OPLEIDING VOOR EEN ECOLOGISCHE KEUZE VAN BOUWMATERIALEN Met deze opleiding wil Leefmilieu Brussel aan verschillende professionele actoren de gelegenheid bieden om zich in te wijden of te perfectioneren in de kennis omtrent ecoconstructie, teneinde hen toe te laten bouw- en renovatieprojecten en gebouwbeheer te benaderen vanuit een verantwoord ecologisch en milieugerelateerd oogpunt. Deze opleiding heeft in het bijzonder tot doel om aan de professionals uit de ecoconstructie-sector de nodige kennis over te dragen inzake keuze en toepassing van milieuvriendelijkere, ecologische en vanuit gezondheidsoogpunt verantwoorde materialen.
Doelgroep: o Ontwerpers: architecten en ingenieurs; o Professionele bouwheren: openbare diensten en Brusselse overheden (gemeentelijk en regionaal, GOMB, GHMB, Woningfonds, ...) en private bouwheren; o Niet-handelsorganismen et verenigingen, actief in deze sector ; o Opdrachtgevers: privaat ondernemingen, actief in de bouwsector, enz. Na afloop van de opleiding beschikken de deelnemers over de nodige informatie en kennis om: o milieuvriendelijke en gezonde materialen te kiezen en toe te passen ; o middelen te ontwerpen en uit te voeren die de hoeveelheid bouwafval beperken en/of het afval of de afbraak te beheersen binnen economisch gunstige en voor de gebruikers comfortabele omstandigheden; o een lastenboek op te stellen; o door middel van de opgedane kennis bewuste keuzes inzake materiaalgebruik door te voeren (als bouwheer, beheerder of ontwerper). Elke opleidingsvoormiddag omvat: o Een theoretisch gedeelte onder de vorm van lezingen door verschillende sprekers (met illustratie van de behandelde onderwerpen door middel van concrete voorbeelden); o Een praktijkgedeelte waarbij de behandelde materie concreet wordt toegepast, door middel van: • Toepassing van de behandelde principes op twee concrete projecten, van verschillende aard en omvang (een klein renovatieproject en een groter nieuwbouwproject); • Opstellen van lastenboekartikels, telkens toegepast op de tijdens het theoretisch gedeelte behandelde onderwerpen; • Aandachtpunten op de werk (indien pertinent); o Tijd voorzien voor interactie tussen de deelnemers en sprekers. Verschillende thema's worden tijdens de vormingscyclus doorlopend behandeld: o De begrippen milieu-impact, grijze energie, gezondheidsimpact, recyclagegehalte en recycleerbaarheid enz. van de behandelde bouwmaterialen; o Milieulabels, technische certificaties, normen, enz.; o Voorkomen van afval en afvalbeheer.
Dag 1 • De inzet
Dinsdag 21 april 2009
Bekwaamheden • De basisprincipes inzake ecologische materiaalkeuze kennen. Methode • Introduceren en uiteenzetten van de principes die aan de basis liggen van een duurzame en geïntegreerde materiaalkeuze. Initiatie door middel van een bezoek aan een representatief kenniscentrum. 8. 30
Onthaal.
9.00
Welkomstwoord.
Sophie Duterne Leefmilieu Brussel – Dpt Eco – constructie.
Fr-Nl
9.15
Quiz.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.45
Basisprincipes van de industriële ecologie, duurzaamheidslagen, spaarzaam materiaalgebruik.
Benoît Thielemans Facilitator eco-constructie - CERAA.
Fr
10.30 Pauze (20’)
Koffiepauze.
10.50
Milieuimpact, levenscyclus, labelisering, down-cycling, recuperatie en hergebruik van materialen.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
11.30
Voorstelling van de twee projecten die doorheen de volledige vormingscyclus de basis zullen vormen voor de praktijkateliers.
CERAA Olivier Henz - ECORCE.
Fr
12.45
Lunch.
13.30
Vertrek met de bus voor een bezoek van Kamp C (Provinciaal Centrum Duurzaam Bouwen en Wonen) in Westerlo.
17.30
Einde van de studiedag en terugkeer naar het BIM.
