PIAS VLASKOORTS

Vlaskoorts programmablad De Kift ©1999 / PIAS 900.0353.20

DE KIFT ZA

ZO

MA

DI

WO

DO

VR

VLASKOORTS

GEMAKKELIJK GELD ! ! BEL NU UW PERSOONLIJK FINANCIERINGSADVISEUR:



FRANK WOODS

(gevolmachtigd intermediair)

“Ik beloof U het grootste geluk met uw geld!!”

vertrouwelijk “Ik breng het geld persoonlijk bij U thuis”

BEL NU: 0700-7070

discreet

probleemloos

U heeft allemaal wel eens geld nodig. Tot nu toe was steeds de vraag: Hoe kom ik eraan? En belangrijker nog: Hoe betaal ik het terug. Uw financieringsadviseur Frank Woods heeft de perfecte spaarrentekredietlening voor U ontwikkeld!! Zo komen uw droom­ auto, droomhuis en droomboot wel heel erg dichtbij!! Durft U het aan om zo’n groot geldbedrag te lenen? Vele mensen gingen U voor en zijn nu gemiddeld 76% gelukkiger dan U!!

voorbeeld: U leent f 100.000,-; dan betaalt u incl. rente, spaarpolis, oudedagvoorziening, levensverzekering, premieplan en investeringsbijdrage: HELEMAAL NIETS!!!* BEDRAG IN HAND 50.000,- 75.000,- 100.000,-

TE BETALEN PER MAAND 0,-* 0,-* 0,-*

BEDRAG IN HAND 200.000,- 400.000,- 800.000,-

TE BETALEN PER MAAND 0,-* 0,-* 0,-*

effectieve rente: 5,5% per jaar, gevoelsrente: 0,0% per jaar *) bij overlijden binnen 1 maand na afsluiten van de spaarrente-kredietlening, afhankelijk van de Dow-Jones-index en consumptieprijsindexcijfer volgende op de maand waarin spaarrente-kredietlening is afgesloten.

2

VLASKOORTS

I

n

h ou

D

RUBRIEKEN blz. De postbus / The mail box . . . . 5 Kookrubriek / What’s cooking . . 7 ‘Ik heb alleen een hond’ / ‘I only have a dog’ . . . . . . . . . . . 8 Dreswaar / Shiffer-robe . . . . . . 11 Poster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 TERZIJDES Waarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Oog in oog . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Dunne bomen . . . . . . . . . . . . . 15 De derde cup . . . . . . . . . . . . . . 19 Kuiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Postbode . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Vrouwengedicht . . . . . . . . . . . 27 Koorts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Geweten en smaak . . . . . . . . . 31 Jonge eierdooiers . . . . . . . . . . 33 Bloed en cider . . . . . . . . . . . . . 35 Kanonnen . . . . . . . . . . . . . . . . 39 De knie, gekkengedicht . . . . . 41

SONGS * blz. 1. Almanak / Almanac . . . . . . . . . . . . . . 12 2. Oude tanden / Old teeth . . . . . . . . . . . 14 3. Bierflessengroen / Beer-bottle green . 16 4. Biggenfarandole / Pig’s farandole . . . 18 5. Kom mee / Come with me . . . . . . . . . 20 6. P. / P. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 7. De zon / The sun . . . . . . . . . . . . . . . . 26 8. Moeder / Mother . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 9. Muur, muur/ Wall, wall . . . . . . . . . . . . 30 10. Oe / Oo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 11. Orenmens / Earbeing . . . . . . . . . . . . . 34 12. Rolfie / Rolfie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 13. De dorpsboom / The village tree . . . . 38 14. Grijpstuivers / Little left . . . . . . . . . . . 40 15. Uitpuilende ogen / Bulging eyes . . . . 42 16. Vleermuis / Bat . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 *)

Let op! De volgorde van de nummers op de cd is anders dan in het programmablad! / Attention! The song-order on the cd varies from the track-list in the programme! VLASKOORTS

3

Can a person who never took any lessons make his own kind of music with trumpets, accordeon, würlitzer, drums, cymbals, piano, or more... tonight?

Trompet (2x) Vincent Bach usa, model 180-37, Stradivarius

Trompet (kreukel): C.Mahillon (Fournis­seur brevète de l'armee et des conservatoires Bruxelles)

Accordeon: Galanti

Würlitzer Electronic Piano

Piano: J.Dor à Bruxelles. (variant: Cowboy Henk)

4

VLASKOORTS

De Post

Bus De redactie behoudt zich het recht voor, brieven niet te plaatsen of in te korten. Plaatsing betekent niet dat de redactie de inhoud onderschrijft. Anonieme brieven worden niet in behandeling genomen. The editors reserve the right to print letters in shortened form or not at all. Publication of a letter does not indicate endorsement of its contents. Anonymous letters will not be accepted. Beste De Kift, Wat blijft me nu nog over? Alleen maar muziek, en dan ook nog muziek met van die langgerekte loopjes, net hondengejank. Ik heb honger en wil rustig wat muziek luisteren. Muziek zonder die ellenlange uithalen. Dat is zeker F. die ik daar hoor? Ja, het is nog waar ook. Een ergere rotstem bestaat er niet. Eigenlijk hebben alle zangers even nare rotstemmen, maar ieder heeft weer een speciaal soort rotstem. Daar kan ik ze ook zo gemakkelijk aan herkennen... Wel zeker dat dat F. is... ‘zegt ie tabéééé, net als ik déééé...’ Wie kan dat nou anders zijn dan F... Hebben jullie geen andere muziek? S. te O.

Postbus 14 1540 AA Koog aan de Zaan Nederland

mijn ronde gedraaid heb, dan kun je ervan eten. Dan kun je ervan eten. Bij jullie buiten is ook niet alles zo schoon, vergeet dat niet. Op het platteland is er soms ook van alles aan de hand. H.L. te H. Dat weet ik, mijnheer L., dat weet ik. Ik bedoel dat niet letterlijk, begrijpt u. Ik bedoel het figuurlijk. Symbolisch, begrijpt u. Symbolisch zijn de straatstenen slecht. Bij ons buiten loop je op de aarde. Daar weet je altijd waar je bent. En ook wat je hebt. Maar bij u is het glad. En als je een tijdje onderweg bent, dan word je moe. Dan zie je de plekken niet meer waar je over uit kunt glijden. En plotseling, daar lig je dan. En waar lig je dan in de stad, dat vraag ik u, waar lig je dan daar?

Beste De Kift,

Drumstel: merkloos Bekkens: Trowa jazz

Nee, dat moeten jullie niet zeggen. Dat klopt niet. Slecht is het plaveisel hier niet. Dat moeten jullie niet zeggen. Ik veeg nu al zevenendertig jaar. Maar slecht is het niet. Ik ken hier bijna elke steen. Die zitten goed. Die moet je zo laten. De straatstenen bij ons zijn altijd schoon. Ik heb zevenendertig jaar geveegd. Elke steen ken ik. Als ik

Dear De Kift, What have I got left? Only music, and it’s music with those drawn-out runs, like a dog howling. I’m hungry and I want to peacefully listen to some music. Music without those endless notes. That must be F. that I hear? Yes, it’s true. There’s no voice more awful.

Actually, all singers have voices just as awful, but each one has a special kind of awful voice. That’s how I recognize them so easily... That’s got to be F... ‘zegt ie tabéééé, net als ik déééé...’ Who could that be but F... Don’t you have any other music? S. from O. Dear De Kift, No, no, you mustn’t say that. It’s not right. Our roadways here are not bad. You mustn’t say that. I’ve been sweeping now for thirty-seven years. But they’re not bad. I know almost every stone here. They lie very well. Let them be. Our roadways are always clean. I’ve been sweeping for thirty-seven years. I know every stone. When I’ve finish– ed my round, it’s as though they’ve been licked. Licked-clean. Out there with you it’s not all that clean either, don’t forget that. All sorts of things happen in the country, too, sometimes. H.L. from H. I know that, Mister L., I know that. I don’t mean that exactly, you see. I mean figuratively. Symbolically, do you understand? Symbolically the roadways are bad. Here at home you walk on the earth. So you always know where you are. And what you’ve got too. But there with you it’s all smooth. And when you’ve been walking for a while, you get tired. Then you don’t see the slippery bits anymore. Suddenly, you’re laid flat. And where can you lie in the town, I ask you, where can you lie down there?

VLASKOORTS

5

How to play

Gitaar (electrisch): Washburn .

Basgitaar: zelfbouw

Gitaar (electrisch): Washburn .

bass,

Conga’s: Meinl

congas,

Contrabas: Reghin, type 112, Roemenië



double-bass, Bastuba: Lignatone

Wasbord: merkloos

Optigan: stereophonic, model 35011

VLASKOORTS

tuba,

washboard, Ventieltrombone: Antoine Courtois

6

guitars,

trombone, optigan

& more.

Onder de Pannen

‘Drink hem met grote slokken’

Nu bied ik jullie nog één recept aan, onder het motto: lest best. ‘De kroon op de arbeid is meer waard dan alle beloningen,’ zoals de dichter zei. Kortgezegd, ik bied jullie de cocktail ‘Kattepis’ aan, een drank die alles slaat. Dat is geen drank meer - dat is muziek der sferen. Wat is het allerschoonst op de wereld? - de strijd om de bevrijding van de mensheid. Maar nog schoner is dit (schrijf het recept maar op; het leven wordt de mens maar één keer gegeven en hij moet het zó leven, dat hij geen fouten maakt in recepten): Fluwelig bier 100 gr. Shampoo ‘Koopmansgenot’ 30 gr. Lotion tegen roos 70 gr. Middel tegen zweetvoeten 30 gr. Insectenverdelgingsmiddel 20 gr. Dit alles een week lang laten trekken in sigarentabak - en dan maar serveren. Ik heb trouwens verschillende brieven gekregen waarin lezers die toch niks om handen hadden, nog iets anders aanbevolen, hoor maar: het aldus verkregen aftreksel nog eens in een vergiet storten. Dat wil zeggen - in een vergiet storten en dan gaan slapen... De duivel mag weten wat dat nou voor moet stellen, al die aanvullingen en verbeteringen komen alleen maar voort uit een kwijnende fantasie, uit een gebrek aan grootse gedachten; dáár komen die onzinnige verbeteringen uit voort... En dan staat er dus een ‘Kattepis’ voor je neus. Drink hem als de eerste ster aan de hemel verschijnt, en met grote slokken. Na twee bokalen van deze cocktail voelt een mens al

zó veel bezieling, dat iemand anders rustig naar hem toe kan lopen en hem een half uur lang van anderhalve meter afstand in z’n smoel kan spugen, hij zal geen kik geven. Now I offer you one more recipe, under the motto, Last is best. ‘The seal on one’s work is worth more than any reward,’ as the poet said. In short, I offer you the ‘Cat Piss’ cocktail, a drink that beats everything. This isn’t a drink -- this is the music of the spheres. What is the most beautiful thing in the world? The struggle for the liberation of humanity. But even more beautiful is this (write down the recipe; life is given us but once, and we must live it such that we make no mistakes in recipes): Smooth beer 100 g ‘Merchant’s Pleasure’ shampoo 30 g Anti-dandruff lotion 70 g Anti-foot odor product 30 g Insecticide 20 g

Let all ingredients soak in cigar tobacco for one week -- and then serve. I’ve received various letters in which readers with nothing to do recommend something else -- listen: Pour the resulting infusion into a strainer. That is -- pour into a strainer and then go to sleep... The devil only knows what that’s supposed to mean. All these additions and im­provements just come out of a dull imagination, out of a lack of great thoughts; that’s where these senseless improvements come from... So there you have it, a ‘Cat Piss’. Drink it when the first star appears in the sky, in big swallows. After two goblets of this cocktail a person will feel so full of inspiration that some­ one can just walk up to him and stand five feet away and spit in his face for half an hour and he won’t make a sound.

