Onderzoekjournalistiek Van idee naar verhaal

      Onderzoekjournalistiek  Van idee naar verhaal   

(Researchtechnieken voor journalisten)                                 

 

 

© 2007 Luuk Sengers Journalistiek  Niets uit deze syllabus mag worden gekopieerd of herdrukt voor commerciële of educatieve doelen  zonder schriftelijke toestemming van Luuk Sengers Journalistiek   (www.luuksengers.nl)  

1 

2 

    Inhoud        Onderzoeksjournalistiek: inleiding & geschiedenis  Extra: De principes van de journalist 

Onderwerpen  Bronnen  Documenten  Extra:  Documenten lezen: tips  Betrouwbaarheid van documenten controleren  Noten maken  Interessante documenten voor journalisten 

Chronologie (vooronderzoek)  Record keeping  Vangnet maken  Geavanceerde zoeken op internet  Webhunt  Telefoneertips  Investigative interviewing  Deception Detection  Hypothese  Reporting for facts and story  Who left the door open?  De methode ‘Barlett & Steele’  Van Research naar Verhaal  Structuur 

3 

Werkplan  Hoe ‘verkoop’ je een onderzoek?  Aan de slag...  Handleiding bij het Digitale Dossier  Opdrachten 

4 

Onderzoeksjournalistiek   Inleiding & geschiedenis 

      Wat is onderzoeksjournalistiek precies? En hoe verhoudt het zich tot  andere vormen van journalistiek?    Een werkbare definitie van onderzoeksjournalistiek luidt:    Onderzoeksjournalistiek  is  systematisch  zoeken  naar  belangrijke  feiten en verbanden    Deze  definitie  zegt  zowel  iets  over  de  aanpak/methode  (‘systematisch  zoeken’)  als  over  de  uitkomst  (‘belangrijke  verbanden’) van onderzoeksjournalistiek.    Het  woord  ‘systematisch’  duidt  erop  dat  onderzoeksjournalistiek  volgens een vooropgezet plan wordt uitgevoerd.     Het  werkwoord  ‘zoeken’  verwijst  naar  de  actieve  rol  van  de  onderzoeksjournalist:  hij  neemt  zélf  initiatief.  Hij  onderneemt  zélf  actie, in plaats van te reageren op nieuws of op gebeurtenissen.    Met  ‘verbanden’  wordt  het  doel  van  onderzoeksjournalistiek  aangegeven:  het  leggen  van  verbanden  tussen  schijnbaar  los  van  elkaar  staande  gebeurtenissen.  De  onderzoeksjournalist  concentreert zich niet op losstaande incidenten (zoals bij alledaagse  journalistieke verslaggeving), maar op samenhang.     Met  het  woord  ‘belangrijke’  voor  ‘verbanden’  wordt  bedoeld:  belangrijk in de journalistieke zin van het woord. Op de eerste plaats  is  een  verband  pas  belangrijk  als  het  nieuw  is,  dus  voorheen  niet  bestaand  of  nauwelijks  bekend.  Op  de  tweede  plaats  wordt  de  journalistieke relevantie van een verband bepaald door de gevolgen  voor de lezer of de maatschappij als geheel. De eerste betekenis van  ‘belangrijk’  in  deze  definitie  is  dus  ‘nieuw’,  de  tweede  betekenis  is  ‘impact’.    

5 

Het  is  deze  focus  op  samenhang,  op  verbanden,  die  de  onderzoeksjournalistiek  een  bijzondere  plaats  geeft  binnen  de  journalistiek.  Aan  de  ene  kant  is  er  het  nieuwsaanbod:  overweldigend  en  fragmentarisch.  Aan  de  andere  kant  staat  de  nieuwsconsument  die  eigenlijk  maar  één  ding  wilt  weten:  wat  betekent al dit nieuws voor mijn leven of voor mijn wereldbeeld?   Om  de  diffuse  wereld  om  hem  heen  te  begrijpen,  zoekt  de  mens  vanouds  naar  structuren,  naar  samenhangen.  Hij  probeert  in  losse  gebeurtenissen  patronen  te  ontdekken.  Onderzoeksjournalistiek  helpt  bij  het  leggen  van  belangrijke  verbanden.  Ze  werpt  licht  op  oorzaken  en  gevolgen  en  maakt  de  economische,  sociologische  en  psychologische processen die ten grondslag liggen aan het dagelijkse  nieuws, begrijpelijk.     Onderzoeksjournalistiek  wordt  ook  wel  ‘Onthullingsjournalistiek’  genoemd.  In  onderzoeksjournalistiek  worden  inderdaad  nieuwe  verbanden ‘onthuld’ en in die zin is alle onderzoeksjournalistiek ook  onthullingsjournalistiek. Maar pas op: het omgekeerde is níet waar;  niet  alle  onthullingsjournalistiek  is  automatisch  ook  onderzoeksjournalistiek. Heeft de journalist niet zélf het initiatief tot  de  onthulling  genomen  en  heeft  hij  er  niet  of  nauwelijks  zelf  inspanningen voor hoeven doen, dan is geen sprake van ‘onderzoek’  dus  ook  niet  van  ‘onderzoeksjournalistiek’.  Onthullingen  die  alleen  te herleiden zijn tot een ‘lekkende’ politicus of een klokkenluider zijn  niet  het  resultaat  van  onderzoeksjournalistiek.  Dit  zegt  overigens  niets  over  de  waarde  van  deze  onthullingen:  de  manier  waarop  ze  boven tafel zijn gekomen, staat geheel los van hun impact en belang.    Onderzoeksjournalistiek  is,  kortom,  een  specialisme  in  de  journalistiek  –  en  een  belángrijk  specialisme.  Er  gaan  steeds  meer  geluiden op dat onderzoeksjournalistiek een remedie kan zijn tegen  de dalende oplages en dito inkomsten van dag‐ en weekbladen. Door  verbanden te leggen, doet de onderzoeksjournalistiek iets dat snelle  nieuwsmedia  niet  (kunnen)  bieden,  maar  door  lezers  wél  wordt  gewaardeerd.  Onderzoeksjournalistiek  kan  daarom  winstgevend  zijn!  Onderbouwing  van  deze  these  vind  je  onder  andere  in  het  vooruitstrevende boek The Vanishing Newspaper, Saving Journalism  in  the  Information  Age,  van  de  vooraanstaande  Amerikaanse  hoogleraar journalistiek Philip Meyer.     

6 

Beknopte geschiedenis     VERENIGDE STATEN    Over de eerste onderzoeksjournalisten in de VS, de ‘Muckrakers’,  lees:  Cecilia  Tichi,  Exposes  and  Excess:  Muckraking  in  America,  1900  /  2000      Een van de eerste Muckrakers was Upton Sinclair, met zijn roman  (uit  1906)  over  de  vleesverwerkende  industrie  in  Chicago:  The  Jungle.     Na  de  Tweede  Wereldoorlog  diende  zich  een  nieuwe  generatie  onderzoeksjournalisten  aan.  Ze  noemden  zich  niet  meer  ‘muckrakers’,  maar  ‘investigative  reporters’.  Ze  richtten  hun  pijlen nog steeds op sociale misstanden.     Voor de life and times van Edward R. Murrow, het bekendste TV‐ gezicht in Amerika in de jaren vijftig en zestig, zie de recente film  (door George Clooney) Good Night and Good Luck.     Door  de  Vietnamoorlog  verloren  veel  onderzoeksjournalisten  hun  vertrouwen  in  de  Amerikaanse  overheid.  Dat  leidde  tot  reeksen onthullingen óver de overheid:    Lees  Seymour  Hersh,  My  Lai  over  het  brute  optreden  van  het  Amerikaanse  leger  in  Vietnam.  Of  zijn  recentste  werk,  over  de  misstanden in de Abu Graib‐gevangenis.    Een  auteur  van  hetzelfde  kaliber  is  I.F.  Stone.  Zijn  beroemd  geworden  credo  is:  Alle  regeringen  worden  geleid  door  leugenaars.    Het hoogtepunt van anti‐autoritaire journalistiek in de VS, was de  onthulling  (in  1972  en  1973)  van  de  Watergate‐affaire  door  het  beroemde  journalistenduo  Bob  Woodward  en  Carl  Bernstein.  Onderhoudend  is  de  film  over  deze  gebeurtenis,  All  the  presidents men, maar veel beter is het boek (met dezelfde titel),  omdat  Woodward  en  Bernstein  daarin  hun  werkmethode  onthullen.   

7 

In  1972  heeft  onderzoeksjournalistiek  een  vaste  plaats  bij  de  grote  kranten  verworven.  In  dat  jaar  wordt  de  IRE  opgericht:  Investigative  Reporters  and  Editors.  Doel  van  deze  vakorganisatie  is  het  professionaliseren  van  het  journalistieke  vak en doorgeven van onderzoekstechnieken. Check hun website  (www.ire.org):  veel  tipsheets,  boeken  en  artikelen.  IRE  is  ook  uitgever  van  de  ‘bijbel’  van  de  onderzoeksjournalistiek:  The  Investigative Reporters Handbook.     Oók  in  de  jaren  zeventig  doet  de  huiscomputer  zijn  intrede.  Tot  de  eerste  journalisten  die  het  nut  van  een  computer  voor  hun  werk  ontdekten,  behoren  Don  Barlett  en  Jim  Steele.  Dit  duo,  inmiddels  beroemder  dan  Woodward/Bernstein,  heeft  sinds  de  jaren  zeventig  heel  wat  onderzoeksverhalen  geschreven  na  grondige  research  –  soms  met  behulp  van  de  PC  en  áltijd  met  hulp van bergen documenten. Van hen is het gouden advies: Get a  documents state of mind.    Tot  hun  bekroonde  meesterwerken  horen:  America:  What  went  Wrong?  (over  de  Reagan‐jaren  en  de  gevolgen  van  het  Reaganbeleid  voor  de  gewone  Amerikaanse  burger),  America:  Who  really  pays  the  taxes?  (over  onrechtvaardigheden  in  het  Amerikaanse belastingsysteem) en Critical condition. How health  care in America became big business & bad medicine.    Barlett  en  Steele  begonnen  op  dezelfde  dag  in  september  1970  als  jonge  honden  op  de  redactie  van  The  Philadelphia  Inquirer.  Drie  jaar  later,  in  1973,  publiceerden  ze  samen  een  zevendelige  serie (25.000 woorden!) in hun krant over onrechtvaardigheden  in de rechtspraak in Philadelphia, de vierde stad van de VS.    Ze  bestudeerden  ruim  duizend  zaken  van  burgers  die  in  1972  moesten  voorkomen  voor  gewelddadige  vergrijpen:  moord,  verkrachting, gewelddadige berovingen en mishandelingen om te  zien of ze allemaal op dezelfde manier werden behandeld.    Van die ruim duizend burgers werden uit openbare documenten  gegevens  verzameld  zoals  geslacht,  leeftijd,  ras,  gegevens  over  het slachtoffer, de plaats van het delict etc.   

8 

Al die gegevens werden in de computer gestopt: er werden 9618  IBM‐kaarten  ‘gepunhed’.  Daarna  lieten  ze  de  computer  verbanden leggen.     Een paar van de opmerkelijke uitkomsten:   Een geweldsdelict in een commerciële locatie (winkel, bar) wordt  zwaarder bestraft dan een geweldsdelict op straat.   Zwarten  worden  eerder  en  langer  opgesloten  voor  dezelfde  geweldsdaden dan blanken.  Jongeren  onder  dertig  worden  eerder  tot  gevangenisstraf  veroordeeld dan mensen boven de dertig.  Een  beroving  met  geweld  wordt  zwaarder  bestraft  dan  een  verkrachting.    Barlett  en  Steel  zijn  niet  alleen  de  eersten  die  het  belang  van  primaire documenten inzagen (Get a documents state of mind!),  maar ook de eersten die een manier vonden om deze met de PC  te  ordenen  en  analyseren!  Zij  waren  de  pioniers  van  wat  later  Computer‐Assisted Reporting (CAR) is gaan heten.     Binnen  de  Amerikaanse  onderzoeksjournalistiek  heeft  Computer‐Assisted  Reporting,  of  CAR  (journalistiek  met  behulp  van  de  PC)  afgelopen  twee  decennia  een  grote  vlucht  genomen.  Wie  de  eerste  beginselen  van  CAR  wilt  leren,  kan  geen  betere  aankoop  doen  dan  het  boekje  Computer‐Assisted  Reporting,  te  bestellen via de website van de IRE. Ook in de lage landen is de  laatste  tijd  aandacht  voor  CAR.  Een  pas  verschenen  uitstekend  Nederlandstalig  boek  is:  Sprekende  cijfers.  Technieken  voor  Computer  Assisted  Reporting  van  Daniël  Van  Nijlen  en  Bartel  Volckaert.    Een laatste belangrijke stroming in de Amerikaanse journalistiek  die  aandacht  verdient,  is  de  literaire  non‐fictie,  aangeduid  als  New  Journalism.  Wat  veertig  jaar  geleden  in  gang  werd  gezet  door  schrijvers  als  Truman  Capote,  Tom  Wolfe,  Hunter  S.  Thompson  en  Gay  Talese,  wordt  tegenwoordig  voortgezet  door  een  jonge  generatie  journalisten.  Ze  combineren  grondig  onderzoek met een toegankelijke, verhalende schrijfstijl. Eén van  de  succesvolle  voorbeelden  is  Eric  Schlosser,  die  een  bestseller  schreef over de Amerikaanse fastfoodindustrie, Fast Food Nation.  What the all‐American meal is doing to the world.  

