LAPORAN SKRIPSI
RANCANG BANGUN GAME OLAH KATA BERBASIS MOBILE PHONE
Laporan ini disusun guna memenuhi salah satu syarat untuk menyelesaikan program studi Sistem Informasi S-1 pada Fakultas Teknik Universitas Muria Kudus
Disusun oleh: Nama
: Danang Yuliwan
NIM
: 2008-53-063
Program Studi
: Sistem Informasi
Fakultas
: Teknik
PROGDI SISTEM INFORMASI FAKULTAS TEKNIK UNIVERSITAS MURIA KUDUS KUDUS 2012
i
ii
iii
iv
HALAMAN MOTTO DAN PERSEMBAHAN MOTTO “Belajar, Berjuang, Bertaqwa“ “Segala Sesuatunya Perjuangkanlah Dengan Ikhlas Dan Sabar, Kelak Railah Hasilnya” “Kricig-kricig banjur grojog-grojog” “Dasaring Tata Awujud Praja Kaluhuring Jiwo Ambangun Negara” “Jangan Sampai Mereka Jatuhkan Nyali Kita, Tunjukkan pada Mereka Siapa Diri Kita” “Live Is Choise And Do It” “Jangan Lupakan Ucapan Terima Kasih Dan Minta Maaf Pada Seseorang”
PERSEMBAHAN Skripsi ini penulis persembahkan kepada : 1.
Kepada Papa dan Mamaku yang selalu memberikan doa restu, dan adikku yang tercinta.
2.
Bapak / Ibu Dosen.
3.
Teman-teman Kelas B UMK angkatan 2008,
teman-teman
seperjuangan
Nakula band, teman-teman SheilaGank Kudus, dan Mas Duta, Mas Eross personel Sheila on 7. 4.
Grup Lithium musik.
v
RINGKASAN
Laporan skripsi dengan judul “Rancang Bangun Game Olah Kata Berbasis Mobile Phone” telah selesai dilaksanakan dan sesuai dengan tujuan yang ditentukan sebelumnya. Tujuan dari skripsi ini adalah untuk merancang dan membangun suatu game yang dapat dimainkan pada telepon selular yang didalamnya terdapat fasilitas game yang berupa Olah Kata. Konsep yang diterapkan dalam tahap perancangan game Olah Kata adalah dengan menggunakan Waterfall. Sedangkan bahasa pemrograman yang digunakan adalah Java 2 Micro Edition (J2ME). Implementasi penelitian ini menghasilkan sebuah game yang dapat dijalankan pada handphone yang telah mendukung Java (java enabled) dengan layar 240x320 pixel. Demikian pengguna handphone akan mendapatkan hiburan yang secara tidak langsung mendapat pembelajaran khususnya mengenai kosakata. Kata Kunci : Game, Olah Kata, Java 2 Micro Edition.
vi
KATA PENGANTAR Segala puji syukur bagi Allah Yang Maha Pengasih dan Penyayang yang telah melimpahkan rahmat, karunia, dan kasih sayang-Nya. Sholawat serta salam tak lupa penulis haturkan kepada Nabi Muhammad SAW Nabi Penuntun Umat Pemberi Syafaat. Atas Karunia-Mu Ya Allah dan syafaat-Mu Kanjeng Nabi pada kesempatan kali ini penulis dapat menyelesaikan Laporan Skripsi, Puji syukur hanya kepada-Mu Ya Allah. Penyusunan skripsi ini merupakan salah satu syarat yang harus dipenuhi untuk menyelesaikan Program Studi Sistem Informasi S-1 pada Fakultas Teknik Universitas Muria Kudus. Pada kesempatan ini, penulis ingin menyampaikan rasa terima kasih yang sebesar-besarnya kepada : 1.
Prof. Dr. dr. Sarjadi, Sp. PA selaku Rektor Universitas Muria Kudus.
2.
Rochmad Winarso, ST, MT. selaku Dekan Fakultas Teknik Universitas Muria Kudus.
3.
Arif Setiawan, S.Kom, M.Cs selaku Kepala Program Studi Sistem Informasi Fakultas Teknik Universitas Muria Kudus.
4.
Supriyono, M.Kom selaku pembimbing I. Terima kasih atas waktu, ilmu, saran, semangat dan nasehat yang bapak berikan selama bimbingan.
5.
