PROJECTRAPPORT. Stad Gent. Tseyang Wonchu Zinpa Analyse van het digitale ecosysteem in Gent

PROJECTRAPPORT opdrachtgever

Stad Gent

contactpersoon

Tseyang Wonchu Zinpa ([email protected])

uw referentie

Analyse van het digitale ecosysteem in Gent

contact Sirris

Omar Mohout

tel.

+32 474 71 13 68

e-mail

[email protected]

onze referentie

5-3152

datum

7 januari 2016

PROJECTRAPPORT: Analyse van het digitale ecosysteem in Gent

Projectomschrijving Stad Gent, Dienst Economie, wil de uitbouw van een duurzame, innovatieve economie met kwaliteitsvolle jobs ondersteunen. Naast het voeren van een algemeen economisch beleid, zet de dienst economie ook in op het versterken van vestigingsfactoren in de economische speerpunten (biotech, ICT, cleantech, creatieve economie, health, nieuwe materialen). Samen met de belangrijkste stakeholders wil Stad Gent werken aan een ontwikkelingsplan met als doel om de economische activiteit in dat speerpunt te behouden, vernieuwen en verduurzamen. Dit gebeurt op basis van een omgevingsanalyse aan de hand van 8 vestigingsfactoren: ruimte, innovatie; valorisatie van innovatie; talent; netwerken; promotie; acquisitie en financiering. Sinds een aantal jaren staat Gent op de kaart als digitaal ecosysteem. De aanwezigheid van iMinds en de incubator iCubes, ICT gerelateerde onderzoeksgroepen, internationale groeiers zoals Engagor, Posios, Showpad, Zentrick, Teamleader etc, diverse startups, en (informele) netwerken zoals Ghent Web Valley, Bloovi, Gent M, etc. zijn hiervan een voorbeeld. De ontwikkeling van de Krook zal de groei van het ecosysteem nog versterken en een focaal punt vormen in de toekomst. Stad Gent wenst een analyse te maken van de technologische startup scene en meer specifieke het Gentse digitale ecosysteem met zijn verschillende niches en sterktes. Stad Gent wil graag inzicht krijgen in de belangrijkste niches voor Gent en hun behoeftes. Wat ontbreekt en is noodzakelijk? Hoe kan Stad Gent, als overheid, bijdragen tot de verdere versterking en ontwikkeling van dit digitaal ecosysteem? Dit in het kader van de speerpuntwerking rond ICT van Stad Gent. Daarnaast zal het resultaat van deze opdracht ook gebruikt worden voor de inhoudelijke voorbereiding van de missie naar Silicon Valley in februari 2016 georganiseerd door Voka ism Stad Gent. 1 Sirris Startups.be

PROJECTRAPPORT

Definities & begrippen Voor de goede orde geven we hier de gehanteerde definities en begrippen mee waarop de data en de vermelde inzichten gebaseerd zijn: - Ecosysteem: Een startup ecosysteem wordt gevormd door startups en een variatie aan ondersteunende mensen en organisaties die interacteren om startups te creëren en te laten groeien. Elke ondersteunende organisatie heeft een focus op een specifieke deel van het ecosysteem of helpt een startup in een specifieke fase van haar groei. Als we in het rapport spreken over een digitaal ecosysteem dan bedoelen we het startup ecosysteem. - Startup: Een startup is een software-intensieve productbouwer met een schaalbaar business model. Niet elke starter is dus een startup. Wat niet als een Belgische startup wordt beschouwd zijn: o ICT integratoren o Softwarewikkelaars die werken voor derde partijen (zoals RealDolmen) o Hard- en software resellers en agenten o Animatie/digitale studios o Web en eCommerce bedrijven (maar wel digitale marktplaatsen) o Digitale marketingbedrijven & websitebouwers o Digitale consultancybedrijven & technologieadviseurs o Filialen van buitenlandse technologiebedrijven (tenzij het over een overname gaat van een Belgische startup) o Startups die opgericht zijn door Belgen in het buitenland o Klassieke machinebouwers (maar wel internet of things of connected hardware bedrijven) - Scaleup: Een belangrijke groep in de startup populatie zijn de scaleups. Een startup is een scaleup als aan minstens één van deze vier voorwaarden voldaan worden: o NV of SA (kapitaalstructuur) o 10 of meer werknemers o Één of meer buitenlandse vestigingen o 10 jaar of ouder - Deadpool: een bedrijf dat de boeken heeft neergelegd - Acquisities: een bedrijf dat werd overgenomen - Accelerator: organisaties or individuen die kennis, expertise of middelen inbrengen met het oog op de groei van een startup of scaleup - Enabler: organisaties or individuen die ondersteunende diensten aanbieden aan startups en scaleups