9 

Meer  voorbeelden  van  deze  populaire  stroming  in  de  Amerikaanse journalistiek vind je in Robert S. Boynton, The new  new  journalism.  Conversations  with  America’s  best  nonfiction  writers on their craft.   

10 

NEDERLAND    De onderzoeksjournalistiek in Nederland heeft zijn oorsprong in  een aantal grote affaires, bijna allemaal op het vlak van economie  en bedrijfsleven:     De  eerste  ‘onderzoeksverhalen’  stonden  rond  1900  in  het  socialistische  blad  De  Baanbreker,  waarvoor  onder  andere  de  latere  socialistenvoorman  Jelle  Troelstra  schreef.  Het  waren  onthullingen over werkomstandigheden (in de slachthuizen!) en  over fraude met pensioengelden.    Vanaf de crisisjaren dertig staat de journalistiek heel lang stil. De  Greet  Hofmans  Affaire  in  1956  wordt  door  hoofdredacteuren  nauwelijks  nieuwswaardig  gevonden.  Terwijl  in  Amerika  Ed  Murrow kritische documentaires maakt voor de CBS televisie, is  het  in  Nederland  oorverdovend  stil  als  Juliana  de  hulp  van  een  gebedsgenezeres  inroept  om  een  van  haar  kinderen  te  genezen.  Pas  veel  later  zou  blijken  dat  Bernhard  de  ‘Raspoetin’  niet  zag  zitten  en  het  huwelijk  op  springen  stond…  En  daarmee  de  toekomst van de Nederlandse monarchie.    Pas  in  de  jaren  zeventig  leggen  journalisten  iets  van  hun  schuchterheid af. Progressieve bewegingen en de ontzuiling zijn  daar  debet  aan.  Opnieuw  komt  (in  1976)  het  koningshuis  in  opspraak, maar nu zijn er een paar pientere journalisten die in de  modder  beginnen  te  roeren…  De  Lockheed‐affaire  (Prins  Bernhard  had  van  de  Amerikaanse  vliegtuigbouwer  Lockheed  steekpenningen aangenomen ter waarde van 1,1 miljoen gulden!)  is  het  eerste  grote  na‐oorlogse  onderzoeksproject  van  journalisten. Dagblad De Waarheid loopt daarbij voorop.     Ook een andere voormalige verzetskrant, Vrij Nederland, doet in  dezelfde  tijd  van  zich  spreken,  met  een  serie  onthullingen  over  malafide  ondernemingen  (o.a.  Zwolsman‐affaire).  Vooral  de  naam  Rudie  van  Meurs  is  in  dit  verband  interessant.  Tegelijk  ontwikkelde  Vrij  Nederland  een  andere  vorm  van  onderzoeksjournalistiek: de  sociale  reportage  ‐  verslagen  uit  achterstandgebieden,  plaatsen  en gezinnen waar andere media niet kwamen. Soms tien pagina’s  lang, naar Amerikaans voorbeeld.  

11 

  Maar  de  onderzoeksjournalistiek  in  de  jaren  zeventig  en  tachtig  in  Nederland  wordt  toch  vooral  overheerst  door  bedrijfsschandalen: OGEM, RSV, Slavenburgs Bank...      In de jaren negentig nemen een paar leergierige redacteuren, met  name bij Trouw en NRC Handelblad de Amerikaanse traditie van  CAR over. Ze beginnen met computerprogramma’s en databases  te  experimenteren.  Als  grondlegger  mag  Marjan  Agerbeek  worden  genoemd,  destijds  onderwijsredacteur  bij  Trouw,  en  later de eerste voorzitter van de Vlaams‐Nederlandse Vereniging  van  Onderzoeksjournalisten,  VVOJ.  Agerbeek  toog  in  1996  een  paar maanden voor haar krant naar de VS om de kunst van CAR  af  te  kijken.  In  1997  verrast  ze  collega’s  en  de  overheid  met  onthullingen  over  iets  wat  iedereen  aangaat,  maar  waarover  tot  dan toe altijd het stilzwijgen was bewaard… schoolprestaties.    Het  schoolprestatie‐onderzoek  was  om  twee  redenen  interessant:  1.  om  het  gebruik  van  CAR:  grote  hoeveelheden  data  werden  verwerkt om conclusies te kunnen trekken  2.  om  het  beroep  op  de  Wet  Openbaarheid  van  Bestuur  (WOB):  de  schoolprestaties  werden  pas  door  de  Onderwijsinspectie  vrijgegeven na tussenkomst van de rechter. Dit WOB‐succes heeft  daarna  andere  journalisten  geïnspireerd  en  de  WOB  deed  op  redacties zijn intrede als serieus researchinstrument.    De  WOB  was  echter  niet  nodig  bij  de  grootste  affaire  die  ons  afgelopen  jaren  heeft  bezig  gehouden:  de  bouwfraude.  Klokkenluider Ad Bos stapte met een geheime boekhouding naar  tv‐programma  Zembla.  Bouwers  maakten  prijsafspraken  waardoor  de  overheid  miljoenen  teveel  betaalde  voor  grote  projecten zoals de Schipholtunnel.  Dit  leidde  tot  de  eerste  parlementaire  enquête  in  Nederland  die  iets voorstelde.    Ook  de  literaire  journalistiek  heeft  inmiddels  aanhangers  gevonden in Nederland. In 2006 won freelance journalist Jeroen  Smit de prijs voor het journalistieke boek met Het drama Ahold,  een  levendige  reconstructie  van  de  boekhoudfraude  bij  supermarktconcern Ahold. 

12 

  In  2001  hebben  ook  Nederlandse  en  Vlaamse  onderzoeksjournalisten zich verenigd, in de VVOJ. Doel, net als bij  de  IRE,  is  het  professionaliseren  van  het  vak  en  het  uitwisselen  van  methoden  en  technieken.  Uit  een  door  de  VVOJ  uitgevoerd  onderzoek  bleek,  tot  ieders  verrassing,  dat  maar  liefst  350  journalisten  af  en  toe  onderzoek  doen  op  hun  redacties.  Inmiddels telt de VVOJ ruim vierhonderd leden in Nederland en  Vlaanderen.  Ze  organiseert  elk  najaar  een  congres,  verzorgt  trainingen  en  looft  jaarlijks  een  prijs  uit  voor  onderzoeksjournalistiek.    Eigenschappen van onderzoeksjournalistiek:    1.  Onderzoeksjournalistiek  kost  tijd.  Tijd  om  zoveel  mogelijk  feiten te verzamelen: time equals truth!  Noot:  slim  gebruik  van  computertechnieken  spáárt  tijd.  Een  onderzoekjournalist  werkt  niet  alleen  grondig  (en  tijdrovend)  maar  ook  efficiënt  (en  tijdbesparend).  Bovendien  kan  ook  een  goede planning veel tijdwinst opleveren.     2.  Kennis  van  processen  en  procedures  (staatsrechterlijk,  juridisch,  financieel,  zakelijk)  maakt  het  gemakkelijker  om  te  bedenken  wat  er  aan  de  hand  zou  kunnen  zijn.  Onderzoeksjournalisten  werken  vanuit  een  hypothese  om  hun  onderzoeksgebied  af  te  bakenen  en  doelgericht  naar  nieuws  te  speuren.    3.  Omdat  de  feiten  in  onderzoeksverhalen  dikwijls  nogal  droog  en  taai  zijn,  moet  juist  de  onderzoeksjournalist  extra  inspanningen  doen  om  het  verhaal  te  verlevendigen:  met  interessante personages, reportages, beschrijvingen van plaatsen  en  voorwerpen.  Zijn  opdracht  luidt  niet  alleen:  reporting  for  facts, maar ook: reporting for story.     4.  Een  onderzoeksjournalist  leest  veel  (in  tegenstelling  tot  de  doorsnee  journalist!).  Hij  heeft  een  documents  state  of  mind.  Vooral primaire documenten – data en verslagen die nog niet zijn  gepubliceerd  –  hebben  zijn  belangstelling.  Een  goede  journalist  herken je aan de kwaliteit van zijn primaire bronnen.   

13 

5.  Alert  op  nieuwe  bronnen,  zal  de  onderzoeksjournalist  ook  nu  en  dan  op  ruwe  data  stuiten  die  nog  geordend  en  geanalyseerd  moeten  worden.  Daartoe  gebruikt  hij  Computer‐Assisted  Reporting‐technieken.     

14 

Literatuur:   

Over onderzoeksjournalistiek:    Brant  Houston,  Len  Bruzzese  en  Steve  Weinberg,  The  Investigative  Reporters  Handbook. A Guide to Documents, Databases and Techniques, vierde druk, 2002    Bill Kovach en Tom Rosenstiel, The Elements of Journalism: What Newspeople  Should Know and the Public Should Expect, 2001     Robert S. Boynton, The New New Journalism. Conversations with America’s best  nonfiction writers on their craft, 2005.    Philip  Meyer,  The  Vanishing  Newspaper.  Saving  Journalism  in  the  Information  Age, 2004      Over Computer Assisted‐Reporting:    Brant Houston, ComputerAssisted Reporting. A practical Guide, IRE    Daniël  Van  Nijlen  en  Bartel  Volckaert,  Sprekende  cijfers.  Technieken  voor  Computer Assisted Reporting, Universitaire Pers Leuven, 2005      Onderzoeksjournalistiek:    Bob Woodward en Carl Bernstein, All the presidents men. The truth about the  Watergate scandal, 1974    Gerard van Westerloo, Niet spreken met de bestuurder, De Bezige Bij 2003    Marleen  Teugels,  Met  stille  trom.  De  naweeën  van  de  nieuwe  oorlog,  Nijgh  &  Van Ditmar 2002    Donald Barlett en James Steele, America: Who really pays the taxes? 1994    Donald  Barlett  en  James  Steele,  Critical  condition.  How  healthcare  in  America  became big business & bad medicine, 2004    Marilyn  W.  Thompson,  The  killer  strain.  Anthrax  and  a  government  exposed,  2003    Mark Shapiro, Exposed. The toxic chemistry of everyday products and what’s at  stake for American power, 2007    Bob Drogin, Curveball. Spies, lies, and the con man who caused a war, 2007      New Journalism: 

15 

  Truman Capote, In Cold Blood, 1965    Hunter S. Thompson, Hell’s Angels, 1966    Hunter S. Thompson, Fear and loathing in Las Vegas, 1971    Tom Wolfe, The bonfire of the vanities, 1988    Tom Wolfe, A man in full, 1998    Tom Wolfe, Hooking up, 2000     Bryan Burrough en John Helyar, Barbarians at the gate, 1990    Jon Krakauer, Into the wild (De wildernis in), 1996    Eric  Schlosser,  Fast  Food  Nation.  What  the  allAmerican  meal  is  doing  to  the  world, The Penguin Press 2001    Eric Schlosser, Reefer Madness. And other tales from the American underground,  2003 

   

16 

De principes van de journalist   

  Uit:  Bill  Kovach  and  Tom  Rosenstiel,  The  Elements  of  Journalism:  What  Newspeople Should Know and the Public Should Expect 

    Introduction  As  anthropologists  began  comparing  notes  on  the  world's  few  remaining  primitive  cultures,  they  discovered  something  unexpected.  From  the  most  isolated  tribal  societies  in  Africa  to  the most distant islands in the Pacific, people shared essentially  the same definition of what is news. They shared the same kind  of  gossip.  They  even  looked  for  the  same  qualities  in  the  messengers  they  picked  to  gather  and  deliver  their  news.  They  wanted  people  who  could  run  swiftly  over  the  next  hill,  accurately gather information, and engagingly retell it. Historians  have pieced together that the same basic news values have held  constant through time. "Humans have exchanged a similar mix of  news  .  .  .  throughout  history  and  across  cultures,"  historian  Mitchell Stephens has written.    How do we explain the mystery of this consistency? The answer,  historians and sociologists have concluded, is that news satisfies  a  basic  human  impulse.  People  have  an  intrinsic  need  ‐‐  an  instinct  ‐‐  to  know  what  is  occurring  beyond  their  direct  experience.  Being  aware  of  events  we  cannot  see  for  ourselves  engenders  a  sense  of  security,  control,  and  confidence.  One  writer has called it "a hunger for human awareness."    One  of  the  first  things  people  do  when  meeting  a  friend  or  acquaintance is share information. "Have you heard about . . . ?"  We  want  to  know  if  they've  heard  what  we  have,  and  if  they  heard  it  the  same  way.  There  is  a  thrill  in  a  shared  sense  of  discovery. We form relationships, choose friends, make character  judgments,  based  partly  on  whether  someone  reacts  to  information the same way we do.    When  the  flow  of  news  is  obstructed,  "a  darkness  falls,"  and  anxiety  grows.  The  world,  in  effect,  becomes  too  quiet.  We  feel  alone. John McCain, the U.S. senator from Arizona, writes that in 

17 

his  five  and  a  half  years  as  a  prisoner  of  war  in  Hanoi,  what  he  missed  most  was  not  comfort,  food,  freedom,  or  even  his  family  and  friends.  "The  thing  I  missed  most  was  information  ‐‐  free  uncensored, undistorted, abundant information."    Call it the Awareness Instinct.    We  need  news  to  live  our  lives,  to  protect  ourselves,  bond  with  each other, identify friends and enemies. Journalism is simply the  system  societies  generate  to  supply  this  news.  That  is  why  we  care  about  the  character  of  news  and  journalism  we  get:  they  influence  the  quality  of  our  lives,  our  thoughts,  and  our  culture.  Writer Thomas Cahill, the author of several popular books on the  history  of  religion,  has  put  it  this  way:  you  can  tell  "the  worldview of a people . . . the invisible fears and desires . . . in a  culture's stories."    At  a  moment  of  revolution  in  communications,  what  do  the  stories  we  tell  say  about  our  worldview,  our  fears,  desires,  and  values?    This book began on a rainy Saturday in June 1997, when twenty‐ five journalists gathered at the Harvard Faculty Club. Around the  long  table  sat  editors  of  several  of  the  nation's  top  newspapers,  as  well  as  some  of  the  most  influential  names  in  television  and  radio,  several  of  the  top  journalism  educators,  and  some  of  the  country's most prominent authors. They were there because they  thought  something  was  seriously  wrong  with  their  profession.  They barely recognized what they considered journalism in much  of the work of their colleagues. Instead of serving a larger public  interest, they feared, their profession was damaging it.    The public, in turn, increasingly distrusted journalists, even hated  them.  And  it  would  only  get  worse.  By  1999,  just  21%  of  Americans would think the press cared about people, down from  41% in 1985. Only 58% would respect the press's watchdog role,  a drop from 67% in 1985. Less than half, just 45%, would think  the press protected democracy. That percentage had been nearly  ten points higher in 1985.   