VLASKOORTS

7

‘ik heb alleen een hond’

Vlaskoorts, ’n familieportret door De Kift: Flax Fever, a family portrait by De Kift

Ella: Ik was door mijn vader, die vond dat het tijd werd dat ik trouwde, in de krant gezet: Zoek een man voor mijn dochter, bruidsschat drieduizend gulden. Toen kwam hij. Vlasboer. ‘Met die moet je trouwen, Ella,’ zei mijn vader, ‘zodat je hogerop komt.’ Ik had voor mijn eenentwintigste helemaal met een kerel nooit iets te maken gehad. Ik was nog volkomen, nog totaal nog onschuldig. Daarom zei ik ja. Ik was gewoon wereldvreemd. Toen was ik daar drie of vier jaar. Drie jaar was ik met hem getrouwd. Toen is Teerwater op de wereld gekomen, mijn jongen.

D

e echte rotzooi kwam pas na de oorlog, toen hij terug kwam uit de oorlog. Toen heb ik, jéézus, dat weet ik nog, gods, toen heb ik zoveel gebruld, ik ben zo bang geweest, ik was bang voor hem, voor Vlasboer, want hij was zo, ik weet het zelf niet, die was zo driftig, ook niet bepaald zachtzinnig. Teerwater heeft hij bij zijn haren, ik dacht bij mezelf, die maakt hij kapot. Ik heb zoveel gebruld. Ik ben er echt zenuwachtig, en echt helemaal zenuwachtig, ben heel zenuwachtig geworden. Dan weet ik nog was daar zo’n groot bos. Daar heb ik. Was ik nou heel erg in de war of was ik zo opgewonden, in ieder geval ben ik daar met mijn jongen daar het bos in en toen heb ik hem daar gelaten. Met de hond heb ik hem daar gelaten. Wijnzuiper Wat ik mij van haar herinner is dat ze vriendelijk was en alhoewel ze misschien de armsten onder de arme boeren van die streek waren, wees ze mij niet de deur. Ik moest mijn lucifers afgeven en ze verzorgde me, niet op een beledigende manier, maar alsof het vanzelf sprak dat juist ik was gekomen, dat ik werd verwacht en dat er een plaats voor mij aan tafel vrijgehouden was. Als dank voor haar gastvrijheid gaf ik haar een wijnrank en legde haar 8

VLASKOORTS

uit hoe zij die moest planten en verzorgen. De rank groeide, Ella nam stekjes en plantte die op hun beurt, waarop ze eveneens begonnen te groeien. En zo duurde het niet lang of zij kon de eerste wijn persen, die zij in zakken van geitenvel bewaarde. Ze dronk ervan en haar ziel werd wonderlijk opgewekt. Zij laadde haar kar vol gevulde zakken, spande er twee ossen voor en reed naar Vlasboer om hem in haar geluk te laten delen. Vlasboer ‘Drink op,’ had ze gezegd. ‘Je bent nu een jaar terug, je komt de schuur niet uit, al het serviesgoed is aan diggelen en je eet alleen nog maar blikvoer met een oude bajonet waar het bloed nog aan zit. Ik weet niet meer wat ik met je moet.’ De drank deed me goed en ik kon er niet genoeg van krijgen. Maar na twee zakken sloeg mijn stemming plotseling om. Ik dacht dat ze me wilde vergiftigen. In mijn woede sloeg ik haar. De volgende morgen zag ik wat er was gebeurd en begroef haar. Daarna trok ik weg. Teerwater Tussen de lange winters kwamen korte zomers. In de herinnering zijn ze altijd heel warm. Ik ga bij het hek zitten en kijk naar de vrouwen die voorbijfietsen. Voorbijfietsen... Maar

ik weet dat op een keer een van hen zal remmen, voor het hek van haar fiets zal springen en mij op zal tillen. Dat zal mijn moeder zijn, die ik nooit gezien heb. Sommige zomers zal ze per fiets komen. Maar daarna altijd per auto: een van die hoge zwarte die eruitzien als een hoge hoed en een scherm over de voorruit hebben dat eruitziet als oogleden. Maar als er eens een auto stopt is het slechts een vertegenwoor­diger in naaimachines of vliegenvangers of oliemotoren. Iedereen in de wereld heeft ouders. Ik heb alleen een hond. Toen ben ik op zoek gegaan naar haar. De hond volgde het spoor en vond het graf. Wijnzuiper Dit alles is waar. Wie denkt van niet, moet maar naar de nachthemel kijken want ik, Wijnzuiper, maakte hen allen tot sterrenbeelden: Ella werd de Ossendrijver, de jongen werd de Maagd, de hond de Hond en de kar met de wijnzakken de Hemelwagen.

‘I only have a dog...’ Ella I was put in the paper by my father, who thought it was time I got married: Seeking a husband for my daughter, three thousand guilders dowry. Then he came. Flaxgrower. ‘You should marry him, Ella,’ said my father, ‘so you’ll come up in the world.’ I never had anything at all to do with a man before I was twentyone. I was still completely, still totally innocent. So I said yes. I knew nothing of the world. Then I was there for three or four years. Three years I was married to him. Then Tarwater came into the world. My boy.

The real mess only happened after the war, when he came back from the war. Then I, Jeeesus, I still re­member, God, I bawled so much then, I was so afraid, I was afraid of him, of Flax­grower, because he was so, I don’t know, he was so hot-tempered, and not especially tender. He’s got Tarwater by the hair, I thought to myself, he’ll destroy him. I bawled so much. I was really nervous, really so, so nervous, it made me so nervous. Then I remember there was a big forest. There I have. Was I really con­fused, or so worked up, anyway I went there, into the forest with my boy, and then I left him there. I left him there with the dog. Wino What I remember about her is that she was friendly and although they might have been the poorest of the poor farmers in those parts, she didn’t show me the door. She made me hand over my matches and took care of me, not in an insulting way, but as if it went ­without saying that I was the one who came, that I had been expected and that a place had been saved for me at the table. In thanks for her hospitality, I gave her a grapevine and told her how to plant it and take care of it. The vine grew, Ella took cuttings and planted them in turn, and they began to grow too. And it wasn’t long before she was pressing the first wine, which she kept in goatskin bags. She drank from them and her spirit was oddly stirred. She loaded her cart full of wineskins, yoked two oxen in front and drove to Flaxgrower to let him share in her happiness. Flaxgrower ‘Drink up,’ she said. ‘You’ve been back for a year now, you never

come out of the barn, all the crockery is in slivers and all you eat is canned food with an old bayonet still stained with blood. I don’t know what to do with you any more.’ The drink did me good and I couldn’t get enough of it. But after two bags my mood suddenly changed. I thought that she wanted to poison me. In my rage I hit her. The next morning I saw what had happened and buried her. Then I went away. Tarwater Between the long winters came short summers. In memory they’re always very warm. I go sit by the gate and look at the women riding by on their bicycles. Riding by... But I know that one day one of them will slow down, will jump off her bike before the gate and pick me up. That will be my

mother, who I’ve never seen. Some summers she’ll come by bike. But after that, always by car: one of those tall black ones that look like high hats and have a shade over the windscreen that looks like eyelids. But when a car does stop it’s only someone selling sewing ma­chines or flycatchers or oil engines. Everyone in the world has parents. I only have a dog. Then I went looking for her. The dog followed the trail and found the grave. Wino All this is true. If you don’t believe it look at the night sky, for I, Wino, made them all into constellations: Ella became the Ox-Driver, the boy became the Virgin, the dog the Canis, and the cart full of wineskins the Wagon. VLASKOORTS

9

zap zap zap zap

—> ‘grijpstuivers’ —> ‘little left’

Dreswaar

Het huis was even donker als de avond en hoewel ik zag dat het hek eromheen in elkaar was gezakt en dat er onkruid door de vloer groeide, besefte ik niet meteen dat het niets was dan een lege schelp, dat hier alleen het skelet van een huis stond. Ik draaide een envelop in elkaar en hield er een lucifer bij en liep door al de lege kamers, boven en beneden. Er stond niks meer in het huis, behalve het dressoir in de keuken. Degene die al het andere had meegenomen, had dat laten staan. Mijn moeder heeft altijd in de keuken geslapen en daar had ze haar notenhouten dressoir staan. Ze had er dertig gulden voor betaald en nooit meer iets groots voor zichzelf gekocht. Ik trok alle laden open. Er zaten twee stukken paktouw in. Ik nam het paktouw eruit en bond het om de poten en tussen de vloerplanken door en in elk van de laden stopte ik een stuk papier: Dit dreswaar is van me moeder. Niet stelen of ik kom je vermoorden. Die nacht sliep ik op de vloer in de keuken en een plank uit het dak viel op mijn hoofd en maakte een snee in mijn gezicht.

Shiffer-robe

10

The house was as dark as the night and though I saw that the fence around it had partly fallen and that weeds were growing VLASKOORTS

through the floor, I didn’t realize all at once that it was only a shell, that there was nothing here but the skeleton of a house. I twisted an envelope and struck a match to it and went through all the empty rooms, upstairs and down. There was nothing left in the house but the chifforobe in the kitchen. Whoever had got everything else, had left that. My mother had always slept in the kitchen and had her walnut chifforobe in there. She had given thirty guilders for it and hadn’t bought herself anything else big again. I opened all the

drawers. There were two lengths of wrapping cord in them. I took the wrapping cord and tied it around the legs and through the floor boards and left a piece of paper in each of the drawers: This shiffer-robe belongs to my mother. Do not steal it or you will be hunted down and killed. That night I slept on the floor in the kitchen, and a board fell on my head out of the roof and cut my face.

VLASKOORTS

11

07.00 Almanak (met in de hoofdrol: Teerwater) 07.10 Mensen, kan de waarheid jullie wat schelen? 07.40 Denken jullie straks na over wat ik heb 08.15 gezegd, of lopen jullie gewoon weg net als iedereen? Denk dan niet dat de waarheid in elke zij­ straat 09.05 op jullie staat 09.08 te wachten. 09.23 Niemand hoeft mij wat te vertellen. 09.47 Ik ben er een keer geweest. Toen ik van het station kwam heb ik trots rechtop gelopen door de massa 10.11 van bewegend metaal en beton dat 10.44 gespikkeld was met minuscule mensenogen. Ik wist dat er vijfenzeventigduizend mensen waren 11.02 die mij voor 11.06 het eerst zouden zien. 11.14 Dat had ik opgezocht in de almanak. 11.52 Ik had zin om te blijven staan 12.01 en ze allemaal een hand te geven en 12.33 te zeggen wie ik was en dat ik er maar voor een dagje was. 12.38 Ik draaide 12

VLASKOORTS

NEDERLANDS 2

ENGELS 3

14.20 mijn hoofd om 14.22 naar iedereen die langskwam, totdat 14.57 het er te veel 15.04 werden en ik zag dat hun ogen 15.32 me niet aankeken 15.39 zoals de 15.57 ogen van plattelanders 16.00 dat doen. 16.02 Ze botsten tegen me op en het had 16.41 een vriendschap voor het leven kunnen betekenen, 17.13 maar het liep nergens op uit want hun lijven schoven 17.22 voort met gebogen hoofden en gemompelde verontschuldigingen. 17.58 En ik zou ze hebben aanvaard als ze maar lang genoeg waren blijven staan. 18.05 Mensen, kan de 18.12 waarheid jullie wat schelen? 18.27 Denken jullie straks na over wat ik heb gezegd, of lopen jullie 18.45 gewoon 19.03 weg net als iedereen? 19.12 Nou, ga dan maar, maar denk niet dat de waarheid 19.34 in elke zijstraat op jullie staat 19.57 te wachten.

