22‐1‐2014
RTC scholenproject
passiefhuis en BEN bouwdetails praktijkbegeleiding en praktijkopleiding
onze missie: Omdat comfortabel wonen een behoefte is van iedereen, (ver-)bouwt Bostoen betaalbare, energiezuinige wooneenheden met respect voor mens en milieu. Klantentevredenheid is onze drijfveer, kwaliteit is ons DNA.
1
22‐1‐2014
Passiefhuizen in Vlaanderen Bostoen 24,4%
135 000m² gecertificeerde vloeroppervlakte
WAAROM:
PEOPLE
Comfortabel Aangenaam Besparend
PLANET
Duurzaam Milieuvriendelijk
PROFIT
Uniek Vooruitstrevend Kwalitatief
CO2-uitstoot = wereldprobleem
2
22‐1‐2014
Energieverbruik standaardwoning
Wettelijke normering
TIP: een huis dat vandaag niet passief gebouwd wordt, zal binnen 7 jaar al verouderd zijn
” Betaalbare Passiefhuizen zijn vandaag de enige verantwoorde keuze voor morgen ”
Stephan BOSTOEN Afgevaardigd bestuurder Bostoen nv
3
22‐1‐2014
1| het passiefhuis
isolatie
40,1%
4
22‐1‐2014
tochtvrij
13,5%
5
22‐1‐2014
Convectie door lucht (warmte) lekken
Tochtvrij: detail buitenschrijnwerk
ventilatie
19,8%
6
22‐1‐2014
Ventileren?!
Ventilatie | concept: http://www.youtube.com/watch?v=05NVgfAR3ac
Ventilatie | concept: - in een vroege ontwerpfase. - voorberekening volgens recentste wetgeving en normen. - ventilatieplannen volledig uittekenen. - KIS: Keep It Simple… dummy proofed… - correct opgeleide uitvoerder voorzien.
7
22‐1‐2014
Kwaliteitsgarantie =
Comfortgarantie
Voordelen…
Verhoogd leef-en wooncomfort
Geen ‘koudebruggen’
minder energieverbruik = lagere factuur
100% gegarandeerd
8
22‐1‐2014
…en vooroordelen
Warm in de winter?
Een raam openzetten: Mag dat?
Een passiefhuis: is dat betaalbaar?
Kan alles passief?
2| scholen project
DOEL: Leerlingen van bouwscholen vertrouwd maken met de opbouw van een passieve woning. HOE: klein passiefhuisje construeren. MODULES: 1. Opleiding leerkrachten 2. Leerlingen voeren passieve constructie uit 3. Onderwijstalent kenbaar maken aan ouders
9
22‐1‐2014
projectspecifieke materialen: - spouwisolatie: UNILIN 16cm - pluggen: resto - tape + folie: belgaclima - dakpanelen: UNILIN (U <0,15) - glaswol: ? - deur (passiefdeur): kochs? - 2 ramen (glas <0,7): - 1 dakraam: velux? - PU schuim: ?
0 euro (20 x 30 m²) 0 euro 0 euro 0 euro (3 x 80br) (< 800 euro) 0 euro (< 500 euro)
materialen uit “standaard” school:
10
22‐1‐2014
Workshop bouwdetails: van fundering tot dak
Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 3| koudebruggen
11
22‐1‐2014
CONDENS = vocht + koud oppervlakte
KOUD OPPERVLAKTE: definitie koudebrug?
Bouwknopen: koudebruggen GEVAREN: Oppervlaktecondensatie schimmelvorming
12
22‐1‐2014
Bouwknopen: koudebruggen • THEORIE: koudebruggen = temperatuursfactor < 0,7.
= verschil oppervlaktetemp. aan binnenzijde muur ie en buitentemperatuur e, indien verschil tussen binnentemperatuur i en buitentemperatuur e = 1K. WTCB, Vochthuishouding in gebouwen, Brussel, WTCB, Technische
voorlichting 153, 1984, p. 19.
