Amersfoort ligt centraal tussen Den Haag, Zwolle en Enschede en is dus een optimale kantoorlocatie. 44

H70-2 Lentink

Provinciale Staten hebben eerder gesteld dat er niet gevlogen wordt als er niet voor januari 2008 duidelijkheid bestond. Men houdt geen woord.

De weergave van de indiener is niet juist.

H70-3 Lentink

Verzoek om de planning van het vervolgproces duidelijker te communiceren.

Over de planning wordt regelmatig gecommuniceerd. Zo is altijd de meest recente informatie te vinden op de website van de VTM http://www.vliegwieltwente.nl/vtm/Planning/

H71-1 SAVT

Het oorspronkelijke model 4 scoort beduidend minder dan het model 4b. Het is niet duidelijk hoe 4b dat resultaat heeft bereikt. De transparantie is beperkt tot wegingsfactoren en percentages, maar de scores kunnen niet gewijzigd worden.

Zie bijlage 2.

H71-2 SAVT

Conclusies uit eerdere onderzoeksrapporten zijn soms 180 graden gedraaid.

H73-1 Lonnekerland

Op basis van ontwikkelingen wordt gesteld dat er naast FMO er geen behoefte is aan een vliegveld en dat het bedrijfsleven geen substantiële bijdrage levert.

H73-2 Lonnekerland

De vlek groen omvat niet wat gewoonlijk onder natuur wordt verstaan

De scores van de diverse modellen op milieueffecten, economische effecten en financiële resultaten zijn tot stand gekomen door onafhankelijk objectief onderzoek. Die uitkomsten staan vast. Het gaat daarbij om feiten die los staan van de vraag hoe zwaar die effecten gewogen moeten worden. Dat laatste staat niet vast en is afhankelijk van persoonlijke opvattingen, voorkeuren of belangen. Het gaat daarbij om een keuze. De gekozen weging, als logische consequentie van de missie van de VTM, is in het rapport verklaard. Maar duidelijk is dat er andere wegingen mogelijk zijn. De resultaten daarvan kunnen nu door een ieder bekeken worden. Daarmee is een optimale transparantie bereikt. Eerdere onderzoeksrapporten zijn gebruikt als input voor het VTM-advies. De resultaten daarvan zijn niet aangepast. Bij F71-5 en F71-6 wordt verder ingegaan op genoemde voorbeelden in dit kader. In de volgende fase zal bij de uitwerking van de vlekkenplannen meer duidelijk moeten worden over de condities die het mogelijk maken om een luchthaven te realiseren en welke bijdrage het bedrijfsleven zal doen. De markt zal zeer nadrukkelijk bij de verdere uitwerking worden betrokken. Bij de uiteindelijke afweging moet de helderheid er zijn. Zie bijlage 2.

45

H79

Kemink

MStelt voor om Charles Laundry te laten reflecteren op de plannen.

Door de VTM is op alle noodzakelijke disciplines hoogwaardige deskundigheid aangetrokken, hetzij behorend tot de vaste bemensing van de VTM, hetzij als onafhankelijk extern adviseur. Daarmee is ruim voldoende voorzien in de behoefte. Natuurlijk zijn er daarnaast nog tal van inspirerende deskundigen die mogelijkerwijs iets aan het project kunnen toevoegen, maar ergens houdt het op, voldoende is voldoende, mede gezien de kosten en de tijd.

H83

Korstanje

Voor kennisgeving aangenomen.

H88

Nordhorn

Een luchthaven breekt af, blokkeert kansen en is geen vliegwiel maar een ramp voor Twente. Kan een civiele luchthaven met de voorziene omvang gerealiseerd worden in de nabijheid van het militaire schietterrein Nordhorn?

De aanwezigheid van het militaire schietterrein Nordhorn is bekend. Bij de uitwerking van een luchthavenbesluit zal ook in detail naar de routestructuur in de lucht, en het vermijden van eventuele conflicten met het militaire schietterrein, gekeken worden.