Nanik Susanti, S.Kom selaku pembimbing II. Terima kasih atas semuanya, atas nasehat, masukan, ilmu dan waktu yang ibu luangkan selama bimbingan.
6.
Dosen-dosen dan seluruh staf karyawan di UMK yang telah memberikan banyak hal yang berharga bagi hidup saya. Terima kasih banyak.
7.
Kedua orang tuaku, Bapak Budi Antoko dan Ibu Umi Nurwati terimakasih atas semangat, doa restu dan ridho kalian, serta penulis tidak akan pernah lupa atas semuanya yang Engkau berikan kepadaku, terutama mengajarkan penulis ilmu ikhlas dan perjuangan hidup.
8.
Kepada adikku Lukito Panji Laksono dan untuk yang tercinta Riva Rahmawati, Am.Keb terimakasih atas semangat dan keikutsertaan
vii
membantu dalam pembuatan laporan skripsi ini, walaupun tidak langsung membantu tetapi aku tetap butuh do’a dan dukungan kalian. 9.
Kepada semua teman-temanku yang memberikan informasi dan ilmu yang penulis perlukan guna menyelesaikan laporan ini, khusus kepada temanku yang sangat berperan aktif dalam membantu pembuatan laporan skripsi ini yakni Bapak Agus Subkhan Akbar, Ade Maulana, dan Sri Susanti.
10.
Dan semua pihak yang secara tidak langsung membantu dukungan dan bantuannya kepada penulis dalam pelaksanaan dan pembuatan laporan skripsi ini.
Penulis menyadari bahwa di dalam penyusunan laporan skripsi tentunya masih terdapat berbagai kekurangan, sehingga penulis akan sangat menghargai segala masukan yang berguna dari pembaca. Semoga laporan ini bermanfaat bagi semua orang untuk mengembangkan ilmu pengetahuan, khususnya di bidang teknologi dan sistem informasi. Penulis berharap semoga langkah selanjutnya diridhoi oleh Allah SWT. Akhirnya penulis berharap semoga laporan skripsi ini dapat memberikan manfaat. Amin.
Kudus,
Penulis
viii
2012
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL ............................................................................................ i HALAMAN PERSETUJUAN ............................................................................. ii HALAMAN PENGESAHAN ............................................................................. iii HALAMAN MOTTO DAN PERSEMBAHAN ....................................................iv RINGKASAN ...................................................................................................... v KATA PENGANTAR ........................................................................................ vi DAFTAR ISI ...................................................................................................... ix DAFTAR TABEL ........................................................................................... xiiii DAFTAR GAMBAR ........................................................................................ xiii DAFTAR LAMPIRAN .................................................................................... xvii BAB I PENDAHULUAN ................................................................................... 1 1.1. Latar Belakang Masalah ....................................................................... 1 1.2. Rumusan Masalah ................................................................................ 2 1.3. Batasan Masalah .................................................................................. 2 1.4. Tujuan Skripsi...................................................................................... 2 1.5. Manfaat Penelitian ............................................................................... 3 1.5.1. Bagi Akademik .......................................................................... 3 1.5.2. Bagi Penulis ............................................................................... 3 1.6. Tinjauan Pustaka .................................................................................. 3 1.7. Metodologi Penelitian .......................................................................... 4 1.7.1. Metode Pengumpulan Data ......................................................... 4 1.7.2. Metode Pengembangan Sistem .................................................... 4 1.8. Sistematika Penulisan .......................................................................... 5
BAB II LANDASAN TEORI ............................................................................. 7 2.1. Rekayasa Perangkat Lunak .................................................................. 7 2.1.1. Pengertian Rekayasa Perangkat Lunak ........................................ 7 2.1.2. Proses Perangkat Lunak .............................................................. 7
ix
2.1.3. Model Proses Perangkat Lunak ................................................... 7 2.2. Pengertian dan Jenis Game................................................................... 9 2.2.1. Pengertian Game......................................................................... 9 2.2.2. Jenis Game ................................................................................. 9 2.3. Pengertian dan Jenis Kata .................................................................. 10 2.3.1. Pengertian Kata......................................................................... 10 2.3.2. Jenis Kata ................................................................................. 11 2.4. Jurnal Internasional yang Terkait ....................................................... 12 2.5. Bagan Alir Diagram ........................................................................... 13 2.6. Unified Modelling Language (UML).................................................. 14 2.6.1. Konsep Dasar Pemodelan Objek ............................................... 15 2.6.1.1. Objek. .......................................................................... 15 2.6.1.2. Kelas. ........................................................................... 15 2.6.1.3. Diagram Objek. ............................................................ 15 2.6.1.4. Atribut.......................................................................... 