18 

What was different that day in Cambridge was that many of the  journalists  in  the  room  ‐‐  and  around  the  country  ‐‐  were  beginning  to  agree  with  the  public.  "In  the  newsroom  we  no  longer  talk  about  journalism,"  said  Max  King,  then  editor  of  the  Philadelphia Inquirer. "We are consumed with business pressure  and the bottom line," agreed another editor. News was becoming  entertainment  and  entertainment  news.  Journalists'  bonuses  were  increasingly  tied  to  the  company's  profit  margins,  not  the  quality  of  their  work.  Finally,  Columbia  University  professor  James  Carey  offered  what  many  recalled  as  a  summation:  "The  problem is that you see journalism disappearing inside the larger  world  of  communications.  What  you  yearn  to  do  is  recover  journalism from that larger world."    Implied  in  that  was  something  more  important.  If  journalism  ‐‐  the  system  by  which  we  get  our  news  ‐‐  was  being  subsumed,  what  would  replace  it?  Advertising?  Entertainment?  E‐ commerce? Propaganda? Some new hybrid of all these? And what  would the consequence be?    The answers matter, the group thought, to the public and news‐ people both. Journalism provides something unique to a culture ‐ ‐ independent, reliable, accurate, and comprehensive information  that  citizens  require  to  be  free.  A  journalism  that  is  asked  to  provide  something  other  than  that  subverts  democratic  culture.  This is what happens when governments control the news, as in  Nazi Germany or the Soviet Union. We're seeing it again in places  like Singapore, where news is controlled to encourage capitalism  but discourage participation in public life. Something akin to this  may  be  taking  root  in  the  United  States  in  a  more  purely  commercial  form,  as  when  news  outlets  owned  by  larger  corporations  are  used  to  promote  their  conglomerate  parent's  products, to engage in subtle lobbying or corporate rivalry, or are  intermingled with advertising to boost profits. The issue isn't just  the  loss  of  journalism.  At  stake  is  whether,  as  citizens,  we  have  access  to  independent  information  that  makes  it  possible  for  us  to take part in governing ourselves.    The group decided on a plan: engage journalists and the public in  a careful examination of what journalism was supposed to be. We  set  out  to  answer  two  questions.  If  newspeople  thought 

19 

journalism  was  somehow  different  from  other  forms  of  communication, how was it different? If they thought journalism  needed  to  change  but  that  some  core  principles  needed  to  endure, what were those principles?    Over  the  next  two  years,  the  group,  now  calling  itself  the  Committee  of  Concerned  Journalists,  organized  the  most  sustained,  systematic,  and  comprehensive  examination  ever  conducted  by  journalists  of  news  gathering  and  its  responsibilities.  We  held  21  public  forums  attended  by  3,000  people and involving testimony from more than 300 journalists.  We  partnered  with  a  team  of  university  researchers  who  conducted  more  than  a  hundred  three‐and‐a‐half‐hour  interviews with journalists about their values. We produced two  surveys of journalists about their principles. We held a summit of  First  Amendment  and  journalism  scholars.  With  the  Project  for  Excellence  in  Journalism  we  produced  nearly  a  dozen  content  studies  of  news  reporting.  We  studied  the  history  of  those  journalists who came before us.    This book is the fruit of that examination. It is not an argument. It  is,  rather,  a  description  of  the  theory  and  culture  of  journalism  that  emerged  from  three  years  of  listening  to  citizens  and  journalists,  from  our  empirical  studies,  and  from  our  reading  of  the history of the profession as it evolved in the United States.    We learned, among other things, that society expects journalists  to  apply  this  theory,  and  citizens  to  understand  it,  though  it  is  seldom studied or clearly articulated. This lack of clarity, for both  citizens  and  newspeople,  has  weakened  journalism  and  is  now  weakening democratic society. Unless we can grasp and reclaim  the  theory  of  a  free  press,  journalists  risk  allowing  their  profession  to  disappear.  In  that  sense,  the  crisis  of  our  culture,  and our journalism, is a crisis of conviction.    There  are,  we  have  distilled  from  our  search,  some  clear  principles  that  journalists  agree  on  ‐‐  and  that  citizens  have  a  right  to  expect.  They  are  principles  that  have  ebbed  and  flowed  over  time,  but  they  have  always  in  some  manner  been  evident.  They are the elements of journalism.   

20 

The  first  among  them  is  that  the  purpose  of  journalism  is  to  provide  people  with  the  information  they  need  to  be  free  and  self‐governing.    To fulfill this task:       1. Journalism's first obligation is to the truth.       2. Its first loyalty is to citizens.       3. Its essence is a discipline of verification.       4. Its practitioners must maintain an independence from those they           cover.       5. It must serve as an independent monitor of power.       6. It must provide a forum for public criticism and compromise.       7. It must strive to make the significant interesting and relevant.       8. It must keep the news comprehensive and proportional.       9. Its practitioners must be allowed to exercise their personal           conscience.  

  Why these nine? Some readers will think items are missing here.  Where is fairness? Where is balance? After synthesizing what we  learned, it became clear that a number of familiar and even useful  ideas ‐‐ including fairness and balance ‐‐ are too vague to rise to  the level of essential elements of the profession. Others may say  this list is nothing new. To the contrary, we discovered that many  ideas about the elements of journalism are wrapped in myth and  misconception.  The  notion  that  journalists  should  be  protected  by  a  wall  between  business  and  news  is  one  myth.  That  independence  requires  journalists  be  neutral  is  another.  The  concept of objectivity has been so mangled it now is usually used  to describe the very problem it was conceived to correct.    Nor is this the first moment that the way we get news has gone  through momentous transition. It has happened each time there  is  a  period  of  significant,  social,  economic,  and  technological  change. It occurred in the 1830s and 1840s with the arrival of the  telegraph, in the 1880s with the drop in prices of paper and the 

21 

influx  of  immigrants.  It  occurred  again  in  the  1920s  with  the  invention of radio and the rise of the tabloids and the culture of  gossip  and  celebrity.  And  it  occurred  with  the  invention  of  television and the arrival of the Cold War.    It  is  occurring  now  with  the  advent  of  cable  followed  by  the  Internet.  The  collision  this  time  may  be  more  dramatic.  For  the  first  time  in  our  history,  the  news  increasingly  is  produced  by  companies  outside  journalism,  and  this  new  economic  organization  is  important.  We  are  facing  the  possibility  that  independent  news  will  be  replaced  by  self‐  interested  commercialism  posing  as  news.  If  that  occurs,  we  will  lose  the  press  as  an  independent  institution,  free  to  monitor  the  other  powerful forces and institutions in society.    In  the  new  century,  one  of  the  most  profound  questions  for  democratic  society  is  whether  an  independent  press  survives.  The  answer  will  depend  on  whether  journalists  have  the  clarity  and  conviction  to  articulate  what  an  independent  press  means,  and whether, as citizens, the rest of us care. 

22 

23 

Onderwerpen        De  volgende  thema’s  en  onderwerpen  lenen  zich  uitstekend  om  in  te  duiken.  Ze  hebben  namelijk  allemaal  als  kenmerk  dat  de  lezers / kijkers / luisteraars er van smullen!     Onderzoek  doen  kost  inspanning.  Waarom  zouden  we  ons  inspannen  voor  onderwerpen  die  de  meeste  mensen  niets  kunnen schelen?   De onderstaande thema’s en onderwerpen zijn ontleend aan het  leven  van  alledag:  vanaf  dat  onze  lezers  /  kijkers  /  luisteraars  opstaan  totdat  ze  naar  bed  gaan  hebben  ze,  elke  dag,  rechtstreeks, met meerdere van deze onderwerpen te maken:    Thema: Werk & inkomen    Inkomen  Loon  Pensioen  Arbeidsvoorwaarden (CAO's)  Werkloosheids‐ en AO‐uitkering  Levensloopregeling  Armoede  Topinkomens     Zekerheid  Werkgelegenheid  Ontslag  Dsicriminatie  Arbeidsmarktbeleid  Illegale werknemers, gastarbeiders  Sociale zekerheid  Scholing  Arbeidsgehandicapten  Arbeidsverhoudingen  Sociaal contract  Participatie & Re‐integratie     Veiligheid   Arbeidsomstandigheden (arbeidsinspectie)  Beroepsziekten, beroepsrisico's  Veiligheid van kantoorgebouwen en fabrieken   

24 

  Thema: Kinderen & onderwijs    Kwaliteit van onderwijs (voorbereiding op leven en werk)  Tweedeling in onderwijs (tussen ‘witte’ en ‘zwarte’ scholen  Veiligheid van schoolgebouwen  Veiligheid in de klas  Opvoeding (hulp bij...)  Kindermishandeling...    Thema: Voeding & gezondheid    Voeding  Voedsel  Drinkwater     Milieu  Fijn stof  UV     Materialen  GSM‐straling  Plastics     Instituten  Huisarts  Specialist  Ziekenhuis  Oudedags verzorging  Thuiszorg  Gehandicaptenzorg  Onderzoeksinstituten     Middelen  Medicijnen (Bijwerkingen)  Nieuwe technieken     Volksziekten  Vetzucht  Kanker  Roken (rookverbod)  Alcoholmisbruik     Thema: Verkeer & Transport     Openbaar vervoer  Capaciteit en frequentie  Infrastructuur  Prijs (toegankelijkheid) 

25 

Milieubelasting (CO2‐uitstoot)  Veiligheid     Auto  Infrastructuur  Milieubelasting (CO2‐uitstoot)  Veiligheid op de weg  Capaciteit wegennet  Vrachtvervoer (over weg, spoor en water)      Thema: Leefomgeving     Veiligheid op straat  Sociale cohesie (in wijken)  Kwaliteit en veiligheid van huizen  Bescherming tegen de elementen (i.v.m. klimaatverandering)  Milieu  Natuur, openbaar groen, natuurparken  Openbare ruimte, openbare voorzieningen  Ruimtelijke ordening, stadsinrichting  Gas, water, licht (nutbedrijven)  Architectuur  Woningtekort    Thema: Burgerschap & moraal     Democratie  Nationale democratie (functioneren nationale parlement)  Locale democratie (functioneren gemeenteraad)  Europese democratie (functioneren Europees Parlement)     Rechtsstaat  Discriminatie  Klassenjustitie  Toegankelijkheid van recht  Rechters (onpartijdigheid)  Boetes, gevangenisstraffen     Mensenrechten  Vluchtelingen  Assielzoekers  Martelingen  Gevangenen     Welvaart  Honger  Toegang tot veilig drinkwater  Eerlijke handel 

26 

Oorlog en conflict  Vredesmissies  Terrorisme  Veiligheidsdiensten (spionage)  Diplomatie  Burgerlijke ongehoorzaamheid, opstanden    Levensbeschouwing  Religie  Filosofie    Thema: Seksualiteit     Tienerzwangerschappen  Groepsverkrachtingen  Abortus  Geslachtsziekten  AIDS  Pedofilie    Thema: Sport     Doping  Kindermisbruik  IOC    Thema: Criminaliteit     Zie ‘Leefomgeving’    Thema: Reizen    Zie ‘Verkeer’  Vliegen (veiligheid)  Hotels (veiligheid)  Drugstransport  Seksueel misbruik van kinderen    Thema: Consumeren     Veiligheid van producten  Koopkracht  Prijzen  Bankverkeer  Inspraak  Consumentenboycots  Fraude, misleiding  Reclame (ethiek)  Consumentenbescherming 

27 

Klanttevredenheid  Handige nieuwe producten     

28 

29 

Bronnen        De  bronnen  die  journalisten  gebruiken  kunnen  in  tien  categorieën  worden  ingedeeld:  daders,  slachtoffers,  getuigen,  documenten, data, reportages, deskundigen, onderzoeken, public  relations/voorlichting en media.    De  volgorde  (1  t/m  10)  is  een  rangorde.  Als  figuranten  in  een  artikel  of  uitzending  zijn  daders  het  belangrijkste  en  media  het  minst belangrijk.      1. ‘Dader’ (actor, hoofdpersoon)    Met  ‘dader’  wordt  bedoeld:  iemand  die  iets  dóet.  Dat  kan  ook  positief  zijn:  een  chirurg  die  met  succes  een  moeilijke  operatie  heeft uitgevoerd, is ook een ‘dader’. Bijvoorbeeld:    Initiatiefnemer  Regelgever  Opdrachtgever  Financier  Uitvoerder 