46

Bijlage 1 – ontvangen zienswijzen nr de heer / mevrouw / organisatie 1 De heer 2 De heer/mevrouw 3 Mevrouw 4 De heer 5 De heer/mevrouw 6 De heer en mevrouw 7 De heer en mevrouw 8 De heer 9 Mevrouw 10 De heer 11 De heer/mevrouw 12 Mevrouw 13 De heer 14 Mevrouw 15 De heer/mevrouw 16 De heer/mevrouw 17 Bestuur VVEAT 18 Kamer van Koophandel Oost Ned 19 De heer/mevrouw 20 De heer 21 De heer 22 De heer 23 De heer ing 24 De heer 25 De heer 26 De heer 27 De heer ir. 28 De heer 29 De heer 30 De heer 31 De heer 32 De heer 33 De heer en mevrouw 34 De heer 35 De heer 36 De heer 37 De heer 38 De heer 39 De heer 40 De heer 41 De heer 42 Power-Packer Europe B.V. 43 Urenco Nederland B.V. 44 De heer/mevrouw 45 De heer/mevrouw 46 Raad Gemeente Hengelo 47 B&W Gemeente Oldenzaal 48 Slag bij Almelo 49 De heer 50 ROC Twente 51 De heer 52 Kuhlkamp Exclusieve Serres&TuinhuizenB.V. 53 Bewonersbelangen Groot Driene/De Grundel 54 PiP Projecten

naam E. Hofman A. van de Water L. Hessel B. Ottink Wooldrik J. Bomert G. Relker L. ten Vregelaar M. Ottink H. Laan T. Meijer F. Kothman D. Caimo E. Kwiatkowska H.Bathoorn A.F.M. Haafkes J.M.R. Keereweer Wilma Van Ingen W. Ophuis L.Schukking M. Willemsen H. Markvoort J.W. Brunnekreeft G.H. Sloot J.J.H Meijer D.J. Verhoeven A. Oosting M.D. Bredero J.P Müller J. Hannink R. Snel J.C.M. Halkes Kooiker- Teussink J. Lindeman B. Wolters J. Matel Jonkman R.R.E. Dieleman L.J. Frankenhuis E. Nijkamp J.M.A. van der Lof De heer J. Smit De heer drs. H. Rakhorst D. Holsheimer G. Meutstege drs.M.A.E. Roelofs De heer H.M.A.Reerink De heer J. Gombert K. Bosch J.H. Schutte Th. Verbeek Mevr. Y.L.J.G. Verdonkschot Mevr. Van Brakel/Mevr. Minkjan De heer H. Harkema

Plaats/land

Duitsland (D)

HENGELO ENSCHEDE HOLTEN OLDENZAAL HAAKSBERGEN OLDENZAAL ALMELO HENGELO ENSCHEDE HENGELO OLDENZAAL

47

55 Randstad Uitzendbureau 56 De heer 57 Landschap Overijssel 58 Koninklijke Metaalunie District Oost 59 Natuur en Milieu Overijssel 60 Harry Menkehorst Kwekerijen B.V. 61 Reggefiber B.V. 62 Bouwend Nederland Afd. Enschede en omstreken 63 Waterschap Regge en Dinkel 64 Aqua+Sprinklersystemen 65 B&W Gemeente Hof van Twente 66 Strukton Worksphere 67 Interwand Eibergen B.V, 68 Herin Lichttechniek 69 Mevrouw 70 De heer 71 Stichting Alternatieven e.a. Bewonersbelangen Groot Driene/De Grundel Lonnekerland Stichting Hart van Twente 72 Stadt Bentheim 73 Stichting Lonnekerland Twentse Werkgroep Natuurbehoud Stichting Natuur en Milieuraad Hengelo 74 De heer, mevrouw 75 De heer 76 De heer 77 Industrie-und Handelskammer Osnabrück-Emsland 78 Saxion Hogeschool 79 Mevrouw 80 De heer 81 Dienst Landelijk Gebied 82 Stichting Natuur-en Milieuraad 83 De heer ing. 84 B&W Gemeente Dinkelland 85 De heer 86 De heer 87 De heer, mevrouw 88 Stadt Nordhorn 89 Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland

De heer J. de Jong R. Roodhart De heer M. Knigge De heer ing. D. Laan De heer A.M. van der Berg De heer H.B.A. Menkehorst De heer B. Nijboer De heer ir. L.J. Haafkes De heer ing.A.J.F. Luttikhuis De heer ir. M.A.M. Walhof De heer drs. G. Twickler De heer H.J. van der Duin De heer H.J. te Winkel De heer H. Tijhuis M.H.F. Smits-van Ditshuizen W. Lentink de heer N. Graas Mevrouw J. van Brakel De heer D. Feil De heer A. Bos Herr H.G. Jürriens De heer G.H.M. van de Velde De heer G.H.M. van de Velde De heer R. Lehr A.M.R. Tattersall W. Langenhof C. Hardeman Herrn Lammers De heer drs. J.W. Boomkamp E. Kemink W. Lentink De heer W. Th. Wassink De heer W.H. Arends Th. Korstanje College van B&W P.H.A. Steinmetz N. Graas Persoonlijk G.A.B. Nijhuis Herr G. Wolff Herr W. Oppel

DALFSEN ENSCHEDE ZWOLLE HENGELO RIJSSEN ENSCHEDE ALMELO GOOR GOOR HENGELO EIBERGEN RIJSSEN Lonneker-Enschede ENSCHEDE

D

LOSSER

ZWOLLE

HATTEM

Nordhorn (D) Schüttorf (D)

48

Bijlage 2 reactienota op het advies ‘Een vliegwiel voor Twente’

Erratum grondgebruik modellen (ruimtelijke en programmatisch) en Invoerwaarden Multi Criteria Analyse

Augustus 2008

49

1 Inleiding De VTM organisatie heeft hard gewerkt om in samenwerking met diverse externe onderzoeksbureaus zorgvuldig de meest actuele informatie en inzichten in de notitie ‘een Vliegwiel voor Twente’ te verwerken. Dit heeft niet kunnen voorkomen dat in de finale afstemming van de notitie een fout is gemaakt in de presentatie van het juiste grondgebruik in de diverse (geoptimaliseerde) programma’s. Hierdoor komen de tabellen met de ruimtelijke en programmatische uitgangspunten in de notitie ‘Een Vliegwiel voor Twente’ en de onderliggende rapportages niet altijd met elkaar overeen. Voor het bepalen van de MCA (Multi Criteria analyse) invoerwaarden werkgelegenheid en toegevoegde waarde is uitgegaan van gegevens waarin niet de laatste aanpassingen in het grondgebruik waren verwerkt. In het algemeen betrof het hier kleine aanpassingen die niet of nauwelijks van invloed zijn op de invoerwaarden voor de MCA. Voor model 4b is de aanpassing wel van belang, de werkgelegenheidseffecten en de toegevoegde waarde, beide onderdelen van de economische effecten, zijn te laag gewaardeerd. Tevens geldt dat voor model 4b ten aanzien van de invoerwaarde van de MCA een typefout is gemaakt, waardoor de toegevoegde waarde ook te laag is weergegeven. Voor de herziene overallscore betekent dit dat model 4b het best scoort, gevolgd door model Tx. Deze correctie is niet van invloed op de keuze voor de vlekkenplannen A en B. Het gaat er immers in deze fase niet om welk model het best presteert, maar om welke twee modellen het best presteren. Bovenstaande is voor de VTM aanleiding geweest integraal de onderzoeksresultaten (op milieu, economisch en financieel gebied) en de hierop gebaseerde invoerwaarden voor de Multi Criteria Analyse opnieuw te beoordelen. In dit erratum is de volledige informatie opgenomen en zijn de invoerwaarden voor de MCA waar nodig gecorrigeerd.

2 Consequentie correcties De correcties leiden niet tot een wijziging in de rangschikking van de modellen, het Txchange model en model 4b blijven overall de best presterende modellen. Het VTM advies om op basis van deze twee modellen de vlekkenplannen A en B nader uit te werken blijft daarmee onverkort van kracht. De afstand van de twee best presterende modellen ten opzichte van nummer drie is zelfs nog iets toegenomen. Ranking gepubliceerde notitie Nieuwe ranking Model Overall score op Model een schaal van 0 tot 100

