Osteoporose voorkomen

Osteoporose voorkomen Inhoudsopgave

Klik op het onderwerp om verder te lezen.

Inhoudsopgave Wat is osteoporose? Oorzaken van osteoporose Risicogroepen Heb ik osteoporose? Voorkomen van osteoporose Leefstijladviezen Voeding Calcium Geadviseerde hoeveelheden calcium (in milligram per dag) Vitamine D Gebruiksadvies extra vitamine D Beweging Vallen Meer informatie Belangrijke telefoonnummers

1 1 1 2 2 2 3 2 2 3 3 4 4 4 5 5

Wat is osteoporose? Osteoporose, oftewel botontkalking, is een aandoening waarbij de botten minder sterk en broos worden. Mensen met osteoporose hebben een verhoogde kans op botbreuken, met name van de heup, pols en de wervels. Botbreuken kunnen gepaard gaan met pijn, invaliditeit en verlies van zelfstandigheid en kwaliteit van leven. Osteoporose komt met name op oudere leeftijd voor, maar ook jonge mensen kunnen osteoporose krijgen

Oorzaken van osteoporose Het lichaam is onophoudelijk bezig met het afbreken en opbouwen van bot. Tot ongeveer het vijfentwintigste levensjaar bouwt het daarbij meer op dan het afbreekt. Na ongeveer het veertigste levensjaar is het omgekeerde het geval. Mannen verliezen vanaf dat moment in totaal 20 tot 30% van hun botmassa, vrouwen soms tot aan 50%. Botten worden daardoor kwetsbaarder. Niet iedereen krijgt osteoporose op latere leeftijd. Een aantal factoren vergroot de kans daarop aanzienlijk. U loopt een hoger risico om osteoporose te ontwikkelen als u:          

eerder iets gebroken hebt, na het vijftigste levensjaar; langdurig bepaalde medicijnen gebruikt, bijvoorbeeld corticosteroïden of middelen tegen epilepsie; ondergewicht hebt; erg weinig beweegt, bijvoorbeeld vanwege langdurige bedrust of rolstoel afhankelijk bent; een tekort aan vitamine D hebt; minder dan 500 mg calcium per dag eet en/of drinkt; rookt; vroeg in de overgang komt (voor het vijfenveertigste jaar); meer dan drie glazen alcohol per dag drinkt; familieleden met een historie aan botbreuken hebt.

1

 terug naar de inhoudsopgave

Een aantal ziekten vergroot de kans op osteoporose ook. Voorbeelden daarvan zijn reumatoïde artritis, chronische darmziekten, anorexia en een te snel werkende schildklier.

Risicogroepen Naar schatting hebben ongeveer 850.000 mensen in Nederland osteoporose. Daarvan is 90% vrouw en 10% man. Vrouwen krijgen vaker osteoporose doordat hun botafbraak sneller gaat dan die bij mannen. Vanaf de overgang maken vrouwen namelijk minder oestrogeen aan, een hormoon dat onder meer beschermt tegen osteoporose. Daarnaast spelen erfelijke factoren een rol. Osteoporose is een ziekte die vooral voorkomt bij mensen boven de vijftig. Als jongeren het krijgen, komt dit vaak door een (aangeboren) afwijking of het langdurig gebruik van medicijnen die botdichtheid verminderen.

Heb ik osteoporose? Osteoporose komt vaak pas aan het licht na een botbreuk. Een lichte belasting is dan soms al genoeg voor een botbreuk. Denk aan een pols die breekt tijdens het verzetten van een stoel of een misstap tijdens een wandeling. In Nederland geldt het advies om iedereen boven de leeftijd van vijftig jaar met een botbreuk te screenen op osteoporose. De enige manier om osteoporose aan te tonen, is door middel van een onderzoek naar uw botdichtheid, een zogenaamde DEXA-meting. Hierbij wordt de botdichtheid van uw heup en wervels gemeten.