2 Sirris Startups.be

PROJECTRAPPORT

Analyse van het digitaal ecosysteem in Gent Dit rapport geeft een analyse van het digitaal ecosysteem in Gent. Deze analyse biedt inzichten in de verschillende digitale niches die vandaag in Gent actief zijn, en op welke niches/opportuniteiten Stad Gent kan inzetten. De inzichten zijn gebaseerd op de expertise en ervaring die Sirris en Startups.be hebben met het digitaal ecosysteem in België en daarbuiten. Als het over Gent hebben dan bedoelen we de (deel)gemeentes met postnummers 9000, 9030, 9031, 9032, 9040, 9041, 9042, 9050, 9051 en 9052. Overzicht van het Gentse digitale ecosysteem vanuit het perspectief bedrijven Wat is er op vlak van bedrijven aanwezig in het Gentse landschap, volgens een aantal criteria/kenmerken die eigen zijn aan het lokale DNA. Overzicht van een aantal representatieve bedrijven binnen de verschillende niches. Van de naar schatting 350 startups in het Gentse ecosysteem werden er 147 grondig in kaart gebracht. Met deze sample size kunnen de inzichten in dit rapport als representatief beschouwd worden voor het hele ecosysteem. De sample size kan geraadpleegd worden op sirris.datascouts.be Gemiddeld werden deze bedrijven in 2009 opgericht, wat het Gentse ecosysteem (net als Antwerpen) een maakt dan bijvoorbeeld Leuven, Hasselt of Brussel. Dat vertaalt zich ook in een iets hoger aandeel startups ten opzichte van scaleups. In de Gentse regio zijn 51% van de digitale bedrijven startups en 33% zijn scaleups (met 7% bedrijven in de deadpool en 9% acquisities). In het landelijk gemiddelde (zie ook verder) zien we een verhouding van 46% startups en 39% scaleups (naast 8% deadpool en 7% acquisities). De provincie Oost-Vlaanderen is de op één grootste startup provincie van het land met 15% van alle startups en scaleups. Op vlak van industrieën, tekent zich een opvallende specialisatie in Advertising Technology (AdTech) af met 16% van de Gentse startups en scaleups die actief zijn in deze sector. De Gentse regio vormt daarmee samen met Brussel een prominente thuisbasis van een bloeiende AdTech industrie in deze regio. Toonaangevende Gentse AdTech bedrijven zijn onder andere ADAM Software, Teamleader, Showpad, Engagor, Nexen, LeadMap en Trackuity. Naast deze startups hebben twee marketingecosysteem hun wortels in Gent: Heaven Can Wait en Wijs, die beide gelieerd zijn met de Kontische Cronos groep. Bloovi, het contentplatform van de digitale sector, dat ook opleidingen en events rond digitale marketing organiseert heeft haar stelplaats in Gent. Dit zijn spelers die de lokale AdTech cluster versterken.


PROJECTRAPPORT Daarnaast specialiseert de Gentse regio zich sterk in het digitaliseren van en aanbieden van innovatieve oplossingen voor een aantal meer traditionele industrieën, met onder meer een sterke vertegenwoordiging van tech startups in Health en Manufacturing: 1. 2. 3. 4. 5.