Overall score op een schaal van 0 tot 100

1 2

Tx 4b

100 91

4b Tx

100 86

3 4

2b 2

83 78

2b 2

75 71

5 6

4 1b

46 35

4 1b

55 43

7 8

1 3

34 6

1 3b

42 0

9

3b

0

3

0

50

3 Modellen en grondgebruik In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de programma’s per model. Op basis van deze programma’s zijn de economische, milieu en financiële effecten bepaald. Oppervlakte plangebied Het totale areaal aan her te bestemmen rijksgronden bedraagt ca. 469 ha. Deze oppervlakte is inclusief Zuidkamp (43 ha.), Prins Bernardkamp (10 ha.) en Kamp Overmaat (1,6 ha.). De oppervlakte van het vliegveld bedraagt ca. 414 hectare. Deze oppervlakten zijn exclusief de terreinen die defensie in eigendom behoudt (in totaal ca. 33 ha.). Van alle modellen is in de bijlagen van de notitie ‘Een Vliegwiel voor Twente’ een beeld gegeven van het mogelijke grondgebruik voor het onderdeel vliegveld. De legenda bij de modellen geven de ruimtelijke vertaling van de specifieke programma onderdelen. Hierbij is in de tekeningen niet gestreefd naar een 1:1 aansluiting met de totaal beschikbare 414 hectare vliegveldoppervlakte. Voor een integraal beeld van het ruimtegebruik per model wordt verwezen naar bijlage 1 bij dit erratum. Voor een uitsplitsing van het totale ruimtegebruik over de categorieën uitgeefbaar, verharding en groen/water wordt voorts verwezen naar paragraaf 2.2 van de notitie ‘Financiële prestaties gebiedsontwikkeling vliegveld Twente’ (www.vliegwieltwente.nl). Correctie presentatie vlekkenplan A In de notitie ‘Een vliegwiel voor Twente” komen in vlekkenplan A de genoemde hectares in de kaart en de legenda niet overeen. De ingekleurde planonderdelen zijn correct voor wat betreft de ingetekende oppervlakten, alleen dienen de genoemde oppervlakten (in ha.) te worden aangepast. Het areaal wonen komt uit op 61,9 ha. (32,6 ha. hoger) en het areaal natuur bedraagt 201 ha. (39,8 ha. lager). In bijlage 2 bij dit erratum is vlekkenplan A opgenomen met de juiste hectarevermeldingen. Voor de volledigheid is ook (het ongewijzigde) vlekkenplan B bijgevoegd.

4 Consequenties Inputwaarden Multi Criteria analyse Grondslag ranking Multi Criteria Analyse Voor het bepalen van de ranking in de Multi Criteria Analyse is gebruik gemaakt van invoerwaarden die de economische, milieu en financiële effecten weergeven. Deze waarden zijn gebaseerd op de verschillende programma’s voor het totale vliegveld. De ruimtelijke en programmatische invulling van Zuidkamp, Kamp Overmaat en Prins Bernardkamp zijn per model ongewijzigd en zijn dus niet van invloed geweest op de verschillen in effectscores.

51

Milieu- en Financiële effecten Op de invoerwaarden voor deze effecten in de Multi Criteria Analyse zijn geen correcties verwerkt omdat bij het vaststellen van de scores reeds was uitgegaan van de correcte (ruimtelijke en programmatische) modellen. Economische effecten In de inleiding is aangegeven dat voor de bepaling van de economische effecten abusievelijk niet is uitgegaan van de meest recente ruimtelijke en programmatische kaders. Op basis van de in bijlage 1 bij dit erratum genoemde programma’s zijn opnieuw de prestaties bepaald t.a.v. de werkgelegenheid en de toegevoegde waarde. In onderstaande tabellen zijn de juiste waarden opgenomen. Deze tabellen vervangen de informatie op 32 en 33 van de notitie ‘Een vliegwiel voor Twente’. Tabel toegevoegde waarde (vervangt tabel pagina 32 ‘notitie Vliegwiel’) Toegevoegde waarde Model

Bruto effect

Netto effect

M1

25

13

M2

55

22

M3

52

17

1

M4

170

35

M5

77

28

M1b

46

11

M2b

54

22

M3b

52

13

231

53

1

M4b

Noot 1: Het gaat hierbij om een luchthaven met 1,2 mln passagiers in 2020.

Tabel werkgelegenheidseffecten (vervangt tabel 12.6 op pagina 33 ‘notitie Vliegwiel’) Bruto werkgelegenheid

Netto werkgelegenheid

Direct

Indirect

Totaal

Direct

Indirect1

Totaal

M1

250

290

540

180

80

260

M2

900

380

1.280

440

60

500

Model

1

M3

620

420

1.040

240

70

310

M42

1.120

1.150

2.270

250

230

480

M5

1.210

440

1.650

520

60

580

M1b

620

330

950

170

60

230

M2b

890

370

1.260

440

70

510

M3b

750

360

1.110

200

60

260

M4b2

1.680

1.460

3.140

460

290

750

Noot 1: Indirect effect is inclusief het afgeleide bestedingseffect. Noot 2: Het gaat hierbij om een luchthaven met 1,2 mln passagiers in 2020.