Voorkomen van osteoporose Osteoporose is in sommige gevallen te voorkomen, afhankelijk van de oorzaak van de ziekte. Voor gezonde mensen helpt het om consequent voeding met voldoende calcium en vitamine D te nemen, voldoende te bewegen en niet te roken. Voor mensen met een aangeboren aandoening die osteoporose veroorzaakt, is het moeilijk om het risico de ziekte te krijgen kleiner te maken. Voor patiënten die osteoporose krijgen, bestaan goede medicijnen. Deze maken het mogelijk osteoporose – dus verdere botafbraak – te vertragen of stoppen. Sommige middelen stimuleren zelfs de opbouw van nieuw bot.

Leefstijladviezen Voeding Calcium Calcium zorgt voor sterke botten. Als u hier te weinig van binnenkrijgt, dan haalt uw lichaam calcium uit uw beenderen. Uw botdichtheid neemt dan sneller af. Voldoe daarom aan de calciumbehoefte van uw lichaam. Dit doet u door vier keer per dag iets te eten of drinken dat voldoende calcium bevat. Voorbeelden hiervan zijn:     

een glas melk een plak kaas (20 gram) een bakje yoghurt groente noten 2

 terug naar de inhoudsopgave

Het maakt hierbij niet uit of u magere, halfvolle of volle zuivelproducten gebruikt. Voor wie het een te grote opgave is om dagelijks voldoende calciumrijk te eten en drinken, bestaat de mogelijkheid extra calcium te nemen in tabletvorm. Overleg hierover met een arts. Geadviseerde hoeveelheden calcium (in milligram per dag) Voor de geadviseerde minimumhoeveelheid calciuminname per dag, onderscheiden we acht categorieën mensen, waarvan zes op basis van leeftijd.        

1-3 jaar: minimaal 500 mg per dag 4-8 jaar: minimaal 700 mg per dag 9-18 jaar: minimaal 1100 mg (meisjes) of 1200 mg (jongens) per dag 19-50 jaar: minimaal 1000 mg per dag 51-70 jaar: minimaal 1100 mg per dag 71 jaar en ouder: minimaal 1200 mg per dag zwangere vrouwen: minimaal 1000 mg per dag vrouwen die borstvoeding geven: minimaal 1000 mg per dag

Voor alle categorieën geldt 2500 mg als aanvaardbare bovengrens. Calciumrijke voedingsmiddelen glas melk (150 ml) glas karnemelk (150 ml) bakje yoghurt bord pap bakje vla bakje kwark plak kaas 48+ één opscheplepel gekookte groente (50 gr) handje gemengde noten (20 gr) volkoren boterham (35 gr)

180 mg 165 mg 190 mg 175 mg 160 mg 165 mg 155 mg 24 mg 16 mg 11 mg

Vitamine D Het lichaam heeft voldoende vitamine D nodig om calcium goed op te nemen uit de voeding. Het grootste deel daarvan maakt het zelf aan, onder invloed van zonlicht. Breng daarvoor elke dag minimaal vijftien minuten met een onbedekt gezicht en blote handen door in de buitenlucht. Vanwege het klimaat in Nederland maakt het lichaam vooral in de maanden april tot en met september vitamine D aan. In de herfst en winter is het afhankelijk van eerder opgebouwde reserves en voeding. Een aantal voedingsmiddelen bevat ook vitamine D. In bijvoorbeeld een aantal soorten halvarine, margarine en bak- en braadproducten zit een toegevoegde hoeveelheid. Daarnaast zit er van nature vitamine D in vette vis, zoals zalm en makreel. Vlees en eieren bevatten het ook, maar minder. Een aantal mensen haalt de minimale hoeveelheid vitamine D niet. In dat geval is extra inname door middel van medicatie mogelijk én noodzakelijk. Dit gebeurt op voorschrift van een arts. Wanneer het lichaam ouder wordt, neemt het vermogen om zelf vitamine D aan te maken bovendien af. Bij mensen met een donkere huidskleur is dit vermogen altijd kleiner dan bij mensen met een lichte huidskleur.