Dag 2 • De structuur van het gebouw
Fr-Nl
Dinsdag 28 april 2009
Bekwaamheden • De middelen kennen om een duurzaam ecologisch constructief systeem te kiezen en voor te schrijven. Methode • De impact van de keuze van een constructief systeem en de bijhorende levenscyclus begrijpen. Concrete voorbeelden van door ontwerpers gemaakte keuzes. Productie, beheer en recyclage van afval en de bestaande verwerkingsnetwerken. 8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.10
Levenscyclus van ruwbouw, beheer van bouwafval.
Sébastien Breels - MATRICIEL.
9.40
Recyclage- en verwerkingsnetwerken van bouwafval.
Spreker te bepalen.
10.10
De keuze van een ecologisch verantwoord en aangepast constructief systeem.
Vincent Szpirer - R2D2.
Fr
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Hout, een ecologisch materiaal? PEFC- en FSC-label, behandeling van hout.
Michaël Bolle - Architect.
Fr
11.20
Recyclage van materialen – Analyse van de kosten van recyclage (financiëel en milieugerelateerd).
Jeroen Vrijders - CSTC.
Nl
12.15
Praktijkatelier: toepassing van de behandelde materie.
CERAA - ECORCE - R2D2.
Fr - Nl
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Dag 3 • De schil van het gebouw
Fr
Dinsdag 05 mei 2009
Bekwaamheden • De middelen kennen om een duurzame ecologische gebouwschil te kiezen en voor te schrijven. Methode • Evaluatie van een gebouwschil en zijn impact door middel van een analyse van de levenscyclus. Illustratie en motivatie van door ontwerpers gemaakte keuzes. Het 'cradle to cradle'-principe en voorbeeldanalyses. Deelname van een ontwerper aan het praktijkatelier. 8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.10
LCA-analyse – CO2-impact – illustratie door midden van een voorbeeld.
Sébastien Breels – MATRICIEL.
Fr
9.40
De keuze van materialen voor de gebouwschil: analyse aan de Pierre Somers - TRAIT SA. hand van voorbeelden.
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Het Cradle to Cradle-principe in de bouwsector: analyse aan de hand van voorbeelden.
Serge de Geldere - FUTURE PROOFED CONSULTANCE.
Nl
11.50
Praktijkatelier: toepassing van de behandelde materie.
CERAA - ECORCE - TRAIT SA.
Fr - Nl
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Fr
Dag 4 • Thermische en akoestische isolatie en luchtdichtheid
Dinsdag 12 mei 2009
Bekwaamheden • De kwaliteit van een ecologische isolatie (thermisch en/of akoestisch) en luchtdichting kunnen evalueren en een juiste keuze kunnen maken. Methode • De hoofdprincipes inzake thermische en ecologische isolatie en luchtdichtheid benoemen en uiteenzetten, vanuit duurzaamheidsoogpunt. Het gedrag van een materiaal begrijpen op basis van zijn specifieke eigenschappen (inertie, defasering, afkoeling, oververhitting,...). Concrete toepassingsvoorbeelden van ecologische isolatiematerialen. Advies van professionelen die eveneens aanwezig zullen zijn tijdens het praktijkatelier. 8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
9.10
Thermische en akoestische isolatie: voorstelling van de VIBE. verschillende milieuvriendelijke materialen, vergelijking van de verschillende belgische en europese technische certificaties (ATG, ETA,...), normen en milieulabels.
Nl
9.50
Luchtdichtheid: keuze van milieuvriendelijke materialen, impact op gebruikscomfort en gezondheid.
Fr
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Ecologisch isoleren van een gebouw: tips en aandachtspunten David Fleury - LIMBOURG & FLEURY Fr – praktijkervaring van een gespecialiseerd aannemer. SPRL.
11.20
Ecologische materialen en pathologiëen in de gebouwconstructie.
Olivier Henz ECORCE.
Fr
11.50
Praktijkatelier: toepassing van de behandelde materie.
CERAA - ECORCE - LIMBOURG & FLEURY SPRL - ISOPROC.
Fr - Nl
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Liesbet Temmerman - CERAA.
André Baivier – ISOPROC.