Totaal overzicht invoerwaarden MCA In bijlage 3 bij dit erratum is een integrale invoertabel opgenomen van alle waarden die zijn gehanteerd in de MCA.

52

Bijlage 2 - 1 ruimtelijke en programmatische kaders modellen Model 1 Programma

414 Ha ha St

Uitvaartcentrum Natuur/ onderzoekscentrum Landschapshotel Veeboerderij Camping Evenemententerrein

30,9 9,7 24,8 54,2 5,8 36,9

Vakantiewoningen

61,1

Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

Totaal

Model 2 Programma Vakantiewoningen Care en cure Paardenwoonwijk Paarden Hotel Sportcentrum

m2 bvo 7.000 9.835 14.300

20.485 1.005

ha uitg 24,7 6,3 17,3 54,2 5,5 32,5 36,7

36 106 48,73

414

1.005

414 ha ha st 81,6 22 45 5,5 12,1

Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

50 113 85

Totaal

414

1.005

51.620

m2 bvo 11.335 35.000

ha uitg

10.000 20.485

45,6 14,0 24,7 4,4 9,7

76.820

98

180

1.185

177

53

Model 3 Programma Paardenwoningen Fly inn community

414 ha ha st 35,5 180 35,7 74

m2 bvo 20.240

ha uitg 26 23,2

10.000 22.998

Fly inn Hotel Multifunctionele Oostkamp Golf en boswoningen Golf faciliteiten Commerciele dienstverlening

3,7 11 39 32,5 10

117

2,6 11,0 16,4 32,5 6,7

Vakantiewoningen Sport resort Woningbouw overig

4,4 30 22,4

73 90 67

2,9 11,7 15,0

Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

51,6 104 33,8

Totaal

414

Model 4 Programma Vliegveld Airside* Terminal Parkeren Cargo en dienstverlening Bedrijvigheid

414 ha ha 135 2,3 34,3

601

53.238

m2 bvo

148

ha uitg 135 2 34,3

19,9 4,4

9.240

14,8 3,8

2,4

16.800

1,7

Oostkamp Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

12 50,7 29,6 123

22.998

11,4

Totaal

414

49.038

203

Kantoren

54

Model 1b Programma

414 ha ha st

Uitvaartcentrum Research & Development Landschapshotel Veeboerderij

17,2 22,4 23,9 72,8

Evenementen, sport, brandweer Paardenwoonwijk Vakantiewoningen bij de boer Exclusieve vakantiewoningen Zweefvliegbaan* Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

40,8 37,3 12,7 9,7

Vakantiepark Care 'n cure Paardenwoonwijk Paardenhotel Evenementen, sport, brandweer Exclusieve vakantiewoningen Zweefvliegbaan Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

ha uitg

5.000 24.835 14.000

16,2 18,4 21,3 54,6

20.485

26,5 20,5 7,0 5,4

64.320

169,8

186 127 49

36 44 98

Totaal 414 * onderdeel Veeboerderij (deels dubbel grondgebruik)

Model 2b Programma

m2 bvo

362

414 ha ha st 48,3 31,8 44,7 7,6 31,4 9,6 41,9 56,2 6 136,5 414

m2 bvo

450

11.335 35.000

179 10.000

27,5 24,8 24,5 7,1

20.485

24,4 4,8 41,9

76.820

155

24

653

ha uitg

55

Model 3b Programma Paardenwoonwijk Fly in community (individueel) Fly in community (collectief)

414 ha ha st 27,1 124 30,4 46 8,3 58

Evenementen, sport, brandweer

25,3

Platformgebonden bedrijvigheid R&D

18 26,3

Eco-community Woningen op bunkers GA Vliegen incl Zweefvliegveld Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