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: koudebruggen • REKENVOORBEELD 1: Oppervlaktetemptemperatuur koudebrug = 12° Buiten = 0° / Binnen = 20° = (12 - 0) / (20 - 0) = 0.6 = KOUDEBRUG
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: koudebruggen • REKENVOORBEELD 2: Oppervlaktetemptemp. koudebrug = 9° Buiten = -10° Binnen = 20° = (9 – (-10)) / (20 – (-10)) = 0.633 = KOUDEBRUG
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
13
22‐1‐2014
Bouwknopen: koudebruggen Oppervlaktetemperatuur van de koudebrug ? ISOLEREN tot aan koudebrug mag! = warmer binnenoppervlak (computersimulatie én praktijkmeting) Kleiner risico op condensatie & schimmel bij gelijk binnenklimaat !! *
* beter luchtdicht => VENTILATIE bestuderen
Bouwknopen: koudebruggen • Oppervlaktecondensatie voorkomen? 1. Binnentemperatuur verhogen door: Koudebrug vermijden / isoleren Lokalen verwarmen = oppervlaktetemperatuur stijgt (MAAR: achter kasten, gordijnen,… komt de warmte niet) 2. Vochtigheid verlagen ventileren
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: koudebruggen • Term ‘ koudebruggen’ – Negatieve connotatie (door de vocht- en schimmelproblemen) – Duidt hoofdzakelijk op SLECHT ontworpen / slecht uitgevoerde bouwdetails
Isolatie in spouw TE LAAG GESTOPT
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
14
22‐1‐2014
Bouwknopen: koudebruggen • Term ‘ koudebruggen’ Indien koudebrug GOED is ontworpen / goed uitgevoerd, is het eigenlijk geen ‘koudebrug’ meer!
Isolatie TOT BOVEN + aansluiting met ISOLERENDE STEEN
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: koudebruggen • PROBLEEM: • Term ‘ koudebruggen’ – Negatieve connotatie (b.v. vocht- en schimmelproblemen) – Duidt hoofdzakelijk op slecht ontworpen/slecht uitgevoerde bouwdetails Indien koudebrug goed is ontworpen/ goed uitgevoerd, is het eigenlijk geen ‘koudebrug’ meer!
• OPLOSSING: • Vervangen door BOUWKNOPEN – Positievere benadering – Geeft geen oordeel over goed of slecht
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 4| bouwknopen EPB
15
22‐1‐2014
http://www.energiesparen.be/epb/bouwknopen
Bouwknopen: definities BOUWKNOPEN – Positievere benadering – Geeft geen oordeel over goed of slecht
BOUWKNOPEN = “Samenkomen van scheidingsconstructies” = “Doorboring van isolatielaag van scheidingsconstructie”
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities • Wat is een SCHEIDINGSCONSTRUCTIE ? verkorte benaming voor “scheidingsconstructie van het verliesoppervlak” (in wetgevende teksten) • Wat is een SCHEIDINGSCONSTRUCTIE ? = bouwdeel dat het beschermd volume afschermt van • Buiten • Grond/kelder/kruipruimte • AOR
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
16
22‐1‐2014
Bouwknopen: definities Scheidingsconstructies van het verliesoppervlak schermen het beschermd volume af van Aanpalende woning
BESCHERMD VOLUME ‐ BUITEN ‐ GROND ‐ AOR
AOR
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities Scheidingsconstructies van het verliesoppervlak schermen het beschermd volume af van Aanpalende woning
BESCHERMD VOLUME ‐ BUITEN ‐ GROND ‐ AOR
AOR
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities Scheidingsconstructies van het verliesoppervlak schermen het beschermd volume af van Aanpalende woning
BESCHERMD VOLUME ‐ BUITEN ‐ GROND ‐ AOR
AOR
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
17
22‐1‐2014
Bouwknopen: definities Schematische synthese
! Niet alle bouwknopen zijn aangeduid
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities • Hulpmiddel om bouwknopen van dit type te lokaliseren: Overal waar de uiterste grenslijnen van scheidingsconstructies samenkomen, ontstaan sowieso bouwknopen
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities – LINEAIRE bouwknopen • Type 1: Samenkomen van 2 scheidingsconstructies • Type 2: Doorboring van isolatielaag van éénzelfde scheidingsconstructie
– PUNT bouwknopen • Doorboring van isolatielaag van éénzelfde scheidingsconstructie
MAAR: – Lineaire en puntvormige onderbrekingen EIGEN AAN EEN SCHEIDINGSCONSTRUCTIE en over het oppervlak ervan verdeeld, zijn GEEN bouwknopen • In te rekenen in U-waarde van scheidingsconstructie • b.v. houtskeletbouw, spouwankers, aansluiting raamprofiel+glas, …
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
18
22‐1‐2014
Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop – TYPE 1: waar 2 scheidingsconstructies samenkomen • Dakopstand (dak+gevel) • Raam- en deuraansluitingen (raam+gevel) • Funderingsaanzet (gevel + vloerplaat) • …
