Redding en revalidatie van vogelslachtoffers na de oliemorsing in de Mercurius Haven (Amsterdam, januari 2011)
Overzicht van activiteiten en gemaakte kosten Stichting Olievogelopvang Nederland
Redding en revalidatie van vogelslachtoffers na de oliemorsing in de Mercurius Haven (Amsterdam, januari 2011)
Overzicht van activiteiten en gemaakte kosten Stichting Olievogelopvang Nederland
Voorzitter: Gerry M. Dorrestein Tel.: 06 110 57 602. Secretaris: Wim B. Bos Delftlaan 425 H 2025 LV Haarlem Tel.: 06 448 90 257 E-mail adres:
[email protected]
1
Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Geen rampenplan .................................................................................................................................... 3 Start activiteiten en coordinatie ............................................................................................................... 4 Resultaten................................................................................................................................................ 5 Overzicht van de activiteiten en introductie van kostensoorten .............................................................. 8 Overzicht van gemaakte kosten .............................................................................................................. 9 Besluit .................................................................................................................................................... 10
2
Inleiding Op maandag 3 Januari 2011 vond een aanvaring plaats tussen een coaster (Kevin S) en een binnenvaarttanker (Vlieland) ter hoogte van de Mercuriushaven in Amsterdam. Hierbij kwam naar schatting 250 ton stookolie uit de Vlieland vrij die zich in het Westelijk Havengebied verspreidde (zie figuur 1.). Vervolgens kwamen op verschillende plaatsen watervogels in aanraking met de olie.
Figuur 1: Plaats van het incident (zwarte stip) en het zoekgebied voor olieslachtoffers (cirkel). Met olie besmeurde watervogels zijn doorgaans ten dode opgeschreven zonder menselijke interventie, met name als de besmeuring plaatsvind in de winterperiode bij koude weersomstandigheden. De olie doorbreekt de isolerende werking van het verenpakket waardoor een vogel snel onderkoeld raakt. Ook de plakkende olie op de veren kan een normaal functioneren verhinderen met als gevolg dat de vogel niet meer kan vliegen of voedsel verzamelen en eten. In Nederland zijn er verschillende aan de kust gelegen vogelasiels die gespecialiseerd zijn in de redding, opvang en revalidatie van besmeurde olievogels. De asiels werken samen onder de vlag van de Stichting Olievogelopvang Nederland (SON), een organisatie speciaal opgericht om de professionele werking van olievogelopvang in Nederland te verbeteren en uit te dragen. De SON is partner van de Rijksoverheid in het kader van de Samenwerkingsregeling Olieslachtoffers, een geintegreerd rampenplan dat voorziet in de snelle en deskundige aanpak van olierampen op zee waarbij grote aantallen dieren met olie aanspoelen langs de Nederlandse kust. In het geval van het incident in de Mercuriushaven is zo’n plan niet aan de orde maar heeft het SON zichzelf gemobiliseerd toen na enkele dagen duidelijk werd dat er olieslachtoffers te betreuren waren. SON heeft een coordinerende rol op zich genomen waarbij enerzijds alle deelnemende organisaties (zowel SON leden als niet SON leden) regelmatig werden benaderd voor het doorgeven van gegevens, en anderzijds nauw contact werd gehouden met Rijkswaterstaat. In samenwerking met SON en Sea Alarm zijn door de deelnemende partijen zo goed mogelijk de kosten van de interventie bijgehouden. Dit rapport geeft een overzicht van de aktiviteiten rond het vangen en de revalidatie van olieslachtoffers en de daarbij gemaakte kosten.
