Over eer gesproken. 12 Eindhovense portretten

Over eer gesproken 12 Eindhovense portretten

Over eer gesproken 12 Eindhovense portretten

Voorwoord

4

Melahat Capoglu

6

Amina Mohamud

8

Fariba Azizi

10

Mostafa Abbou

12

Fereshteh Moradi

14

Latifa Lazaar

16

Pakize Görgen

18

Ana

20

Amar Nejjar

22

Zübeyde Yeti¸ s

24

Mojghan Mohamady

26

Fatna Zoubai

28

Advies, hulp en opvang

30

Contactgegevens organisaties

30

Meer over eer

32

Colofon

34

Inhoudsopgave

Voorwoord Twaalf persoonlijke portretten. Portretten van mensen die in Eindhoven wonen, leven

Wat is eergerelateerd geweld?

en werken. Verhalen die inzicht geven in de betekenis van eer binnen verschillende culturen en in wat voor situaties dit met geweld gepaard kan gaan.

Eergerelateerd geweld is elke vorm van geestelijk of lichamelijk geweld gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in een reactie op (dreiging van) schending van de eer van een man of vrouw en daarmee van zijn of haar familie waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken. Concreet kan het gaan om: onderdrukking, vrijheidsbeperking, verstoting, uithuwelijking, achterlating in land van herkomst, mishandeling, verminking, verbranding, aanzetten tot zelfmoord en moord.

De Gemeente Eindhoven startte in 2009 met de preventieve aanpak van eergerelateerd geweld: ’Eindhoven aan de goede kant van de eer’. Een intensief samenwerkingsverband met landelijke én lokale migranten- en vluchtelingen­organisaties en met professionele ketenpartners rondom zorg en veiligheid.

4

Het doel van deze samenwerking is zorg te dragen dat migranten en vluchtelingen uit risicogemeenschappen weerbaarder worden. Om (potentiële) slachtoffers de zorg en veiligheid te bieden die zij nodig hebben. En bovenal; om het onderwerp eergerelateerd geweld bespreekbaar te maken. Dit boekje maakt onderdeel uit van deze aanpak. Sommige mensen in deze uitgave vertellen over eigen ervaringen. Enkele verhalen zijn verteld vanuit de rol binnen de aanpak van ’Eindhoven aan de goede kant van de eer’. Anderen voelen zich simpelweg betrokken bij dit onderwerp. Zij laten er allen geen misverstand over bestaan dat zij het geweld dat verband houdt met eergevoel als een zeer schadelijke traditie beschouwen.

Dankwoord Onze bijzondere dank gaat uit naar de mensen die zich openhartig hebben uitgesproken in de portretten en degenen die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze publicatie. In het bijzonder: Veiligheidshuis regio Eindhoven, Vluchtelingenorganisaties Nederland (VON), Inspraakorgaan Turken in Nederland (IOT), Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN) en het Ministerie van VROM/WWI.

“Eergerelateerd geweld zit diep verankerd in traditionele culturen en kent zijn oor-

Melahat Capoglu is sinds

sprong in de oude stamculturen, waarin het behoud van eer ontzettend belangrijk is.

2002 voorzitter van

Zo belangrijk dat deze koste wat kost bewaakt moet worden. Met name de (seksuele)

de stichting Nese. Van

eerbaarheid van de vrouw is belangrijk. Daar probeert men met alle macht controle

oorsprong organiseert

over te houden, alleen al om te voorkomen dat er iets fout gaat. En dat gaat soms

Nese haar activiteiten

veel te ver.”

voor Turkse vrouwen, maar inmiddels zijn haar

6

“Er zijn zelfs spreekwoorden die hier op wijzen, zoals: ‘Als men de dochter niet op tijd slaat, zal men later de eigen knieën slaan’. Ze zeggen veel over vrees dat de eerbaarheid van dochters wordt geschonden en dat zelfs fysiek geweld gebruikt mag worden om dat te voorkomen. Meestal zijn het vrouwen die door mannen in de familie in de gaten worden gehouden en slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld. Maar ook mannen staan door deze tradities onder druk. Dat mogen we niet vergeten.”

“Eer is namelijk iets dat dicht bij jezelf ligt. Het is iets dat een ander niet voor jou kan bewaken, maar dat onderdeel uit moet maken van jezelf, van je eigen identiteit. Eer is een mooi gegeven. De vraag is alleen hoe je er mee omgaat. Het kan niet zo zijn dat geweld in verband kan staan met gevoelens van eer. Als gemeenschap moeten we hier een duidelijk standpunt over innemen en elkaar hier in steunen. Een ander mooi gezegde is dan ook: ‘Als je valt, val je nooit tot op de grond’. Onze eercultuur zorgt er namelijk ook voor dat we er voor elkaar zijn als dat nodig is.”

doelgroepen uitgebreid en kan eenieder die daar behoefte heeft bij Nese terecht voor advies of begeleiding. Nese organiseert verder trainingen, voorlichtingsbijeenkom-

Melahat Capoglu

“Allochtone kinderen worden in veel gevallen opgevoed met ingesleten waarden en normen, vanuit hun culturele achtergrond. Dat wordt ze met de paplepel ingegoten. Bijvoorbeeld met het gegeven dat mannen de taak hebben de eer van de vrouw te beschermen. Die gedrags- en denkpatronen zijn zodanig ingeprent, dat ze niet in staat zijn ze kritisch onder de loep te nemen. De opvoeding zou zo moeten zijn dat jonge vrouwen en mannen zelf hun grenzen leren bewaken en de normen die zij waardevol vinden zelf leren hanteren, zonder dat een ander over hen waakt.”

sten en vertegenwoor-

“Bij een groot deel van de zelforganisaties, zoals stichting Nese, zit veel kennis van de doelgroepen en ook de banden met de achterban zijn heel hecht. Onze activiteiten hebben daardoor een groot bereik. De onderwerpen zitten soms nog in de taboesfeer, maar er wordt aan gewerkt. Zelforganisaties kunnen de problemen niet alleen oplossen. Maar ze kunnen wel worden aangesproken op hun netwerk en expertise, waardoor ze als volwaardig gesprekspartner in samenwerkingsverbanden fungeren.”

digt de belangen van haar doelgroepen.