07.00 Almanak (starring: Tarwater) 07.10 Do you people care anything about the truth? 07.34 Are you going to pay any attention to what 07.58 I’ve been saying 08.10 or are you just going to walk off like everybody else? 08.59 But remember that the truth don’t lurk around every street corner. 09.22 Nobody has to tell me. 09.45 I been there once. 10.10 On the way from the railroad station 10.27 I walked tall in the mass of moving metal 10.53 and concrete speckled with the very small eyes of people. 11.20 I knew that there were 11.46 75,000 people here who 11.59 were seeing me for the first time. I looked that up in the almanac. 12.41 I wanted 12.43 to stop 12.49 and shake hands with each of them and say who 13.05 I was and that I was 13.12 here only for the day. 13.15 My head jerked 14.00 backwards after each passing figure 14.11 until they began to pass 14.37 too thickly and 14.59 I observed that their eyes didn’t grab at me like the eyes of country people. 15.49 They bumped into me and

ENGELS 4 16.14 this contact that should have made an acquaintance for life, 17.05 made nothing because the hulks 17.25 shoved on with ducked heads and muttered apologies that 17.44 I would have accepted if they had waited. 18.03 Do you people care anything about 18.27 the truth? 18.45 Are you going to pay any attention to what I’ve been saying 18.59 or are you just going to 19.22 walk off like everybody else? 19.54 Yes? 20.09 Go ahead and go, but remember that the truth 20.42 don’t lurk around 20.51 every street corner.

TERZIJDE

D

Waarhaid

e bel gong en ik was nag gieniens helegaar annekleed. Wet wul je, een zundagoched met droildereg weer, ovvendeur leek et zellefs wel puur te regene. Dat had ik al ehoord toe ik nag in de klossebak lee. En den wul ik nag welderes effe suddere blaive. Ik skoot me broek an en gong de trap of om de deur ope te doen. Me zouwe deuze oched rippetere en ik docht met me sleperige harses nag: ‘Ze benne der vroeg bai’. Maar der sting een kirrel met een tassie op de stoep, die zee dat ie de waarhaid brocht. Et was niet ze eerste stoep dengk. Et regewater droop in straaltjes van ze hoed of. Evegoed keek ie blaid; zuks mag je bewondere an zukke mense. Et is main soort niet, deer niet van, maar ze lete der aige niet ofskrikke deur een boi. Al woost et, den geve ze nag gien krimp en derloi waarhaid is et leste wet ze wegspoele lete. Nou hew ik der al een hele roei an ehad om me aige gedachtes op een raitje te kraige. Ik wul niet zegge dat ik an een aar ze waarhaid gien booskip hew, maar ik hew al een taid trug beslote et toch maar op de twaifel te houwe. Zuks zee ik niet, vanzellef. Ik most die kirrel kwait, met ze tassie met goeie bedoelings - deervedaan keek ik wel oit om em weerwerrek te geve. ‘Meutele lete,’ docht ik. ‘Ien stien ken gien meel male, vrundelek zegge dat je gien interesse hewwe en gien taid ok trouwes.’ Dat mag nou wel hard laike, maar ik ben perslot ok gien hoop stront weer alle vliege op zitte gaan kenne. Hai gong et erre­ ges aars perbere, goeiemorrege.

almanak

NEDERLANDS 1

ZA

no

1

VLASKOORTS

13

NEDERLANDS 2

09.00 Oude tanden (met in de hoofdrol: Vlasboer) 09.10 De wereld is voor de doden gemaakt. 09.45 Bedenk eens 09.57 hoeveel doden er zijn: 10.05 er zijn een miljoen keer zoveel doden 10.22 als levenden en de doden zijn een miljoen keer langer dood dan de levenden 10.49 levend zijn. 10.56 Waarom ik van huis weggelopen ben? 11.03 Waarom, vraag je me? 11.08 Omdat het hier minder erg was dan daar. 11.20 Maar minder erg betekent 11.35 niet goed, het betekent alleen maar beter. 11.45 Als je ziet hoe het gras langzaam zwart

12.02 wordt als 12.07 oude tanden 12.12 dan geloof je de toekomst niet. Ik wacht op het moment 14.47 dat de hele wereld zal veranderen 14.56 in een 15.00 zwartgeblakerde plek tussen twee schoorstenen. 15.55 Ik wacht af met waardigheid. Het leven was nooit 18.10 zo goed voor 18.20 mij dat ik in elkaar zal krimpen 18.47 als het verwoest wordt. 18.52 Maar ik moet spaarzaam zijn. 19.42 Ik moet voldoende handen opzij leggen voor het graven van mijn graf. Ik wil dat er 21.23 bloemen op 21.52 bloeien die er in het leven niet zijn.

14

VLASKOORTS

ENGELS 3 09.00 Old teeth (starring: Flaxgrower) 09.10 The world was made for the dead. 09.40 Think of all the dead 09.53 there are: 10.45 there’s a million times more dead than living 10.49 and the dead 11.23 are dead a million times longer 11.37 than the living are alive. 11.59 Why I ran away from home? 12.50 Why, you ask? 12.52 Because here was less bad 12.57 than there. Less bad don’t mean good. 13.25 It only means better. 13.57 When you see how the grass 14.24 slowly becomes black as old teeth, 15.30 you don’t believe 15.40 the future. 15.45 I’m waiting for all the world to be 16.00 turned into a burnt spot between two chimneys. 16.50 I’m waiting with serenity. 17.17 Life has never been good enough to me for me to wince at 17.59 its destruction. 18.08 But I have to be sparing. 19.25 I must save hands enough 19.49 to dig my grave. 20.15 I want flowers to bloom there that 21.53 don’t exist 22.02 in life.

Dunne bomen Ik schrijf gedichten als dunne bomen. Wie kan zo mager praten met de taal als ik? Misschien is mijn vader gierig geweest met het zaad. Ik heb hem nooit gekend die man. Ik heb nooit een echt woord gehoord of het deed pijn. Om pijn te schrijven heb je weinig woorden nodig.

TERZIJDE

D

Oog in oog

e jongens waren er graag bij als er biggen werden geboren. Ze droogden ze met stro. Ze legden ze bij de spenen van de zeug. Ze keken hoe ze de kleine wereld van de box ont­ dekten. Maar na een tijdje begon het de jongens te vervelen en gingen ze weg om iets anders te doen. Behalve de jongste. Hij was graag in zijn eentje. Als de andere jongens weggingen, boog hij voorover en hield zijn gezicht vlak bij de zeug. Nu er niemand was die hem kon uitlachen. Op deze manier kon hij de big horen komen en als het diertje werd geboren was zijn gezicht vlak boven de boreling. Snel hield hij zijn oog boven het oog van het biggetje. Als het zijn oogje opendeed was het oog van de jongen het eerste wat het zag, op een paar centimeter afstand van zijn eigen oog. De jongen keek in het varkensoogje en het varkentje keek in het oog van de jon­ gen. De jongen wilde de uitdrukking op het gezicht van de big zien. Het was een uitdrukking van verbazing. Maar geen grote verbazing. Niet de verbijsterde blik bij het zien van iets dat je niet had verwacht - zoals een spook of een Marsmannetje. Meer als de blik van iemand die wakker wordt op de achterbank van een auto en niet weet hoe ver hij is gereden sinds hij in slaap viel. De blik waaruit je kunt opmaken: O, ik wist niet dat we al zo ver waren, maar het geeft niet. Daarna tilde de jongen zijn hoofd op zodat de big ook de rest kon zien. De big wist wat hij moest doen. Opstaan, ademen, naar een speen zoeken. De jongen wilde de big daar niet bij hinderen. Hij wist dat ze alle twee in een eigen wereld leefden. Maar dat deed niets af aan het feit dat ze een paar seconden lang ergens waren geweest waar niemand anders iets van hoefde te weten.

oude tanden

NEDERLANDS 1

ZO

no

2

VLASKOORTS

15

NEDERLANDS 2

ENGELS 3

ENGELS 4

09.00 Bierflessengroen (met in de hoofdrol: Vlasboer) 09.10 Ella staat in de zon te zingen. De zon is bij Ella. Je ziet door haar jurk haar benen en alles. 09.34 En Ella zingt. 09.39 Ze zingt een beetje door haar neus en een beetje hees. 09.57 Ze heeft vannacht te lang 10.14 in de regen gestaan. 10.17 En ze zingt dat ik er warm van word als ik mijn ogen sluit. 10.48 En als ik ze opendoe zie ik haar benen en haar buik en haar armen en schouders en 10.53 ik zie haar gezicht en haar mond. 10.59 Ella zingt tot mijn ogen overlopen. 11.03 Ze zingt van het zoete vergaan van de wereld. De nacht zingt ze en drank, 11.12 de gevaarlijk 11.17 bijtende drank vol rauw gesteun. 11.33 Het einde zingt Ella, het einde van de wereld. 11.45 Ella zingt als nat gras, zo zwaar en zo groen. 12.08 Zo donkergroen, 12.13 zo groen als lege bierflessen 12.37 naast de banken, waarop Ella’s knieën 12.47 ’s avonds maanbleek onder haar jurk uitkomen, zodat ik er warm van word. 13.10 Zing, Ella, zing. 13.15 En Ella zingt en ze houdt mijn graskoude hand vast. 13.35 Komm lieber Mai,

13.40 zingt Ella. 13.44 Komm lieber Mai en maak de graven weer groen, maak de slagvelden groen en 13.56 maak het puin, die reusachtige puinakker groen als mijn lied. 14.00 En Ella zingt op de bank een hees, hectisch lied, waar ik koud van word. 14.10 Komm lieber Mai en maak de 14.25 ogen weer glanzend. 14.30 Zing, Ella, zing me terug onder het bierfles­ groene gras, waar ik zand was en leem was 15.49 en land was. Zing, Ella, zing en zing me over de puinakkers heen jouw maanroes binnen. 16.24 Zing, Ella, zing als de duizend legers door de nacht 16.59 marcheren en de kanonnen, de kanonnen 17.21 de aarde omploegen en bemesten met bloed. 17.44 Zing, Ella, 17.49 als de muren de klokken en de schilderijen verliezen. 18.54 Komm lieber Mai en maak het gras weer groen, bierflessengroen, 19.05 zing, Ella.