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop – TYPE 1: waar 2 scheidingsconstructies samenkomen • VOORBEELD: Gemene muur tegen onderdak = isolatie onderbroken
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop – TYPE 2: daar waar de isolatielaag van een bepaalde scheidingsconstructie lijnvormig onderbroken wordt • Balkons • Kolommen • Regenpijpen… Enkel kijken in het vlak van de scheidingsconstructie zelf
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
19
22‐1‐2014
Bouwknopen: definities LINEAIRE bouwknoop NIET: Wat zijn geen lineaire bouwknopen? – Lijnvormige onderbrekingen eigen aan scheidingsconstructie in te rekenen in U-waarde – Bouwknopen in scheidingsconstructie volledig in contact met grond Moeten niet ingerekend worden wegens verwaarloosbaar warmteverlies
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities PUNT bouwknoop – daar waar isolatielaag van bepaalde scheidingsconstructie puntvormig onderbroken wordt door materiaal met hogere warmtegeleidbaarheid • Kolom parkeergarage bij isolatie tegen plafond • Bevestigingspunten van b.v. zonnecollector op plat dak, borstwering, …
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: definities PUNT bouwknoop – daar waar isolatielaag van bepaalde scheidingsconstructie puntvormig onderbroken wordt door materiaal met hogere warmtegeleidbaarheid • VOORBEELD: Metalen kolom draagstructuur op thermische onderbreking ! Nog steeds puntkoudebrug! WANT: metalen draadstangen door de isolatie
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
20
22‐1‐2014
Bouwknopen: definities PUNT bouwknoop NIET: Wat zijn geen puntbouwknopen? – Puntvormige onderbrekingen eigen aan scheidingsconstructie b.v. spouwankers, … in te rekenen in U-waarde – Ventilatiekanalen, rookgasafvoerkanalen etc. die isolatielaag doorboren – Snijpunt van 2 of 3 lineaire bouwknopen Verwaarloosbaar warmteverlies – Bouwknopen in scheidingsconstructie in volledig contact met de grond b.v. paalfunderingen
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: berekening • Lijnwarmtedoorgangscoëfficiënt = uitgedrukt in Ψe [W/mK] = de extra warmtestroom t.o.v. de ééndimensionale referentie bij een temperatuursverschil van 1K tussen de omgevingen aan weerszijden van de bouwknoop Te
Q2D/3D
e
Q 2D/3D Q 1D Ti Te
W mK
Ti *Lengte bouwknoop = 1m
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: berekening • Lijnwarmtedoorgangscoëfficiënt Ψe [W/mK] = het extra warmteverlies t.o.v. de ééndimensionale referentie bij een temperatuursverschil van 1K tussen de omgevingen aan weerszijden van de bouwknoop OP BASIS VAN BUITENAFMETINGEN
Te
Ψe e Q1D‐dak
Ti
Q 2D/3D Q 1D Ti Te
W mK
Q1D‐wand
*Lengte bouwknoop = 1m
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
21
22‐1‐2014
Bouwknopen: berekening VOORBEELD Udak= 0.271 W/m2K
Uwand = 0.370 W/m2K
FOUT: spouwisolatie stopt te laag
knooppunt KOUDEBRUGVRIJ !!
FOUT: koudebrug boven draagvloer
= “warmtebrug”
Ψe = 0.304 W/mK
Ψe = ‐0.034 W/mK
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: berekening • VEREENVOUDIGDE WAARDEN voor de lineaire warmtedoorgangscoëfficiënten zijn vastgelegd in: NBN 62-002(2008) bijlage H = waarden bij ontstentenis Ψ die het maximale koudebrugeffect benaderen van de in de praktijk voorkomende gevallen, d.w.z. dat zij de warmteoverdracht doorheen de koudebrug niet onderschatten.
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: in EPB • HUIDIG: VOLGENS bijlage IV v.d. energieprestatieregelgeving
,
wijziging dd 20/03/2009
• ‘EPB-aanvaarde bouwknopen’ waarvoor forfaitaire toeslag geldt: Hoofdzakelijk a.d.h.v. databank met EPB-aanvaarde bouwknopen • Eigen detail moet binnen strikte toepassingsvoorwaarden overeenkomen met detail uit databank
Maar ook • detail uit databank aanpassen in KOBRA • numerieke berekeningen volgens EN ISO 10211
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
22
22‐1‐2014
Bouwknopen: in EPB • VANAF 1 januari 2010: koudebruggen verplicht inrekenen in K-peil • 3 opties (besluiten nog niet goedgekeurd door regering!): A. Het effect van alle koudebruggen wordt ‘exact’ ingerekend, hetzij 3D hetzij 2D. B. Zoveel mogelijk te voldoen aan de voorschriften van koudebrugarm detailleren (basisregels,Ψlimiet) waardoor een kleine forfaitaire toeslag volstaat. Wat niet voldoet, wordt extra ingerekend. C. Er wordt geen moeite gedaan, met als gevolg een hoge, forfaitaire bestraffing.