15 2.6.1.5. Metode dan Operasi...................................................... 15 2.6.1.6. Link dan Asosiasi. ........................................................ 15 2.6.1.7. Multiplisitas. ................................................................ 16 2.6.1.8. Agregasi. ...................................................................... 16 2.6.1.9. Generalisasi dan Pewarisan. ......................................... 16 2.6.1.10. Dependency. ............................................................... 17 2.6.2. Diagram UML .......................................................................... 17 2.6.2.1. Use Case Diagram. ...................................................... 17 2.6.2.2. Class Diagram. ............................................................ 19 2.6.2.3. Sequence Diagram. ...................................................... 21 2.6.2.4. Statechart Diagram. ..................................................... 23 2.6.2.5. Activity Diagram. ......................................................... 24 BAB III ANALISA DAN PERANCANGAN ................................................... 27 3.1. Analisis Permasalahan ....................................................................... 27 3.2. Analisis Kebutuhan Sistem ................................................................ 27
x
3.2.1. Analisis Kebutuhan User .......................................................... 27 3.2.2. Analisis Kebutuhan Perangkat Keras (Hardware)..................... 27 3.2.3. Analisis Kebutuhan Perangkat Lunak (Software) ...................... 28 3.3. Perancangan Sistem ........................................................................... 28 3.3.1. Perancangan Program ............................................................... 28 3.3.2. Struktur Program ...................................................................... 29 3.4. Flowchart (Bagan Alir) ...................................................................... 30 3.4.1. Flowchart Program ................................................................... 30 3.4.2. Flowchart Permainan ................................................................ 31 3.5. Perancangan dan Pemodelan Sistem ................................................... 32 3.5.1. Use Case Diagram ................................................................... 32 3.5.2. Class Diagram .......................................................................... 36 3.5.3. Sequence Diagram ................................................................... 46 3.5.4. Activity Diagram ...................................................................... 47 3.5.5. Statechart Diagram................................................................... 51 3.6. Desain Output ................................................................................... 59 3.6.1. Desain Splash Screen ............................................................... 59 3.6.2. Desain Game Menu .................................................................. 60 3.6.3. Desain Babak 1 ........................................................................ 60 3.6.4. Desain Babak 2 ........................................................................ 61 3.6.5. Desain Babak 3 ......................................................................... 61 3.6.6. Desain Babak Final .................................................................. 62 3.6.7. Desain Permainan Gagal .......................................................... 62 3.6.8. Desain Input Nama ................................................................... 63 3.6.9.Desain Bantuan ........................................................................ 63 3.6.10.Desain Papan Skor .................................................................. 64 3.6.11.Desain Pengaturan .................................................................. 64 3.6.12.Desain Tentang ....................................................................... 65 BAB IV PEMBAHASAN DAN IMPLEMENTASI ....................................... 66 4.1. Pembahasan Program ......................................................................... 66
xi
4.1.1 Pembuatan MIDlet .................................................................... 67 4.1.2 Pembuatan Splash Screen ......................................................... 69 4.1.3 Pembuatan GameMenu ............................................................ 70 4.1.4 Pembuatan MainGame ............................................................. 71 4.1.5 Pembuatan Setting..................................................................... 74 4.1.6 Pembuatan KataManager .......................................................... 75 4.1.7 Pembuatan PapanSkor .............................................................. 75 4.1.8 Pembuatan Pengaturan ............................................................. 76 4.1.9 Pembuatan Bantuan ................................................................. 77 4.1.10 Pembuatan Tentang ................................................................ 78 4.1.11 Pembuatan PlayerName .......................................................... 79 4.1.12 Pembuatan ResourceManager ................................................ 80 4.1.13 Pembuatan ScoreManager ...................................................... 81 4.1.14 Pembuatan MusicManager ..................................................... 82 4.1.15 Pembuatan WaktuMain .......................................................... 82 4.2. Implementasi ..................................................................................... 83 4.2.1. Pengujian .................................................................................. 83 4.2.2. Analisis Hasil ........................................................................... 84 4.3. Kelebihan dan Kelemahan Aplikasi.................................................... 85 4.3.1. Kelebihan Aplikasi ................................................................... 85 4.3.2. Kelemahan Aplikasi .................................................................. 85