09.00 Beer-bottle Green (starring: Flaxgrower) 09.10 Ella stands 09.15 in the sun and 09.23 sings. The sun is with Ella. One can see her legs and everything through her dress. 09.49 And Ella is singing. 09.54 Through the nose a bit she sings and she sings a little bit hoarse. She was 10.17 standing too long in the rain tonight. And she sings so that I get warm when I close my eyes. 10.47 And when I open them, 10.58 then I see her legs and her belly and her arms and shoulders and I see 11.06 her face and her mouth. 11.12 Ella sings so that my eyes mist over. 11.27 She sings the sweet ruin of the world. The night 12.02 she sings and liquor, dangerous clawing liquor full of groaning. 12.32 The end sings Ella, the world’s end. 12.52 Ella sings like wet grass, 13.02 so heavy and so green. 13.09 As dark green, as green as empty beer-bottles beside the benches, on which Ella’s knees, 13.43 moonpale, look out of her dress at night, 14.00 so that I get warm. 14.05 Sing, Ella, sing. 14.09 And Ella sings and she holds my grass-cold hand. 15.24 Komm lieber Mai, sings Ella. 15.34 Komm lieber Mai and make the graves green again, make the 16.58 battlefields green and make the rubble,

17.06 the gigantic rubble field green as my song. 17.25 And Ella sings 17.28 on the bench a hoarse hectic song, 18.38 so that I get cold. 18.41 Komm lieber 18.46 Mai and make the eyes shine again. 19.02 Sing, Ella, sing me back under the beerbottle green grass,

16

VLASKOORTS

ENGELS 6 21.58 the cannons plough and dung the fields with blood. 22.53 Sing, Ella, when the 23.10 walls lose their clocks 23.35 and pictures. Komm lieber 23.49 Mai and make the grass green again, beer-bottle green, 00.30 sing, Ella.

bierflessengroen

NEDERLANDS 1

ENGELS 5 19.15 where I was sand and was clay and was country. 19.43 Sing, Ella, sing and sing me away over the rubble fields 19.58 into your moon-spell. 20.03 Sing, Ella, sing when the thousand 20.53 companies 21.28 march through the nights and the cannons,

MA

no

3

VLASKOORTS

17

07.00 Biggenfarandole (met in de hoofdrol: Vlasboer) 07.10 Weet je, 07.15 jongen, je moet niet sterven... 07.33 ’t is heel dom om te sterven, 07.56 als je 08.10 alleen nog maar de letter ‘oe’ kent en verder niets... 08.35 Je staat wel weer op, jongen, 08.49 en dan ga je 08.54 weer de 08.57 ‘biggenfarandole’ dansen - weet je nog wel? 09.04 Die danste je altijd. 09.19 De muziek was van je vader en de woorden ook. 09.47 ‘Die hele lieve, malle kleine du-vel-tjes 10.37 kriebelen me - krabbelen me - bijten me in m’n buik...’ 12.04 En jij hield je met één handje vast en

NEDERLANDS 2 12.23 zwaaide 12.28 met een doekje in ’t rond. 12.55 Van de zomer heb je in het bos 13.00 rondgehold, hè?... 13.07 En je weet vast nog best 13.15 dat daar van 13.39 die dennenbomen stonden?... 13.56 Zie je, 14.02 zo’n dennenboom ben ik nou ook net... 14.25 Zo’n boom is héél, héél hoog 14.57 en héél, héél, héél eenzaam, nou, dat ben ik ook... 15.24 Zo’n boom kijkt, net als ik, 16.14 alleen maar omhoog, naar de hemel, 16.48 en wat er 17.10 aan zijn voet gebeurt - dat ziet hij niet en dat wil hij ook niet zien... 18.23 Zo’n boom is mooi groen en 18.44 hij blijft ook eeuwig groen, 18.59 totdat hij neerstort. 19.04 Zo is het met mij ook - zolang ik 19.24 maar niet in elkaar stort, 19.52 ben ik altijd en 19.57 eeuwig groen...

ENGELS 3 07.00 Pigs’ farandole (starring: Flaxgrower) 07.05 You know, 07.09 son, you mustn’t die... 07.23 it’s so stupid to die, 07.43 when all you know is the letter ‘oo’ and nothing else... 07.58 You’ll get up again, son, 08.12 and then 08.17 you’ll dance the ‘pigs’ farandole’ again -remember? 08.56 You used to dance it all the time. 09.00 The music 09.15 was your father’s and the words too. 09.44 ‘Those sweet, sweet crazy 09.57 little de-mons tickle me -- scratch me -- bite me on the bel-ly...’ 10.13 And you hung on tight 10.46 with one 10.56 hand and waved a rag around. 11.30 In the summer didn’t you 12.15 run around 12.20 in the woods?... 12.35 And you must 12.40 remember there were some pine trees 12.55 there?... 13.04 See, I’m just like one of those trees...

ENGELS 4 13.34 They’re really, really high and really, really, really lonely; 13.50 well, so am 14.03 I... 14.06 Just like me, a pine tree only looks up at the sky, 14.57 and it doesn’t see what happens 16.12 at its feet and it doesn’t want to see... 17.41 A pine tree 17.58 is nice and green and it will stay green forever, 18.38 until it crashes down. 19.13 That’s how it is with me -- as long 19.34 as I don’t collapse, 19.52 I’ll always be 19.55 evergreen...

TERZIJDE

A

De derde cup

ls je voor het eerst tegenover een danspartner komt te staan weet je niet hoe je die moet vasthouden. Daar is een houding voor: de danshouding. Bij de danshouding staan de partners recht tegenover elkaar, de voeten gesloten. De tenen van de dame staan eigenlijk recht tegenover die van de heer. De dame staat een beetje naar links, dat wil zeggen aan de rechterkant van de heer. Het is van belang dat de partners rechtop staan en ook het hoofd goed rechtop houden. De dame kijkt een weinig naar links, dus langs de heer over zijn schouder. De heren kijken ook recht voor zich uit en kijken langs het hoofd van de dame over haar schouder heen. De heren brengen hun rechterhand op de rug van de dame net iets onder haar linkerschouderblad. De duim en de wijsvinger van de heer hebben net de onder­ kant van het schouderblad van de dame vast. We noemen dat ‘de derde cup’. Hij houdt zijn rechterelleboog opzij van zijn bovenlichaam af, waardoor die elleboog in een licht gebogen lijn gehouden wordt. De dames leggen hun linkerhand op de rechterarm van de heer en leggen hun vin­ gertoppen tegen de schouder van de heer aan. De hand rust dus op de bovenarm van de heer, ongeveer daar waar zijn ‘spierballen’ zitten. De duim van de dame is wat meer naar de binnenkant van zijn arm gericht en de vingers lichtelijk naar de buitenkant. De linkerarm van de heer wordt ook opzij vanaf het bovenlichaam in een ronde lijn gebracht en zijn linkerhand bevindt zich ten opzichte van zijn hoofd op ooghoogte. wordt vervolgd op pagina 37

biggenfarandole

NEDERLANDS 1

DI

no

4

18

VLASKOORTS

VLASKOORTS

19

NEDERLANDS 2

ENGELS 3

ENGELS 4

ENGELS 5

08.00 Kom mee (met in de hoofdrol: Teerwater) 08.22 Vannacht was mijn moeder bij me. Zij zat naast me op de vloer en wreef met haar handpalmen over haar knieën. En ze keek 08.43 me plotseling aan met bange ogen. ‘Wil je iets voor me doen? Maar je mag niet lachen, alsjeblieft niet. 08.58 Kom mee.’ Ze greep mijn hand. Ze voelde aan als sneeuw. Heel koel. Heel los. Heel licht. 09.24 We stonden tussen een paar elzenbomen. Daar lag iets lichts. ‘Kom,’ zei ze, ‘daar lig ik.’ Ik zag het skelet van een mens. 10.39 Toen wees ze naar het skelet. ‘Je mag niet lachen,’ zei ze, ‘dat ben ik. Kun je dat begrijpen? Zeg nu zelf, kan ik dat zijn? Met alles wat ik vroe­ ger was, heeft dat toch niets meer te maken?’ 11.54 Ze ging op de donkere aarde zitten en keek bedroefd voor zich uit. ‘Met vroeger heeft dat niets meer te ma­ken,’ zei ze, ‘helemaal niets.’ 13.28 Toen raapte ze met haar vingertoppen iets op van de donkere aarde en rook eraan. ‘Vreemd,’ fluisterde ze, ‘zo vreemd.’ Ze hield me de aarde voor. Die was als sneeuw. Die was als de hand, waarmee zij mijn hand had gegrepen. 15.58 ‘Ruik,’ zei ze. Ik snoof diep. 16.43 ‘Nou?’ ‘Aarde,’ zei ik. 17.14 ‘En?’ 17.25 ‘Een beetje zuur. Een beetje bitter. Echte aarde.’ 17.58 ‘Maar toch vreemd? En walgelijk toch?’ 18.23 Ik snoof diep de geur

19.05 van de aarde in. Die rook koel, los en licht. 19.13 ‘Het ruikt lekker,’ zei ik. ‘Naar aarde.’ Mijn moeder keek me met bange ogen aan. ‘Die ruikt toch walgelijk?’ 19.58 Ik rook. ‘Nee, die 20.00 ruikt zoals alle aarde.’ 20.04 ‘Vind je?’ 20.09 ‘Ja.’ ‘En je vindt het niet walgelijk?’ 20.53 ‘Nee, die ruikt echt lekker, Ma. Ruik nog eens goed.’ 21.37 Ze nam een beetje tussen haar vingertoppen en rook. 21.54 ‘Ruikt alle aarde zo?’ vroeg ze. 22.07 ‘Ja, alle aarde.’ Ze snoof diep. Ze stak haar neus helemaal in de hand met de aarde en snoof. Toen keek ze me aan. ‘Je hebt gelijk,’ zei ze. ‘Misschien ruikt hij heel lekker. Maar toch vreemd als ik bedenk dat ik dat ben, toch wel verschrik­ kelijk vreemd.’ 22.32 Mijn moeder zat daar en rook en vergat mij en rook en rook en rook. En ze zei het woord ‘vreemd’ steeds minder vaak. Steeds zachter zei ze het. 22.49 Toen liep ik stilletjes terug naar huis. Het was half zes in de ochtend. In de voortuin kwam overal aarde tussen de sneeuw 22.57 uitkijken. En ik liep met mijn blote voeten over de donkere aarde in de 23.14 sneeuw. Die was koel. En los. En licht. En hij geurde. Ik stond op en ademde diep. ‘Hij ruikt lekker, Ma,’ fluisterde ik. ‘Hij ruikt echt lekker. Hij ruikt 23.49 echt naar aarde. 23.55 Wees maar gerust.’

08.00 Come with me (starring: Tarwater) 08.17 My mother was with me tonight. She sat beside me on the floor and rubbed the palms of her hands on her knee. And then she suddenly looked at me 08.57 with frightened eyes. ‘Please do me a favour, will you? But please don’t laugh, please. Come with me.’ She seized my hand. She felt like snow. Quite cool. Quite loose. Quite light. 10.22 We were standing among some alders. Something bright was lying there. ‘Come,’ she said, ‘there I lie.’ I saw a human skeleton. And then she pointed to the skeleton. ‘Please don’t laugh,’ 11.14 she said, ‘but that’s me. Can you understand that? Say it yourself, can I be this thing here? This has nothing more to do with all that I used to be.’ 12.03 She sat down on the dark ground and looked sadly in front of her. ‘That has nothing more to do with the past,’ she said, ‘nothing at all.’ 13.38 Then with her fingertips she picked up a little of the dark soil and smelt it. ‘Strange,’ she whispered, ‘quite strange.’ She held the soil out to me. It was like snow. It was like the hand with which she had grabbed me earlier. 15.12 ‘Smell,’ she said. I breathed in deeply. 15.48 ‘Well?’ ‘Earth,’ I said. 16.23 ‘And?’ 16.59 ‘A little sour. A little bitter. Real earth.’ 17.57 ‘But strange, surely?

18.16 And so repulsive, too, don’t you think?’ 18.54 I breathed deeply of the soil. It smelt cool, loose and light. ‘It smells good,’ I said. ‘Like earth.’ My mother looked at me with frightened eyes. ‘It does smell disgusting.’ 19.43 I smelt. ‘No, 20.38 all earth smells like that.’ 21.02 ‘Do you think so?’ ‘Certainly.’ 21.47 ‘And you don’t find it disgusting?’ 22.09 ‘No, it smells really good, Mom. Just smell it properly.’ 22.45 She took a little between the tips of her fingers and smelt. ‘All earth smells like that?,’ she asked. 22.58 ‘Yes, all of it.’ She breathed deeply. She put her nose right into the hand with the soil in it and breathed. Then she looked at me.