Geen rampenplan Hoewel er in Nederland een samenwerkingsregeling bestaat voor een olieramp op zee, bestaat er geen rampenplan voor een olievogelincident wanneer dit wordt veroorzaakt op de binnenwateren. Er
3
is dan ook geen vooropgezette structuur voor de initiatie en coordinatie van een dergelijke interventie, in samenwerking met de autoriteiten. In het geval van het incident in de Mercuriushaven vergemakkelijkte het bestaan van de SON de coordinatie onder deze omstandigheden, maar het was wel zo dat de betrokken organisaties onderling de samenwerkingsafspraken maakten, waarbij de SON later werd ingelicht. Er was dus geen centrale aansturing van mensen en middelen (zoals via een rampenplan geregeld zou zijn), maar een zich spontaan ontwikkelend geheel dat de SON dankzij de dagelijkse terugmeldingen kon overzien en bijsturen. Met name ten aanzien van het zoeken naar en vangen van vogels in een geografisch vrij gecompliceerd havengebied had een centrale aansturing, en een nauwe samenwerking met de autoriteiten, misschien efficienter gekund. De SON streeft er na om nog in 2011 een bijeenkomst te organiseren om de hele interventie met alle organisaties te evalueren. Het bijhouden van de kosten werd door de SON als een goede training beschouwd in het kader van de bestaande Samenwerkingsregeling. Ook hier zijn verschillende lessen geleerd die zullen worden geëvalueerd.
Start activiteiten en coordinatie Vier dagen na het incident (donderdag 6 januari) werden de eerste olieslachtoffers waargenomen en begonnen verschillende gealarmeerde dierenambulances uit de regio besmeurde vogels te vangen en onder te brengen bij De Toevlucht, het dichtstbijzijnde vogelasiel in Amsterdam, en de Strandloper in Broek op Langedijk (zie Figuur 2). Vogelhospitaal Haarlem (één van de SON leden) mobiliseerde zichzelf naar aanleiding van de berichtgeving in de lokale media over de opvang in De Toevlucht. Haarlem nam contact op met De Toevlucht en bood aan vogels over te nemen voor verdere verzorging, ging zelf naar het havengebied om deel te nemen aan het vangen en waarschuwde SON. De SON nam vanaf vrijdag 7 januari het voortouw in het centraal coordineren van de inzet van een groeiend aantal organisaties die zich bezig hielden met het vangen, het onderbrengen, het doorsluizen naar overige SON asielen voor het wassen en na revalidatie weer uitzetten van de slachtoffers. De autoriteiten (in dit geval Rijkswaterstaat Directie Noord Holland) werden door SON op de hoogte gehouden van deze activiteiten om optimale integratie met oliebestrijding en schoonmaakaktiviteiten mogelijk te maken. Sea Alarm werd door SON gevraagd om te helpen de kosten van de activiteiten te verhalen op de vervuiler. Daartoe nam Sea Alarm in een vroeg stadium contact op met Rijkswaterstaat en lichtte de deelnemende organisaties in over het bijhouden van een kostenadministratie. Rijkswaterstaat bood aan om uiteindelijk de claim van de vogelopvang op te nemen in de algemene claim van de authortiteiten via de Landsadvocaat.
4
Figuur 2: Overzichtskaart van de plaats van het incident (zwarte stip), het zoekgebied voor olievogels (cirkel) en de drie asiels die de eerste opvang verzorgden (1: Toevlucht, 2: Strandloper, 3: Vogelhospitaal Haarlem).
Resultaten Gedurende 2,5 weken (van 6 tot 23 januari) zijn verschillende teams aktief geweest in het Amsterdamse havengebied om vogels te zoeken en waar mogelijk te vangen. De gecompliceerde structuur van het havengebied, de nogal wijdverbreide verspreiding van de olie in dat gebied maakte deze activiteiten niet gemakkelijk. Het was moeilijk in te schatten hoeveel watervogels zich in dat gebied ophielden en hoeveel vogels (die zich vaak schuilhielden in het riet of omringende terrein) met olie besmeurd waren geraakt. De landelijk meest gespecialiseerde organisatie in het vangen van watervogels (Hofganzen) heeft zich met de coordinatie van deze activiteiten bezig gehouden. Uiteindelijk werden in deze periode 93 olievogels gevangen en opgenomen in één van de asielen die de eerste opvang deden (Toevlucht, Strandloper, Vogelhospitaal Haarlem). Vanuit de Toevlucht en Strandloper werden de vogels doorgesluisd naar SON asielen waar ze werden verzorgd, gewassen, en gerevalideerd.
