ONOPLOSBARE SCHULDSITUATIES over de toegankelijkheid van het huidige systeem van schuldhulpverlening door Gercoline van Beek en Marc Anderson (HU)
Agenda • Aard en omvang schuldenproblema?ek in Nederland • Huidige systeem van schuldhulpverlening • Onoplosbare schuldsitua?es: knelpunten en aanbevelingen • Discussie o.l.v. Jetske de Jong (S?mulansz)
Omvang schuldenproblema?ek • 1 op de 6 huishoudens heeJ of loopt het risico op problema?sche schulden (Kerckhaert & De Ruig, 2013) – Meer dan de helJ maakt geen gebruik van schuldhulpverlening
• Minstens 15% van de huishoudens heeJ te maken met erns?ge betalingsachterstanden (Madern, 2014) – Aantal s?jgt verder door in de komende jaren
760.000 Nederlandse burgers met financiële problemen
Bron: BKR, 2014
Betaalgedrag Nederlanders • Recordaantal incassozaken: 7 miljard EUR (NVI, 2015) – In 2013 6,2 miljard EUR
• Betaalgedrag in 2014 verslechterd ten opzichte van het voorgaande jaar (GGN, 2015) – Bijna helJ van de Nederlanders spaart niet – Onverwachte tegenvallers belangrijke reden betaalproblemen
Bron: Panteia, 2013
Bron: OECD, 2013
Bron: NVVK, 2014
Kenmerken verzoekers • Schuldenproblema?ek: – Vergroent – Vergrijst – Versteent – Onderneemt – Verdient
Bron: NVVK, 2014
Kenmerken verzoekers • Gemiddelde schuld 37.700 EUR – In 2012 33.500 EUR
• Gemiddeld 14 crediteuren • 1 op de 3 is bekend bij andere hulpverlenende instan?es • Voor 20% is stabilisa?e hoogst haalbare Bron: NVVK, 2014
Opleiding, werk en leren
RelaJes met partner, gezin en familie en relaJes met vrienden en kennissen
Drugs-‐ en alcoholgebruik
EmoJoneel welzijn, denkpatronen, gedrag, vaardigheden en houding
Maatschappelijke gevolgen • Een huishouden met erns?ge financiële problemen kost samenleving 100.000 EUR (Nibud, 2014) • Een euro aan schuldhulpverlening levert gemiddeld 2,40 aan uitgespaarde kosten op andere gebieden (HU/ Regioplan, 2011)
Iedereen schuldenvrij? • Steeds meer mensen in de schulden, maar steeds minder mensen in de Wsnp • Gemeenten zijn strenger gaan selecteren • Schuldregeling is niet voor iedereen weggelegd • Echter: er is geen passend alterna?ef
Redenen onoplosbaarheid • Juridische obstakels • Psychosociale belemmeringen • Overige factoren • Veranderingen in de situa?e van de schuldenaar • Gezondheid van de schuldenaar • Ambivalen?e over de inspanning die een schuldregeling vraagt • De dynamiek tussen schuldhulpverlener en schuldenaar
Knelpunten • Juridische belemmeringen • Beslagwetgeving en incassobevoegdheden • CJIB-‐vorderingen • Wetgeving handhaving sociale zekerheid
• Gemeentelijk beleid • Afwijzingscriteria
• Gedrag van de schuldenaar • Voorzieningen voor echt onoplosbare schuldsitua?es.
Aanbevelingen: juridische obstakels • Doorvoeren aanbevelingen ‘Paritas Passe?’ toepassing beslagvrije voet • Aanpassing beslagberekening voor mensen met een eigen woning • Mogelijk maken rechtstreekse betalingsregelingen en kwijtschelding bij minnelijke schuldregeling in het geval van CJIB-‐vorderingen
Aanbevelingen: gemeentelijk beleid • Wat is het poli?eke draagvlak voor de huidige strenge afwijzingscriteria? • Welke ruimte laten de huidige criteria ruimte om op andere dan de weeelijk bepaalde uitslui?ngsgronden af te wijzen? • Biedt het huidige proces schuldenaren voldoende ?jd om de grote consequen?es van een schuldregeling te aanvaarden? • Welke mogelijkheden zijn er om in samenwerking met woningcorpora?es te voorzien in een programma van herhuisves?ng?