23.05 ‘You’re right,’ she said. ‘Perhaps it does smell quite good. But still strange, when I think that that’s me, but still frightfully strange.’ 23.43 My mother sat and smelt and forgot me and smelt and smelt and smelt. And she said the word ‘strange’ less and less. Ever more softly she said it. 23.55 Then quietly I went back home. It was half past five in the morning. Everywhere in the garden earth looked through the snow. And with naked feet I stepped on the dark earth in the snow. It was cool. And loose. And light. And it smelt. I stood still and breathed deeply. 00.48 ‘It smells good, Mom,’ 01.12 I whispered. ‘It smells really good. It smells like real 01.45 earth. Don’t worry.’

20

VLASKOORTS

TERZIJDE

M

kom mee

NEDERLANDS 1

Kuiken

ensen, laat ik u iets vertellen. Er is laatst een dokter geweest die met een mes het menselijk hart heeft uitgesneden - het menselijk hart uit de borst van een man en hij heeft het in zijn hand gehouden. Hij heeft het bestudeerd als een kuiken van een dag oud en mensen, laat ik u iets ver-tellen, hij weet er niet meer van dan u of ik. Al zou hij met dat mes elk hoekje bewerken, dan zou hij nog niet meer weten dan u of ik. Wedje slaan?

WO

no

5

VLASKOORTS

21

09.00 P. (met in de hoofdrol: Teerwater) 09.08 Die dag heeft 09.13 mijn fiere hart een half uur lang geworsteld met mijn 09.47 gezonde verstand. 10.10 M’n hart zei: ‘Ze hebben je 10.35 beledigd, ze hebben je behandeld als een stuk stront. 10.55 Kom op, ga je bezuipen. Sta 11.32 op, en zuip je toch ladderzat.’ 12.16 Dat zei mijn fiere hart. 12.42 Mijn gezonde verstand gromde: ‘Jij staat niet op, 12.57 je gaat nergens 13.03 heen en drinkt geen druppel.’ 13.36 En mijn hart weer: ‘Nou 13.44 goed dan, oké. Je moet ook niet veel drinken, 15.22 je moet je niet ladderzat 16.14 zuipen: neem drie borreltjes en kap er dan mee.’

22

VLASKOORTS

NEDERLANDS 2 16.49 ‘Geen druppel!’ hamerde mijn gezonde 17.24 verstand. 17.48 Mijn hart begon te jengelen: ‘Toe 18.15 nou, twee 18.20 borreltjes dan. 18.30 Toe nou...’ En toen mijn gezonde verstand weer: ‘Nou 19.14 goed dan, drink er dan eentje, maar 19.47 ga nergens heen, blijf thuis zitten...’ 20.03 En wat denk je dat er gebeurde? Dat ik er eentje achteroversloeg en thuis 20.45 bleef zitten? 21.04 Ha-ha. Sindsdien heb ik elke dag anderhalve 21.34 fles gezopen om maar thuis te blijven, 21.48 maar ik heb het nooit uit kunnen houden. Want de 22.43 zesde dag was ik al zo totaal 23.11 verloren, 23.17 de grens tussen gezond verstand en 00.04 hart was weggevallen en samen 00.19 riepen ze de hele tijd in 00.33 koor: ‘Ga toch 00.38 naar P., ga toch naar P.! 00.58 P. zal je redding zijn, een bron van 01.14 vreugde, 01.26 ga toch.’

ENGELS 3 09.00 P. (starring: Tarwater) 09.04 That day 09.13 my proud heart wrestled for half an hour with my common 10.02 sense. My heart said: ‘They insulted 10.31 you, they treated you like a piece of shit. Come 10.56 on, go get pissed. 11.13 Stand up, and go drink 11.54 yourself blind.’ 12.02 That’s what my proud heart said. 12.43 My common sense growled, ‘You’re not going to stand up, you’re not going 13.54 anywhere and you’re not drinking a drop.’ And my heart 14.27 said: ‘All right, okay. Don’t drink a lot, 15.08 don’t get hammered. Have three and then stop.’ 15.54 ‘Not a drop!’ my common sense harped. 16.13 My heart started to whine: ‘Come on, then, just 17.02 two. Come on...’ 17.46 And then my common sense said: ‘Oh, all right, have one 18.05 then, but 18.10 don’t go anywhere, just stay home...’ 18.23 And what do you think happened? That I tossed 18.54 one back and 19.01 stayed at home? 19.06 Ha ha. Since 19.12 then I’ve drunk a bottle and a half a day 19.22 so I could stay home, but I could never last.

ENGELS 4 20.15 Because on the sixth day I was so totally 20.55 lost, the line between common sense and 21.23 heart had disappeared, and they 22.07 shouted together, all the time, 22.48  in unison: ‘Come on, go to P., go to P.! 23.52 P. will be your salvation, 00.18 a source of joy. 00.37 Go on, go.’

TERZIJDE

D

P.

NEDERLANDS 1

De postbode

e postbode is geschorst, omdat hij jarenlang alle brieven waarin hij droevig nieuws vermoedde, en natuur­ lijk ook alle rouwkaarten die hij in han­ den kreeg, niet bezorgd, maar bij zich thuis verbrand heeft. De posterijen hebben hem tenslotte in het krankzin­ nigengesticht laten opnemen, waar hij in een postbode-uniform rondloopt en voortdurend brieven bestelt, die door de directie van het gekkenhuis in een speciaal daarvoor aan een van de gekkenhuismuren aangebrachte brievenbus gegooid worden en die aan zijn medepatiënten geadresseerd zijn. De postbode zou al dadelijk na zijn opname in het krankzinnigengesticht om zijn postbodeuniform verzocht hebben, om niet waanzinnig te hoeven worden, naar verluidt.

DO

no

6

VLASKOORTS

23

24

VLASKOORTS

VLASKOORTS

25

NEDERLANDS 2

ENGELS 3

ENGELS 4

07.00 De zon (met in de hoofdrol: Teerwater) 07.03 Ik ga naar 07.14 een plek waar de vogels nooit zwijgen, dag noch nacht, 07.57 waar winter noch zomer de jasmijn 08.17 ooit raakt uitgebloeid. 09.32 En vandaag is het vrijdag, 10.23 en nog over geen twee 10.54 uur is het precies elf uur, en dan is zij er, dan ben 11.04 ik op het perron, 11.08 en dan is zij er met die 11.47 witte ogen, - een soort wit dat overgaat in gebroken wit, 11.59 die gebroken 12.24 witte blik, zonder enige wroeging of schaamte. 13.06 Ga toch met me mee, 13.36 oh, dan

14.21 zullen jullie eens wat zien...! 15.41 En wat laat ik daar 15.45 nou helemaal achter - daar waar ik vandaan ben gegaan en 16.05 nóg steeds 16.34 vandaan ga? Een stel half 17.11 weggeteerde voetlappen en een werkbroek, 17.59 een draadtang 18.25 en een rasp - dat laat ik daar achter! 19.33 Mijn hart kent geen berouw. 20.28 Ik loop door grazige weiden, 20.57 langs wilde 21.44 rozenstruiken en koeienkuddes, het koren op de akkers groet me 22.35 buigend, korenbloemen lachen me 22.45 toe. 23.08 En ik herhaal, mijn hart kent geen berouw... 23.40 De zon gaat onder 23.54 en ik loop nog steeds.

07.00 The sun (starring: Tarwater) 07.04 I’m going to a place where 07.07 the birds 07.12 are never silent, day or night, where winter or summer 07.58 the jasmine never stops blooming. 08.23 And today it’s Friday, and in less than two hours 09.11 it will be 09.53 exactly eleven o’clock, and then she’ll be there, 10.36 then I’ll be on the platform, 10.50 and then she’ll be there with 11.03 those white eyes -- a kind of white that shades into 11.44 broken white, 11.48 that broken white gaze, that lacks any remorse or shame. 12.43 Come with me, oh, 12.54 then you will really see something! 13.02 And what am I leaving behind there -that place I left 14.15 and am 14.20 still leaving?

14.23 A couple of foot rags half rotted away, and 14.57 work pants, 15.03 wire 15.14 cutters and 15.38 a file -- that’s what I leave behind! 15.58 My heart knows no remorse. 16.25 I walk through grassy meadows, past wild 17.03 rose bushes 17.12 and herds of cattle, the grain 18.44 in the fields bows to greet me, cornflowers smile at me. 20.14 And I repeat, 20.53 my heart knows no remorse... 22.23 The sun goes down and I’m still 23.25 walking.

TERZIJDE

E

Vrouwengezicht

n in de huizen had je wel eens een oud vrouwengezicht als het gebrul van de kanonnen je uit de slaap hield. Zo’n oud vrouwengezicht, geel als zeemleer zoals de doek die eromheen was gebonden, dat was genoeg als uit de andere hoek van de kamer iets als een olielicht opklom. Het metaal van de geweren glansde als de huid van reptielen: stil en gevaarlijk en glad. En dat maakte de schemering in de huizen niet goed. Ze maakten het weke violet van de avond zo ijzig met hun staal. Maar zo’n leren oudevrouwengezicht, dat glimt je een leven lang toe uit alle duis­ ternissen.

De zon

NEDERLANDS 1

VR no

7

26

VLASKOORTS

VLASKOORTS

27

09.00 Moeder (met in de hoofdrol: Ella) 09.14 Ik zit in het goud van de 09.27 dalende zon en 09.30 kijk van me af, 09.30 kilometers ver over het land. 09.57 De nacht valt hier niet, maar rukt op. 10.12 Neemt langzamerhand alle licht weg uit de lucht, 10.47 absorbeert het goud totdat 11.32 er een inktzwarte duisternis 12.04 overblijft waarin 12.09 alleen af en toe een koplamp oplicht. 12.42 Aah, vroeger, eeh, dan waren er feesten en danste ik 13.02 met alle mannen. 13.09 Muziek, muziek en maar dansen de hele

NEDERLANDS 2 13.55 nacht en 13.58 toen was alles nog goed. 14.43 Ik was nog volkomen, 15.08 nog totaal 15.54 nog onschuldig. 16.17 Daarom zei ik ja. 16.44 Ik was gewoon wereldvreemd. 17.23 Toen was ik daar drie of vier jaar... 18.51 Nou weet ik het niet meer, nou zie je het, hoe 19.42 mijn gedachten wegvliegen. 21.03 Drie jaar 21.02 was ik met hem getrouwd. 21.34 Toen is Teerwater 22.10 op de wereld gekomen, 22.37 mijn jongen. 22.59 Ik heb aan de schouw een foto hangen 23.36 en brand elke dag een kaars. 23.57 En toch zie ik die foto 00.24 niet en ik zie 00.29 die kaars niet.

ENGELS 3 09.00 Mother (starring: Ella) 09.07 I sit in the 09.44 gold of the setting sun 10.27 and look away from me, miles across the country. 11.22 The night doesn’t fall here, 11.49 it advances. 11.54 Gradually takes all the light out of the sky, 12.27 absorbs the gold until an ink-black 12.48 darkness is left, where only a headlight 13.02 lights up now and then. 13.07 Ah, then, oh, there were 13.25 parties and I danced with all the men. Music, 14.21 music and dancing all night, 14.56 and then everything was fine. 15.17 I was still completely, still totally innocent. 16.03 So I said yes. 16.33 I knew nothing of the world. 16.42 Then I was 16.58 there three or four years... 17.32 I don’t remember any more; 18.27 you see how my

ENGELS 4 18.49 thoughts fly away. Three years 18.53 I was 18.58 married to him. 19.11 Then Tarwater 19.24 came into the world. 20.56 My boy. 21.09 I have a picture hanging on the mantel 22.34 and every day I light a candle. And yet I don’t see 23.11 that picture and I don’t see 23.48 that candle.