  2. ‘Slachtoffer’ (protagonist, tegenspeler)    Met  ‘slachtoffer’  wordt  bedoeld:  iemand  die  iets  overkomt.  Dat  kan  ook  positief  zijn:  een  patiënt  die  dankzij  een  ingenieuze  chirurgische ingreep weer kan lopen, is ook een ‘slachtoffer’. Het  ‘slachtoffer’ is het doelwit van een actie.  Als  de  ‘slachtoffers’  zelf  niet  benaderbaar  zijn  (bijvoorbeeld  na  een  traumatische  ervaring,  of  omdat  ze  in  een  juridisch  proces  verwikkeld  zijn)  dan  zijn  er  vaak  bronnen  in  hun  omgeving  die  wél  iets  over  de  ervaring  van  het  slachtoffer  kunnen  vertellen,  zoals:     • • • •

Hulpverlener (politie, brandweer, arts)  Belangenbehartiger (bv. vakbondsvertegenwoordiger)  Vertrouwenspersoon (bv. arts, dominee, advocaat)  Familielid 

30 

• •

Vriend  Collega 

3. Getuigen    Er zijn twee soorten getuigen:     1. Mensen  die  toevallig  iets  gezien  of  gehoord  hebben,  de  toevallige getuigen, zoals:    Toevallige voorbijganger  Omwonende  Bezoeker  Werknemer  Afnemer of leverancier  Klokkenluider 

  2. Mensen  die  uit  hoofde  van  hun  beroep/functie  toezicht  houden, de professionele getuigen zoals:    Bestuurder  Commissaris  OR‐lid  Bewaker  Journalist  Hulpverleners (politie, brandweer, artsen)  Politie, recherche  Openbaar Ministerie  Fiod/ECD  Bewakings‐ beveiligingsbedrijf  Inspectiedienst  Keuringsdienst  Controledienst  Laboratorium  Testinstituut  Certificeringsinstelling  Codecommissie  Vrom Inspectie  Rijks Instituut voor Milieuhygiëne  Inspectie voor de gezondheidszorg  Algemene Inspectiedienst (AID)  Zorgautoriteit  Voedsel en Waren Autoriteit  Nederlandse Mededingingsautoriteit  Autoriteit Financiële Markten  Algemene Rekenkamer 

 

31 

    4. Documenten    Secundair             Opdracht 

           Instructie, voorschrift, handleiding             Besluit, reglement, wet, verordening             Inspectieverslag             Klachtenregistratie             Evaluatie (intern)             Analyse (intern)             Enquête (intern)             Onderzoek (intern)             Jaarverslag             Presentielijst             Uittreksel uit register (b.v. Kadaster, Kamer van Koophandel)             Processtuk 

  Primair              Dagboek 

           Logboek             Briefwisseling, e‐mailverkeer             Notitie             Klacht, bezwaarschrift, beroepschrift             Rechtbankverslag              Voorbeeld uit inspectieverslag             Voorbeeld uit enquête             Voorbeeld uit onderzoeksverslag             Discussieverslag (notulen)             Opdracht             Rekeningen, facturen, afschriften 

  5. Data    Data  zijn  ‘kale’,  ongeïnterpreteerde  gegevens.  Het  gaat  meestal  om  eenvoudige  registraties  voor  controledoeleinden  of  voor  statistiek.  Dikwijls  bevinden  de  data  zich  in  databanken,  niet  zelden toegankelijk via internet. Denk onder andere aan:               Burgerlijke stand             Kadaster             Kamer van Koophandel 

32 

           Centraal Bureau voor Statistiek 

  6. Reportage    De journalist kan ook zelf bron zijn voor zijn artikel of uitzending  door op reportage te gaan. Hij gebruikt dan zijn eigen ogen, oren  en andere zintuigen om gebeurtenissen te registreren.    7. Deskundigen    Deskundigen  zijn  onderzoeker  en  toezichthouders.  Uit  hoofde  van  hun  functie  bestuderen  ze  ontwikkelingen  van  een  afstand.  Als  toezichthouders  door  hun  werk  zelf  heel  nauw  bij  een  gebeurtenis  betrokken  raken,  noemen  we  hen  ‘Professionele  getuigen’ (zie hierboven).     Bestuurder  Commissaris  OR‐lid  Bewaker  Journalist  Hulpverleners (politie, brandweer, artsen)  Politie, recherche  Openbaar Ministerie  Fiod/ECD  Bewakings‐ beveiligingsbedrijf  Inspectiedienst  Keuringsdienst  Controledienst  Laboratorium  Testinstituut  Certificeringsinstelling  Codecommissie  Vrom Inspectie  Rijks Instituut voor Milieuhygiëne  Inspectie voor de gezondheidszorg  Algemene Inspectiedienst (AID)  Zorgautoriteit  Voedsel en Waren Autoriteit  Nederlandse Mededingingsautoriteit  Autoriteit Financiële Markten  Algemene Rekenkamer  Universiteiten  Hogescholen  TNO  CBS 

33 

CPB  WODC  Stichting van de Arbeid  Onderzoeksinstellingen  Wetenschappelijk bureau of instituut  Belangenorganisatie, watchdog  Adviesbureaus  Ministeries  Politieke partijen 

 

8. Onderzoeken    Bedoeld  wordt:  wat  deskundigen  op  papier  hebben  gezet.  Onderzoeken worden gedaan door:               Universiteiten             Hogescholen             TNO             CBS             CPB             WODC             Stichting van de Arbeid             Onderzoeksinstellingen             Wetenschappelijk bureau of instituut             Belangenorganisatie, watchdog             Adviesbureaus             Ministeries             Politieke partijen 

  9. Voorlichting    Denk aan:               Persberichten             Nieuwsbrieven             Websites 

  10. Media    Denk aan:               Krantenartikelen             Tijdschrijftartikelen             TV‐ en radiouitzendingen             Weblogs             Podcasts 

34 

           Nieuwssites 

35 

36 

Documenten         Get  a  documents  state  of  mind.  Dat  wil  zeggen:  denk  eerst  in  documenten als je met research begint. Het is verleidelijk direct  mensen  te  gaan  bellen  die  iets  over  het  onderwerp  kunnen  vertellen.  Maar  waarom  zouden  we  ons  niet  eerst  een  beetje  inlezen? Dankzij internet is het een koud kunstje binnen een paar  minuten documenten te vinden over elk onderwerp.       Voordelen     Betrouwbaarheid:  Documenten  zijn  doorgaans  betrouwbaarder  dan  interviews.  Dit  komt  door  het  simpele  feit  dat  er  van  een  document  meestal  meerdere  getuigen zijn (het is tenslotte opgesteld om door anderen  gelezen te worden).   Houdbaarheid:  Een  geïnterviewde  kan  zijn  woorden  intrekken, een document niet.   Rijkdom:  Documenten  zijn  vaak  rijk  aan  informatie.  Een  document  geeft  ook  informatie  prijs  waar  je  niet  naar  op  zoek was. Een geïnterviewde doet dat meestal niet.    Een document praat nooit off the record!   Documenten  blaffen  niet!  Je  kunt  ze  raadplegen  zonder  slapende  honden  wakker  te  maken.  Dat  is  vooral  bijgevoelige onderwerpen erg prettig.      Werk van buiten naar binnen – secundaire bronnen  De  researchtechniek  die  journalisten  meestal  wordt  aangeraden  is:  werk  van  buiten  naar  binnen.  Dat  wil  zeggen:  begin  met  gemakkelijk  te  verkrijgen  bronnen,  zoals  krantenartikelen,  studies,  boeken,  vakbladen,  nieuwsbrieven  en  websites.  Deze  bronnen  worden  ook  wel  ‘secundaire  documenten’  genoemd.  Secundair, omdat het documenten betreft die al zijn voorbewerkt  en gepubliceerd.     

37 

Het nadeel van secundaire bronnen is dat ze vaak wat ver van het  onderwerp af staan. Een studie over mensen met anorexia heeft  een  andere  waarde  dan  een  interview  met  een  anorexiapatiënt.  De  studie  vertelt  het  verhaal  van  anorexiapatiënten  uit  tweede  hand; het interview is uit eerste hand.    Voordelen van secundaire bronnen zijn:  - ze zijn gemakkelijke te verkrijgen  - ze zijn vaak zeer informatief  - ze bieden snel overzicht over een onderwerp  - je haalt er vaak namen uit van interviewkandidaten  - je hoeft er geen slapende honden voor wakker te maken    Primaire bronnen   Zodra  je  een  indruk  hebt  van  het  onderwerp  op  basis  van  secundaire  bronnen,  is  de  volgende  uitdaging  om  ‘primaire  bronnen’  te  vinden.  Veel  journalisten  laten  dit  achterwegen.  Ze  gaan  nog  wel  zover  een  voorbeeld  te  zoeken  van  een  dader  of  slachtoffer,  maar  verder  gaan  ze  niet.  Dat  is  jammer,  want  er  is  een  schat  aan  primaire  documenten  (niet  alleen  interviews  met  daders  of  slachtoffers).  Denk  aan    verslagen  van  bijeenkomsten,  dagboeken,  processtukken,  inspectierapporten,  klachtenregistraties,  onderzoeken,  financiële  bescheiden  (zoals  rekeningafschriften,  leveringsbonnen  etc.),  persoonlijke  aktes  (geboorteakte,  rijbewijs,  diploma),  eigendomsbescheiden  (bijvoorbeeld  inschrijving  bij  de  Kamer  van  koophandel  en/of  kadaster), archieven en databanken.   In de bijlage is een overzicht opgenomen van de meest gebruikte  (en journalistiek interessantste) primaire documenten.    Een goede journalist herken je aan de oorspronkelijkheid van zijn  (gepresenteerde) bronnen: ze zijn uit eerste hand en niet eerder  gepubliceerd.     De  kunst  is  een  verhaal  te  laten  ‘vertellen’  door  primaire  bronnen.     Waar vind je documenten?  Volgens  Barlett  &  Steele  kun  je  geen  vraag  bedenken  of  het  antwoord  staat  ergens  op  papier.  Ga  er  nooit  van  uit  dat  ergens  geen  documenten  van  zijn!  Vraag  je  van  elk  proces  en  elke 

38 

gebeurtenis  af:  wat  wordt  daarvan  op  papier  vastgelegd?  Het  is  echter voor ‘leken’ soms moeilijk te overzien welke documenten  er in een organisatie allemaal worden opgemaakt. Er zit maar één  ding  op:  laat  je  voorlichten!  Vraag  aan  deskundigen  die  je  vertrouwt:  welke  papieren  worden  er  opgemaakt?  Probeer  het  papierspoor (de papertrail) te reconstrueren.     Hoe kom je aan (primaire) documenten?     Via  internet:  Snel  relevante  documenten  vinden  op  internet  kan  door  een  zogenaamde  ‘webhunt’:  een  systematisch  bezoek  aan  sites  die  veel  documenten  bevatten. Zie de aparte handout ‘Webhunt’.   Via  geïnterviewden:  Vraag  standaard  aan  iedereen  die  je  interviewt  op  welke  documenten  hij  of  zij  zich  baseert.  Aan welke documenten heeft hij of zij meegewerkt? Welke  publicaties heeft hij of zij over het onderwerp gelezen?   Via  een  beroep  op  de  Wet  Openbaarheid  van  Bestuur  (WOB):  Dit  is  een  tamelijk  ingewikkelde  en  tijdrovende  manier. Wie van plan is te gaan ‘wobben’ kan beter eerst  een  cursus  volgen  of  hulp  inroepen  van  een  deskundige,  zoals  de  jurist  en  WOB‐deskundige  Roger  Vleugels  ([email protected]).   Via  Kamerleden:  zij  kunnen  ministers  om  documenten  vragen. Gaat soms sneller dan een beroep op de WOB.   

  Documenten lezen: tips    1.

2. 3.

4.

Ga  er  nooit  vanuit  dat  een  rapport  dat  openbaar  is,  of  dat  je  zonder  slag  of  stoot  kunt  bemachtigen,  geen  nieuws  zal  bevatten.  Opstellers  van rapporten hebben vaak niet de taak zelf de publiciteit te zoeken.  Maar als een journalist hun nadrukkelijk vráágt…  Probeer  het  document  in  elektronische  vorm  te  bemachtigen:  door  het te downloaden van internet of door het op cd‐rom of per mail te  bestellen.   Berg het document op volgens een systeem (bijvoorbeeld het Digitale  Dossier),  waardoor  je  het  snel  terug  kan  vinden.  Noteer  in  elk  geval:  vindplaats,  volledige  titel,  auteurs  en  datum  van  opmaken  of  verschijnen.  Controleer  de  authenticiteit  (is  de  inhoud  wel  een  eerlijke  weergave  van  de  werkelijkheid?)  en  de  oorspronkelijkheid  (is  het  materiaal  geen vervalsing?).  

39 

5. 6.

7.