Figuur 3: Kaart met de ligging van de belangrijkste asielen die vogels hebben opgevangen (1: Toevlucht, 2: Strandloper, 3: Vogelhospitaal Haarlem, 4: Fûgelpits, 5: Hofganzen, 6: Vogelklas Karel Schot, 7: De Mikke). Bij een grote aanvoer van besmeurde dieren (vele tientallen of honderden per dag) wordt, na activatie van de Samenwerkingsregeling Olieslachtoffers l gekozen voor een centrale opvang, onder 1 dak. In dit geval werd ervoor gekozen om de vogels over de verschillende SON asielen te verspreiden (Figuur 3) zodat de dieren verzorgd konden worden min of meer binnen de reguliere vrijwilligersroosters zonder noemenswaardige opschaling. In een enkel geval werden reeds aanwezige vogels doorgestuurd van het ene naar het andere asiel om plaats te maken voor de olieslachtoffers. Figuur 4 geeft het overzicht van hoe deze doorstroming plaatsvond, en welk aandeel ieder asiel had in de interventie.
5
Uiteindelijk zijn 73 vogels van de 93 vrijgelaten; de overige 20 zijn gestorven. In de periode na 19 januari werd nog met enige regelmaat door het publiek een enkele individuele vogel binnengebracht bij De Toevlucht, 8 in totaal, de meeste in een zeer deplorabele conditie. Daarvan zijn 5 vogels gestorven; de overige 3 zijn na wassen weer vrijgelaten. Deze 10 “nakomers” zijn buiten de statistieken gehouden, maar de kosten van deze vogels zijn wel meegenomen.
Figuur 4: Doorstroming van vogels door de asielen. Deze strategie werd geadopteerd om overbelasting van individuele asielen te vermijden. Negentien vogels die niets met de olievervuiling te maken hadden zijn ook tussen de asielen getransporteerd om ruimte te maken voor olievogels. Deze transporten/behandelingen zijn met stippellijnen en ongekleurde boxen aangegeven. Tabel 1 geeft aan welke organisaties bij de interventies betrokken waren. Figuur 5 laat zien dat de meeste vogels in de periode tot 19 januari werden gevangen. Figuur 6 geeft de verdeling in soorten aan.
Naam organisatie De Strandloper De Toevlucht Hofganzen
Type organisatie Asiel voor de opvang van vogels en kleine wilde dieren Asiel voor de opvang van vogels en kleine wilde dieren Organisatie voor de redding en opvang van watervogels, met name ganzen
Vestiging (website) Broek op Langedijk (www.vogelopvangdestrandloper.nl) Amsterdam (www.toevlucht.nl) Coevorden (www.hofganzen.nl)
Dierenambulance Amsterdam Dierenambulance Zaanstad Dierenambulance Velzen
6
Vogelhospitaal Haarlem Fûgelpits De Mikke Vogelklas Karel Schot Stichting Olievogelopvang Nederland Stichting Sea Alarm
Asiel voor de opvang van vogels en kleine wilde dieren Asiel voor de opvang van vogels en kleine wilde dieren Asiel voor de opvang van vogels en kleine wilde dieren Asiel voor de opvang van vogels en kleine wilde dieren Koepelorganisatie voor de belangen van vogelopvang Internationale coordinerende organisatie voor de paraatheid en interventies bij olievervuilingsincidenten met dierlijke slachtoffers
Haarlem Moddergat Middelburg Rotterdam (www.olievogelopvang.nl) Brussel (BE) (www.sea-alarm.org)
Tabel 1: Overzicht van de bij de interventie betrokken organisaties
Figuur 5: Overzicht van de aantallen olievogels die in de maand januari werden opgenomen in de asielen
7
Figuur 6: Overzicht en aantallen van soorten die werden opgenomen in de asielen.