Melahat Capoglu

“Het voorbeeld dat Somalische meisjes krijgen, is een moeder die niet klaagt en mishandelingen lijdzaam ondergaat. Somalische vrouwen krijgen vaak te horen dat ze niets waard zijn en niets kunnen. Daardoor hebben ze totaal geen zelfvertrouwen.

Amina Mohamud

Door de schaamte en de zwijgcultuur, praten Somalische vrouwen hier niet gemakkelijk over. Dat wordt nog eens versterkt door de roddels die zich snel verspreiden. Vrouwen zijn bang hun problemen openlijk op tafel te leggen en hulp te zoeken.”

8

“Toen ik jong was wilde ik graag vrijheid, naar de bioscoop, tennissen en verloskundige worden. Maar onder druk en bedreigingen van mijn vader zag ik van al mijn dromen af. Als dreigend voorbeeld had ik mijn nichtje gezien, die letterlijk aan de ketting werd gelegd toen ze niet wilde trouwen met de man die haar werd voorgesteld. Dit psychische geweld - in de vorm van bedreiging, opsluiting en buitensluiting - vind ik net zo wreed als fysiek geweld.” “Somalië kent een sterke clan(familie)structuur die de hele samenleving en politiek doordrenkt. Gevoelens van eer hebben betrekking op de gehele clan. Huwelijken tussen deze clans komen daarom bijna nooit voor. Meisjes worden ontzettend streng opgevoed en er wordt veelvuldig geweld gebruikt. Mishandeling - van vrouwen binnen een huwelijk en kinderen binnen een gezin - wordt bijna als ‘normaal’ beschouwd. Alles om te voorkomen dat de eer van de clan wordt aangetast.”

om die tradities te doorbreken, heb ik in mijn eigen huwelijk ervaren. Mijn ondernemendheid botste met de traditionele rollenpatronen binnen een Somalisch huwelijk. Ik werd mishandeld en de schaamte heeft me er lang van weerhouden hier over te praten en er iets aan te doen.” “Ik heb er nu voor gekozen te breken met bepaalde tradities. Ik wil mijn kinderen niet de slechte gewoonten van de Somalische cultuur doorgeven. Ze krijgen een gelijke opvoeding, mogen een opleiding volgen en zelf een partner kiezen. Ik heb besloten me niets meer aan te trekken, niet van de schaamte of de roddels. Mensen moeten me maar accepteren zoals ik ben. Geweld en onderdrukking sta ik echt niet meer toe.”

Amina Mohamud werkt voor de Stichting Somalische Gemeenschap Eindhoven (SSGE). De stichting wil een brug slaan tussen de Somalische gemeenschap en de Nederlandse

Amina Mohamud

“Eenmaal in Nederland zien Somalische vrouwen hoe het er hier aan toe gaat. Ook ik realiseerde me pas hier dat ik in Somalië zwaar mishandeld ben. Hoe moeilijk het is

“Voorlichting is ontzettend belangrijk. Eigenlijk al meteen - wanneer nieuwe Nederlanders hier aankomen - moet men weten dat geweld niet is toegestaan. Emancipatie van vrouwen is belangrijk, maar ook mannen moeten worden voorgelicht. Ik denk dat het voor mannen heel goed is te weten hoe vrouwen de onderdrukking ervaren en dat geweld gewoonweg niet past binnen deze samenleving.”

samenleving. Zij biedt advies en begeleiding en organiseert voor-

lichtingsbijeenkomsten en trainingen.

“Met mijn moeder en zus ben ik de oorlog in Afghanistan ontvlucht. Toen we hier net waren, werd mijn moeder door de Afghaanse gemeenschap in Nederland aangesproken op haar ‘ongetrouwde dochter’. Het zou voor meisjes hier oneerbaar zijn onge-

Fariba Azizi

trouwd te blijven. Mijn moeder zwichtte voor de druk en uiteindelijk moest ik uit een paar foto’s mijn toekomstige man kiezen. Pas op de bruiloft zag ik hem voor het eerst. Vanaf de eerste huwelijksnacht was mijn huwelijk een hel.”

10

“Ik was net achttien en had nog nooit een vriend gehad. Ik was echt een moederskindje en ben heel beschermd opgevoed. In Afghanistan had ik waarschijnlijk gewoon een studie mogen volgen en mogen trouwen met een man van mijn eigen keuze. Net als mijn oudere zus. Maar uitgerekend in Nederland kwam ik in een gedwongen huwelijk terecht.” “Mijn man mishandelde me stelselmatig en ik mocht niets. Geen opleiding volgen, niet werken. Elke dag werd ik bont en blauw geslagen. Ook de kinderen werden geslagen. Er waren altijd tranen. Mijn man duldde geen tegenwoord. Als ik hem zei dat ik al dat geweld niet wilde, kreeg ik opnieuw slaag.” “Mijn moeder zag wel dat ik problemen had, maar zei dat ik vol moest houden. Dat is wat een vrouw moet doen. En het gekke was dat ik zelf ook de problemen wegwuifde. Als mensen naar de blauwe plekken vroegen, zei ik: ‘Oh, dat is niks hoor’. Ik schaamde me zo ontzettend. Ik dacht dat ik het verdiende, dat het leven gewoonweg niet anders was.”

“Op een dag waren de mishandelingen zo erg, dat mijn zus me mee heeft genomen naar het politiebureau. Ze moest me echt dwingen mee te gaan. Ik wilde helemaal niet. Vanaf die tijd is mijn leven veranderd. Ik kwam met hulpverlening in aanraking en ben een cursus ‘empowerment’ gaan volgen. Daar ben ik pas gaan praten. Dat kon ik daarvoor niet eens. Zo opgesloten in mezelf was ik inmiddels. Gaandeweg gingen mijn ogen open. Ik besefte dat je problemen oplost door te praten. Niet met geweld.”