TERZIJDE

E

Koorts

n daarna begon alles in slierten op te trekken. Als jullie nu zeggen dat het nevel was, dan ben ik het daar misschien best mee eens - ja, het had wel iets van nevel. En als jullie zeggen - nee, dat was geen nevel, het was vuur en ijs - ijs en vuur om beurten dan is mijn reactie: misschien is dat ook wel zo, ijs en vuur, dat wil zeggen eerst wordt je bloed ijzig koud, steeds kouder, en als het dan helemaal be­vriest in je aderen, begint het opeens te bruisen, en als het dan goed kookt, bevriest het weer. ‘Dat is koorts,’ dacht ik. ‘Die hete nevel overal, die komt van de koorts, want ik heb ijskoude rillingen, terwijl er overal om me heen een hete nevel hangt.’

moeder

NEDERLANDS 1

ZA

no

8

28

VLASKOORTS

VLASKOORTS

29

08.00 Muur, muur (met in de hoofdrol: Ella) 08.12 Ik weet 08.37 dat het moeilijk is om me aan te 09.14 horen en met me mee te 09.57 voelen. 10.03 Maar je moet ook niet luisteren, 10.44 je moet met me meedansen. 11.21 Niet in gedachten - nee, lichamelijk met me 12.27 meedansen als mijn

NEDERLANDS 2 13.51 meedansman of meedansvrouw. 14.45 Je moet diep ademhalen, zo, 15.42 zoals ik en met me meedansen 17.18 op het ritme van mijn houten sloffen. 17.54 En als dat 18.12 geblaf er niet 18.33 was geweest, zou je tot in 19.23 eeuwigheid zo voort kunnen 20.11 dansen - zonder verleden, 20.42 zonder toekomst, 20.49 niets dan genietend heden... 21.45 muur, muur, balanceer, achter, 23.15 zij, sluit... 23.20 muur, muur, balanceer, achter, zij, 23.58 sluit...

ENGELS 3 07.00 Wall, wall (starring: Ella) 07.13 I know 07.44 it’s difficult to listen to 08.23 me and to sympathize with me. 09.14 But you shouldn’t listen to me, you should 10.03 dance with me. 10.09 Not in thought -- no, 10.58 physically dance with me, be my 11.34 dancing man 11.48 or dancing woman. 12.43 Take a deep breath, like that, 13.35 like me, and dance with me to the rhythm 15.25 of my wooden slippers. 16.52 And if that 17.15 barking wasn’t there, 18.00 you could dance like 18.50 this until eternity -- without past, 20.23 without future, nothing except enjoying today... 21.33 wall, wall, 21.57 back forth back, and back, 22.43 side, close... wall, wall, 22.59 back forth back, 23.14 and back, side, close...

TERZIJDE

‘D

Geweten en smaak

ie dertien slokken zullen je nog duur te staan komen,’ dacht ik toen ik de dertiende slok nam. ‘Je weet zelf toch ook wel dat de tweede ochtenddosis, als je ’m zo uit de fles drinkt, je ziel vertroebelt. Niet dat het lang duurt, alleen maar tot de derde dosis, als je die tenminste in een glas inneemt, - maar hij vertroebelt je ziel toch maar. Net of jij dat niet weet!’ ‘Nou ja, dat is wel waar. Dan moet de dag van morgen je maar licht in de duisternis brengen. Laat de dag van morgen je nog meer vreugde brengen. Maar waarom raken de engelen toch in verwarring, zodra je de geneugten op het perron van P. en daarna te berde brengt?’ ‘Wat denken ze dan? Dat niemand me daar komt afhalen? Of dat de trein van de spoordijk afrolt? Of dat er in B. controleurs komen die me er uitzetten? Of dat ik na zo’n honderdvijf kilo­ meter onder invloed van de wijn in slaap sukkel en dat ze me dan slapend en wel wurgen als een klein jongetje? Waarom raken de engelen toch in verwarring en zeggen ze niets? De dag van morgen staat lichtend vóór me. Ja. De dag van mor­ gen brengt ons meer licht in de duisternis dan ons gisteren en

ons heden. Maar wie zal er voor instaan dat het ons overmorgen niet slechter vergaat dan eer­gisteren?’ ‘Zo is het maar net! Dat heb je goed gezegd, Teerwater. De dag van morgen enzo­ voort. Dat was heel logisch en intelligent, wat je daar zei. Zo logisch en intelli­ gent praat je niet vaak.’ ‘Je hebt trouwens ook niet zoveel hersens. Net of dat nog zoiets is dat jij niet weet! Geef toe, Teerwater, al was het alleen maar dat je ziel meer inhoud heeft dan je verstand. En waarom zou je er ook verstand op na houden, als je een geweten hebt en daarenboven nog smaak ook? Geweten en smaak, dat is met elkaar al zoveel, dat hersens dan gewoonweg overbodig zijn.’

muur, muur

NEDERLANDS 1

ZO

no

9

30

VLASKOORTS

VLASKOORTS

31

07.00 Oe (met in de hoofdrol: Vlasboer) 07.03 Op de hele 07.12 aarde... 07.47 op de hele aarde, van hier 08.05 tot en met P. is er 08.53 niets dat mij te veel is. 09.12 En wat maakt 09.44 jullie toch zo bezorgd, 10.27 hemelse engelen?... Dat ik weer zo 10.54 grof ga schelden? Oh nee, nee, 11.02 ik wist gewoon 11.19 niet dat jullie altijd bij mij zijn... 12.24 Ik word nu met de minuut gelukkiger... en als ik nu 12.57 ga vuilbekken, 13.13 dan doe ik dat als het 14.03 ware vanuit m’n geluk. 14.48 Blijven jullie tot aan P. bij me? 15.20 Ja? Vliegen jullie niet weg? 15.59 Oh nee, helemaal tot aan P., 16.23 dat gaat niet... We vliegen weg 17.43 zodra jij glimlacht... 17.58 Daarginds, waar hemel en 18.24 aarde samenvloeien, en de wolvin naar de sterren jankt, 19.03 daar dartelt mijn kleintje rond, 19.57 het liefste jochie van de hele wereld. 20.15 Hij kent de letter ‘oe’ 21.03 en daarvoor 21.12 wil hij noten 32

VLASKOORTS

NEDERLANDS 2 21.49 van me hebben. Wie van jullie 22.34 kende de letter ‘oe’ 22.45 toen hij drie was? 22.51 Niemand. Maar dan moet 23.20 je hem zien - hij kent hem wél 23.48 en hij verwacht er 23.56 geen enkele beloning voor, 00.27 alleen maar een glas noten.

ENGELS 3 07.00 Oo (starring: Flaxgrower) 07.12 On all the Earth... on 07.24 all the Earth, 07.27 from here through P. there’s 07.58 nothing that’s too much for me. And what worries 08.23 you so, 08.27 heavenly angels?... That I’m going to 09.04 swear so rudely again? 09.55 Oh no, no, 10.00 I just didn’t realize you were always with me... 10.21 I’m getting happier by the minute now... 10.54 and if I start to get foul-mouthed 11.38 now, then I do it out of my happiness, as it were. 11.51 Will you stay with me until we 12.43 get to P.? Yes? 13.49 You won’t fly away? 14.23 Oh no, all the way to P., 14.58 that’s impossible... We’ll fly away as soon as you smile... 16.14 Over there, where heaven and earth meet, and 16.58 the she-wolf howls at the stars, 17.34 that’s where 17.39 my little boy 18.02 romps around, the sweetest little 18.54 boy in the world. 19.23 He knows the letter ‘oo’ and for that he wants 19.58 nuts from me.

ENGELS 4 20.01 Which of you knew 20.23 the letter ‘oo’ 20.54 when you were three? 21.51 None of you. 22.23 But you should see him -22.49 he does know it and he 23.10 doesn’t expect any reward 23.48 for it, just a 23.55 glass of nuts.

TERZIJDE

A

oe

NEDERLANDS 1

Jonge eierdooiers

lles lacht zichzelf een verlichting toe / omdat uit de nieuwe vrucht alweer een geheim bloed te voorschijn brandt / het nieuwjaarsbloed in het onderste lijf / en het jaar wordt sterk en wil jongen / jonge eierdooiers en het hele jonge stijgt omhoog uit de beerput / en valt en valt en valt / en de winter maakt zich onverschillig en legt en legt en legt / dood goed dood / maar het volgende jaar kan al spelen / spelen een carnaval als tijd / een carnaval als het opgevreten oudboljaar / en de wereldbolkorst wordt met het wereldstoforkest binnenste buiten gekeerd.

MA

no

10 VLASKOORTS

33

08.00 Orenmens (met in de hoofdrol: Vlasboer) 08.04 hoe graag had ik niet ooit een 08.34 echt mens aangekeken een mens 08.57 met een gezicht 09.24 in het gezicht dat hij zou laten zien... aan mij 10.36 aan mij waarop ik heb gewacht 10.58 heb moeten afwachten in de 11.25 wereld 11.29 maar de mensen willen van geen mens weten 11.54 zoals ik iemand ben 12.02 dat geen mens mijn brandende mens wil mogen 12.32 dat is uiteindelijk een zacht woord

34

VLASKOORTS

NEDERLANDS 2 13.01 wie praat zo mager met de taal als ik 13.35 wie praat zo mager met de taal 13.49 als ik 14.36 hoe graag had ik niet ooit 15.43 had maar 15.48 ooit een enkel mens mijn lichaamshandmens 17.12 want een hand voor mij is witter 17.57 een hand voor mij 18.47 is witter 19.42 een hand voor mij is witter dan een bloem 20.23 het wachten op alles is afgelopen 21.48 teveel levens ben ik oud 21.55 brandhout 22.23 de wereld verrekt mij mijn ogen 23.58 als die 00.03 van een kettinghond 00.06 die voor het eerst het licht ziet 00.21 een orenmens ben ik 00.45 het oor kan alles beter uit elkaar onderscheiden 00.53 ik hoor mijn lucht 00.56 ik hoor mijn grond.

ENGELS 3 09.00 Earbeing (starring: Flaxgrower) 09.23 how I would 09.28 have liked to look at a real human 09.54 being for once 09.57 a human being with a face in the face 10.21 that he’d show... to me 10.48 to me 11.03 what I waited for had to wait for in the world 11.26 but the people don’t want to know about a human being 11.49 like I’m someone 12.02 that no one wants to like my burning being 12.44 that’s finally 12.50 a kind word 13.00 who speaks as meagrely with 13.24 the language as I do 13.58 who speaks as meagrely with the language as I do 14.25 how I would have liked to for once 15.38 if just someone had once my bodyhandbeing 16.52 because 17.10 a hand for me is whiter 17.25 a hand for me is whiter 18.14 a hand for me is whiter than a flower 18.53 the waiting for everything is 19.44 over 19.53 I’m too many lives old 21.43 firewood 21.48 the world wrenches me my eyes 22.05 like a chained dog’s 22.10 who sees the light for

ENGELS 4 22.17 the first time I am an earbeing 23.03 the ear can tell everything apart better 23.51 I hear my sky 23.54 I hear my ground.