Creëer een rustig moment om te lezen. Overtuig je leidinggevende dat  lezen óók bij je werk hoort.  Als je een dik rapport niet helemaal wilt lezen, lees dan in elk geval:  a)  de  inleiding/verantwoording:  om  te  achterhalen  waaróm  het  document is   opgemaakt en in opdracht van wie  b) de samenvatting/conclusies  c)  de  noten  en  literatuurlijst:  om  andere  bronnen  te  vinden.  Wees  tijdens  het  lezen  alert  op  voetnoten  en  tabellen  en  grafieken  (waar  komen de data vandaan?).   d)  de  bijlages:  Als  je  de  inhoud  ervan  niet  begrijpt,  zoek  dan  een  deskundige  die  je  kan  helpen.  Bijlagen  bevatten  vaak  het  leukste  materiaal.  Opstellers  van  gevoelige  rapporten  gaan  er  blijkbaar  van  uit (en niet onterecht) dat de meeste ontvangers alleen de conclusies  lezen. Gevoelige zaken worden daarom dikwijls in de bijlagen gestopt,  met  de  gedachte:  ‘We  hebben  onze  plicht  gedaan:  het  staat  in  het  rapport.’  Behandel een document niet in een vacuüm. Vergelijk het met andere  documenten. Interview (ervarings‐) deskundigen over het document.  Vergelijk  het  document  met  eerdere  versies  (bijvoorbeeld  in  voorgaande jaren) om veranderingen te spotten. 

40 

Betrouwbaarheid controleren    Hoe betrouwbaar zijn de bronnen die je gaat gebruiken? Vraag je  ten  aanzien  van  zowel  de  documenten  die  je  leest,  als  de  personen die je spreekt af:      Heeft de bron werkelijk  betrekking op het  onderwerp dat je  onderzoekt? 

  De eerste en belangrijkste  vraag:    Gaat het document wel over  dezelfde (groep) mensen,  dezelfde tijd en dezelfde  plaatsen als het probleem dat  je onderzoekt?  

   

  Hoe nauw is de bron bij  het gebeurde  betrokken? 

Is het document opgemaakt  tijdens of direct na de  gebeurtenis?   (M.a.w. is het een primair  document)    Heeft de persoon het zelf  gezien, gehoord, gevoeld of aan  den lijve ondervonden?   (M.a.w. is het een  ervaringsdeskundige?)   

   

  Heeft de bron reden om  de waarheid te  verdraaien? 

De betrouwbaarheid van een  document/uitspraak meet je  niet alleen aan de afkomst,  maar ook aan het doel:    Probeert men iets te bereiken?   Bijvoorbeeld: probeert men  besluitvoering te beïnvloeden?   Of probeert men geld te krijgen  ergens voor?   Of wilt men iemand zwart  maken? 

   

  Is er kritiek geuit op de  bron?   Is de bron omstreden? 

Vraag aan ándere bronnen wat  ze van je bron vinden. Probeer  er (b.v. door te Googlen) achter  te komen in welke context je  bron wordt genoemd. Wordt er  louter serieus naar verwezen?  Wordt er louter positief over  gesproken?      Bij twijfel over de echtheid van  een document: raadpleeg een  deskundige. Vergelijk het 

  Is de bron écht  (onvervalst)? 

41 

   

42 

Noten maken    Wanneer je veel verschillende bronnen gebruikt voor een artikel,  is het raadzaam deze niet allemaal in de tekst uit te schrijven. Dit  zou  het  lezen  onnodig  vertragen.  In  zulke  gevallen  kun  je  beter  onder het artikel een lijstje van gebruikte bronnen afdrukken. Of  je  kunt  hetzelfde  artikel  dat  in  drukvorm  verschijnt  ook  op  een  website  publiceren  en  daar  voorzien  van  noten  (onder  het  gedrukte artikel kun je dan verwijzen naar de website).     In  beide  gevallen  dient  de  weergave  van  de  bronnen  te  voldoen  aan de eisen die in wetenschappelijke kring worden gesteld aan  noten.     Hieronder volgt de juiste wijze om noten te maken:      Zet noten bij:    citaten en parafrases    letterlijke opvatting van een andere auteur    informatie of feiten waarvan niet onmiddellijk duidelijk is  waar ze vandaan komen.     Boek:  Auteur  (voornaam  of  initialen,  achternaam),  Volledige  titel  met  ondertitel  (druk, plaats en jaar van uitgave), paginanummer.    Voorbeeld:  Frénk van der Linden, Tot op het bot. Gesprekken over ziel en zaligheid (1e druk,  Amsterdam/Antwerpen 1999), pagina 140.    Let op:  Tot een maximum van drie auteurs noem je alle auteurs. Indien er méér dan  drie auteurs aan het boek hebben gewerkt doe je het volgende:    Auteur (voornaam of initialen, achternaam) e.a. [of ed. of red.], Volledige titel  met ondertitel (druk, plaats en jaar van uitgave), paginanummer.    Wanneer er geen auteur bekend is:    Volledige  titel  met  ondertitel,  Organisatie  die  het  boek  heeft  samengesteld  (druk, plaats en jaar van uitgave), paginanummer.     

43 

  Artikel uit tijdschrift:  Auteur  (voornaam  of  initialen,  achternaam),  ‘Titel’,  Titel  tijdschrift  aflevering  (jaar), paginanummer.    Voorbeeld:  Steve  Weinberg,  ‘War  crimes.  Recent  war  atrocity  stories  recall  Investigative  reporting milestones’, IRE Journal aflevering 27 (2004), pagina 10.        Artikel uit krant:  Auteur  (voornaam  of  initialen,  achternaam),  ‘Titel’,  Naam  krant  datum,  paginanummer.    Voorbeeld:  Menno  Tamminga,  ‘Zorg:  vechtmarkt  vol  verliezers’,  NRC  Handelsblad  16  oktober 2006, pagina 11.     Artikel uit een bundel:  Auteur  (voornaam  of  initialen,  achternaam),  ‘Titel’,  in:  Auteur  (voornaam  of  initialen,  achternaam),  Volledige  titel  met  ondertitel  (druk,  plaats  en  jaar  van  uitgave), paginanummer.    Voorbeeld:  Kadier  van  Lohuizen,  ‘Diamond  matters.  Van  de  mijnen  naar  de  jetset’,  in:  Jaarboek  Onderzoeksjournalistiek  2005,  VVOJ  (1e  druk,  Amsterdam/Zellik,  2005), pagina 44.    Rapport of overheidspublicatie:   Volledige  titel  met  ondertitel.  Organisatie  (plaats  en  jaar  van  uitgave),  paginanummer.    Niet gedrukte bron:   Soort document, datum. Bewaarplaats, inventarisnummer, folionummer.    Internetbron:  Auteur  of  organisatie,  Titel  pagina,  volledige  URL.  Geplaatst  op  [datum].  Geraadpleegd op [datum].       Tot slot:    Wanneer  een  bron  vaker  dan  één  keer  wordt  aangehaald,  kun  je  je  in  de  tweede verwijzing beperken tot:     Achternaam auteur, hoofdtitel zonder ondertitel(s), paginanummer.     Of  wanneer  een  bron  in  het  notenapparaat  een  aantal  keer  op  rij  wordt  genoemd: Ibidem, paginanummer. 

44 

        Interessante documenten voor journalisten:       

Primair                                                       

 

Inschrijving (KvK,  Interview met  kadaster, GBA)  hulpverlener  Interview met  Hypotheekakte  toezichthouder 

Wettekst  Logboek  Besluit  Inventaris  Notulen 

Presentielijst 

Verslag Kamerdebat 

Onderzoek 

Beleidsnotitie 

Enquête 

Handleiding,  instructie 

Database 

Opdracht 

Jaarrekening 

Evaluatieverslag 

Boekhouding 

Jaarverslag 

Accountantsrapport 

Inspectierapport 

Rekenkamerrapport 

Klachtenregistratie  (ombudsman) 

Bouwvergunning 

Processtukken 

Contract 

Correspondentie (en  e‐mail) 

Afrekening, nota,  factuur 

Dagboek 

Geluidsopname 

Discussielijst op  internet 

Film‐/ videobeelden 

Interne nieuwsbrief 

Zelf tellen en  rekenen 

Interne telefoonlijst 

Interview met dader 

Agenda 

Interview met  slachtoffer 

    

45 

                                                                           

46 

Secundair      Persbericht    Krantenartikel      Uitzending (tv, radio)   

Nieuwsbrief  Vakblad  Boek 

Website, weblog 

Literatuurstudie 

47 

Chronologie (vooronderzoek)        Soms  weet  je  precies  wat  je  wilt  uitzoeken  (bijvoorbeeld  naar  aanleiding van een tip of nieuwsbericht) en dan kun je deze fase  overslaan.     Een  vooronderzoek  doe  je  als  je  je  eerst  in  een  interessant  (actueel)  thema  of  onderwerp  wilt  verdiepen,  voordat  je  definitief  bepaalt  over  welk  aspect  ervan  je  een  artikel  of  uitzending gaat maken.    Handig  is  om  meteen  vanaf  het  begin  van  je  (voor‐)  onderzoek  een  chronologie  aan  te  leggen:  een  opsomming  van  gebeurtenissen,  gerangschikt  naar  tijdsvolgorde.  Over  de  voordelen, straks meer.    Een chronologie maak je als volgt:    Begin te lezen over het onderwerp (bv. in documenten die je van  internet hebt gehaald). Markeer in de tekst:    1. Belangrijke afspraken met betrekking tot het onderwerp  Dit kunnen wetten of wetsvoorstellen zijn, maar ook afgesproken  procedures,  contracten,  handleidingen,  regels  of  beleids‐  of  uitvoeringsplannen.    2. Problemen die opduiken in verband met het onderwerp  Wat  gaat  er  niet  zoals  afgesproken  of  gepland?  Waar  blijkt  de  praktijk weerbarstiger dan de theorie? Welke problemen komen  mensen in de praktijk tegen? En welke conflicten zijn er over het  onderwerp (geweest)?    3. Geldtransacties  Noteer  de  geldbedragen  die  opduiken  in  documenten  en  interviews – ook als ze aanvankelijk onbetekenend lijken. Noteer  wie  het  bedrag  betaalt  aan  wie.  Reconstrueer  op  die  manier  het  geldsspoor, de moneytrail. Follow the Money!    

48 

Vraag  ook  in  de  eerste  interviews  (met  deskundigen)  nadrukkelijk naar deze drie categorieën. Vraag bijvoorbeeld:   

49 

Afspraken  Wat moet ik weten over beleid, afspraken, werkmethode, plannen?  Wie zijn de hoofdrolspelers: uitvoerders/daders, getroffenen/slachtoffers,  speurders en toezichthouders?  Wat is hun taak? Wat moeten ze doen?   Welke middelen moeten/mogen ze daarbij gebruiken?  Waar moeten ze dat doen?  Wanneer moeten ze dat doen?  Waarom moeten ze dat doen? Wat is het (officiële) doel?  Wat mag het kosten?  Wat moet het opleveren?     Problemen  Wat  moet  ik  weten  over  de  dagelijkse  praktijk,  de  uitvoering  en  de  gevolgen van de regels en afspraken?  Welke  conflicten  (tussen  theorie  en  praktijk)  kom  ik  mogelijk  tegen  tijdens  mijn  research?  Wat  is  er  mogelijk  aan  de  hand?  Welke  aanwijzingen zijn daar voor?  Zijn de (financiële) middelen ontoereikend?  Zijn de lasten en lusten niet eerlijk verdeeld?  Komt het geld niet terecht op de afgesproken plek?  Staan de uitgaven niet in verhouding tot het doel?  Zijn de regels onduidelijk of onuitvoerbaar?  Hebben de uitvoerders te weinig kennis (informatie) of vaardigheden?  Zijn de uitvoerders niet gemotiveerd?  Worden er mensen onderdrukt, bedreigd of mishandeld?  Worden er mensen achtergesteld of gediscrimineerd?  Wordt de gezondheid van mensen aangetast?  Wordt de (keuze‐) vrijheid of zelfstandigheid van mensen ingeperkt?  Worden er mensen misleid of opgelicht?   Welke conflicten kwamen voor de rechter? Hoe vaak? Voorbeelden?  Welke  conflicten  (overtredingen)  constateerden  toezichthouders?  Hoe  vaak? Voorbeelden?  Welke  klachten,  protesten  en  hulpverzoeken  komen  er  binnen  bij  instanties? Hoeveel? Voorbeelden?  Wat heeft u verrast, verbaasd of geërgerd?  Wat kan er volgens u beter?    Geld  Wie dragen de kosten?   Wie ontvangen geld?  Welke bedragen gaan van hand tot hand?  