Fariba is geboren en

“Nu ik zelfstandig woon, bloeien de kinderen en ik op. Ik kan me bijna niet voorstellen dat mijn leven er vorig jaar zo uitzichtloos uitzag. Mijn moeder zegt nu dat het goed is dat ik gescheiden ben. Ze zegt steeds: ‘Ik ben blij voor je, Fariba. Je moet een opleiding volgen en gelukkig worden’. Ze trekt zich, net als ik, niets meer aan van alle roddels in de Afghaanse gemeenschap. Ik zit nu vol ambities en wil graag een opleiding volgen. Dromen najagen, dat is wat ik wil.”

Ze wil graag een oplei-

getogen in Afghanistan. Op haar zeventiende vluchtte ze naar Nederland. Onlangs heeft ze de studie NT2 (Nederlandse taal) afgerond.

Fariba Azizi ding gaan volgen om zelf in de hulpverlening te kunnen gaan werken.

“Ik zie om me heen dat er steeds meer problemen op relationeel vlak ontstaan.

Mostafa Abbou is

Natuurlijk doet zich dat niet alleen voor onder moslims, maar bij hen spelen wel de

Marokkaans van origine

gevolgen van gedwongen en niet bewust gekozen huwelijken. Mensen passen uiteinde-

en is via vakbondswerk

lijk niet goed bij elkaar, hebben totaal verschillende verwachtingen en dat wreekt zich.

voor de FNV - bij zijn

Dat vooral kinderen en jongeren hiervan de dupe zijn, baart mij nog de meeste zorgen.”

toenmalige werkgever Philips - vanaf 2006 in

“Kinderen vallen tussen wal en schip binnen het gezin en krijgen niet de zorg, aandacht en begeleiding die ze nodig hebben. Door het slechte voorbeeld van ouders en familie, in de manier waarop zij met elkaar omgaan, groeien deze jongeren op zonder houvast en lopen ze later in hun leven tegen dezelfde problemen als hun ouders aan. De opvoeding is dus essentieel. Daar ligt de basis, daar kan je dingen veranderen.”

12

“Ik denk dat de zorg beter georganiseerd kan worden door betere betrekkingen tussen de zelforganisaties, de gemeente en de officiële hulpverlenende instanties. Daar valt nog veel winst te behalen. We kunnen ons geen afwachtende houding meer permitteren. Wat dat betreft maken het Veiligheidshuis en de Gemeente Eindhoven flinke stappen in de goede richting door dwarsverbanden te creëren. Eergerelateerd geweld is namelijk iets dat de instanties vaak overschrijdt. We moeten voorkomen dat mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd.” “De zorg moet daarnaast dicht bij de mensen staan. Maar wil je de zorg dicht bij de mensen organiseren, dan moet je heel goed in kaart hebben wat de oorzaken zijn

van de problemen die zich voordoen. Mét oog voor de (culturele) diversiteit van je doelgroepen en de specifieke aard van eergerelateerd geweld. Je kunt er niet vanuit blijven gaan dat iedereen op eenzelfde manier geholpen kan worden. Met creatieve, innovatieve oplossingen kunnen we met de huidige middelen ver komen. Niet iedereen hoeft het wiel opnieuw uit te vinden. Samenwerking is daarom essentieel. Je kunt als hulpverlenende instantie niet langer op je eilandje blijven zitten.” “Ook de moskeeën hebben een taak. Ze staan dicht bij de doelgroep en kunnen deze ook echt bereiken met voorlichting over onderwerpen als eergerelateerd geweld. Zij kunnen de religieuze kaders schetsen. Dat doen de moskeeën al - in hun preken en voorlichtingsprogramma’s maar zij zouden nog sterker ingezet kunnen worden. In de Islam is écht geen ruimte voor geweld. Eergerelateerd geweld is een cultuurverschijnsel, waarvan de oorsprong niet in religie maar in tradities ligt. De vrouw heeft gelijke rechten en vormt juist een ontzettend belangrijke basis voor het gezin en de samenleving. In het heilige schrift staat: ‘Het paradijs ligt onder de voeten van de vrouw’. Dichterbij een ideaalbeeld kan toch niemand staan.”

de gemeentepolitiek beland waarin hij tot 2010 actief is geweest als gemeenteraadslid. In 2008 heeft hij zijn eigen partij ‘Eindhoven Nu’ op de kaart gezet, met als drijfveren zijn

Mostafa Abbou maatschappelijke betrokkenheid en iets te willen betekenen voor een

ander en voor de stad Eindhoven.

Mostafa Abbou

“Natuurlijk mogen er verschillen zijn tussen culturen. Maar dat betekent niet dat vrouwen onderdrukt mogen worden. Het komt nog te vaak voor dat vrouwen niet als gelijkwaardig worden behandeld en niet mogen beschikken over hun eigen toekomst.

Fereshteh Moradi

Ik heb zelf in Iran ervaren hoe verstikkend dat is. In het openbare leven worden vrouwen allerlei beperkingen opgelegd. Vanwege mijn (politieke) activiteiten voor de emancipatie van de vrouw ben ik uiteindelijk het land ontvlucht.”

14

“Vanzelfsprekend heeft eergevoel mooie kanten, maar gevoelens van eer mogen nooit in relatie staan tot fysiek of psychisch geweld. Die combinatie vind ik echt ontoelaatbaar. Ik zie in Nederland regelmatig hoe allochtone vrouwen nog steeds in een situatie verkeren waarin ze als minderwaardig worden behandeld. Vaak wordt dat bepaald door de tradities van de gemeenschap waarin zij hier leven. Ze worden daardoor beperkt in hun mogelijkheden tot het volgen van een opleiding, ze mogen zich niet vrij bewegen op straat en ook uithuwelijking komt nog steeds veelvuldig voor.”

“Het bespreekbaar maken van eergerelateerd geweld en de erkenning van het probleem zijn vaak al een flinke stap in de goede richting. Communicatie met de familie is vooral belangrijk. Want dat moeten deze vrouwen namelijk leren: zelf uitspreken waar hun grenzen liggen en aan kunnen geven wat ze wel of niet willen. Uiteindelijk wil je niet dat families uit elkaar vallen, maar dat men elkaar beter leert begrijpen en elkaars keuzes kan respecteren. Ook mijn familie had in het begin moeite met de keuzes die ik maakte. Maar ze zagen dat het goed ging - met mij, mijn gezin en mijn werk - en hebben daarom mijn keuzes geaccepteerd.”