Dag 5 • Ramen in gevelopeningen en hergebruik van materialen
Fr-Nl
Mardi 19 mai 2009
Bekwaamheden • De juiste keuze van ramen en deuren in gevelopeningen. Hergebruik van bouwmaterialen. Methode • De aandachtspunten inzake de keuze van een materiaal voor ramen of deuren kennen. Recyclage en hergebruik van materialen. Concrete voorbeelden. 8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.10
Renovatie van bestaande ramen.
Jérôme Bertrand - De Stadswinkel.
Fr
9.40
Ramen: milieuimpact van materialen.
Sébastien Breels MATRICIEL.
Fr
10.10
De juiste beglazing kiezen, rekening houdend met de recyclagemogelijkheden.
Michel Gevaert - Federatie van de Glasindustrie VZW.
Fr
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Recuperatie en hergebruik van materialen: voorbeelden. Deconstructie in een ontwerp.
Marteen Gielen - ROTOR ASBL.
Nl
11.45
Praktijkatelier; toepassing van de behandelde materie.
CERAA - ECORCE - Centre Urbain.
Fr - Nl
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Dag 6 • Flexibiliteit en aanpasbaarheid
Dinsdag 26 mei 2009
Bekwaamheden • De elementen kennen en herkennen die een project flexibel en aanpasbaar maken. Methode • Het project bedenken en van het begin aan systemen en inrichtingen ontwerpen die het mogelijk maken een project aan te passen en met de tijd te laten evolueren naar een andere typologie. Voorbeelden van concrete projecten. Illustratie van de vaak als problematisch geziene punten en hoe ze om te vormen tot opportuniteit. Deelname van een ontwerper aan het praktijkatelier. 8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
9.10
Een plan concipiëren zodat een project aanpasbaar en flexibel Sabine Leribaux - Architect. is. Prefabricatie. Voorbeeldproject: Aeropolis.
Fr
9.50
Aanpassing van de uitrusting om hun verplaatsing te vermijden Philippe Gruloos - ISA SAINT LUC tijdens de herinrichtingwerken. BXL.
Fr
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Ruimtelijke inrichting: studie van het project Van Volxem – bureelruimte omgevormd tot huisvesting.
Alain Wouters - ART AND BUILD.
11.20
Spaarzaam materiaalgebruik – hergebruik van bestaande en toepassing van ruwe materialen.
Spreker te bepalen.
11.50
Praktijkatelier: toepassing van de behandelde materie.
CERAA - ECORCE - ISA SAINT LUC BXL.
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
Fr
Fr - Nl
Dag 7 • Niet-dragende wanden - maatwerk - afwerking
Dinsdag 02 juni 2009
Bekwaamheden • De middelen en manieren kennen om een ruimte in te delen met wanden uit ecologische materialen, alsook inzake ecologische binnenafwerking. Methode • De verschillende elementen begrijpen waarmee rekening moet worden gehouden bij de keuze van een plaatmateriaal of vloerafwerking. Begrippen: gezondsheidsimpact, emissies, schadelijke stoffen, vochtregulerende eigenschappen, dampopen, enz.
8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.10
Plaatmaterialen (MDF, OSB, gipsplaat, onderdak,...): ecologische en gezonde keuzes.
Michaël Bolle - ARCHITECT.
Fr
9.50
Binnenbepleistering: kalk, klei, gips,...
Marc Swolfs - ARTE-CONSTRUCTO.
Fr
10.30 Pauze (20’)
Koffiepauze.
10.50
Vloerafwerking (soepele vloerbekledingen, hout, tegels,...).
VIBE.
Nl
11.40
Plaatsing van afwerkingsmaterialen: ervaringen van een leverancier.
CARODEC.
Fr
12.10
Praktijkatelier: toepassing van de behandelde materie.
CERAA - ECORCE - CARODEC ARTE-CONSTRUCTO.