    Noteer de afspraken, problemen en geldtransacties in drie aparte  lijsten.  Noteer  achter  elke  afspraak,  probleem  en  transactie  (indien  mogelijk)  een  datum:  de  datum  waarop  de  afspraak  werd 

50 

gemaakt,  waarop  het  probleem  zich  openbaarde,  of  waarop  de  financiële transactie plaats vond.    De  laatste  stap  is  het  maken  van  een  chronologie.  Door  de  drie  lijsten  elk  op  de  data  te  rangschikken  (in  chronologische  volgorde),  krijg  je  een  tijdlijn.  Dit  kun  je  handig  doen  in  Excel,  omdat  deze  de  mogelijkheid  biedt  om  willekeurig  ingevoerde  data automatisch in chronologische rangorde te schikken.     Waarom een chronologie?  ‘Nieuws’ is wat afwijkt van het normale patroon. Afwijkingen zijn  makkelijker  op  te  sporen,  als  je  eerst  het  patroon  in  kaart  hebt  gebracht.   Gebeurtenissen  hebben  op  zijn  minst  één  logisch  patroon:  een  chronologisch  patroon.  De  chronologie  is  een  patroon.  Als  er  vreemde afwijkingen of omissies zijn, vallen die in de chronologie  vanzelf op. Bijvoorbeeld:    Uit de chronologie blijkt dat een persoon op dezelfde dag zowel  in Hong Kong was als in Amsterdam. Hoe waarschijnlijk is dat?    Uit  de  chronologie  blijkt  dat  er  na  een  lange  periode  van  radiostilte opeens een hoop activiteit is. Wat heeft die beweging  dan veroorzaakt? Wat is er gebeurd?    In  een  chronologie  kun  je  ook  makkelijk  zien  of  je  belangrijke  dingen hebt gemist. Bijvoorbeeld:    Op 22 maart 2007 stuurt een belangengroep een boze reactie aan  de minister van Ontwikkelingssamenwerking. Maar nergens in je  chronologie staat de aanleiding voor die boze reactie. Dan heb je  dus iets gemist. De minister heeft iets gedaan om de boze reactie  op  te  wekken.  En  waarschijnlijk  was  dat  in  weken  vlak  vóór  22  maart 2007.    Wat valt er te ontdekken in een chronologie?   Een  chronologie  is  een  eenvoudig  patroon  van  gebeurtenissen.  Namelijk een tijdpatroon. Vanwege de consistentie in het patroon  worden afwijkingen snel zichtbaar – zaken die niet ‘passen’ in de  samenhang.  Deze  vreemde  voorvallen  zetten  ons  vaak  op  het  spoor  van  nieuws.  

51 

  Voor  de  opsporing  van  onregelmatigheden,  kun  je  jezelf  de  volgende vragen stellen:       1. Oorzaak en gevolg  Vraag  jezelf  af  van  elke  gebeurtenis  in  de  chronologie:  heeft  dit  (waarschijnlijk)  oorzaken  en/of  gevolgen?  Zo  ja,  zijn  deze  oorzaken en gevolgen ook terug te vinden in de chronologie? Als  deze niet in de chronologie staan, ga er dan naar op zoek.       Stel, bijvoorbeeld, dat in de chronologie staat: ‘De parlementaire  commissie publiceert een rapport’. Elders in de chronologie zou  dan  moeten  staan  wie  opdracht  heeft  gegeven  voor  dat  rapport  en ook wat de reacties op het rapport zijn geweest en wat er mee  is gedaan?       2. Gaten   Zitten er gaten in de tijdlijn? Is er een opmerkelijk lange periode  waarin  er  niets  gebeurt?  Controleer  dan  of  er  wérkelijk  niets  is  gebeurd  (en  waarom  niet),  of  dat  je  misschien  iets  hebt  gemist.     3. Gelijktijdige gebeurtenissen   Zijn  er  gebeurtenissen  die  gelijktijdig  plaatsvinden?  Zo  ja,  stel  jezelf  dan  de  volgende  vraag:  is  dat  mogelijk?  Bijvoorbeeld:  één  persoon kan niet op twee plaatsen tegelijk zijn.       4. Woorden versus daden   Vergelijk de afspraken in de chronologie met de uitvoering en de  problemen die bij de uitvoering opduiken. Als er verschillen zijn  tussen afspraak en uitvoering is het logisch om te vragen waarom  dingen  niet  werken  zoals  gepland?  Zijn  de  afspraken  onuitvoerbaar of worden ze bewust niet nagekomen?       5.  Inkomsten  versus  uitgaven  Vergelijk  het  geld  aan  de  inkomstenkant met de bedragen aan de uitgavenzijde. Maak een  eenvoudige  inkomsten‐uitgaven  staat.  De  kans  is  groot  dat  je 

52 

(nog) niet alle bedragen kent om een volledige staat te maken. Ga  in dat geval op zoek naar de ontbrekende bedragen. Als er daarna  nog verschillen zijn tussen inkomsten en uitgaven, dan roept dat  natuurlijk  vragen  op,  zoals:  wie  zijn  er  rijker  geworden  en  wie  werden er armer?    Tot  slot  is  een  chronologie  ook  een  handig  hulpmiddel  bij  het  schrijven. De eenvoudigste manier om een verhaal te vertellen, is  chronologisch.  Wat  gebeurde  er  eerst,  en  wat  daarna,  en  wat  dáárna?  Als  je  je  artikel  of  uitzending  een  chronologische  structuur wilt geven, dan heb je  het werk met het maken van de  chronologie al grotendeels gedaan.    Tot slot  De  drie  lijsten  met  gebeurtenissen,  in  chronologische  volgorde,  bieden  een  goede  inzage  in  het  thema  of  onderwerp.  Door  te  vergelijken  ontdek  bovendien  waarschijnlijk  vreemde  afwijkingen die de moeite zijn om verder uit te zoeken. Dit is de  eerste stap naar een origineel artikel of originele uitzending, met  eigen nieuws.      

53 

54 

Record keeping        1. Documenten bewaren  Documenten op internet of in e‐mails kun je eenvoudig naar je pc  downloaden en bewaren. Voordeel: documenten in elektronische  vorm  (dus  op  de  harde  schijf  van  je  pc)  zijn  doorzoekbaar!  Zoeken in Word‐ en PDF‐documenten doe je met de functie: Ctrl  F  (of,  in  PDF,  door  op  het  verrekijkertje  in  de  menubalk  te  klikken).   Het is raadzaam om naast een gedrukte (geprinte) versie van een  document  ook  altijd  de  elektronische  versie  op  te  vragen.  Soms  kun je deze zelf downloaden van internet. In andere situaties kun  je  de  afzender  vragen  om  het  document  per  e‐mail  (in  een  attachement)  aan  je  toe  te  sturen.  Kopieer  alle  documenten  aangaande  een  onderwerp  in  één  map  in  Windows‐verkenner.  Als  het  om  belangrijke  documenten  gaat,  maak  er  dan  ook  een  backup van op een externe harde schijf of stick.    Documentenzoeker  Een handig hulpmiddel om alleen naar documenten te zoeken op  internet, is de documentenzoeker van Voelspriet:   http://www.voelspriet.nl/googledocumentenzoeker.htm 

  Desktop searcher  Er  is  een  manier  om  in  alle  documenten  in  je  pc  te  zoeken  op  trefwoorden.  Daarvoor  heb  je  een  zogenaamde  ‘desktop  searcher’  nodig.  Dit  is  een  indexeringsprogramma  dat  alle  bestanden  (ook  e‐mails!)  op  je  harde  schijf  indexeert.  Met  een  eenvoudige  zoekopdracht  spoort  het  programma  alle  e‐mails  en/of  documenten  op  waarin  de  opgegeven  trefwoorden  voorkomen.  Beter  nog:  hij  toont  meteen  het  betreffende  document, op de passage waarin het trefwoord voorkomt!    Goede desktop searchers zijn:    Copernic Desktop Search (gratis)  http://www.copernic.com 

 

55 

Google Desktop (gratis)  http://desktop.google.com/ 

 

56 

X1 (50 dollar)  http://www.x1.com/ 

    Voor Mac‐gebruikers:  Copernic en X1 werken niet op een Mac. Voor de Mac zijn goede  alternatieven:    Google Desktop (gratis)  http://desktop.google.com/ 

  Spotlight   Gebruik het ingebouwde Spotlight in OS X om in documenten te  zoeken.     Entourage   Gebruik  de  geavanceerde  zoekfunctie  van  e‐mailprogramma  Entourage om in e‐mails te zoeken (Alt+Cmd+F).    Breidt dit eventueel uit met de programma’s:     SpotInsight   http://www.oneriver.jp 

  FoxTrot Professional Search (99 euro, maar zeer het geld waard!)  http://www.foxtrot.ch 

     2. Websites bewaren  Als je een website wilt bewaren, bijvoorbeeld omdat je bang bent  dat  de  inhoud  binnenkort  zal  worden  veranderd  of  verwijderd,  heb je twee mogelijkheden:    Eén webpagina bewaren  Als  je  alleen  één  pagina  van  het  web  wilt  bewaren  (zonder  alle  pagina’s waar naartoe wordt gelinkt vanaf deze pagina), doe dan  het volgende:    Klik  in  het  menu  op  ‘Bestand’  en  dan  op  ‘Pagina  opslaan  als...’   Kies onder ‘Opslaan als type...’ de optie ‘Webpagina, compleet’ en  kies een map om de pagina in op te slaan. 

57 

       Offline Explorer  Wil je echter álle pagina’s die onder de webpagina ‘hangen’ (dus  alle  links)  óók  bewaren,  maak  dan  gebruik  van  een  softwareprogramma  dat  complete  websites  op  je  computer  bewaard.  Een  goed  programma  (gratis!)  is:  Offline  Explorer.  (http://www.metaproducts.com/)    Google Notebook  Soms wil je niet de hele pagina of de hele website bewaren, maar  alleen  een  tekstfragment,  of  een  grafiek  of  andere  illustratie.  In  dat  geval  kun  je  een  selectie  van  de  webpagina  opslaan  in  een  Notebook  van  Google.  Ga  naar:  http://www.google.com/notebook  en  maak een account (gratis!)       3. Interviews (opgenomen gesprekken) bewaren  Het is voor research raadzaam álle gesprekken op te nemen: ook  de  telefonische  interviews  van  tien  minuten.  Gebruik  je  een  digitale  voice  recorder  of  een  MP3‐speler,  dan  kun  je  de  interviews  als  bestanden  op  je  computer  bewaren.  Rechtstreeks  opnemen van de telefoon op de PC kan ook. Aanbevolen (gratis)  oplossingen voor:    ‐ opnemen van gesprekken van vaste telefoon:    Tiptell Voice Recorder (www.tiptel.nl)    Voor Mac‐gebruikers:    Tiptell Voice Recorder werkt niet op Mac. Een goed alternatief is:    Retell 157 connector  http://www.retell.nl 

  Samen met:    RecordPad 

http://www.nch.com.au/ 

58 

    ‐ opnemen van gesprekken met Skype:    Skype (www.skype.com)   Skype Recorder (www.skyperec.com)  Hotrecorder (www.hotrecorder.com)    ‐ opnemen van gesprekken met mobiele telefoon:    Nemop (www.nemop.nl)  Tapecall (www.tapecall.net)    ‐ afspelen van opgenomen gesprekken op de pc:    Express Scribe (www.nch.com.au/scribe) (werkt ook op Mac!)      4. Aantekeningen en telefoonnummers bewaren  Een  journalist  verzamelt  feiten.  Hoe  meer  feiten  hij  of  zij  verzamelt,  hoe  groter  de  behoefte  aan  een  geordende  structuur  (database)  waarin  alle  feiten,  citaten  en  bronnen  makkelijk  zijn  terug te vinden.     Zo’n  database  is  eenvoudig  te  maken  in  Excel.  Noem  het  een  ‘digitaal  dossier’,  omdat  alle  gegevens,  niet  alleen  telefoonnummers  en  aantekeningen,  maar  ook  alle  gebruikte  documenten  op  de  harde  schijf  van  de  computer  worden  opgeslagen en vanuit de database kunnen worden geraadpleegd.    Met behulp van een digitaal dossier leg je eenvoudig alle stappen  van  je  journalistieke  speurtocht  vast.  In  de  database  worden  bronnen,  documenten,  geluidsopnames  en  aantekeningen  verzameld volgens een vooraf ingevoerde structuur die het later  eenvoudig maakt om alle feiten en citaten in een tekst te ‘gieten’.     Voordelen:     Snel inzage in de status van het onderzoek (welke vragen  nog  moeten  worden  beantwoord,  welke  bronnen  nog  moeten worden geraadpleegd) 

59 

  

Alle  deelnemers  aan  het  onderzoeksproject  beschikken  over  dezelfde  informatie,  wat  samenwerken  makkelijker  maakt  Alle  aantekeningen  en  documenten  zijn  snel  terug  te  vinden  Alle  citaten  en  feiten  in  het  uiteindelijke  artikel  of  in  de  uiteindelijke  uitzending  zijn  eenvoudig  te  herleiden  tot  hun  bronnen,  wat  de  betrouwbaarheid  en  controleerbaarheid vergroot 

    5. Backups maken    Wees zuinig op je documenten! Maak regelmatig veilige backups!  Uitstekende  en  voordelige  diensten  om,  online,  backups  te  bewaren, zijn:    Data Deposit Box   www.datadepositbox.com   

Voor 2 dollar per 1 GB worden je data veilig in een datacentrum  (dat toevallig in Toronto, Canada staat, maar wat maakt het uit?)  bewaard.  Bovendien  worden  de  documenten  eerst  versleuteld  (encrypted)  voordat  ze  worden  opgeslagen:  Data  Deposit  Box  claimt  dat  zelfs  haar  eigen  techneuten  geen  toegang  hebben  tot  de sleutel.    SugarSync  http://www.sugarsync.com 

  Werkt  ook  met  Mac!  Verschillende  prijsniveaus.  4,99  dollar  per  maand voor 30 GB, wat voor de meeste mensen meer dan genoeg  is.    De grootste voordelen van deze online backup services zijn:    1.  Elk  document  waaraan  je  hebt  gewerkt,  wordt  onmiddellijk  (dus  niet  één  keer  per  dag,  zoals  bij  de  meeste  andere  online  backup  services)  opgeslagen.  Je  hoeft  daarvoor  niets  te  doen,  behalve online te zijn.    

60 

2.  Met  een  wachtwoord  kun  je  via  de  website  van  Data  Deposit  Box  of  SugarSync  overal  in  de  wereld  inloggen  en  je  opgeslagen  data raadplegen én downloaden. Je hebt dus voortaan een eigen  server  die  overal  in  de  wereld  waar  internet  is,  voor  jou  toegankelijk is. Laat de USB‐stick dus maar thuis!   