Fereshteh Moradi heeft een eigen adviesbureau. Ze geeft voorlichting en trainingen op het gebied van eerwraak. De trainingen zijn gericht op het bieden van ondersteuning en handvatten

Fereshteh Moradi

“Deze vrouwen zijn vaak bang dat de familie of de gemeenschap hen verstoot wanneer ze besluiten van bepaalde tradities afstand te nemen. Ze hebben niet het vertrouwen dat ze zich zelfstandig kunnen redden. Die afhankelijkheid zorgt ervoor dat ze zich in hun schulp terugtrekken en niet met hun problemen naar buiten treden. Door omstandigheden hebben deze vrouwen nooit geleerd voor zichzelf op te komen en hun grenzen aan te geven.”

“Ik geef trainingen en voorlichting met betrekking tot de positie van de allochtone vrouw. Ik kom hierbij regelmatig in aanraking met vrouwen die in een situatie verkeren waar sprake is van eergerelateerd geweld. Uiteindelijk hoop ik ze door mijn trainingen een sterke basis mee te kunnen geven, zodat ze zelf hun situatie kunnen verbeteren. Deze ‘empowerment’ is een belangrijke basis, die deze vrouwen in staat stelt - vanuit hun eigen kracht zelfstandig keuzes te maken en volwaardig deel te nemen aan onze samenleving.”

om vrouwen te helpen

een weg te vinden naar

een zelfstandig en gelijkwaardig bestaan in Nederland.

“Sommige tradities zijn achterhaald en passen niet in de Nederlandse samenleving. Die tradities moeten we serieus onder de loep nemen. Dat kan alleen maar door ze bespreekbaar te maken en er een duidelijk standpunt over in te nemen. Zeker als het

Latifa Lazaar

gaat om schadelijke tradities als eergerelateerd geweld. Tot nu toe is het vooral nog een discussie onder professionals geweest. Het sijpelt nog maar mondjesmaat door naar de groepen waar de problemen zich voordoen, terwijl juist daar het werk ligt.” Latifa Lazaar is geboren

16

“De bestrijding van eergerelateerd geweld staat eigenlijk nog in de kinderschoenen. Het probleem moet in de hulpverlening in veel gevallen nog als zodanig worden (h)erkend omdat het vaak over een kam wordt geschoren met huiselijk geweld. De problematiek rondom eergerelateerd geweld is echter complexer, omdat er hele families en gemeenschappen bij betrokken zijn. We merken dat er hier en daar beweging in zit, maar nog lang niet genoeg. De aanpak moet gerichter worden, meer gericht op mentaliteitsverandering.”

“De site is een initiatief van de stichting Kezban, die in 2004 naar aanleiding van de gewelddadige dood van de Turkse vrouw Kezban is opgericht. Zij werd voor de ogen van haar kinderen op een zeer gewelddadige manier vermoord. De stichting heeft tot doel het onderwerp eer en eergerelateerd geweld in brede zin bespreekbaar te maken en is gericht op preventie. We hebben vanuit de stichting ook voorlichters getraind, voorlichtingsmateriaal ontwikkeld en zetten het onderwerp zoveel als mogelijk op de kaart.”

“Uiteindelijk is voorkomen van problemen belangrijker dan ze achteraf oplossen. Voorlichting over dit onderwerp is ontzettend belangrijk. Daarom is de internetsite hallokezban.nl opgericht om jonge meiden over eergerelateerde onderwerpen te informeren. Zij zijn moeilijk te bereiken via de reguliere hulpverlening en internet is een uitstekend medium. Op de site kunnen ze veel informatie vinden. Er is een discussieforum en als ze niet openlijk over hun problemen kunnen praten of vragen hebben waarvoor ze zich schamen, kunnen ze anoniem contact opnemen met hiervoor getrainde vrijwilligers.”

“Naast mijn voorzitterschap voor de stichting Kezban werk ik voor Palet, van waaruit ik me op het vlak van diversiteit en emancipatie vooral richt op advisering richting professionele organisaties, overheden, en vrijwilligersorganisaties. Maar de gemeenschappen waarin zich de problemen rondom eergerelateerd geweld voordoen, moeten zelf ook in beweging komen. Dat zijn zij aan zichzelf verplicht. Ook zij hebben de taak in te grijpen, wanneer er sprake is van misstanden of geweld. Geweld valt eenvoudigweg niet te rijmen met eergevoel. Het is belangrijk daar een duidelijk standpunt over in te nemen en eergerelateerd geweld nadrukkelijk af te keuren.”

in Marokko en begin jaren ‘80 naar Nederland gekomen om als maatschappelijk hulpverlener aan de slag te gaan voor de eerste generatie Marokkaanse gastarbei-

Latifa Lazaar ders. Momenteel is Latifa werkzaam bij ‘Palet,

adviseurs diversiteit’.

Ze is daarnaast onder

meer voorzitter van de

stichting Kezban en heeft onlangs de Pionier Award

ontvangen van de stichting SMN, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders.

“De training onder de titel ‘Zwarte Tulp’ is gericht op het thema eergerelateerd ge-

Pakize Görgen is ge-

weld met als doel jongeren bewustwording bij te brengen over dit onderwerp. Kinderen

boren in Turkije en in

krijgen al heel vroeg een voorbeeld hoe volwassenen met elkaar omgaan. Het maakt

1972 naar Nederland

niet uit hoe hoog opgeleid ze zijn, patronen en tradities worden van generatie op ge-

gekomen. Ze heeft haar

neratie overgedragen en het is moeilijk om slechte gewoontes te doorbreken.”

middelbare schoolopleiding in Turkije gevolgd

18

“Daarom is bewustwording zo belangrijk. Op het moment dat je je bewust bent van bepaalde (schadelijke) mechanismes, kan je ze makkelijker aanpakken. Ook is er in het geval van eergerelateerd geweld vaak sprake van een heel netwerk dat in de situatie betrokken is. Gezinsleden, familieleden, maar ook de gemeenschap er omheen. Niet altijd actief, zoals in het geval van eerwraak, maar ook in het opleggen van regels, controle en veroordeling door anderen.”