7,1 4 124 62

Parkeren kort (bij terminal) Parkeren lang Vrachtloodsen (bestaand) Cargo en bedrijvigheidszone Commerciele dienstverlening Kantoren

ha uitg 16,2 16,7 4,6

22.998

19,0

9,9 14,4

42 20

3,9 2,2 124,0

35 46 414

Model 4b Programma Vliegveld airside*

m2 bvo 9.240

414 ha ha 155

290

32.238

m2 bvo

211

ha uitg 155,0

6,1 17,5 4 17,3 9,3 2,4

24.000

6,1 17,5 4,0 11,5 6,2 1,6

7,5

30.000

5,0

Brandweer/ evenemententerrein

34,6

22.998

26,5

Bestaande verharding Bestaand groen Te ontwikkelen natuur

54,2 6,1 100

Totaal

414

Commerciele leisure

9.240

86.238

233

* incl terminalzone en zweefvliegen

56

Model Txchange Programma Melkveehouderij Maisvelddoolhof Kamperen bij de boer Kijkstallen Zorgboerderij Paardencomplex Sportcomplex Onderzoekscentrum naar zorg Landschapshotel Horeca Leisureplein Kleine innovatieve bedrijven Zotel Kuuroord met sauna Zorgcentra (anti-aging) klinieken Leerpark/ centrum Landgoederen/ landhuizen Woonwerkeenheid Knooperven Bungalowpark Uitkijktoren, Welness, Zweefvliegen Bestaand vastgoed Noord

414 ha ha st 63,8 1 1,8 1 13 12,4 7 1,9 2,4 3 6,6 8,3 1,1 1,1 8,1 12 2,7 32,4 49 7,7 54 5,5 11 10,8 108

m2 bvo

5.000 7.000 8.000 8.000 8.000 5.000 10.000 8.000

ha uitg 63,8 1,0 1,4 1,0 13,0 6,2 4,2 1,2 1,7 1,3 5,6 5,0 0,7 0,8 6,5 11,0 1,6 13,6 4,2 3,0 5,9

50,3 1,5

4.000 9.240

4,5 1,5

11,5 7,3 54,3 0,5 85

22.998

11,5 7,3

Totaal 414 222 95.238 * bestaand groen grotendeels ingepast in deelexploitatiegebieden

177

Multifunctioneel centrum Oostkamp Ateliers in shelters Bestaande verharding Bestaand groen* Te ontwikkelen natuur

57

Bijlage 2 - 2 erratum: Vlekkenplan A en B In deze bijlage treft u aan: • Een gecorrigeerd Vlekkenplan A Ten opzichte van de vorige versie zijn gewijzigde oppervlakten zijn geel gemarkeerd (betreft de waarden 129,2 ha (was 161,9), 32,6 ha. (was onvermeld) en 26,8 ha, (was 33,9). In de legenda is het aantal hectares woningbouw aangepast (is nu 61,9 ha. en was 29,3 ha.) en het aantal hectares natuur (is nu 201 ha. en was 240,8 ha.). •

Een ongewijzigd vlekkenplan B

58

Vlekkenplan A

59

Vlekkenplan B

60

Bijlage 2 - 3 erratum: Invoerdata Multi Criteria analyse

61

Bijlage 3 reactienota op het advies ‘Een vliegwiel voor Twente’

Reacties op zienswijzen inzake exploitatie en groei luchthaven

Augustus 2008

62

1 Inleiding In juni 2008 is de notitie ‘Een Vliegwiel voor Twente’ ter visie gelegd. Door diverse partijen zijn in hun zienswijzen vragen gesteld of opmerkingen gemaakt over een evt. voortgezet gebruik van de luchthaven als commercieel vliegveld en het hiervoor verrichtte onderzoek door L.E.K.. Er is voor gekozen in een integrale notitie een reactie te geven op vragen en opmerkingen die betrekking hebben op een evt. operationeel gebruik van de luchthaven. In de reactienota wordt verwezen naar deze notitie indien een vraag betrekking heeft op een van de volgende aspecten: 1. Vragen/opmerkingen inzake de rentabiliteit en benodigde passagiersaantallen 2. Vragen inzake de toekomstige groei van het aantal passagiers 3. Vragen inzake de mogelijkheden van synergie/samenwerking met Flughaven Munster Osnabruck (FMO) bij de gebiedsontwikkeling.