61 

Vangnet op internet        Als  je  met  de  research  voor  een  artikel  begint,  is  de  eerste  logische stap: creëer een ‘vangnet’ op internet dat alle nieuws en  websites  met  betrekking  tot  je  onderwerp  automatisch  verzamelt. Natuurlijk ga je zélf ook actief op zoek naar bronnen,  maar laat de computer intussen óók voor je zoeken. Twee vinden  méér dan één!      Tip 1:    Meld je aan bij Google Alert Het kost niks!  Ga naar http://www.googlealert.com, sign up en volg de instructies.  Je kunt in Google Alert trefwoorden opgeven. Google Alert zoekt  vervolgens  pas  toegevoegde  teksten  in  websites  die  het  trefwoord  bevatten.  De  resultaten  worden  je  per  mail  toegestuurd, zo vaak zelf wilt.    Op  deze  manier  kom  je  op  het  spoor  van  recente  nieuwsberichten over je onderwerp op websites. Maar het is ook  een  manier  om  te  ontdekken  welke  websites,  van  welke  organisaties, over het onderwerp berichten. Die organisaties kun  je eventueel voor nadere informatie of interviews benaderen.      Tip 2:    Trakteer jezelf op RSS  Steeds  meer  organisaties  bieden  op  hun  website  een  RSS‐dienst  aan.  In  elk  geval  vrijwel  alle  binnen‐  en  buitenlandse  nieuwsmedia  hebben  inmiddels  RSS  op  hun  site.  De  service  wordt  grafisch  op  de  site  meestal  aangeduid  als  een  oranje  liggend blokje met de tekst ‘RSS’ of ‘XML’ erin.  De  RSS‐service  houdt  in,  dat  de  betreffende  organisatie  je  automatisch  op  de  hoogte  houdt  van  het  laatste  nieuws  op  haar  site.  Je  hoeft  dan  niet  telkens  naar  de  site  te  gaan  om  te  controleren of er iets nieuws is toegevoegd.  

62 

De  RSS‐meldingen worden niet zoals  bij Google Alert per e‐mail  aan  je  gezonden.  Nee,  om  ze  te  kunnen  lezen  heb  je  een  zogenaamde RSS‐feeder nodig.     Om RSS berichten te kunnen lezen op je computer, heb je een RSS  Reader  nodig.  Hoewel  zowel  Internet  Explorer  als  Firefox  een  optie  hebben  om  webpagina’s  met  een  RSS‐dienst  direct  op  te  slaan in een gratis RSS‐reader naar keuze (klik op het oranje RSS  blokje in de browser en volg de instructies), raad ik aan om een  degelijke, snelle en overzichtelijke RSS‐reader te installeren op je  computer.    Niet te verslaan op dit moment is:    Google Reader  http://www.google.com/reader 

  De  reader  van  Google  is  snel,  makkelijk  en…  gratis!  Wil  je  ook  eens andere readers proberen, met een ander uiterlijk en andere  instrumenten, probeer dan eens:    FeedDemon (gratis)  http://www.newsgator.com/Individuals/FeedDemon/Default.aspx 

  Newzcrawler (25 dollar) 

http://www.newzcrawler.com/ 

  Bij deze twee feeders is het bovendien mogelijk trefwoorden op  te geven. De feeder verzamelt dan niet alleen het laatste nieuws,  maar gaat ook speciaal op zoek naar berichten die het trefwoord  bevatten.  Ga  je  komende  week  een  artikel  schrijven  over  terrorismebestrijding,  voer  dan  alle  mogelijke  trefwoorden  met  betrekking  tot  terrorismebestrijding  in.  Daarna  kun  je  elke  dag  even  kijken  wat  er  volgens  jouw  feeder  afgelopen  24  uur  aan  nieuws over terrorisme is bijgekomen op het web.   Zo  hoef  je  geen  belangrijke  actuele  ontwikkelingen  met  betrekking tot je onderwerp meer te missen. De tijd die je anders  kwijt  zou  zijn  met  websites  en  kranten  doorspitten,  kun  je  nu  gebruiken om aanvullende bronnen aan te boren.     En speciaal voor de Mac: 

63 

  NetNewsWire (gratis) 

http://www.newsgator.com/Individuals/NetNewsWire 

    Voor  liefhebbers  en  gevorderden  volgen  hieronder  instructies  voor andere manieren om RSS‐readers te installeren:    Er zijn 3 manieren om RSS‐berichten te lezen:    1.

2.

3.

Via een browser: Download via  www.getfirefox.com  (gratis) de browser  Firefox.  Elke  keer  als  je  een  site  met  RSS  bezoekt,  verschijnt  rechtsonderaan een oranje vierkantje. Klik er op. Kies voor Subscribe  en  vanaf  dat  moment  ontvang  je  steeds  de  nieuwste  koppen.  De  nieuwe Internet Explorer 7.0 ondersteunt dit ook.  Via  het  web:  Ga  naar  http://www.bloglines.com.  Registreer  je  en  kies  je  favoriete RSS‐feeds. Je kunt nu via het web de laatste nieuwtjes lezen.  Aardig  aan  Bloglines:  je  ontvangt  af  en  toe  suggesties  over  andere  interessante RSS‐feeds die aansluiten op je interesseveld.  Via  een  speciale  RSS‐feeder  (software).  Deze  zul  je  eerst  op  je  PC  moeten  installeren.  Twee  betrouwbare  en  uitstekende  RSS‐feeders  zijn:  

    Hoe  je  de  feeder  precies  kunt  ‘voeden’  met  jouw  favoriete  RSS‐ pagina’s,  lees  daarvoor  de  instructies  van  de  feeder  in  het  helpmenu.    Welke RSS‐feeds zijn interessant om aan je feeder toe te voegen?  Een  overzicht  per  onderwerp  vindt  je  bijvoorbeeld  op  http://www.feeder.nl (alleen Nederlandse feeds).    Buitenlandse RSS‐directories:  http://www.feedster.com/  http://www.syndic8.com/  http://www.newsisfree.com/  http://www.podcastalley.com (voor podcasts)  http://w.moreover.com/site/products/ind/rss_feeds.html * 

  *  Het  Engelstalige  Moreover  bevat  tienduizenden  internationale  RSS‐bronnen.  Handig  is  de  uitgebreide zoekfunctie. Tik bijvoorbeeld ‘Netherlands’ of ‘Dutch’ in, klik op ‘Get RSS’ en ontvang  dagverse  berichten  die  betrekking  hebben  op  Nederland  –    in  het  bijzonder  sport  en  economie.  Moreover doorzoekt allerlei minder bekende bronnen.  

  Hoe werkt Moreover? 

64 

  1. Ga naar de website  2. Ga naar ‘Create your own feed’  3. Tik één of meer trefwoorden in  4. Klik op ‘Get RSS”  5. Lees de RSS in    Zoeken met Moreover via een vaste rubrieksindeling kan ook:    1. Ga naar ‘Prebuilt categories’  2. Kies bijvoorbeel Regional en dan Benelux News  3. Volg de stappen 4 en 5 van hierboven.      Tip 3:    Geef je op voor email nieuwsbrieven  Dit is wat bewerkelijker dan de vorige twee opties, maar beslist  de  moeite  waard!  Vooral  als  je  vaker  dan  één  keer  over  een  onderwerp of werkveld gaat schrijven.  De  meeste  (belangen‐)organisaties  en  ministeries  hebben  tegenwoordig  niet  alleen  een  website,  maar  geven  ook  nieuwsbrieven uit per e‐mail. Het enige wat je hoeft te doen om  zo’n nieuwsbrief te ontvangen, is naar de website te gaan en even  te  zoeken  naar  ‘nieuwsbrief’,  ‘publicaties’  of  iets  dergelijks.  Je  komt dan op een pagina met een formulier waarop je je gegevens  en  e‐mailadres  kunt  achterlaten.  Vervolgens  loopt  je  postvak  vanzelf  vol  met  interessante  nieuwtjes.  Opzeggen  kan  ook  heel  gemakkelijk, via de website. 

65 

Geavanceerde zoeken op internet        1. DE UITDAGING Zorg dat je pc of Mac klaar is voor de uitdaging: Stap 1: Zorg dat de standaard zoekfunctie van Google op je pc of mac is afgestemd op google.com en niet op de beperktere versies google.nl of google.be. De Nederlandse Google loopt nogal achter op die van de VS. Het probleem is dat je ongevraagd wordt teruggeschakeld naar www.google.nl nadat je toch echt www.google.com had ingetikt. Dit los je zo op: Klik in Internet Explorer op Tools ‐> Languages. Verwijder de Nederlandse taal en  voeg de Engelse toe. Sluit je browser, heropen hem weer en ga naar  http://www.google.com/preferences. Kies als voertaal Engels en zet bij Search  Language Dutch aan. Vanaf nu heb je van beide werelden het beste: met de  Engelse interface kun je snel schakelen tussen Nederlandse of wereldwijde  bronnen.   

Stap 2: Nog iets om vooraf te beslissen: je kunt je zoekgeschiedenis laten vastleggen door Google. Alle websites die je bezoekt worden dan (met datum en tijd) vastgelegd in een databank die je zelf kan doorzoeken. Zo kun je achteraf altijd zien hoe je bij een website terecht bent gekomen. En je kunt websites terugzoeken als je vergeten bent om ze te ‘bookmarken’ (onder favorieten te zetten). Ga naar: http://labs.google.com en kies de optie: ‘Personalized search’ en volg de  instructies.   

Een ander voordeel van Google’s Web History is dat Google voortaan op basis van de sites die je bezoekt een persoonlijk zoekprofiel voor jou maakt. Daar merk je niks van, behalve dat de zoekresultaten die je van Google terugkrijgt steeds relevanter zullen blijken voor jou persoonlijke situatie. Natuurlijk kan een browser als Firefox óók je zoekgeschiedenis bijhouden. Ga in Firefox in het menu naar Firefox ‐> voorkeuren ‐> Privacy  

66 

En  stel  in  dat  Firefox  je  zoekgeschiedenis  moet  onthouden.  (Je  vind  je  zoekgeschiedenis in Firefox onder ‘Geschiedenis’ ‐> ‘Alle geschiedenis tonen’.  

Stap 3: Instaleer een RSS-reader op je pc of Mac. Steeds meer organisaties bieden op hun website een RSS-dienst aan. De service wordt grafisch op de site meestal aangeduid als een oranje liggend blokje met de tekst ‘RSS’ of ‘XML’ erin. De RSS-service houdt in, dat de betreffende organisatie je automatisch op de hoogte houdt van het laatste nieuws op haar site. Je hoeft dan niet telkens naar de site te gaan om te controleren of er iets nieuws is toegevoegd. Zorg dat je klaar bent om interessante sites aan je RSS-reader toe te voegen: Om RSS berichten te kunnen lezen op je computer, heb je een RSS Reader nodig. Hoewel zowel Internet Explorer als Firefox een optie hebben om webpagina’s met een RSS-dienst direct op te slaan in een gratis RSS-reader naar keuze (klik op het oranje RSS blokje in de browser en volg de instructies), raad ik aan om een degelijke, snelle en overzichtelijke RSS-reader te installeren op je computer. Niet te verslaan op dit moment is:   Google Reader  http://www.google.com/reader 

De reader van Google is snel, makkelijk en… gratis! Wil je ook eens andere readers proberen, met een ander uiterlijk en andere instrumenten, probeer dan eens: FeedDemon (gratis)  http://www.newsgator.com/Individuals/FeedDemon/Default.aspx    Newzcrawler (25 dollar)  http://www.newzcrawler.com/  

En speciaal voor de Mac: NetNewsWire (gratis)  http://www.newsgator.com/Individuals/NetNewsWire  

67 

Lukt het niet om een RSS-reader te installeren, dan kun je de interessante sites nog altijd in je browser toevoegen aan favorieten of ‘bookmarks’. Stap 4: Laat interessante sites voortaan automatisch checken op nieuwe inhoud. Deze functionaliteit is handig als aanvulling op de RRSreader of als alternatief van RSS, als de website geen RSS ondersteunt. Kies een van deze programma’s (tegen betaling, dat wel…) Website‐Watcher  http://www.aignes.com/  Copernic Tracker  http://www.copernic.com/en/products/tracker  

En voor Mac-gebruikers: Watcher84  http://www.brunoblondeau.com/watcher84/ 

Stap 5: Weet hoe je websites of delen van websites (stukken tekst, illustraties) makkelijk kunt bewaren. Een hele webpagina bewaren (opslaan op je harde schijf) doe je zo: In  het  menu  van  de  browser:  Bestand  ‐>  Pagina  opslaan  als  ‐>  Webpagina,  compleet   

Stukken uit een website bewaren doe je makkelijk met Google Notebook: Ga  naar  http://www.google.nl/intl/en/options  en  klik  op  ‘Notebook’.  Volg  de  instructies.   

Voor Firefoxgebruikers is er bovendien een aardige extensie met extra’s: http://google.com/notebook/download 

Stap 6: Zorg dat je zelf klaar bent voor de uitdaging. Maak een lijstje van relevante trefwoorden.