Overzicht van de activiteiten en introductie van kostensoorten Het redden en vervolgens opvangen en behandelen van olievogels alvorens ze vrijgelaten kunnen worden vindt plaats in enkele stappen. Deze stappen worden in tabel 2 kort besproken, met een introductie van de soort kosten die gemaakt is, en door welke organisatie Activiteit en beschrijving Zoeken, vangst, transport naar (tijdelijk) opvangcentrum
Kosten Tijd personeel Catering vrijwilligers Kosten transport
Stabilisatie, tijdelijke verzorging
Tijd personeel Catering vrijwilligers Electriciteit, water, gas, ruimte Voedsel vogels Tijd personeel Catering vrijwilligers Kosten transport Tijd personeel Catering vrijwilligers Electriciteit, water, gas, ruimte Voedsel, medicijnen vogels
Transport naar uiteindelijk opvangcentrum Stabilisatie, herstel, wassen, revalidatie, vrijlating
Gemaakt door Strandloper, VogelhospitaalHaarlem, Hofganzen, verschillende dierenambulances Toevlucht, Strandloper, Vogelhospitaal Haarlem
Hofganzen, Fûgelpits, Vogelklas, De Mikke
Vogelhospitaal Haarlem, Fûgelpits, Vogelklas, De Mikke, Hofganzen (verzorging en vrijlating van gewassen ganzen) Coordinatie Interventie Tijd personeel Stichting Olievogels Nederland Claim coordinatie Tijd personeel Stichting Sea Alarm Tabel 2: Overzicht van de uitgevoerde activiteiten, het type kosten dat daarbij gemaakt is en door wie.
8
Overzicht van gemaakte kosten Zoals eerder genoemd heeft de interventie plaatsgevonden in afwezigheid van een daarvoor geschikt rampenplan. Ondanks dat is het geheel vrij goed gecoordineerd verlopen, hoewel de centrale aansturing van dagelijkse inzet van organisaties, mensen en middelen ontbrak. De betrokken organisaties zijn vroegtijdig in de interventie door Sea Alarm geattendeerd op het belang van het bijhouden van tijd en gemaakte kosten (bijhouden van tijd van personeel en vrijwilligers, noteren van meterstanden, verzamelen van aankoopbonnen, noteren en omslag van gebruiksartikelen). Dit heeft geresulteerd in een rapportage door alle deelnemende organisaties van de door hen gemaakte onkosten. De uiteindelijke rapportages liepen enigszins uiteen wat betreft de details over de inzet van tijd en middelen. Getracht is om een betrouwbare schatting te maken van enkele onkosten die bepaalde organisaties niet goed konden maken aan de hand van organisaties die wel gedetailleerde gegevens konden overhandigen. Tabel 3 geeft het overzicht van de gemaakte kosten weer, met een samenvatting in Figuur 7. De totale onkosten van de interventie bedragen € 10.067,43
Figuur 7: Overzicht onkosten relatief Zoals de tabel weergeeft zijn deze kosten vooral toe te schrijven aan de inzet van betaalde werkkrachten (57%). In werkelijkheid is deze kostenpost relatief laag omdat het slechts een deel is van de totaal bestede tijd, aangezien de tijd die door vrijwilligers is besteed niet in kosten is vertaald.
9
Besluit Zoals gezegd heeft de interventie plaatsgevonden in afwezigheid van een vooropgesteld rampenplan. De kosten zoals hier gepresenteerd geven een goede indruk van het type kosten dat gemaakt wordt bij het redden van olievogels. Het is duidelijk dat de efficientie en de coordinatie van een dergelijke inspanning zeker verbeterd kunnen worden, maar de manier waarop door de verschillende organisaties is samengewerkt verdient lof. Door de SON zal naar aanleiding van de ervaringen bij dit incident een evaluatie worden georganiseerd waarbij alle organisaties worden uitgenodigd. Die evaluatie zal moeten resulteren in aanbevelingen voor een verbeterde aanpak van eventuele toekomstige incidenten, in nauwe samenwerking met de autoriteiten.
