Inhoud
5
Inhoud Preface by Mara Behlau, PhD
11
Situering Louis Heylen, Marc De Bodt en Fons Mertens
13
Hoofdstuk 1: Wat weten we over de stem?
15
Deel 1: Aspecten van de stem Louis Heylen 1. De stem: geluid en spiegel 2. Zoveel mensen zoveel stemmen 3. Groepen stemgebruikers 4. Een normale stem 5. Spreekstem en zangstem 6. Stemclassificatie en registers 7. Stematleten 8. Stembelasting 9. Verschillen in stembelasting 10. Fono- of stemtrauma 11. Hoe ontstaat een stemstoornis? 12. Kenmerken en symptomen van stemproblemen 13. Gevolgen van stemproblemen voor de stemgeving 14. Stemproblemen bij beroepssprekers 15. Gevolgen van stemproblemen voor de beroepsspreker Referenties
15
Deel 2: Wat heeft de professionele stemgebruiker nodig? Marc De Bodt en Fons Mertens 1. Een goed stemorgaan 2. Kennis van de stem 3. Opleiding, training en therapie 4. Stemhygiëne 5. Realiteitszin in verband met het eigen kunnen Referenties
15 15 16 17 20 21 22 23 26 26 30 31 32 33 35 36 37 38 38 39 41 42 42
6
De stemgids
Hoofdstuk 2: De Beroepsstem
45
Deel 1: Stem en beroep Felix I.C.R.S. de Jong 1. Inleiding 2. Draagkracht en draaglast 2.1. Lichamelijke factoren 2.2. Psychologische factoren 2.3. Omgevingsfactoren 3. De beroepsstem als complex mechanisme 4. De beroepsstem: aangepaste stem 5. Stemergonomie 6. Veiligheid en gezondheid in het beroep (Occupational Safety and Health, OSH) 7. Samenvatting Referenties
45
Deel 2: Bouw en werking van het stemorgaan Marc De Bodt en Fons Mertens 1. Bouw van het stemorgaan 2. Werking van het stemorgaan 2.1. Regeling van de toonhoogte van de stem 2.2. De regeling van de luidheid van de stem 2.3. De interactie van de toonhoogte en de luidheid 2.4. Het stemtimbre 3. Conclusies Referentie Deel 3: Risico’s en problemen Marc De Bodt en Fons Mertens 1. Inleiding 2. Hoe risico’s vermijden? 3. Hoe risicio’s inschatten? 3.1. De actuele laryngale conditie 3.2. Een stembelastingstest 4. Hoe het risico beperken? Referenties
45 47 47 48 49 49 50 51 52 53 53 55 55 57 59 60 61 61 61 62 63 63 64 66 66 67 67 68
Inhoud
7
Hoofdstuk 3: Zorg voor uw (de) stem
69
Deel 1: Preventie en stemhygiëne: Stem in topconditie Gwen Van Nuffelen 1. Extra aandacht besteden aan stem, is dat nodig? 2. Breng en houd uw stem in topconditie 3. De stem correct gebruiken 3.1. Kuchen/schrapen 3.2. Fluisteren 3.3. Gillen, schreeuwen en veel (luid) praten 3.4. Imiteren van stemmen en geluiden 3.5. Kreunen tijdens een inspanning 3.6. Stem produceren met verhoogde spanning 4. Stemrust 5. Leefgewoonten die uw stem ten goede komen 5.1. Effect van voeding, cafeïne en alcohol 5.2. Rol van hydratatie 5.3. Effecten van actief en passief roken 5.4. Omgaan met reflux 5.5. Invloed van slaap 5.6. Invloed van medicatie 5.7. Voordelen van een microfoon 6. Eigenschappen van de leefomgeving die uw stem ten goede komen 6.1. Akoestiek en achtergrondlawaai 6.2. Luchtvochtigheid 6.3. Pollutie 6.4. Airconditioning 7. Overschouwing Referenties
69