Fr - Nl
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Dag 8 • Binnenafwerking – verf, pleisterwerk, olie en vernis
Dinsdag 09 juni 2009
Bekwaamheden • De middelen en manieren kennen om een juiste keuze te maken inzake verf, pleisterwerk, vernis,.. Methode • De impact van de materiaalkeuze begrijpen met betrekking tot de duurzaamheidslagen van een gebouw. Begrippen: gezondsheidsimpact, emissies, schadelijke stoffen, vochtregulerende eigenschappen, dampopen,... Advies van professionelen uit de sector, die eveneens aanwezig zullen zijn tijdens het praktijkatelier.
8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.10
Milieuimpact van afwerkingsmaterialen.
Françoise Jadoul Espace Environnement.
Fr
10.00
Gezondheidsimpact van afwerkingsmaterialen.
Spreker te bepalen.
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Muurverven voor binnen, olie en vernis voor hout – specifieke eigenschappen en verwerking.
Frank Willersin - BIOFA.
Fr
11.40
Praktijkatelier: toepassing van de behandelde materie.
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
CERAA - ECORCE - BIOFA.
Fr-Nl
Dag 9 • Analyse van de bestaande informatiebronnen – opstellen van een lastenboek Dinsdag 16 juni 2009 Bekwaamheden • De middelen en manieren kennen om de opgedane kennis te integreren in een lastenboek Methode • De belangrijkste informatiebronnen oplijsten en leren hoe ze te gebruiken, vergelijken en combineren. Overzicht van de milieulabels, hun betekenis, de garanties die ze bieden. De tijdens de opleiding behandelde principes integreren in een lastenboek: concreet voorbeeld en advies van een professionnal. 8. 30
Onthaal.
9.00
Inleiding van de studievoormiddag.
Liesbet Temmerman - CERAA.
Fr-Nl
9.10
Samenvatting en gebruik van de beschikbare bronnen inzake de ecologische keuze van materialen: labels, EPD, databanken, normen,...
Sophie Trachte - UCL (ARCHITECTURE ET CLIMAT).
Fr
10.30 Pauze ( 20’)
Koffiepauze.
10.50
Opstellen van een lastenboek.
Olivier Henz - ECORCE.
Fr
12.45
Einde van de studievoormiddag en evaluatie. Lunch.
Dag 10 • Slotdag 8. 30
Onthaal.
9.00
Praktijkateliers – Plaats: ESPACE FORMATION PME te Ukkel. Doel: manipuleren en/of praktisch toepassen van ecologische bouwmaterialen.
12.30 Pauze ( 45’)
Lunch.
13.15
Vertrek met bus vanuit ESPACE FORMATION PME – Werfbezoeken.
17.30
Einde van de studiedag en terugkeer naar de ESPACE FORMATION PME.
Dinsdag 23 juni 2009
Fr-Nl
Fr-Nl
PRAKTISCHE INFORMATIE Volledige en korte formules – plaats en datum
Volledige formule
De volledige formule omvat de deelneming aan het geheel van de cursussen (workshop en bezoeken inbegrepen – zie gedetailleerd programma): • 21/04 : van 9.00 tot 17.30 uur • 28/04, 05/05, 12/05, 19/05, 26/05, 02/06, 09/06, 16/06 : van 9.00 tot 13.00 uur • 23/06 : van 9.00 tot 17.30 uur Inschrijvingsgeld : 150 €. Aantal deelnemers : maximum 40 personen. Korte formule De korte formule omvat de deelneming aan de volgende cursussen (zie gedetailleerd programma): •
21/04 (van 9.00 tot 17.30 uur) : "De inzet" : de grondbeginsels van de ecologische keuze van de materialen (voormiddag) en bezoek (namiddag); 16/06 (van 9.00 tot 13.00 uur) : "Analyse van de bestaande informatiebronnen en opstellen van een lastenboek"; 23/06 (van 9.00 tot 17.30 uur) : "Slotdag" : praktische oefeningen (voormiddag) en bezoek van werken in uitvoering (namiddag).
• •
Inschrijvingsgeld : 75 €. Aantal deelnemers : maximum 55 personen (waarvan 40 voor de volledige formule). Plaats Alle cursussen vinden plaats bij : Leefmilieu Brussel – zaal C1.3 Gulledelle 100 1200 BRUSSEL De workshop van 23/06 (voormiddag) zal uitzonderlijk plaats vinden bij ESPACE FORMATION PME (Stallestraat 292 b te 1180 Brussel). Voor de bezoeken is een bus voorzien : vertrek en aankomst bij Leefmilieu Brussel BIM voor het bezoek van de eerste dag (21/04); vertrek en aankomst bij ESPACE FORMATION PME voor het bezoek van de laatste dag (23/06).