sen en ik zijn toch in gewelddadige relaties terechtgekomen. Toegeven dat je een probleem hebt en hulp zoeken, zijn dan niet gemakkelijk. Enerzijds omdat het enige voorbeeld dat ik kende, datgene is wat ik vanuit mijn jeugd mee heb gekregen. Anderzijds omdat de schaamte zo groot was, dat ik niet toe durfde te geven dat ik mishandeld werd. Dat ik, ondanks mijn hoge opleiding en ontwikkeling, toch dezelfde fouten maakte als mijn moeder.”

en hier in Nederland een hbo-studie Pedagogiek gevolgd. Pakize is als vrijwilliger actief voor de stichting Verdwaalde Gezichten, waarvoor zij onder meer voorlichting

“Wanneer je degene die in de problemen zit wil helpen, zul je dus ook dat netwerk aan moeten spreken en moeten betrekken bij de oplossing van het probleem. Het kan dus zijn dat niet het slachtoffer in gesprek moet gaan met de dader, maar bijvoorbeeld een familielid dat er iets verder vanaf staat.” “Voorbeeld in gedrag is ook ontzettend belangrijk. Binnen het gezin waarin ik ben opgegroeid, werd veel geweld gebruikt. Mijn moeder werd veelvuldig mishandeld. Ook in het bijzijn van ons, de kinderen. Het heeft niet geholpen dat mijn moeder steeds zei: ‘Laat je nooit slaan door je man, hij mag je niet mishandelen’. Mijn zus-

“Jongeren worden tijdens de training, die vijf lessen in beslag neemt, bewust gemaakt van wat eergevoel is, wat het voor hen persoonlijk betekent en dat er verschillen zijn in hoe anderen denken over eer. Daarnaast worden ze bewust gemaakt van hun netwerken, omdat ze juist op die netwerken kunnen terugvallen wanneer ze in de problemen raken. Voorlichting en preventie zijn uiteindelijk beter dan achteraf herstellen. De onderwerpen worden op een speelse manier aangepakt. Maar wel zodanig, dat ze serieus aan het denken worden gezet en er met elkaar over in discussie gaan. Dat levert soms heftige discussies op. Je ziet dat het onderwerp veel losmaakt bij jongeren.”

op middelbare scholen

Pakize Görgen geeft over het onderwerp eergerelateerd geweld.

Pakize Görgen

“In Nederland veranderden mijn huwelijk en leven werkelijk dramatisch. Vanaf het

Ana vluchtte vanwege

moment dat we hier kwamen wonen, heeft mijn toenmalige man me vreselijk mishan-

de oorlog in Iran met

deld. Omdat mijn familie er niet meer was om mij te beschermen, had hij totaal geen

haar voormalige man

remmingen meer. Hij volgde het voorbeeld dat in zijn familie zo gewoon was: vrouwen

naar Nederland. In haar

worden onderdrukt, vernederd en slecht behandeld. Ik voelde me ontzettend een-

geboorteland heeft ze

zaam, kon gewoonweg niet geloven wat mij hier overkwam.”

verschillende opleidingen gevolgd. Maar in Neder-

20

“Ik sprak de taal niet, kende mijn rechten niet en wist niet waar ik terecht kon voor hulp. Het heeft nog jaren geduurd voordat ik écht stappen heb ondernomen om mijn situatie te veranderen. Eerst ben ik een aantal keer met de kinderen weggevlucht naar een blijf-van-m’nlijfhuis. Maar in die leefomstandigheden hield ik het niet vol. Als ik daarna terugging naar huis, was er niets veranderd. De mishandelingen gingen weer gewoon door.” “Op een dag was de maat echt helemaal vol. Ik besloot dat niet ik degene was die steeds moest vluchten, maar dat mijn man ons huis uit moest. Maar omdat hij me constant in de gaten hield en ik nergens alleen naar toe mocht, kon ik niet zomaar hulp zoeken of aangifte doen. Het enige wat ik mocht was de kinderen naar school brengen en ophalen.” “Uiteindelijk ben ik door een leerkracht en maatschap­ pelijk werk op de school van mijn kinderen ontzettend

goed geholpen. Ik heb ze verteld over mijn situatie en dat ik doodongelukkig was. Zij hebben de politie ingeschakeld, die in burger op school kwam om me verder te helpen. Ik ben heel systematisch bewijs gaan verzamelen en heb getuigen gezocht van de mishandelingen. Uiteindelijk heb ik aangifte kunnen doen en heeft mijn ex-man zijn straf uitgezeten.” “Voor mezelf heb ik een lijstje gemaakt met wensen en voornemens die ik voor ogen had. Geen mishandelingen en vernederingen meer, maar wel geluk - voor mij en mijn kinderen - en een opleiding. Nu is er eindelijk rust in ons leven. Ik kan me weer op de toekomst richten. Ik heb besloten niet meer in angst te leven, me niet te schamen voor mijn leven. Ik wil dit achter me laten. Nu wil ik graag een opleiding volgen waarmee ik vrouwen in een zelfde situatie kan helpen. Ik wil met mijn ervaringen - hoe vreselijk ze ook zijn - het leven van andere vrouwen verbeteren.”

land werd haar huwelijk een gevangenis en ze werd ernstig mishandeld. Inmiddels woont Ana zelfstandig met haar kinderen. Ze doet vrijwilligerswerk voor

Ana

het P-Team (participatieteam) en is ‘gidsvrouw’

voor allochtone vrouwen in de buurt.

Ana

“Het heeft jaren geduurd voordat ik écht stappen heb ondernomen om mijn situatie te veranderen.” (wegens privacyredenen wil Ana niet op de foto)

“Er zijn vijf belangrijke uitgangspunten waarop het islamitische geloof is gefundeerd. Kort samengevat zijn dit het behoud van het geloof, de ziel, het gezin, het verstand, eer en eigendommen, en afkomst en nageslacht. Behoud van eer is een ontzettend be-

Amar Nejjar

langrijk gegeven voor een moslim. Echter, in de Koran staat nergens dat in geval van schending van eer het gebruik van geweld is toegestaan. Dat is een cultuurgebonden verschijnsel en gebaseerd op de eigen interpretatie van mensen. Wie hieraan twijfelt, nodig ik persoonlijk uit bij mij aan tafel te schuiven om hierover in discussie te gaan.”