TERZIJDE

H

Bloed en cider

et land vreten en zuipen, dat kun jij. De appel en het varken. Het varken vreet het land en wordt geslacht. Bloed en cider. Het varken bloeit en de appel word omhoog gejubeld in een cider. Wat er overblijft, dat ben jij.

orenmens

NEDERLANDS 1

DI

no

11 VLASKOORTS

35

07.00 Rolfie (met in de hoofdrol: Teerwater) 07.02 Ik moet toegeven dat 07.13 ik erg 07.36 verbaasd was toen ik de hond als een mens hoor­ de praten. 07.54 Maar eerlijk gezegd 08.22 verbaasde ik me nog veel 08.49 meer toen de hond zei: 09.21 ‘Ik heb je 09.54 geschreven maar de postbode heeft alle brieven 10.10 waarin hij droevig 10.20 nieuws vermoedde, verbrand.’ 10.47 Ik mag door blauwe bliksems 11.05 worden verteerd als het niet waar is! 11.28 Maar later verbaasde het mij niet meer. 12.13 Er zijn 12.35 op de wereld immers wel meer van zulke gevallen bekend. 13.12 Zo is er in Engeland 13.36 eens een vis

36

VLASKOORTS

NEDERLANDS 2 14,17 komen aanzwemmen 14.22 die twee woorden sprak in zo’n 15.58 vreemde taal dat de geleerden nu 16.15 al drie jaar bezig 16.25 zijn het uit te zoeken, 17.33 maar tot nu toe nog steeds niet 17.54 weten wat voor taal dat geweest is. 18.21 Luister hond, 18.58 we zijn nu alleen, als je wilt doe ik 19.45 ook nog de deur op slot, 20.12 maar vertel me alles wat je 21.23 van mijn moeder weet, hoe 21.54 is ze, wat doet ze en 22.07 waar is ze? 22.28 Maar het sluwe beest hield zijn 22.59 staart tussen zijn poten, 23.04 maakte zich zo klein mogelijk 23.32 en liep stilletjes de deur uit 23.54 alsof het 00.12 niets had gehoord.

ENGELS 3

ENGELS 4

07.00 Rolfie (starring: Tarwater) 07.23 I have to admit I was 07.33 very surprised when 07.38 I heard the dog talk like a human being. 08.12 But to be honest, 08.53 I was much more surprised when the dog said: 09.24 ‘I wrote to you, 09.44 but the mailman burned all the letters 10.09 he suspected of bearing sad news.’ 10.42 May I be consumed by blue blazes if it isn’t true! 11.12 But later it no longer surprised me. 11.57 After all, 12.24 there have been other such cases 13.39 in the world. 14.25 In England once a fish came swimming up and 14.58 said two words in such a strange language 15.43 that scholars 15.58 have been trying to figure it out for 16.14 three years, but they still don’t 16.55 know what kind of language that was. 17.22 Listen dog, 17.27 we’re alone now, and if you 18.20 want me to 18.25 I’ll even lock the door, 18.49 but tell me everything you 19.43 know about my mother, 21.15 what’s she like, 21.24 what’s she 21.58 doing and

22.13 where is she? 22.28 But the cunning beast put his tail between his legs, 23.47 made himself as small as possible and 23.58 walked quietly out the door as if he 00.14 had heard 00.19 nothing.

TERZIJDE

rolfie

NEDERLANDS 1

vervolg van pagina 19 (‘De derde cup’)

De heer opent zijn hand. De dame legt haar rechterhand in de zijne, alsof ze elkaar een hand geven. De vingers wor­ den om elkaar heen gesloten en de dame houdt haar elleboog iets naar bui­ ten in een ronde lijn. De partners staan met de heupen bij elkaar en hou­den de middellijn licht bij elkaar aangesloten.

WO

no

12 VLASKOORTS

37

09.00 De dorpsboom (met in de hoofdrol: Vlasboer) 09.14 onder de 09.23 dorpsboom daar koelt de 09.58 ciderbeker iedere schaduw 10.23 en de schaduw koelt de cider 11.26 dan is dat een gedicht 11.48 een gedicht dat de dingen bij elkaar vertelt 12.17 totdat ze bij 12.24 elkaar kunnen horen 12.29 zoals de beer en de zeug 13.44 ha Rolfie 13.59 verlaten hondsvot iedere hond moet altijd Rolfie heten 15.24 ook al kan hij jongen schijten

38

VLASKOORTS

NEDERLANDS 2 16.32 een hond krijgt altijd alles 16.47 en ik 17.03 ik heb niks geen markering zoals een weg 17.24 geen serienummer zoals een fiets 19.15 niet eens een zelfstandige stank 19.43 en bij het worstenmaken wil er 20.23 geen echte betekenis naar buiten koken 21.17 ik ben een niets in het krijgen 21.54 een eenzame 22.00 aan de rand van de ondergang 22.15 de schedel zal ik dat bijtbeest van zijn kop afvreten 22.45 de hondenkop belandt altijd in het midden 22.49 en daar dans je dan omheen 22.54 onder de dorpsboom 23.02 daar koelt de ciderbeker 23.38 iedere schaduw 23.57 en de schaduw koelt de cider

ENGELS 3 08.00 The village tree (starring: Flaxgrower) 08.06 under the village tree 08.14 the cider cup cools every shadow 08.53 and the 09.12 shadow cools the cider and then that is a poem 09.49 a poem that tells things together 10.32 until they can belong together 10.57 like the boar and the sow 11.28 ha 11.43 Rolfie 12.01 lonely cur every dog should always be called Rolfie 14.30 even if he can shit out puppies 15.18 a dog always gets everything and I 16.22 I have nothing no signs like a road 17.29 no serial number like a bike 18.10 not even an independent stink 18.21 and in making sausage no real meaning bubbles out 19.28 I’m no good at getting 20.53 a lonely one on the brink of ruin 21.12 the skull I’ll eat off that biting 21.42 beast’s head 21.47 the dog’s head 22.05 always lands in the middle 23.00 and you dance around it 23.13 under the village tree 23.37 the cider cup cools every shadow 23.54 and the shadow cools the cider

TERZIJDE

D

Kanonnen

e nachten zijn drukkend en benauwd. Niemand in het hele huis slaapt. Iemand staat op en rinkelt met een fles in de keuken. Het waait nooit, het koelt nooit af en de ramen staan de hele nacht open. Soms dromen de beesten en bonken in hun stal, een dof en angstaanjagend geluid. Misschien doolt een of andere zwerver daar buiten achter de strobalen rond met lucifers in zijn hand. Niets is zo gevaarlijk als vuur. ’s Morgens vroeg beginnen de kanon­ nen. Het is een geluid uit de verte en het ligt als een grote zwarte schaduw over deze zomer. Nu schieten ze... nu weer... Alleen als men de bossen in brand heeft gestoken en de rook zich aan de horizon opstapelt, zwijgen de kanonnen een tijdje. Hitte en wanhoop.

de dorpsboom

NEDERLANDS 1

DO

no

13 VLASKOORTS

39

NEDERLANDS 2

ENGELS 3

ENGELS 4

07.00 Grijpstuivers (met in de hoofdrol: Teerwater) 07.09 Geeft niks, jongen, geeft niks... Ik weet ’t wel, 07.43 ik weet ’t wel, je bent helemaal kapot en het is nat en leeg hier en er is niemand meer. Je moet opstaan, 07.58 jongen. Probeer maar... Eens kijken, heb je nog geld, misschien heb je nog wel een héél klein beetje!... 08.23 Ja ja, er is nog een beetje, nog net een paar 08.54 grijpstuivers. Sta op, jongen, klop je jas af, maak je broek een beetje schoon, schud alles van je af en 09.46 wandel. Probeer dan eerst een paar stapjes te doen, daarna gaat 10.23 het wel beter. Hoe verder je komt, hoe beter het gaat. Zo meteen kom je alles te weten, ook 11.09 waarom er hier geen levende ziel te bekennen is, je zult het allemaal te weten komen... 11.56 Kom, jongen, vooruit... 12.02 Ik ga rijden door de straat 12.45 tot het vroeger is. Rijden op een oud paard 13.14 tot het vroeger is. 13.44 Ma, ben jij dat niet? Ben jij dat niet, ma!? 14.06 Ik zie je mond door het raam praten. 14.52 Maak voort. Tijd is als geld en geld is als bloed en de tijd verandert bloed in stof. 16.12 Mijn bloed is gevoeliger dan al het andere aan mij; het vult mijn hele lijf met het besef van naderend onheil, behalve dan 16.59 misschien mijn hersenen en daardoor komt het dat mijn tong, waarmee ik elke paar

17.22 minuten aan mijn koortsblaar lik, meer weet dan ik. Met een paar dagen weet ik alles. Mijn bloed is nu zowat al 18,00 een week lang iedere dag verwikkeld in geheime besprekingen met zichzelf, die het alleen af en toe onder­ breekt om mij een of ander bevel toe te schreeuwen. 18.25 Maak voort. 18.37 Ho, wacht eens!... Zal ik niet eerst de tijd vragen?? Vragen hoe laat het is?... 19.24 Maar aan wie dan, er is geen sterveling te beken­ nen op straat, echt geen één... 20.11 En al kwam je een levende ziel tegen - zou je dan soms een mond open kunnen doen, als hij van kou en verdriet stijf dichtgeklemd is? 21.36 Wat moet jij eigenlijk met de tijd, jongen? Ga liever op pad, pak je in tegen de wind en loop maar heel zachtjes... 22.04 Eéns ben je in het bezit geweest van een hemels paradijs, tóén had je de tijd moeten vragen - nu heb je geen hemels paradijs meer, dus waarvoor zou je de tijd vragen? Ga naar 22.57 de stad, stap een willekeurig huis binnen, vraag het maar aan elke deur: ‘Weet u soms waar mijn moeder is?’ Gods... 23.14 Het is gevaarlijk dwalen 23.24 ver van huis. 23.36 Een klein huis vind je niet terug. 23.58 Een klein huis breken ze 00.05 achter je af. 00.35 Ma, ben jij dat niet? 00.57 Ben jij dat niet, ma!?

08.00 Little left (starring: Tarwater) 08.10 Doesn’t matter, boy, doesn’t matter... I know, I know, you’re dead tired and it’s wet and empty here and no one’s left. You have to get up, boy. Just try... 08.53 Let’s see, do you have any money left, maybe you have just a little bit!... Yeah, there’s a little left, just a few bob. Get up, boy, dust off your jacket, 09.24 clean your pants a little, shake everything off and walk. First try to take a few steps; after that it’ll be easier. The further you get, the better it will go. Very soon you’ll find out everything, including why there’s not a living soul to be found here, you’ll find out everything... 09.59 Come on boy, let’s go... 10.21 I’m going to ride through the street 10.48 until I get to the past. 10.54 Ride an old horse until I get to the past. 12.12 Mom, isn’t that you? Isn’t that you, Mom?! 12.56 I see your mouth talking through the window. 13.32 Make haste. Time is like money and money is like blood and time turns blood to dust. 14.28 My blood is more sensitive than any other part of me; it writes doom all through me, except possibly in my brain and the result is that 15.54 my tongue, which edges out every few minutes to test my fever blister knows more than I do. In a few days I’ll know everything. 17.23 For about a week my blood has been in secret conference with itself

17.50 everyday, only stopping now and then to shout some order at me. 18.10 Make haste. 18.15 Hey, wait a minute!... Shall I ask the time first?? Ask how late it is?... 18.27 But ask who? There’s not a living soul to be seen on the street, not a 19.00 single one... And even if you came across a living soul -- would you be able to open a mouth 19.14 clamped stiffly shut from cold and sadness? 19.27 Why do you want the time anyway, 19.43 boy? Better go on the road, 19.46 wrap yourself up against the wind and just walk very softly...