AdTech: 16% HealthTech: 10% Manufacturing: 6% FinTech / HRTech / Utilities: 4% Telecom / GeoTech / Gaming: 3%

De Gentse regio kent ook een sterke vertegenwoordiging van kennisintensieve bedrijven, met 14% van alle startups die spin-offs zijn van universiteiten, waarvan op hun beurt 85% van de UGent, 10% van de KU Leuven en 5% van de VUB. Een groeiend aantal Gentse startups haalt externe financiering op. Van de zowat 43 Belgische bedrijven die in 2015 meer dan een miljoen Euro financiering ophaalden, komen er maar liefst 9 uit Gent: Awingu, Zembro, NG Data, Cashforce, Mind4Energy, Coscale, Embracelet, Ojoo, Realo en Teamleader. In totaal werd in 2015 ruim 24 Mio Euro opgehaald door Gentse tech bedrijven, ten opzichte van 12 Mio Euro in 2014 en 9 Mio Euro in 2013. Ondanks deze stijgende trend, zien we wel de afwezigheid van echt grote financiële injecties in de regio waardoor Gent de koploper positie van 2013 kwijt gespeeld is aan steden met startups die wel slagen in het aantrekken van grotere investeringen1:

Het is niet toevallig dat de meeste van de ondernemers die funding ophalen niet aan hun proefstuk toe zijn wat overigens ook geldt voor de AdTech startups in de regio. Het Gentse ecosysteem kent een groeiend aantal er samenhangt met een licht hoger aantal exits dan in de rest van België (zie ook verder). Van de 18 Belgische startups en scaleups die in 2015 werden overgenomen, komen er immers 4 uit Gent: Amplidata, Engagor, iText en Tapcrowd. Dit laat de vaak nog relatief jonge ondernemers toe snel door te starten met nieuwe bedrijven, waarbij hun ervaring en reeds opgebouwd netwerk als een intrinsieke versneller werkt. Uit bijvoorbeeld Netlog zijn al minstens 15 bedrijven voorgekomen en niet van de minste zoals Xpenditure, Twoo, In The Pocket, Engagor, Showpad, Realo en Ojoo.

1

Bron; Sirris 2015


PROJECTRAPPORT Dit vertaalt zich ook in een sterkere en snellere internationalisering van de Gentse bedrijven, waarbij maar liefst 17% van de startups en scaleups in het Gentse ecosysteem minstens één buitenlandse branch hebben (ten opzichte van het Belgisch gemiddelde van 11%). Gent is daarmee koploper en laat Leuven (16%), Hasselt (15%), Antwerpen (11%) en ook Brussel (8%) achter zich.

Overzicht van het Gentse digitale ecosysteem - vanuit het perspectief van ondersteuning/acceleratoren De belangrijkste spelers, ruimtelijke concentratie; aanwezigheid durfkapitaal; aanwezigheid incubatie; acceleratie. Het Gentse digitale ecosysteem kent een grote bloei van startup ondersteunende actoren. Met de opstart van de incubatie- en ondernemerschapswerking van iMinds in 2007-2008 werd al een eerste sterke injectie gegeven aan het lokale ondernemerschapsweefsel. Ook het BRYO programma is al vele jaren sterk actief in de regio, met focus op ontwikkeling van de persoonlijke skills van jonge ondernemers. Met de oprichting van het Centrum voor Ondernemen hebben ook de Universiteit Gent en de lokale Hogescholen de handen in elkaar geslagen om het ondernemend talent in de regio duurzaam te ondersteunen, met Deze laatste wordt als voorbeeldmodel genomen in de rest van het land. In het voorbije decennium zijn daar heel wat private en bottom-up initiatieven bij gekomen, die mee zorgen voor een permanente focus op ondernemerschap en creativiteit in de regio en zorgen voor heel wat inspiratie, ondersteuning en netwerking opportuniteiten voor de lokale ondernemers. Grosso modo zien we in de regio: Overheden: o Stad Gent Start in Gent / Startersfabriek o Innovatiecentrum Kennisinstellingen & business schools: o Artevelde Hogeschool (Centrum voor Creativiteit, Innovatie en Ondernemingszin) o HoGent / Centrum voor Ondernemen o iMinds o Sirris o Universiteit Gent / Technopreneurship voor iedereen - Victoris o Vlerick Leuven-Gent Management School Acceleratoren: o Cronos groep / Think with People o iCubes o iMinds Startup Garage o Microsoft Innovation Center Flanders o Start it @KBC o Ajuinlei 1 5 Sirris Startups.be