22

“Natuurlijk is schending van eer vanuit religieus oogpunt een ernstige zaak. Maar het geeft niemand het recht om de eer van een ander te schenden. De pijlers van het geloof zijn wat dat betreft onlosmakelijk verbonden. Rechten en plichten zijn gelijk voor man én vrouw binnen de Islam. Ook is beschreven dat het huwelijk een zelfverkozen keuze is tussen twee mensen. Dwang hoort hier niet bij. De vrouw heeft volgens de profeet juist een ontzettend belangrijke positie. De profeet heeft vlak voor zijn dood nog gezegd: ‘Hij die goed is voor zijn vrouw, is de beste onder de mannen’. Dat onderstreept met nadruk de belangrijke positie van de vrouw.” “Wat betreft problemen binnen het gezin en de familie vervult de moskee vaak een bemiddelende en adviserende rol. Wekelijks kloppen tientallen mensen bij ons aan voor persoonlijk advies op allerlei gebieden. De overige activiteiten van de stichting WAQF worden veelal in samenwerking met andere organisaties op poten gezet, zoals de GGzE of Zuidzorg. Daarnaast spreekt men elkaar binnen de moskee aan op elkaars verantwoordelijkheden. Er werken hier zo’n negentig vrijwilligers, die hun tijd en expertise beschikbaar stellen binnen de activiteiten van het centrum.”

“Ook jongeren vinden hier hun weg. Dat kan zijn in de huiswerkbegeleiding, waar veel animo voor is. Maar ook voor de diverse conferenties en bijvoorbeeld de cursussen over het huwelijk is enorm veel belangstelling. Daarin proberen we jongeren voor te bereiden op het huwelijk. We geven jongeren mee wat de basis is voor een goed huwelijk, wat zijzelf daarin belangrijk vinden en hoe je kunt achterhalen of iemand geschikt voor je is.”

Amar Nejjar is executief manager bij de stichting WAQF en voorzitter van het Islamitisch Cultureel Centrum Al-Fourkaan. Vanuit het cultureel

Amar Nejjar

“Vanzelfsprekend werken we hier vanuit de pijlers vanuit het geloof. Maar ook aan cultuur, educatie en opvoeding besteden we veel aandacht. Op een vrijdag komen er gemiddeld 1200 mensen van ongeveer 32 nationaliteiten naar de moskee. Ons bereik is groot en we staan dicht bij de doelgroep. We proberen de onderwerpen van de preek zoveel mogelijk af te stemmen op ons activiteitenprogramma en vice versa. Ook de actualiteiten nemen we mee in ons programma. We hebben in het verleden al regelmatig aandacht besteed aan onderwerpen als eer een eergerelateerd geweld en we zullen dat ook blijven doen. Eigenlijk is geen enkel onderwerp hier taboe.”

centrum worden veel

activiteiten georgani-

seerd, waaronder voorlichtingsbijeenkomsten,

cursussen en conferenties.

“Tradities worden binnen de familie vaak van generatie op generatie overgedragen. Zitten daar gewoontes bij die je niet wilt voortzetten, dan kost het erg veel moeite die te doorbreken. In mijn jeugd heb ik ervaren hoe het is als je vader en broers de hele

Zübeyde Yetis

tijd over je waken. Dat vond ik helemaal niet prettig. Ik ben in Nederland geboren en opgegroeid. Ik heb een opleiding gevolgd en heb een eigen bedrijf… Maar toch merk je dat bepaalde tradities heel diep zitten.”

24

“Wat je ziet is dat de oudere generatie in veel gevallen erg traditioneel is en een stempel blijft drukken op de familie. Vaak is het iemand uit die oudere generatie, waar je naar toe gaat als er problemen zijn. Die geeft advies, die bemiddelt. Maar op deze manier - door alles binnen de familie te houden - worden ook ongewenste tradities doorgegeven. Tradities die niet passen in deze tijd en deze samenleving.” “Hoe diep tradities zitten, merkte ik toen mijn dochter naar de middelbare school ging. Omdat ik bezorgd was, vroeg ik een neef een beetje op haar te letten. Achteraf schrok ik ontzettend van mezelf. Ik had er meteen spijt van. Hoe zou ik het mijn dochter ooit kunnen verantwoorden dat ik haar in de gaten had laten houden? Maar ook wilde ik het mijn neef niet aandoen zich verantwoordelijk te voelen voor mijn dochter. Ik ben meteen naar hem en zijn moeder gegaan om mijn verzoek weer in te trekken en mijn excuses aan te bieden.”

“Als het gaat om eergerelateerd geweld is het belangrijk dat de veranderingen binnen het hele gezin plaatsvinden. Wil je zaken veranderen dan moeten daar alle familieleden bij betrokken zijn. Daar ligt de kracht van je aanpak. Verder is het goed dat - naast de voorlichting en trainingen door de vrijwilligers van Kristal - ook professionele hulpverleners betrokken zijn bij de aanpak. Als gemeenschap hebben we die inbreng van buitenaf echt nodig.”

In 2008 richtte Zübeyde Yetis met een aantal vrouwen de Turkse vrouwenvereniging Kristal op. Inmiddels worden de activiteiten door vrouwen uit alle wind-

Zübeyde Yetis¸

“Wat mezelf betreft, uit eer zich vooral in een gevoel van trots. Door het voltooien van een studie, door de zorg voor je gezin, door succesvol te zijn in je werk en door met respect met elkaar om te gaan. Geweld past daar helemaal niet bij. De opvoeding is daarom zo’n belangrijk moment. Dat is het moment waarop je bepaalt welke normen en waarden je je kinderen bijbrengt. Het is aan onze generatie te besluiten welke tradities tot het verleden behoren. Maar ook welke tradities we voort willen zetten, omdat ze waardevol zijn.”

hoeken bezocht. Kristal

organiseert onder meer ontmoetings- en voor-

lichtingsbijeenkomsten, empowerment- en ontspanningscursussen en

staat vrouwen individueel met raad en daad bij.