BAB V PENUTUP ............................................................................................ 86 5.1. Kesimpulan ........................................................................................ 86 5.2. Saran ................................................................................................. 86
DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN
xii
DAFTAR TABEL
Tabel 2.1 : Simbol Bagan Alir ............................................................................ 13 Tabel 2.2 : Notasi pada Use Case Diagram ........................................................ 18 Tabel 2.3 : Notasi pada Class Diagram .............................................................. 20 Tabel 2.4 : Notasi pada Sequence Diagram ........................................................ 22 Tabel 2.5 : Notasi pada Statechart Diagram ....................................................... 24 Tabel 2.6 : Notasi pada Activity Diagram ........................................................... 25 Tabel 3.1: Proses bisnis game olah kata ............................................................. 32 Tabel 3.2: Skenario Use Case Melihat Pengaturan ............................................. 33 Tabel 3.3: Skenario Use Case Main Game ......................................................... 34 Tabel 3.4: Skenario Use Case Melihat Informasi................................................ 35 Tabel 4.1: Tabel Hasil Uji .................................................................................. 85
xiii
DAFTAR GAMBAR
Gambar 2.1 : Kelas dan objek ........................................................................... 15 Gambar 2.2 : Atribut dan nilai ........................................................................... 15 Gambar 2.3 : Asosiasi ....................................................................................... 16 Gambar 2.4 : Multiplisitas banyak ke satu .......................................................... 16 Gambar 2.5 : Agregasi ....................................................................................... 16 Gambar 2.6 : Pewarisan ..................................................................................... 16 Gambar 2.7 : Dependency .................................................................................. 17 Gambar 2.8 : Contoh usecase diagram ............................................................... 18 Gambar 2.9 : Contoh class diagram ................................................................... 20 Gambar 2.10 : Contoh sequence diagram ........................................................... 22 Gambar 2.11 : Contoh statechart diagram.......................................................... 24 Gambar 2.12 : Contoh activity diagram.............................................................. 25 Gambar 3.1 : Struktur Program .......................................................................... 29 Gambar 3.2 : Flowchart Program ....................................................................... 30 Gambar 3.3 : Flowchart Permainan .................................................................... 31 Gambar 3.4 : Sistem Use Case Diagram Game Olah Kata ................................ 33 Gambar 3.5 : Analisis Class OlahKataMidlet ..................................................... 36 Gambar 3.6 : Analisis Class SplashScreen ........................................................ 37 Gambar 3.7 : Analisis Class GameMenu ............................................................ 37 Gambar 3.8 : Analisis Class MainGame ............................................................. 38 Gambar 3.9 : Analisis Class KataManager ........................................................ 39 Gambar 3.10 : Analisis Class Setting ................................................................. 39 Gambar 3.11 : Analisis Class ResourceManager................................................ 39 Gambar 3.12 : Analisis Class MusicManager..................................................... 40 Gambar 3.13 : Analisis Class ScoreManager ..................................................... 40 Gambar 3.14 : Analisis Class Pengaturan .......................................................... 41 Gambar 3.15 : Analisis Class PapanSkor ........................................................... 41 Gambar 3.16 : Analisis Class PlayerName ........................................................ 42 Gambar 3.17: Analisis Class Bantuan ................................................................ 42 xiv
Gambar 3.18: Analisis Class Tentang ................................................................ 43 Gambar 3.19 : Analisis Diagram WaktuMain .................................................... 43 Gambar 3.20 : Sistem Class Diagram Game Olah Kata...................................... 45 Gambar 3.21 : Sequence Diagram Pengaturan.................................................... 46 Gambar 3.22 : Sequence Diagram Main Game................................................... 47 Gambar 3.23 : Sequence Diagram Lihat Bantuan ............................................... 47 Gambar 3.24 : Sequence Diagram Lihat Papan Skor .......................................... 48 Gambar 3.25 : Sequence Diagram Tentang ........................................................ 48 Gambar 3.26 : Activity Diagram Pengaturan ...................................................... 49 Gambar 3.27 : Activity Diagram Lihat Informasi ............................................... 50 Gambar 3.28 : Activity Diagram Main Game ..................................................... 50 Gambar 3.29 : Statechart OlahKataMidlet ......................................................... 