PROJECTRAPPORT Starterstrajecten: o BRYO (VOKA) o Durf Ondernemen o iMinds iStart (Light) o Startup Weekend o Student Ghentrepreneur Communities, netwerk organisaties en federaties: o Flanders Youth Society for Entrepreneurship o Gent BC o Gent M o Ghent Web Valley o MedTech Flanders o Startups.be o Unizo o White Space Durfkapitaal: o iMinds iStart o Volta Ventures o Qbic Het Gentse ecosysteem kent een opvallend hoog aantal private en bottom-up initiatieven. Dit geeft Gent een uniek en ietwat flamboyant karakter als startup regio, maar zorgt ook mee voor een versplintering in het startup landschap. Met De Krook, de lancering van de Startersfabriek en het aanwerven van een Startup Manager voor Gent wordt een eerste en belangrijke aanzet gegeven tot het nader bij elkaar brengen van deze initiatieven en de toegankelijkheid ervan te verhogen en af te stemmen. Opvallend is de relatief kleine afwezigheid van durfkapitaalfondsen in het Gentse ecosysteem. Op de pre-seed investering die vervat zit in het iMinds iStart incubatieprogramma en de aanwezigheid van Volta Ventures en Qbic na, zijn de ondernemers volledig aangewezen op andere steden en r - en buitenland) om externe financiering op te halen. Op zich kunnen we wel vaststellen dat business angels dus dat hoeft geen beperking te zijn, als er voldoende toegang / instroom is naar die investeerders in de ruimere regio. Maar lokale aanwezigheid speelt een positieve rol. We zien bovendien een combinatie van een groot aantal incubatoren en acceleratoren die gericht zijn op sensibilisering/educatie rond ondernemerschap en (early-stage) startups, maar een afwezigheid van initiatieven die zich toeleggen op de ondersteuning van groeibedrijven, met als recente uitzondering van Ghelamco MeetDistrict. Door de vele initiatieven bestaat het risico van weinig onderlinge samenhang en/of samenwerking, en dus ook een tekort aan doorstroming, tussen de diverse spelers. Werken aan de waardeketen kan effectiever zijn dan bijkomende nieuwe initiatieven bij te creëren.


PROJECTRAPPORT Benchmarking van het Gentse digitale ecosysteem (met situatie in Vlaanderen, België) Wat zijn de sterktes? Wat ontbreekt? In welke niches heeft Gent een sterke positie? Welke niches zijn sterk vertegenwoordigd, welke zijn minder sterk vertegenwoordigd. Wanneer we kijken naar de generieke statistieken, is een eerste opvallende vaststelling het relatief hoge aandeel B2B bedrijven in het Gentse ecosysteem, met 80% B2B bedrijven in Gent ten opzichte van 69% in heel België. Bovendien ligt ook het aandeel aan startups iets hoger en dat van scaleups iets lager:

Die dichtere concentratie van jonge startups, is zeker niet vreemd aan het ruimte aanbod aan incubatie, acceleratie en coworking mogelijkheden. Eens de bedrijven wat groter en matuurder worden, nemen ook hun vastgoedbehoeften toe en bestaat ook de kans dat ze weg trekken uit de stadskern en zoeken ze een gemakkelijker bereikbare locatie met meer ruimte.

Maar liefst 51% van de startups situeert zich in de steden Brussel, Antwerpen en Gent terwijl slechts 35% van de scaleups zich (nog) in diezelfde steden bevindt. Ondanks het lagere gemiddelde aantal scaleups in de regio ten opzichte van het landelijk gemiddelde, scoort Gent als regio dus zeer goed voor het aantrekken en/of verankeren van scaleups binnen het Gentse ecosysteem. 7 Sirris Startups.be

PROJECTRAPPORT Gentse startups vinden overigens ook iets gemakkelijker de weg naar een overname dan in waarbij Gent op de derde plaats staat na Leuven (20%) en Brussel (16%) (zie ook eerder).