“Gevluchte Iraniërs zijn vaak hoog opgeleid. Misschien zou je dat niet verwachten,

Mojghan Mohamady

maar ook onder hoogopgeleiden is sprake van een zeer traditioneel rollenpatroon en

richtte in 2007 de

een strenge eercultuur, meegebracht vanuit het land van herkomst. De tradities van

Stichting Siemorgh op.

die eercultuur zitten heel diep verankerd. Wanneer Iraniërs in Nederland komen, is het

De stichting organiseert

emancipatiegat in veel gevallen ontzettend groot.”

(voorlichtings)bijeenkomsten en culturele

26

“Onderdeel van de eercultuur is dat vrouwen zwijgen over problemen. Ze willen geen gezichtsverlies lijden. Pas als het glas helemaal overloopt, zullen ze aan de bel trekken. Dat betekent dat wanneer de Iraanse vrouw ergens aanklopt voor hulp, het al heel ver gekomen is. Ze heeft dan acuut hulp nodig. Dat is vaak lastig voor hulpverleners omdat ze dat niet gewend zijn. Vrouwen kloppen daarom vaak eerst bij ons aan. Ze kennen ons persoonlijk en daardoor is de drempel lager. We bemiddelen en helpen ze vervolgens verder op weg.” “Uiteindelijk is eer een heel persoonlijke zaak. Niemand heeft het recht een ander iets aan te doen in de context van eer. Verschillen van mening vecht je uit met woorden en niet met fysiek geweld. Respect voor anderen en hun persoonlijke gevoelens van eer, is een ontzettend belangrijke basis voor onze samenleving. Het onderwerp eergerelateerd geweld moet daarom bespreekbaar zijn, voorlichting is belangrijk, zodat vrouwen in ieder geval

leren hun eigen grenzen te stellen. Vrouwen moeten zich bewust worden van hun eigen kracht. Op basis van hun eigen eergevoel moeten ze kunnen aangeven wat zij wel, maar ook, wat ze niet met hun leven willen.” “Maar ook de mannen ondervinden de druk van traditionele rollenpatronen. Ook zij moeten betrokken worden in de veranderingen. Ons doel is uiteindelijk gezinnen te redden, want eergerelateerd geweld en het gebrek van respect en gelijkwaardigheid zijn vernietigend voor een gezin. Maar ook voor de Nederlandse samenleving. Er is een Iraans gedicht dat vertelt over de samenleving als één lichaam. Als één deel van dat lichaam pijn doet, doet het hele lichaam pijn. Met andere woorden, je kunt je ogen niet sluiten wanneer je ziet dat vrouwen lijden onder hun situatie. Het is onze plicht als gemeenschap onze ogen niet te sluiten voor de pijn van deze vrouwen, want het gaat ons allemaal aan.”

feesten voor mensen met verschillende culturele achtergronden, met als doel een brug te slaan tussen verschillende culturen en het bevorderen van participatie en integratie van migranten-

Mojghan Mohamady vrouwen in de Nederlandse samenleving.

Mojghan Mohamady

“Ik ben Marokkaanse van oorsprong. Toen ik jong was moest ik mijn ouders regelmatig helpen bij het vinden van de weg hier in Nederland: formulieren invullen, zaken regelen. Mijn moeder beheerste de taal niet en was daardoor grotendeels afhankelijk

Fatna Zoubai

van ons, haar kinderen en haar man. Ik zag bij haar - en zie dat nog steeds bij allochtone vrouwen - dat zij zich door de taalbarrière niet kon ontplooien en geen zelfstandige keuzes durfde te maken.”

28

“Bij stichting Nese bied ik persoonlijk advies en begeleiding aan iedereen die daar behoefte aan heeft. Dat kan zijn op het vlak van sociale voorzieningen en gezondheidszorg, maar ook met vragen over de opvoeding of problemen binnen het gezin kunnen ze bij ons terecht. In mijn stageperiode bij Nese volg ik een opleiding tot trainster voor de ‘empowerment’-cursussen, speciaal voor jonge meiden. Dat is een groep die we nog niet echt goed bereiken. Als vervolg op de cursussen organiseren we ook een aantal voorlichtingbijeenkomsten voor de “Ik denk dat het vooral zinvol is kinderen een goede op- ouders, waarin we onze bevindingen terugkoppelen. voeding te geven, zodat ze op basis daarvan verstandige We merken dat het in een groot aantal gevallen vastloopt keuzes kunnen maken. Daarvoor moeten je ouders je ook op het contact tussen ouders en kinderen. Die communihet vertrouwen en de ruimte geven. Geweld moet niet no- ceren vaak langs elkaar heen.” dig zijn, in de opvoeding of binnen een relatie. Wanneer “Het komt regelmatig voor dat jonge meiden bij ons jongeren een goede basis hebben, hoef je ze ook niet aankloppen, omdat ze met een eergerelateerde kwessteeds in de gaten te houden en zullen ze niet zomaar in tie in hun maag zitten. Meestal zitten ze dan al in de de problemen raken. Ook moeten ze eerlijk kunnen zijn, problemen. Je hebt natuurlijk liever dat ze eerder aan de over hun gevoelens en twijfels. Als je alles steeds maar bel trekken. Ik hoop daarom dat we deze meiden met de moet onderdrukken, dan komt het er uiteindelijk op een cursus ‘empowerment’ bereiken en dat deze cursus hen negatieve manier uit. Jongeren raken daardoor alleen verder op weg helpt. Maar ook dat het contact tussen maar verder in de problemen.” ouders en kinderen verbetert, liefst voordat een situatie uit de hand loopt.” “Ik wilde daarom, als oudste kind in het gezin, graag een voorbeeldrol vervullen door een studie af te ronden waarmee ik me als vrouw zelfstandig kan redden en ontplooien. Ik zag vroeger wel dat mijn broers meer privileges hadden. Maar in mijn ogen was dat vooral de vrijheid om op straat rond te hangen. Ik heb dat niet als belemmerend ervaren. In mijn geval heeft het goed uitgepakt, omdat ik me helemaal op mijn (studie-)ambities heb toegelegd.”