51 Gambar 3.30 : Statechart SplashScreen .............................................................. 51 Gambar 3.31 : Statechart GameMenu ................................................................ 52 Gambar 3.32 : Statechart MainGame ................................................................ 53 Gambar 3.33 : Statechart KataManager ............................................................. 54 Gambar 3.34 : Statechart Setting ........................................................................ 54 Gambar 3.35 : Statechart ResourceManager ...................................................... 55 Gambar 3.36 : Statechart MusicManager ........................................................... 55 Gambar 3.37 : Statechart ScoreManager............................................................ 56 Gambar 3.38 : Statechart Pengaturan ................................................................. 56 Gambar 3.39 : Statechart PapanSkor .................................................................. 57 Gambar 3.40 : Statechart PlayerName ............................................................... 57 Gambar 3.41 : Statechart Bantuan...................................................................... 58 Gambar 3.42 : Statechart Tentang ...................................................................... 58 Gambar 3.44 : Statechart WaktuMain ................................................................ 59 Gambar 3.45 : Desain SplashScreen ................................................................... 59 Gambar 3.46 : Desain GameMenu ..................................................................... 60 Gambar 3.47 : Desain Babak 1 ........................................................................... 60 Gambar 3.48 : Desain Babak 2 ........................................................................... 61 Gambar 3.49 : Desain Babak 3 ........................................................................... 61
xv
Gambar 3.50 : Desain Babak Final ..................................................................... 62 Gambar 3.51 : Desain Permainan Gagal ............................................................. 62 Gambar 3.52 : Desain Input Nama ..................................................................... 63 Gambar 3.53 : Desain Bantuan ........................................................................... 63 Gambar 3.54 : Desain Papan Skor ...................................................................... 64 Gambar 3.55 : Desain Pengaturan ...................................................................... 64 Gambar 3.56 : Desain Tentang ........................................................................... 65 Gambar 4.1 : Membuat Project Baru .................................................................. 67 Gambar 4.2 : Konfigurasi Platform .................................................................... 68 Gambar 4.3 : Tampilan OlahKataMidlet ............................................................ 68 Gambar 4.4 : Membuat Kelas SplashScreen ....................................................... 69 Gambar 4.5 : Tampilan Kelas SplashScreen ...................................................... 69 Gambar 4.6 : Tampilan SplashScreen ................................................................. 70 Gambar 4.7 : Tampilan Kelas GameMenu.......................................................... 71 Gambar 4.8 : Tampilan GameMenu ................................................................... 71 Gambar 4.9 : Tampilan Kelas MainGame .......................................................... 72 Gambar 4.10 : Tampilan MainGame .................................................................. 72 Gambar 4.11 : Tampilan PauseGame ................................................................. 73 Gambar 4.12 : Tampilan Permainan Gagal ......................................................... 73 Gambar 4.13 : Tampilan Permainan Sukses ....................................................... 74 Gambar 4.14 : Tampilan Kelas Setting ............................................................... 74 Gambar 4.15 : Tampilan Kelas KataManager ..................................................... 75 Gambar 4.16 : Tampilan Kelas PapanSkor ......................................................... 76 Gambar 4.17 : Tampilan PapanSkor ................................................................... 76 Gambar 4.18 : Tampilan Kelas Pengaturan ........................................................ 77 Gambar 4.19 : Tampilan Pengaturan .................................................................. 77 Gambar 4.20 : Tampilan Kelas Bantuan ............................................................. 78 Gambar 4.21 : Tampilan Bantuan....................................................................... 78 Gambar 4.22 : Tampilan Kelas Tentang ............................................................. 79 Gambar 4.23 : Tampilan Tentang ....................................................................... 79 Gambar 4.24 : Tampilan Kelas PlayerName....................................................... 80
xvi
Gambar 4.25 : Tampilan PlayerName ................................................................ 80 Gambar 4.26 : Tampilan Kelas ResourceManager ............................................. 81 Gambar 4.27 : Tampilan Kelas ScoreManager ................................................... 81 Gambar 4.28 : Tampilan Kelas MusicManager .................................................. 82 Gambar 4.29 : Tampilan Kelas WaktuMain ....................................................... 82 Gambar 4.30 : Pengujian pada Nokia 5310 XpressMusic ................................... 83 Gambar 4.31 : Pengujian pada Nokia C2-03 ....................................................... 84
xvii
DAFTAR LAMPIRAN
Lampiran 1 : Buku Bimbingan Skripsi Lampiran 2 : Biografi Penulis
xviii