Aanbevelingen: gedrag schuldenaar • Schuldhulpverleners, generalisten en wijkteams scholen in de recente inzichten dat het onder druk staan van de basisbehoeJen van mensen invloed heeJ op hun gedrag • Een product ontwikkelen om ambivalen?e op te lossen en schuldenaren hun eigen oplossingsplan te laten opstellen • Nagaan hoe dit product kan worden verwerkt in het NVVK-‐product DFD
Aanbevelingen: voorzieningenaanbod • Welke mogelijkheden zijn er om te voorkomen dat mensen met problema?sche schulden nieuwe schulden maken? • Mogelijk maken verplichte inhouding van vaste lasten (inhouding en doorbetaling)
Beantwoording kamervragen Staatssecretaris SZW Je0a Klijnsma “Het gebruiken van uitslui;nggronden, zoals het onderzoek constateert, dan wel algemener geformuleerde weigeringgronden (b.v. weigering vanwege het enkele feit dat sprake is van een eigendomswoning) staat de Wgs uitdrukkelijk niet toe.”
Beantwoording kamervragen Staatssecretaris SZW Je0a Klijnsma “Hierbinnen past het niet dat mensen niet (langer) geholpen worden, simpelweg omdat zij niet aan de voorwaarden van het aanwezige ondersteuningsproduct kunnen voldoen.”
Beantwoording kamervragen Staatssecretaris SZW Je0a Klijnsma “De noodzakelijke dienstverlening kan daarbij ook buiten de schuldhulpverlening liggen in situa;es waarbij de schuldenaar eerst een ander traject moet doorlopen vooraleer de schuldenproblema;ek ter hand kan worden genomen.”
Beantwoording kamervragen Staatssecretaris SZW Je0a Klijnsma “Het uitsluiten van schuldenaren lost de eigenlijke problema;ek niet op. Het is wenselijk om ondersteuning te bieden die past bij de hulpvraag of – beter nog – in de vorm van preven;e reeds an;cipeert op een mogelijk risico. Ik zie dat de schuldhulpverlening zich ook in die zin ontwikkelt door [a] een steeds grotere inzet op preven.e en [b] een steeds diverser aanbod van hulpverlening. De ontwikkeling van trajecten die erop gericht zijn om [c] de mo.va.e van de hulpvrager te versterken passen daar bij.”
Wat kan ik er als cliëntenraad mee?
Literatuurlijst • Jungmann, N., Lems, E., Vogelpoel, F., Van Beek, G., Wesdorp, L.P. (2014) Onoplosbare schuldsitua?es. Utrecht: Hogeschool Utrecht. • Menger, A., Jungmann, N., Anderson, M., Stam, D. (2014) Gevangen in Schuld. Over de uitzichtloze schuldsitua?es van cliënten van de verslavingsreclassering. Utrecht: Hogeschool Utrecht. • Jungmann, N., Kruis, G. (2014) Het verhaal achter de cijfers. De doorstroming van de minnelijke schuldhulpverlening naar de weeelijke schuldsanering. Utrecht: NVVK. • Madern, T. (2014) Overkoepelende blik op omvang en preven?e van schulden in Nederland. Utrecht: Nibud • NVI (2015) Persbericht: Record aantal incassozaken. • GGN (2015) Zo betaalt Nederland 2014. Den Bosch: GGN. • Kerkhaert, A.C., De Ruig, L.S. (2013) Huishoudens in de rode cijfers 2012. Omvang en achtergronden van schuldenproblema?ek bij huishoudens. Zoetermeer: Panteia. • NVVK (2014) Jaarverslag 2013. Utrecht: NVVK.