Deel 2: Opwarmingsoefeningen voor de stem Kristiane Van Lierde 1. Inleiding 2. Het stemopwarmingsprogramma 2.1. Stretchoefeningen 2.2. De eigenlijke stemoefeningen 3. Effectiviteit van dit stemopwarmingsprogramma 4. Conclusie Referenties
69 70 72 72 74 74 75 75 75 77 78 78 79 80 80 80 80 81 81 81 82 82 82 82 83 84 84 85 85 87 90 90 91
8
De stemgids
Deel 3: Management van de stem bij leerkrachten Piet Ceuppens 1. Feiten 2. Voorkomen is beter dan genezen 3. Effecten van indirecte stemtraining 4. Effecten van directe stemtraining 5. Effecten van gecombineerde indirecte en directe stemtraining 6. Inhoud van indirecte stemtraining 6.1. Goed stemgebruik voor leerkrachten 6.2. Stemhygiëne specifiek voor leerkrachten 6.3. Oorzaken van stemproblemen bij leerkrachten 6.4. Alarmsignalen voor een mogelijke stemstoornis 7. Inhoud van directe stemtraining 7.1. Een goede houding als basis voor de stem 7.2. Adem als drijvende kracht voor de stem 7.3. Resonans als versterking en kleuring van de stem 7.4. De stemplaatsing in het faciale masker 7.5. Een onafhankelijk sturen van luidheid en toonhoogte 7.6. Een pittige voorarticulatie werkt stemsparend 8. Werk aan de winkel Referenties Deel 4: Management van de stem bij zangers Luc Lemmens 1. Hoe natuurlijker, hoe beter… 2. Spreken en zingen… 3. De goede voorwaarden scheppen… 4. Weg die druk!... 5. Oh, die adem! 6. Emoties… 7. Zingen om te genieten! 8. Praktisch gedeelte 8.1. Het lichaam rekken, strekken en losmaken; belang van een goede conditie 8.2. Opbouw van een correcte houding 8.3. Aardingsoefening van Osho (2002) 8.4. Werkwijze om in je kracht te gaan staan (sjamanistische oefening, bron onbekend) 8.5. De oefening van de heiligbeenneus (naar Middendorf)
92 92 94 95 96 96 97 97 99 102 103 104 104 105 108 108 109 110 111 112 114 114 116 117 117 119 120 120 121 121 121 122 122 122
Inhoud
8.6. Ademoefening in functie van adembeheersing 8.7. De vingers uit elkaar 8.8. Relaxatieoefening voor het strottenhoofd 8.9. Reeks van stemoefeningen 9. Tot slot Referenties Deel 5: Management van de stem bij acteurs, radio- en televisiepresentatoren Bernadette Timmermans 1. Bijzondere beroepsgroep in bijzondere omstandigheden 1.1. Technische parameters 1.2. Vaardigheidsparameters 1.3. Bijzondere beroepsgerelateerde parameters 2. Voorkomen van problemen 2.1. Stemhygiëne Deel 6: Presentatietechnieken voor professionele stemgebruikers Bernadette Timmermans 1. Voordrachten geven, spreken voor een groot publiek, lesgeven: OVUR 2. Radio en televisie: PREPT 3. Neem deze vragenlijst door voor je gaat presenteren 3.1. De selectie van de persoon of het personage waarmee je spreekt 3.2. Zoek naar de emotie die bij je presentatiewerk past 3.3. Ga na in welke omstandigheden je een livesituatie becommentarieert 3.4. Zoek naar de juiste formulering 4. Enkele nuttige tips voor een goede presentatie
9
122 123 124 124 131 131
132 132 132 133 134 135 136 141
141 143 148 148 149 149 149 150
Hoofdstuk 4: Stemproblemen aanpakken Marc De Bodt en Fons Mertens
153
Hoofdstuk 5: Feiten en fabels Marc De Bodt en Fons Mertens
161
10
De stemgids
Bijlagen
165
Glossarium
179
Personalia
189