40

VLASKOORTS

grijpstuivers

NEDERLANDS 1

ENGELS 5 20.03 Once you were in 20.55 possession of a heavenly paradise; you should have asked 21.46 the time then -- now you don’t have a heavenly paradise 22.03 any more, so why would you ask the time? 22.29 Go to the city, walk into any random house, ask at 22.36 every door: ‘Do you know where my mother is?’ Goddamn... 23.11 It is dangerous roaming far from home. 23.31 A small house you won’t find again. 23.45 A small house 00.02 they tear down behind you. 00.31 Mom, isn’t that you? Isn’t that you, Mom?!

De knie, gekkengedicht Het regent - maar zij merkt het niet omdat haar hart van vreugde beeft: de wereld werd tot droom en lied Nat en verkreukeld is haar kleed en zo verachtend opgeschoven als hoorde aan elk haar knie, een regendruppel, ver verstoven die zag wat niemand heeft gezien

VR no

14 VLASKOORTS

41

NEDERLANDS 2

ENGELS 3

07.00 Uitpuilende opgen (met in de hoofdrol: Teerwater) 07.11 Mijn geest heeft vier en een 07.34 half uur lang opgesloten gezeten 07.40 en naar de 07.52 vrijheid gesmacht. 07.57 Nu laat ik hem los... 08.04 Dan kan hij eindelijk eens feest vieren 08.17 en zich lekker helemaal laten gaan. 08.54 Ik heb een 08.59 glas en een broodje. 09.45 En ik heb een ziel die op het ogenblik nog maar 10.12 op een heel klein kiertje openstaat 10.33 voor de 10.39 werkelijkheid om me heen. 11.15 Zit mee aan mijn dis! 11.45 Maar toen ik alles achter de knopen had, 12.13 wat er toen gebeurde - het 12.48 kunnen vijf 12.55 minuten geweest zijn, maar ook wel zeven, - ik weet 13.43 het niet. 14.22 Ik wervelde rond als een stuk 14.58 wrakhout in de branding. 15.35 En in een heel klein hoekje van mijn 16.23 bewustzijn, 16.54 bewaar ik nog de herinnering dat ik 17.10 eindelijk de elementen de baas werd. 17.41 Ik streek mijn haar glad en ging zitten. 17.56 De andere

18.03 mensen keken me onverschillig aan, 18.14 met ronde ogen waar geen enkele uitdrukking in lag... 18.55 Ik mag dat wel. Ik mag het wel dat 19.24 de mensen in mijn land van die ronde, 19.58 uitpuilende ogen 20.03 hebben. Ik ben blij dat ik geboren en getogen ben onder de 20.59 toeziende blik van deze ogen. 21.10 Alleen bedenk ik me opeens iets dat niet zo best is: als 21.25 ze me nou eens hebben gezien? 21.47 Ik maakte de gekste bokkensprongen van de éne 22.35 hoek naar de andere. En ik greep 22.52 steeds met 22.57 één hand naar m’n keel, net of ik het gevoel had dat ik stikte. 23.00 Ach nou ja, 23.04 laat ook maar. 23.08 Al zou iemand het hebben gezien - wat 23.33 kan het ook schelen. 23.52 Misschien was ik wel iets aan het 23.56 repeteren.

07.00 Bulging eyes (starring: Tarwater) 07.05 My spirit was 07.22 locked up for four and a half hours yearning for freedom. 07.48 Now I’m 08.10 letting it out... 08.25 So it can finally celebrate for once 08.51 and really 08.54 let itself go. I’ve got a glass and a 09.21 sandwich. And I’ve got a soul 09.43 that’s still open just a crack right now to the reality around me. 09.59 Sit down with me at my table! 10.20 But when I’d gotten through it all, 10.43 what happened then -- it could 10.55 have been five minutes, 11.05 or maybe seven -- I don’t know. 11.34 I whirled around like a piece of wreckage in the 12.26 surf. 12.43 And in a tiny corner of my 13.32 consciousness, I retain the memory that 13.58 I finally got the elements under 15.22 control. 15.45 I smoothed my hair and sat down. 16.25 The other people looked at me indifferently, 16.57 with round eyes in which there was no 18.13 expression... 18.22 I like that. 18.30 I like that the people in my country have those round, 19.24 bulging eyes.

42

VLASKOORTS

ENGELS 6 23.17 with one hand, as if I had the feeling that I was choking. 23.44 Oh well, forget it. Even if someone had 23.59 seen -- what would it matter. 00.14 Maybe I was rehearsing something.

ENGELS 4 20.52 I’m happy that I was born and 21.13 raised under the watchful gaze of 21.58 these eyes. Only I suddenly 22.10 think of something

uitpuilende ogen

NEDERLANDS 1

ENGELS 5 22.14 not so great: What if they saw me? 22.53 I was leaping crazily from one corner to the other. 23.08 And I kept grabbing my throat

ZA

no

15 VLASKOORTS

43

NEDERLANDS 2

08.00 Vleermuis (met in de hoofdrol: Teerwater) 08.03 Terwille van mijn 08.24 zieke hoofd zit ik in een witgepleisterd hok van gasbeton. 08.46 Om geen mens te storen vraag 09.23 ik jullie fluisterend: 09.49 waarom is de nachthemel hier 10.55 bezaaid met enkel Ossendrijvers? 11.18 En wat is dat daar in die 11.45 duisternis - regen of sneeuw? 12.17 Of kijk ik gewoon door mijn tranen heen 12.59 het donker in. 13.05 Honderden bureaus ben ik afgelopen 13.52 om toestemming te krijgen om het 14.26 graf van mijn

15.00 moeder 15.03 te laten openen. 15.48 Ze wilden het niet geven. 16.02 Daarom heb ik het zelf gedaan. 16.58 Ik zag haar in mijn slaap, 17.33 als een reusachtige vleermuis. 17.54 Ze schoot omhoog 18.42 langs het dichtvallende deksel, 19.26 maar het viel donker bovenop 19.54 haar, het ging 20.01 dichter en dichter. 20.06 van binnenuit zag ik het dichtgaan, 21.11 dichter en dichter. Ik deed mijn ogen open en ik sprong op, 22.24 de kier in en wrong mijn 22.37 hoofd en 22.43 mijn schouders erdoor maar ik zat klem en 22.58 mijn hoofd liep 23.20 vol en het bloed bonkte als een razende 23.41 in mijn oren... 23.46 Haal me eruit! 23.51 Haal me eruit!

44

VLASKOORTS

ENGELS 3 09.00 Bat (starring: Tarwater) 09.14 For the sake of my sick head 09.32 I’m sitting in a white-plastered 09.58 cellular-concrete pen. So as not 10.42 to disturb 10.57 anyone I ask you in a whisper: 11.43 Why is the night sky here studded 11.52 with just Ox-Drivers? 12.04 And what’s that there in the 12.32 darkness -- rain or snow? 12.44 Or do I just look through my tears into the dark? 13.06 I’ve been by hundreds of offices 13.29 to get permission to have my mother’s grave opened. 14.01 They wouldn’t give it. 14.03 That’s why I did it myself. 14.33 I saw her in my sleep, like a huge bat, 15.12 dart from under the closing, 15.54 fly out of there, 16.47 but it was falling dark on top of her, closing down 17.39 all the time. 18.05 From inside I saw it closing, 18.17 coming closer closer down. 18.34 I opened my eyes and sprang up between the crack 19.12 and wedged my 20.31 head and shoulders through it 22.10 and hung there and my

vleermuis

NEDERLANDS 1

ENGELS 4 22.25 head filled up and the blood thumped 22.48 like a madman in my ears... Get me out! 23.40 Get me out!

ZO

no

16 VLASKOORTS

45

Colofon

Teksten gebaseerd op (zie ook de ‘meenieter’): 1. Almanak (B-11) / 2. Ou­de tanden (B-2, B-11) / 3. Bierfles­ sen­groen (B-5) / 4. Biggenfarandole (B-9) / 5. Kom mee (B-4) / 6. P. (B-9) / 7. De zon (B-9) / 8. Moeder (B-1, B-8) / 9. Muur, muur (B-4)/ 10. Oe (B-9) / 11. Oren­mens (B-2, B-14) / 12. Rolfie (B-7) / 13. De dorpsboom (B-14) / 14. Grijp­ stuivers (B-2, B-9, B-11, B-12) / 15. Uitpuilende ogen (B-9) / 16. Vleer­muis (B-3, B-10, B-12) / ‘Ik heb alleen een hond’ (B-1, B-6) / ingezonden brief ‘O. te S.’ (B-9) / ingezonden brief ‘H.L. te H.’ (B-5) / Dreswaar (B-12) / recept ‘grote slokken’ (B-9) Terzijdes gebaseerd op (zie ook deels de ‘meenieter’): De derde cup (Marcel de Rijk - Stijl­dansen; Houten, Van Holkema & Warendorf, 1987) / De knie, gekkengedicht (B-4) / Dun­ne bo­men (B-2) / Geweten en smaak (B-9) / Jonge eierdooiers (B-14) / Kanonnen (B-6) / Koorts (B-9) / Kui­ken (Flannery O'Connor - Goede mensen zijn dun gezaaid; Bert Bak­ker, Amsterdam, 1984) / Oog in oog (Jim Heynen Dansen met de kippen; Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 1995) / Postbode (B-3) / Vrouwen­gezicht (B-5) / Waar­ haid (Klaas Woudt - Deer hoor ik je,

46

VLASKOORTS

Gedachten over de Zaanse streektaal; Stichting Uitgeverij Noord-Holland) Tekstbewerking: Ferry Heyne Muziek: De Kift - Ferry Heyne, Jan Heyne, Pim Heyne, Mathijs Houwink, Wim ter Weele; en speciale gast Frank van den Bos (piano)

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door finan­ciële s t eun van het Amsterdams Fonds voor de Kunst en het VSB Fonds

Vertalingen naar het Nederlands: Leon van der Sanden (B-1) / Hans W. Bakx/ Thomas Graftdijk (B-3) / W. Wielek-Berg (B-4, B-5) / J. Bern­lef ­ (B-6) / Marko Fondse (B-7) / Mieke Linden­burg (B-9 en B-10) / Else Hoog (B-11), Eva Gerlach (B-12) / Regina Wil­lemse (B-13) / Tom Kleijn (B-14)

Verder bedankt: Johan Bak (kleding), Rik Bulten, Chris Butler, CEDAR Audio Ltd, Frank Gerrit­sen, An Heyne, Pea Hicks/Optigan (www.optigan.com), André van der Hout en Karin Mulder (cinematografische supervisie), Peter Lanting, Mirjam Nebbeling, Maarten Ouds­hoorn (literaire tips), Dolf Plan­ teydt, Arjan Postma, Primavera (drukwerk), Nanette Ris, Peter Smidt (Conamus), Tony Welman, Marion Wondergem, St. Zaanwerk

Vertalingen naar het Engels: Laura Martz (m.u.v. B-4, B-5: David Porter / B-11, B-12, B-13: originele teksten)

Boekingen: Stichting Moer/Staal, telefoon +31 - (0)75.614.7537 (Marco), fax +31 - (0)75.612.0904

Illustraties: Wim ter Weele, André van der Hout/Karin Mulder (stills), Piet Veel (bandfoto), overige anoniem Vormgeving: De Kift, Jos Kley Zakenman: Marco Heyne Productie gids: Ber Fontaine

Actuele informatie: http://www.dekift.nl

Opgenomen en gemixt in Studio Toon te Koog aan de Zaan door De Kift, voorjaar/zomer 1999

De Kift, Post­bus 14, 1540 AA Koog aan de Zaan, Nederland Play It Again Sam, Ampère­straat 10, 1221 GJ Hilversum, Nederland Distributie: PIAS Benelux Cat. no.: PIAS 900.0353.20 VLASKOORTS

47

Vlaskoorts ©1999 De Kift pias benelux