Fatna Zoubai volgt de hbo-opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening. Ze loopt haar derdejaars stage bij Stichting Nese. Dit doet ze vanuit haar interesse

Fatna Zoubai voor interculturele com-

municatie en maatschappelijke hulp- en dienstverlening. Ze volgt een opleiding tot trainster

voor de ‘empowerment’cursus.

Voor advies, hulp en opvang bij (dreiging van) eergerelateerd geweld Steunpunt Huiselijk Geweld Voor advies, hulp en opvang bij (vermoedens) van eergerelateerd geweld: T 0900 - 126 26 26 W www.huiselijkgeweld.nl Politiekorps Brabant Zuid-Oost Voor melding of aangifte bij (vermoedens) van eergerelateerd geweld: T 0900 - 88 44

30

Hallo Kezban Hier vind je verhalen en kun je (anoniem) vragen stellen via de mail: W www.hallokezban.nl De site is een initiatief van stichting Kezban E [email protected] W www.st-kezban.nl

Contactgegevens Organisaties Centrum Jeugd en Gezin Postbus 2358 5600 CJ Eindhoven T 040 - 238 49 83 E [email protected] W www.jeugdengezineindhoven.nl

FMoradi, Voorlichting Training Eerwraak 06 - 46 42 43 86 De Koppele 70 5632 LB Eindhoven T 040 - 242 01 99 E [email protected] W www.fmoradi.nl

SMN - Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders Postbus 14172 3508 SG Utrecht T 030 - 236 73 27 E [email protected] W www.smnnet.nl

IOT - Inspraakorgaan Turken in Nederland Maliebaan 13 3581 CB Utrecht T 030 - 234 36 25 E [email protected] W www.iot.nl

Stichting Nese Bennekelstraat 131 5654 DD Eindhoven T 040 - 202 88 24 E [email protected]

Kristal Vrouwenvereniging Tongelresestraat 148 5613 DP Eindhoven T 040 - 211 59 06 E [email protected] W www.kristalvrouwenvereniging.nl Palet Willemstraat 59 5611 HC Eindhoven T 040 - 235 99 99 E [email protected] W www.palet.nl

Stichting Siemorgh De Morgenster Mercuriuslaan 1B 5632 EE Eindhoven T 040 - 256 90 85 E [email protected] W www.siemorgh.nl SSGE - Stichting Somalische Gemeenschap Eindhoven Kronehoefstraat 21 5612 HK Eindhoven T 06 - 81 45 73 57 Stichting Verdwaalde Gezichten ‘Zwarte Tulp’ is een educatief project over schadelijke tradities en eergerelateerd geweld. Het doel is jonge mensen kennis en inzicht te geven over

eergerelateerd geweld. De cursus wordt gegeven vanuit de Stichting Verdwaalde Gezichten en is speciaal ontwikkeld voor middelbare scholieren van de bovenbouwafdelingen van VMBO, HAVO en VWO. Coördinator Eindhoven: Pakize Görgen T 06 - 42 32 66 16 W www.verdwaaldegezichten.nl Veiligheidshuis regio Eindhoven Nachtegaallaan 15 5613 CM Eindhoven T 040 - 238 81 00 E [email protected] W www.veiligheidshuiseindhoven.nl VON- Vluchtelingenorganisaties Nederland Sumatrakade 1003-1005 1019 RD Amsterdam T 020 - 509 13 70 E [email protected] W www.vluchtelingenorganisaties.nl WAQF, Islamitisch Cultureel Centrum Al-Fourkaan Otterstraat 2 5622 AL Eindhoven T 040 - 246 14 04 E [email protected] W www.icca-eindhoven.nl

Meer over eer

32

• ‘Een kwestie van eer’, Sep Schaffers (Uitgave i.h.k.v. het scholenproject ‘Eergerelateerd geweld in en om de school’) • ‘Eer en Eerwraak. Definitie en analyse’, Rob Ermers (2007, Bulaaq) • ‘Eerwraak - Alle ogen op haar gericht’, Jale Simsek (2006, IOT) • ‘Ernstig eergerelateerd geweld: een casusonderzoek’ (2005, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement) • ‘Handelingsprotocol aanpak eergerelateerd geweld’ (2006, IOT/VON/SMN) • ‘Eergeweld voorbij. Een nieuwe gemeentelijke aanpak van eergerelateerd geweld’, K. Lünneman en M. Wijers (2010, Verweij-Jonker Instituut)

Persoonlijke verhalen • ‘Nooit geschreven brief aan mijn vader’, K. Ouchan en F. Reysoo (2001, Bulaaq) • ‘Ongeschreven tradities’, Halime (2008, Artemis & Co) • ‘Buitengesloten: 10 portretten’, L. Terpstra en A. van Dijke (2006, SWP)

Project ‘Eindhoven aan de goede kant van de eer’ • w  ww.eindhoven.nl/stad/veiligheid/Eindhovenaan-de-goede-kant-van-de-eer.htm

Voor meer informatie • Eerwraak.info - www.eerwraak.info • Wat is eer? - www.watiseer.nl

Colofon © 2010. Dit is een uitgave van de Gemeente Eindhoven in samenwerking met het Veiligheidshuis regio Eindhoven, IOT - Inspraakorgaan Turken in Nederland, SMN Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders en VON - Vluchtelingen­organisaties Nederland. Contactgegevens: Veiligheidshuis regio Eindhoven

34

Nachtegaallaan 15 5613 CM Eindhoven T 040 – 238 81 00 E [email protected] W www.veiligheidshuiseindhoven.nl Tekst & eindedactie: Moniek Falck Redactie:

Silvie van Halder, Lonneke de Ruiter

Ontwerp & DTP: MAX, marketing-communicatie & vormgeving Fotografie:

Frans van Lieshout

Drukwerk:

De Bondt grafimedia communicatie bv

ISBN/EAN:

978-90-806515-4-8

Een uitgave van Gemeente Eindhoven, in samenwerking met Veiligheidshuis regio Eindhoven.