3

 terug naar de inhoudsopgave

In het volgende lijstje staat of u misschien extra vitamine D nodig hebt en hoeveel. Gebruiksadvies extra vitamine D Gebruik 10 microgram extra vitamine D per dag wanneer u behoort tot één van de volgende categorieën: kind tot 4 jaar dat voldoende calcium gebruikt*        

vrouw vrouw vrouw vrouw vrouw

van 4 tot en met 50 jaar met een donkere huidskleur van 4 tot en met 50 jaar die onvoldoende buitenkomt tot 50 jaar die een sluier draagt die zwanger is of borstvoeding geeft van 50 jaar of ouder met een lichte huidskleur die voldoende buitenkomt

man van 4 tot en met 70 jaar met een donkere huidskleur man van 4 tot en met 70 jaar die onvoldoende buitenkomt man van 70 jaar of ouder met een lichte huidskleur die voldoende buitenkomt

* Dit advies geldt niet voor kinderen die dagelijks meer dan een halve liter zuigelingenvoeding of opvolgmelk krijgen. Gebruik 20 microgram extra vitamine D per dag wanneer u behoort tot één van de volgende categorieën:  

man of vrouw met osteoporose man of vrouw die in een verpleeg- of verzorgingstehuis woont



vrouw van 50 jaar of ouder met een donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomt vrouw van 50 jaar of ouder die een sluier draagt



man van 70 jaar of ouder met een donkere huidskleur die onvoldoende buitenkomt



Bron: Gezondheidsraad. Advies ‘Naar een toereikende inname van vitamine D’,

Beweging Beweging is erg goed voor het opbouwen van uw botdichtheid. Wie jong begint met voldoende bewegen, profiteert daar zijn hele leven van. Beweging helpt niettemin ook oudere mensen bij het sterker maken van botten, ook als u al osteoporose hebt. Zorg dat u beweging krijgt op een manier die u zelf leuk vindt. Dat kan zijn door te sporten bij een club, maar ook door regelmatig te wandelen, fietsen, zwemmen, etc. Neem daarnaast bijvoorbeeld wat vaker de trap of fiets. Het voordeel van bewegen op een manier die u leuk vindt, is dat het daardoor makkelijker vol te houden is dan wanneer activiteiten als een verplichting voelen. Beweeg bovendien verantwoord. Zorg bijvoorbeeld voor goede schoenen, begin rustig en ken uw grenzen.

Vallen Als u osteoporose hebt, is het extra belangrijk om niet te vallen. Uw loopt daarbij namelijk groot risico iets te breken. Als u medicijnen gebruikt die u evenwicht beïnvloeden, als u minder ziet of al vaker viel, bespreek dit dan met een huisarts of verpleegkundige. Misschien is het mogelijk uw medicatie bij te stellen, of u krijgt een 4

verwijzing voor balanstraining. Zorg thuis voor goede verlichting en vaste ondergrond. Vermijd bijvoorbeeld gladde vloeren, losliggende tapijten en uitstekende hoeken.  terug naar de inhoudsopgave

Meer informatie Osteoporose Stichting Postbus 245 3620 AE Breukelen www.osteoporosestichting.nl [email protected] Stichting Voedingscentrum Nederland Postbus 85700 2508 CK Den Haag Speciale telefoonlijn voor vragen over voeding: 070-306 88 88 (op werkdagen van 9-17 uur) www.voedingscentrum.nl Valpreventie voor ouderen Stichting Consument en Veiligheid Postbus 75169 1070 AD Amsterdam Servicedesk: 020-511 4567 (op werkdagen van 9-13 uur) www.veiligheid.nl (kies kopje 'ouderen') [email protected]

Belangrijke telefoonnummers St. Elisabeth Ziekenhuis (algemeen):

(013) 539 13 13

Route 25 Interne geneeskunde

(013) 539 25 10

Voor meer medische informatie en informatie over het ziekenhuis, kijk op www.elisabeth.nl

Interne Geneeskunde, 1.542 02-14

Copyright© St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg afdeling Communicatie Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

5