10
Grand total 10067.43 Totalen Kostensoort / som totalen) Gebruikte eenheid Water Eenheden (m3) Prijs p eenheid (€) 120.93 Totaal Gas Eenheden (m3) Prijs p eenheid (€) 142.51 Totaal Electra Eenheden (kWh) Prijs p eenheid (€) 132.08 Totaal Medicijnen Eenheden Prijs p eenheid (€) 210.05 Totaal Voer Eenheden Prijs p eenheid (€) 819.48 Totaal Catering Eenheden Prijs p eenheid (€) 1024.65 Totaal Schoonmaakmiddelen Eenheden Prijs p eenheid (€) 150.95 Totaal Ontsmettingsmiddel Eenheden Prijs p eenheid (€) 103.54 Totaal Telefoon Eenheden Prijs p eenheid (€) 110.00 Totaal Gereden kms Eenheden Prijs p eenheid (€) 1421.58 Totaal Inzet staf Eenheden (uur) Prijs p eenheid (€) 5758.10 Totaal Materialen Eenheden Prijs p eenheid (€) 73.56 Totaal
Fugelpits 3781.54
28.00 1.28
De Mikke 1261.72
0.00 0.00 35.84
255.00 0.31
38.50
79.05
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00 517.18
0.00 0.00
0.00 0.00 31.50
10.00 4.50 166.65
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00 15.00
1168.00 0.19
438.00 0.19 221.92
172.00 13.50
73.00 13.50 2322.00 0.00 0.00
65.74
0.00
125.40
189.00
0.00 0.00 0.00
25.56
0.00
0.00
1000.00
877.80 264.00 0.00
1000.00 0.00 0.00
0.00
0.00 4620.00 0.19
2.00 500.00
0.00 0.00 20.00
0.00
0.00
261.60
0.00 0.00 0.00
0.00 0.00
2.00 500.00
0.00 0.00
0.00
30.00
0.00
0.00 0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
12.00 21.80
0.00
0.00
10.00
297.00 0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
61.00 0.00
0.00 0.00 0.00
10.00
0.00
0.00
0.00
50.00 66.00 4.50
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
660.00 0.19
13.50 14.00
0.00 0.00 8.00
0.00 0.00
346.00 0.19
60.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
10.00
47.50
985.50
0.00 0.00
0.00 0.00
250.00 0.19
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00
0.00
0.00
165.00
10.00
14.00
25.00
83.22
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
30.00 5.50
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00
0.00
0.00
50.00
171.00
17.50
0.00
10.00
38.00 4.50
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
50.00
45.00
29.00
0.00
0.00 0.00
10.00 4.50
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
0.00 0.00
Hofganzen + dierenambulances 1244.8
0.00
0.00
4.60
0.00
70.80
135.00
17.50
89.54
45.30 1.56
30.00 4.50
0.00 0.00
0.00 0.00
1000
0.00 0.00
0.00 0.00
20.00 0.23
Sea Alarm
0.00
6.20
4.42
0.00
50.00
45.00
76.95
0.00 0.00
0.00 0.00
20.00 0.31
19.20 0.23
SON/NOIVBD 1030
8.96
5.39
13.27
0.00
7.00 1.28
17.40 0.31
57.70 0.23
Toevlucht 526.36
2.43
0.00
32.43
17.50
1.90 1.28
0.00 0.00
141.00 0.23
Strandloper 378.642
17.28
39.37
12.50
192.55
0.00 0.00
127.00 0.31
0.00 0.00
Vogelklas 468.15
17.92
12.50
64.86
0.00 0.00
14.00 1.28
0.00 0.00
282.00 0.23
Haarlem 376.22
0.00 0.00 0.00
0.00
20.00
Tabel 3: Overzicht van gemaakte kosten per organisatie 11