Zie slides in bijlage voor meer details en up to date informatie In de vergelijking met andere Vlaamse steden, stellen we vast dat Leuven een veel lager aantal startups telt, maar een veel groter aandeel van deze bedrijven doorgroeit tot een mature scaleup (met gemiddeld 33 medewerkers per bedrijf, ten opzichte van 18 in Gent). Ook deze startup stad kent een sterke inzet op internationalisering (16% van de Leuvense bedrijven heeft een internationaal filiaal) en een zeer groot aandeel in de overnames (20% van alle overgenomen bedrijven komen uit Leuven). Het ecosysteem is overigens ook veel vroeger opgebloeid, met 2006 als gemiddelde oprichtingsjaar. Het Leuvense ecosysteem heeft ook een uitgesproken specialisatie in sectoren als Manufacturing, HealthTech & CareTech. In die zin lijkt het Leuvens DNA sterk op Gent. Hoewel in Hasselt de tech bedrijven ongeveer even lang bestaan en een indrukwekkend aandeel van deze bedrijven een internationale arm heeft (15%) of een overname heeft gekend (6% van alle overnames), kan deze stad zich niet op eenzelfde manier handhaven tussen de grotere steden op vlak van aantal startups, scaleups of aantal werknemers per bedrijf. Antwerpen kent dan weer het jongste startup ecosysteem van de Vlaamse steden, met 2010 als gemiddeld oprichtingsjaar. Dit vertaalt zich ook in een relatief laag aandeel (4%) van het aantal acquisities. De regio is aan een stevige opmars bezig, met reeds 11% van de Belgische startups en 6% van de scaleups. Opvallend is dat ook 11% van de relatief jonge en (nog) kleine Antwerpse bedrijven al internationaal gegaan is. De snelle groei van het lokale ecosysteem, met een toenemend aantal incubatoren en acceleratoren in de regio, gekoppeld aan een bewust en doordacht startup beleid vanuit het stadsbestuur, is hier zeker niet vreemd aan. Bovendien heeft Antwerpen als havenstad van nature een veel sterkere internationale focus. Antwerpen kent dan weer een veel grotere spreiding over industrieën en specialisaties dan steden als Leuven of Gent, die meer uitgesproken speerpunten kennen.


PROJECTRAPPORT

Zie slides in bijlage voor meer details en up to date informatie Brussel is veruit de koploper wat betreft het aantal startups (31% van alle startups) en scaleups (22%). Het gemiddelde oprichtingsjaar 2008 en een gemiddelde van 20 werknemers per bedrijf geven ook aan dat het in veel gevallen gaat om mature, stabiele bedrijven. Ook bij de acquisities vinden we een groot aantal Brusselse bedrijven terug. Opvallend is echter de relatief lage internationale activiteit van de bedrijven in de regio. Brussels manifesteert zich ook als koploper in alle genoemde industrieën met een opvallende concentratie van AdTech, FinTech en HRTech bedrijven in de regio. De Waalse steden kennen nog geen vergelijkbare ontwikkeling van het startup ecosysteem, met uitzondering van Louvain-la-Neuve en Luik, waar recent ook vanuit de stadsbesturen en het regionale beleid zeer sterk op de startup ontwikkeling wordt ingezet, en worden daarom in deze vergelijking buiten beschouwing gelaten.