2 Rentabiliteit Luchthaven Twente Het onderzoeksbureau L.E.K. komt op basis van haar onderzoek tot de conclusie dat een (uitsluitend) passagiersgerichte luchthaven niet haalbaar bij voor de private markt gangbare rendementseisen. Met een meer gematigde rendementseis is een voornamelijk op het zakelijke segment (regional businessjets) georiënteerde luchthaven economisch haalbaar indien in 2020 een passagiersaantal van 1,2 mln wordt gerealiseerd. L.E.K. geeft daarnaast aan dat de economische haalbaarheid voor een Luchthaven in Twente in positieve zin wordt beïnvloed door toekomstige nationale luchtvaartontwikkelingen en een verbetering van de infrastructurele ontsluiting van Twente. Met het volgroeien en maximeren van Schiphol (aantal vluchtbewegingen) is het denkbaar dat Twente (sterker) kan profiteren van de jaarlijkse groei van de luchtvaart. Ook de toekomstige aanleg van de A18 en infrastructurele maatregelen zullen leiden tot een aanzienlijke verbetering van de ontsluiting van het vliegveld en daarmee vergroting van de zgn. ‘catchment area’ van Twente (gebied met de potentiële klanten van Twente). L.E.K. komt tot de conclusie dat het ontwikkelen van Luchthaven in Twente ook beschouwd zou moeten worden in een breder sociaal economisch perspectief door ook de regionale effecten van een luchthaven nader te onderzoeken. L.E.K. heeft zeer globaal en verkennend eventuele ander functies (dan passagiersafhandeling) benoemd. Een duidelijke standpuntbepaling op dit terrein vereist echter nog nader onderzoek. Om deze reden zal de VTM in de vervolgfase onderzoeken of in combinatie met de juiste functies (zoals bijvoorbeeld leisure, vracht en onderhoud) in de gebiedsontwikkeling rond de Luchthaven een economisch haalbare exploitatie mogelijk is. Hiervoor zullen ook marktpartijen worden geconsulteerd.

3 Groei potentieel aantal passagiers Luchthaven Twente L.E.K. heeft ook onderzocht welke volumes noodzakelijk zijn voor een meer passagiersgedreven Luchthaven (met Low Cost Cariers als bijv. Ryan Air, Easy Jet, etc). Voor een exploitabele luchthaven berekent L.E.K. noodzakelijk passagiersvolumes tussen de 2,4 en 3,4 mln. in 2020. L.E.K. ziet voor een dergelijk type luchthaven, onder de huidige omstandigheden, onvoldoende markt in Twente. L.E.K. gaat daarbij uit van een omvang van het zgn. catchment area die aanzienlijk afwijkt van de analyses van het Ruimtelijk Plan Bureau. In het vervolg van dit project zal daarom dit punt nader worden onderzocht. LEK heeft voorts berekent dat een passagiersvolume van ca. 2,5 mln. realiseerbaar is in 2020 indien op grond van het nationale luchtvaartbeleid de groei van Schiphol wordt beperkt. In deze situatie zou Twente een deel van de jaarlijkse groei van het luchtverkeer kunnen aantrekken. De mate waarin Twente hiervan kan profiteren hangt mede samen met de verdere ontwikkeling van vliegveld Lelystad. milieuaspecten Het aantal vliegbewegingen en een evt. groei hiervan zal in het kader van de civiele aanwijzingsprocedure (luchthavenbesluit) worden bepaald bij het vaststellen van de zgn. geluidscontour. Deze aanwijzingsprocedure is openbaar en bestaat onder meer uit een bestuurlijk overleg met provincies en gemeenten, het ter inzage leggen van het milieuonderzoek, de ontwerpaanwijzing en een inspraakprocedure.

63

4 Synergie/samenwerking FMO De bereikbaarheid en nabijheid van FMO is onvoldoende om als krachtige vestigingsplaatsfactor voor de regio Twente te kunnen worden ingezet. Bovendien bestaat de verwachting dat een focus op FMO in economische termen (werkgelegenheid, toegevoegde waarde) minder zal bijdragen aan een sterker en duurzamer Twente. Een versterking van de vervoersverbinding tussen Twente en FMO is niet nader onderzocht en valt niet binnen de opdracht aan de VTM. De nabijheid van FMO is uiteraard wel van invloed op de marktpotenties voor een luchthaven in Twente. In de diverse onderzoeken wordt hier rekening meegehouden.

64