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 5| bouwknopen databanken
Bouwknopen: databank WTCB Huidige databank raadpleegbaar: www.wtcb.be/go/koudebruggen Niet meer als officieel beoordelingsinstrument ! Wél als voorbeelddatabank en als ‘bibliotheek’ voor beschikbare, in KOBRA aan te passen details
Databank = moeilijk werkbaar als officiële basis voor ‘goede’ details Heroriëntering noodzakelijk! Ander criterium nodig voor EPB-aanvaarde bouwknopen basisregels voor koudebrugarm detailleren in opmaak, moeten nog worden goedgekeurd door regering
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
23
22‐1‐2014
Bouwknopen: databank WTCB Huidige databank raadpleegbaar: www.wtcb.be/go/koudebruggen TETRA-project Koudebrug-IDEE = 150 oplossingensuggesties = lambda-waarden aanpasbaar in KOBRA-software (gratis!) Overzicht koudebrug-projecten uit het verleden/heden - IAKOB - EP-bridge & PAThB 2010 -… KOBRA-software - voor het aanpassen van de IDEE-details - gratis te downloaden op www.wtcb.be/go/KOBRA (onderaan site)
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: databank WTCB -
Opgaande muur in hellend dak Voorbeeld uit databank: Snelbouw loopt door tot onderdak
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: databank WTCB -
Opgaande muur in hellend dak Voorbeeld uit databank: In dakisolatielaag: ytong ipv snelbouw Verbetering: - 0.03 ipv 0.00
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
24
22‐1‐2014
Bouwknopen: databank WTCB -
Opgaande muur in hellend dak Aanpassing aan praktijk: Isolatie op draagmuur verbetering: - 0.059 ipv - 0.03
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: databank WTCB -
Muurisolatie naar vloerisolatie Voorbeeld uit databank: Snelbouw loopt door tot op fundering
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Bouwknopen: databank WTCB -
Muurisolatie naar vloerisolatie Voorbeeld uit databank: Aansluiting isolatie: perinsul ipv snelbouw Verbetering: - 0.02 ipv 0.02
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
25
22‐1‐2014
Bouwknopen: databank WTCB -
Muurisolatie naar vloerisolatie Voorbeeld uit databank: Aansluiting isolatie: ytong ipv snelbouw Verbetering: - 0.04 ipv 0.02
Opmaak: Arch. Christophe Debrabander, 2009
Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 6| bouwdetails stad gent
26
22‐1‐2014
muurvoet - fundering
27
22‐1‐2014
muurvoet - fundering a| bouwfolies ≠ doorbreking… = cementering => berekenen? of 0,20 W/mK
muurvoet - fundering b| tussenvoeging isolerend deel - lambda ≤ 0,2 W/mK ytong = 0,120 - R ≥ min (R/2 , R/2 , 2) = 0.25/0.12 = 2.08 - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) ext = 25 cm = OK int = 17 cm = OK bij folie
28
22‐1‐2014
29
22‐1‐2014
buitenschrijnwerk
30
22‐1‐2014
buitenschrijnwerk a| bouwfolies ≠ doorbreking (waarom folie?)
buitenschrijnwerk b| tussenvoeging isolerend deel - lambda ≤ 0,2 W/mK PUR = 0,040 - R ≥ min (R/2 , 1,5) = 0.08/0.04 = 2 - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) 5 cm @ iso = OK volledig @ raam = OK
buitenschrijnwerk c| beperkte doorboring
31
22‐1‐2014
buitenschrijnwerk x| multiplex tegen raam? - lambda ≤ 0,2 W/mK MPX = 0,170 - R ≥ min (R/2 , 1,5) = 0.32/0.17 = 1.88 - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) dcont = OK (PU extra opl.)
buitenschrijnwerk a| bouwfolies ≠ doorbreking b| tussenvoeging isolerend deel - lambda ≤ 0,2 W/mK - R ≥ min (R/2 , 1,5) - dcont ≥ min (dins/2, dx/2) c| beperkte doorboring x| multiplex telt niet mee dagkantisolatie telt niet mee
32
22‐1‐2014
33
22‐1‐2014
Workshop bouwdetails: van fundering tot dak 7| oefening in groep
8| werfbezoeken
OPLEIDING 23 januari 2014 praktijk: bredene: buitenschrijnwerk plaatsen (2 werven); > ploegen aanwezig tot 15u45 oostende: gevelsteen in uitvoering (pannen klaar) + zelf luchtdichtheid scharnierdak kleven. > plooiladders meenemen?
34
22‐1‐2014
Bredene: zeekoetstraat
Oostende: Prins Roselaan
Bedankt voor uw aandacht!
35