PROJECTRAPPORT

Best practices die voor Gent Interessant kunnen zijn ter inspiratie bekijken voor Gent: Antwerpen, Startup Delta en Buenos Aires. Hoewel Antwerpen een jonger startup ecosysteem is, zoals hierboven uitvoerig beschreven, zijn er toch een aantal elementen in het startup beleid duidelijke hefbomen in de creatie en aan, die in eerste instantie garant staat voor een goede interne afstemming tussen de beleidsdomeinen en stadsdepartementen, waaronder ook het eigen aankoopbeleid. Daarnaast gaat hij zeer actief in dialoog met alle private actoren in het startup ecosysteem en zorgt voor een goede afstemming met - en waar mogelijk aansluiting op - het stadsbeleid. Actieve samenwerking tussen die actoren wordt daarbij aangemoedigd en ondersteund. Antwerpen kiest daarbij resoluut niet voor een subsidiebeleid, maar probeert een facilitator te zijn, onder meer door het ter beschikking stellen van gebouwen, expertise en het nemen van generieke maatregelen die voor iedereen dezelfde en toegankelijk zijn. Zo worden bijvoorbeeld Antwerpse startups die deelnemen aan internationale missies, beurzen en conferenties (ongeacht door wie die georganiseerd worden) ondersteund met een bijkomende financiële ondersteuning van maximaal 1.000 Euro per jaar per startup, bijkomend aan eventuele Vlaamse of andere steunmaatregelen (bv. van FIT). Ook via het eigen aankoopbeleid wordt gezocht naar laagdrempelige procedures. Een eerste experiment werd gelanceerd door Digipolis, waarbij startups actief aangezicht worden voor de verdere uitbouw van het Antwerp City Platform as a Service (ACPaas). Dat platform vormt een ondersteunende technische laag voor andere applicatieplatformen en applicaties van de groep Antwerpen. Het organiseert en ontsluit op een centraal niveau services en data die door meer dan één toepassing gebruikt worden. Op die fundamenten worden nu apps en websites gebouwd. Via een open SDK (software meebouwen aan de digitale stad - ook startups dus. Digipolis lanceert daarvoor om de twee weken een nieuwe probleemstelling en roept op tot het aanbrengen van innovatieve oplossingen. Specifiek voor startups wordt daarvoor de Pre-Commercial Procurement procedure gebruikt, een Europese richtlijn die overheden toelaat om innovatieve producten en diensten (i.e. die nog niet bestaan in de markt) aan te kopen zonder de klassieke aanbestedingsprocedure. Gent zou zeker kunnen overwegen in een ander domein innovatief uit de hoek te komen in haar samenwerking met en stimuleren van startups. Een ander interessant Europees voorbeeld is Startup Delta, waar resoluut gekozen werd om niet alleen de stad Amsterdam, maar het hele economisch hart van Nederland - en de 10 tech hubs die het land rijk is - in één project en brand te verenigen. Waar de stad Amsterdam net niet kon meespelen met de grootste startup steden ter wereld, is Startup Delta als project wel degelijk binnen gedoken in de top 2 10 Sirris Startups.be

PROJECTRAPPORT Een slimme positionering met een professioneel uitgebouwde marketingstrategie verleggen in één klap het ambitieniveau voor de ontwikkeling van de startup regio. De betrokkenheid van sterke boegbeelden als Neelie Kroes en Constantijn Van Oranje is daarin niet toevallig. Net als een holistische aanpak, waarbij tegelijkertijd wordt ingezet op ontwikkelen en aantrekken van talent, professionele acceleratie en investeerders in één netwerk. Maar het project kiest ook duidelijk focus, waarbij Startup Delta onder meer wordt uitgeroepen tot dé startup regio bij uitstek voor alles met een tweejarig mandaat. Buiten de Europese grenzen, is vooral Buenos Aires een interessant startup ecosysteem in deze context. Enige tijd geleden werd al een breed plan rond innovatie en ondernemerschap voor de stad uitgerold, wat onder meer cruciaal was in het aantrekken van Singularity University naar de stad (iets wat provincie West-Vlaanderen niet in gelukt is). Recenter werd hieraan een concreet actieplan gekoppeld om ondernemers in de stad te ondersteunen, waarbij vorming voor de 21ste eeuw (human capital), ondernemers en creatieve economie als economische motor, innovatie voor inclusie en smart cities vier belangrijke peilers vormen. Het plan werd opgesteld na benchmarking met de startup ecosystemen in Israel, Silicon Valley en Maleisië. De investeringen - voornamelijk in acceleratoren die door een wedstrijdmechanisme worden gekozen - worden volledig privé gefinancierd. Initiatieven rond training en community building staan centraal in het plan. De lancering en implementatie van dit plan verliep dermate succesvol dat Mariano Mayer aangesteld werd als National Minister of Entrepreneurship voor Argentinië.


PROJECTRAPPORT. Stad Gent. Tseyang Wonchu Zinpa Analyse van het digitale ecosysteem in Gent

Recommend Documents