Ligging De opleiding zal plaats vinden bij Leefmilieu Brussel – BIM, Gulledelle 100, 1200 Brussel. U kunt BIM bereiken via de E40, uitrit 19 naar CORA toe (Leefmilieu Brussel BIM bevindt zich juist tegenover deze zaak). Het is nochtans niet makkelijk om een parkeerplaats te vinden op de parking van Leefmilieu Brussel en in de omgeving ook niet. We raden U daarom aan zich naar het opleidingcentrum te begeven met behulp van het gemeenschappelijk vervoer. BIM heeft regelmatige busverbindingen : lijn 45 (halte Gulledelle), lijn 79 (halte Twee Huizen) en lijn 27 (halte Andromeda) die over verscheidene overstapstations met de metrolijnen beschikken. Voor de dienstregelingen, de routebeschrijving en de vereiste tijd, raadpleeg www.mivb.be. Vanaf het Roodebeek metrostation is het 15 minuten lopen tot bij BIM. Informatie op www.ibgebim.be (Wat zijn we ? > Ligging).
Deelnameattest De deelnemers aan de opleiding of ze nu de volledige formule of de korte formule hebben gevolgd krijgen op het einde van de cyclus een attest afgeleverd door de regio Brussel-Hoofdstad voor zover dat ze de hele gekozen opleiding hebben gevolgd.
Taalgebruik De hele cyclus zal in het Nederlands en in het Frans verlopen, de taalafwisseling zal goed als mogelijk behouden worden. De naam en de taalrol van de opleiders worden in het gedetailleerde programma vermeld.
Betaling Het inschrijvingsgeld is betaalbaar na de inschrijvingsbevestiging. Op de eerste opleidingsdag zullen de deelnemers een document invullen waarin ze de data voor het opstellen van de factuur zullen vermelden. De factuur zal aan de deelnemers worden opgestuurd in de loop van de cyclus.
Inschrijvingen Daar de beschikbare plaatsen beperkt zijn, zullen de inschrijvingen aan een voorafgaande selectie worden onderworpen die gegrond zal zijn op de overeenstemming van de opleiding met de volgende aspecten : - Het profiel van de kandidaat, zijn functie, de inhoud van zijn dagelijks werk; - Het milieubeleid van de instelling. De inschrijvingsperiode gaat van de maandag 23 maart tot de woensdag 15 april inbegrepen. Een inschrijvingsbevestiging zal aan de kandidaten worden opgestuurd in de vijf dagen na de ontvangst van het inschrijvingsdocument.
Het inschrijvingsformulier kan worden gedownload op de site van Leefmilieu Brussel BIM : www.leefmilieubrussel.be > Professionelen > Opleidingen en seminaries. Het inschrijvingsformulier moet teruggestuurd worden naar : Hugues Luyckfasseel ESPACE FORMATION PME Stallestraat 292b 1180 Brussel Tel.: (02) 370 86 37 Fax: (02) 370 86 31 E-mail :
[email protected] Per email, per post of per fax.
De opleidingscyclus werd tot stand gebracht door : Leefmilieu Brussel - BIM Gulledelle, 100 1200 BRUSSEL Afdeling Ecoconstructie Sophie Duterne Tel : 02 / 775 76 39 Fax : 02 / 563 41 21 Mail :
[email protected]
De door Leefmilieu Brussel – BIM aangestelde operator is : ESPACE FORMATION PME Stallestraat 292b 1180 Brussel Tel.: 02 / 370 86 37 Fax: 02 / 370 86 31 Met de medewerking van : CERAA Steenweg op Charleroi, 134 – 1060 BRUSSEL Tel : 02 / 536 09 27 Fax : 02 / 539 40 69 Le Centre de Référence (CDR) Vilvoordse steenweg 66 – 1120 Neder-over-Heembeek Tel: 02 / 243 01 62