68 

(Raadpleeg hiervoor deskundigen.)

eventueel

een

referentie

website

en/of

2. DE ZOEKTOCHT Stap 1: Zoektermen invullen Vul zoektermen in in de zoekbalk van Google Let daarbij op het volgende:   Kies de taal van de websites die je zoekt.      Gebruik minimaal drie en maximaal tien zoektermen per  keer. (Laat lidwoorden weg. En beperk je waar het kan tot  de meest specifieke woorden. Als je een Grizzly beer zoekt,  kun je in de zoekopdracht volstaan met het specifieke  woord ‘grizzly’ en het woord ‘ beer’ weglaten).      Zet de belangrijkste woorden vooraan.      Zet woorden die bij elkaar horen tussen “…”    Stap 2: Aanvullen Vul je zoekopdracht (voordat je op ‘Zoek’ klikt) aan met:   Synoniemen (woorden met dezelfde betekenis) Je hoeft  niet alle synoniemen zelf te bedenken; Google kan een  handje helpen. Zet voor de zoekterm een tilde (~) en  Google zoekt automatisch ook synoniemen.      Antoniemen (woorden met een tegenovergestelde  betekenis) 

69 

    Spellingsvarianten (als een woord op meerdere manieren  kan worden gespeld)      En voorkom misverstanden door homoniemen (woorden  die meerdere betekenissen hebben) aan te vullen met  zoektermen die misverstanden uitsluiten.      

70 

Stap 3: Verfijnen   Weet je een datum of periode? Stel deze dan in in Google  Advanced   Je kunt ook achter je zoekopdracht typen: date:3, date:6 of  date:12 om maximaal drie, zes of twaalf maanden terug te  zoeken.      Weet je namen van hoofdpersonen? Voeg deze toe aan de  zoekopdracht.      Weet je locaties? Voeg deze toe aan de zoekopdracht.      Weet je een letterlijk citaat? Zet het citaat tussen “…”. Als  je woorden uit het citaat niet meer weet, vervang deze dan  door * (werkt alleen in Google).      Zoek je in een bepaald land?   Voeg site:nl toe voor Nederland, site:be voor België, site:de  voor Duitsland, site:uk voor Groot‐Brittannië etc.      Wil je alleen zoeken in websites van overheden?   Voeg site:gov toe aan je zoekopdracht.      Wil je alleen zoeken in websites van  onderwijsinstellingen?   Voeg site:edu toe aan je zoekopdracht.      Wil je alleen zoeken in websites van internatonale  instituties?   Voeg site:int toe aan je zoekopdracht. 

71 

    Wil je alleen zoeken in websites van (nonprofit)  organisaties?   Voeg site:org toe aan je zoekopdracht.      Zoek je in een bepaalde taal? Zet je zoektermen in die taal.  En stel de taal in in Google Advanced.      Wil je bepaalde woorden uitsluiten van je zoekopdracht?   Zet dan een minnetje (‐) voor het woord (zonder spatie  ertussen).      Hoeven niet alle woorden uit je zoekopdracht in de  websites te staan (Google zoekt automatisch websites  waarin al de trefwoorden voorkomen)?   Zet dan ‘OR’ tussen de woorden waaruit Google van jou  mag kiezen.      In welke vorm is de informatie die je zoekt (waarschijnlijk)  gepubliceerd?   Op een website? Dan hoef je niets bijzonders toe te  voegen aan je zoekopdracht.   In een document? Voeg dan toe:  filetype:soortbestandsformaat.   Bijvoorbeeld: filetype:doc (voor worddocumenten),  filetype:xls (voor Exceldocumenten), filetype:pdf,  filetype:rtf (voor rich textx) of filetype:ppt (voor  powerpointpresentaties).       Wil je dat de zoektermen voorkomen in de URL van de  websites?  Voeg dan toe: allinurl:zoektermen.   

72 

  Wil  je  dat  de  zoektermen  voorkomen  in  de  titels  van  de  websites?   Voeg dan toe: allintitle:zoektermen.      Wil  je  dat  de  ene  zoekterm  voorkomt  in  de  url  en  de  andere op de pagina?   Voeg dan toe: inurl:zoekterm1 zoekterm2.      Wil  je  dat  de  ene  zoekterm  voorkomt  in  de  titel  en  de  andere op de pagina?   Voeg dan toe: intitle:zoekterm1 zoekterm2      Wil je alleen in een bepaalde website zoeken?   Voeg toe:  site:www.sitenaam.be.   (Google  is  soms  beter  in  het  zoeken  binnen  websites  dan  de zoekfunctie van die websites zélf!)    Stap 4: Uitbreiden Je kunt je zoektocht op het web uitbreiden door niet alleen in websites te zoeken, maar ook in nieuwsgroepen/discussiegroepen, weblogs, databanken, beeldbanken, gespecialiseerde zoekmachines, andere zoekmachines dan Google en portals. Nieuwsgroepen Je kunt dezelfde zoektocht als hierboven herhalen in nieuwsgroepen. Welke mensen hebben dezelfde vraag als jij? Wie praten er met elkaar over deze informatie? Zoek via Google Groups: http://groups.google.nl De zoekoperatoren zijn hetzelfde als voor zoeken in websites. Maar er zijn ook een paar extra operatoren voor zoeken in nieuwsgroepen:   Wil  je  dat  een  trefwoord  voorkomt  in  de  titel  van  een  thread (= serie berichten over één onderwerp)? 

73 

Voeg dan toe aan de zoekopdracht: insubject:trefwoord      Zoek je berichten van een specifieke persoon?   Voeg dan toe aan je zoekopdracht: author:naam      Wil je verouderde berichten uitsluiten?   Ga  dan  naar  het  Advanced  Search‐formulier  van  Google  Groups en selecteer een periode naast het kopje ‘Message  Dates’.     Weblogs Je kunt dezelfde zoektocht die je in websites en in nieuwsgroepen hebt gedaan, ook herhalen in weblogs. Zoek via Google Blog Search: http://www.google.nl/blogsearch De zoekoperatoren zijn hetzelfde als voor zoeken in websites. Maar er zijn ook een paar extra operatoren voor zoeken in weblogs:   Wil je dat een trefwoord voorkomt in de titel van een blog:  inblogtitle:trefwoord      Zoek je de posting (= reactie) van een specifieke persoon?  Voeg dan toe aan je zoekopdracht: inpostauthor:naam      Wil je verouderde weblogberichten uitsluiten? Ga dan naar  het Advanced Search‐formulier van Google Blog Search en  selecteer een periode naast het kopje ‘Message Dates’.     Een andere databank (niet van Google) met weblogs uit de hele wereld: http://technorati.com

74 

Het ‘verborgen web’ Google ziet niet alles. De belangrijkste ‘blinde vlek’ van Google zijn databanken. En daar zijn er veel van op internet! Google kan niet zoeken in zogenaamde dynamische websites – websites waarvan de informatie is opgeslagen in databanken. Om toch in die databanken te kunnen zoeken (voor zover ze toegankelijk zijn zonder wachtwoord), moeten we eerst – met hulp van Google – de databanken opsporen. Voeg aan je zoekopdracht toe: Databank OR database OR register OR directory OR zoek OR search    en de kans is groot dat je bij sites terecht komt waar je kunt zoeken in databanken. Veel gebruikte databanken zijn (inclusief Vlaamse en Nederlandse voorbeelden): Telefoongidsen http://www.infobel.com/world http://www.detelefoongids.nl

Statistische databanken http://statbel.fgov.be/home_nl.asp http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/default.htm

Bibliotheekcatalogi http://www.bibliotheek.be http://opc4.kb.nl/IMPLAND=Y/SRT=YOP/LNG=NE/DB=1/ http://books.google.nl

Krantenarchieven http://www.mediargus.be/ng/home/nl‐BE/default.aspx  http://www.lexisnexis.nl/producten/research_databanken/1/nexis_nl/1 

Wetenschappelijke publicaties: http://www.scirus.com http://scholar.google.nl http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod

Beeldbanken Typ je trefwoorden ook eens in op sites die beeldmateriaal (foto’s, video) scouten. Ga naar http://video.google.com/ Speciale zoekoperatoren voor Google Video:

75 

Title:titelvanprogramma (als je de titel van een tv programma zoekt) Channel:naamtvstation (als je binnen een bepaald tv station wilt zoeken) Maar de eerlijkheid gebied te zeggen dat een andere zoekmachine dan Google, namelijk Altavista, méér video’s bevat. Nog wel, want Google probeert de achterstand in te lopen. Ga naar: http://www.altavista.com/video/default Gespecialiseerde zoekmachines: Voor het zoeken van gespecialiseerde (wetenschappelijke) informatie, kun je beter gebruik maken van zoekmachines met een beperktere blik en méér deskundigheid dan Google. Uiteraard gebruiken we Google wél om deze gespecialiseerde concurrenten op te sporen. Voeg aan je zoekopdracht toe: “search engine” OR directory OR resources  Andere zoekmachines dan Google Doe dezelfde zoektocht als in Google ook eens in twee andere grote zoekmachines: Yahoo en Alltheweb. De overlap van deze machines is minder groot dan je denkt. www.yahoo.com www.alltheweb.com Portals Tot slot zijn er naast zoekmachines ook zogenaamde portaalsites. Hier kun je geen zoekopdracht invullen. De sites bevatten echter talloze links naar (de zoekpagina’s van) interessante websites. Voor journalisten zijn interessant: www.journalinks.be www.ontherecord.nl www.journalinks.nl

76 

3. REPARATIEWERK Link gebroken? Is de website die je wilt openen verdwenen? Krijg je een foutmelding? Er is een manier om een ‘oude’ kopie van de website te openen: Klik op cached op de laatste regel van het zoekresultaat dat Google laat zien van deze site. Je komt nu in de cache, opslagruimte, van Google. Hier vind je een kopie die Google zelf heeft gemaakt de laatste keer dat ze de site heeft geïndexeerd. Vertalen? Kopieer de tekst van de website die je wilt vertalen naar www.translate.google.com Vertalen naar het Nederlands gaat via een omweg: vertaal eerst naar het Engels en dan naar het Nederlands. Alternatief: www.babelfish.com 4. CHECK EN DUBBELCHECK Geloof je alles wat je op een website leest? Hopelijk niet! Er is een aantal trucjes om de betrouwbaarheid van websites te controleren. De onderstaande lijst is opgesteld door internetresearchadviseur Henk van Ess en met zijn vriendelijke toestemming hier overgenomen:   Bekijk eerst wat ze zelf zeggen   Zoek naar ‘Contact’ ‘Info’ ‘Colofon’ ‘Over’ ‘About’ ‘Legal  notices’ etc. en zie eerst wat een site zelf beweert.      Kijk wie er achter de site zit, via   http://www.voelspriet.nl/domeindossier.htm      Kijk hoe oud de informatie is   Ga naar  http://www.bookmarklets.com/tools/data/index.phtml  Klik met je rechtermuisknop op Page Freshness?  

77 

Kies ‘Toevoegen aan Favorieten’.   Surf nu naar een website. Datum weten?   Ga naar Favorieten en kies Page Freshness?      Crosscheck informatie  De site noemt telefoonnummers? Controleer of er niet  toevallig andere namen het nummer zitten via  http://zoekopnummer.qik.nl/   Check de straatnaam via www.kvk.nl  Handelsregister   Zoeken op straatnaam   En doe buurtonderzoek via www.prizm.nl      URL hakken   Dubieuze pagina in beeld? Haal steeds een stukje van de  website‐gegevens weg vanaf het /‐teken totdat je wel iets  leesbaars ziet: Voorbeeld:  http://www.visualware.com/personal/products/visualroute/ index.html  http://www.visualware.com/personal/products/visualroute  http://www.visualware.com/personal/products  http://www.visualware.com/personal  http://www.visualware.com/      Controleer ook:  Hoeveel links in Google?  Opgenomen in Dmoz.nl?  Opgenomen in Alexa.com?    5. BEWAREN Voeg de gevonden websites toe aan je RSS-reader. Geen RSS op de pagina? Zet de pagina dan onder bookmarks (bladwijzers of favorieten). Gebruik Google Notebook om stukken tekst en/of illustraties te bewaren.

78 

Soortgelijke sites: Heb je een bruikbare website gevonden? Dan wil je vast wel kennis maken met soortgelijke sites. Daar kan Google bij helpen Typ als zoekopdracht: related:domeinnaam  (Voor de instellingen van RSS en Notebook, zie paragraaf 1. DE UITDAGING)

79 

Webhunt        Hoe vind je snel informatie over personen of zaken op internet?    Een ‘webhunt’ is een vlotte, systematische manier om via allerlei  links  en  zoekpagina’s  aan  bruikbare  informatie  te  komen  over  personen, organisaties of voorwerpen.   Het is een prima researchmethode om te gebruiken aan het begin  van je onderzoek, als je nog geen heel concreet idee hebt van wat  je  precies  wilt  uitzoeken.  Bij  een  webhunt  duiken  vanzelf  problemen  of  interessante  invalshoeken  op  in  verband  met  het  onderwerp dat je interesseert.    Bij  een  webhunt  gebruik  je  geen  zoekmachine,  zoals  Google,  omdat  deze  (bij  een  globale  zoekopdracht)  een  ontmoedigende  berg ‘hits’ zou opleveren. En als je tijd zou hebben om alle hits te  beoordelen,  dan  zou  je  zien  dat  een  aanzienlijk  deel  bovendien  niet bruikbaar is.      Een  webhunt  maakt  gebruik  van  de  zoekpagina’s  van  websites.  Zonder omwegen (zoals een zoekmachine) ga je meteen naar de  zoekpagina’s  van  nuttige  organisaties,  media  en  databanken.  Door  op  deze  pagina’s  een  trefwoord  in  te  typen,  vind  je  snel  belangrijke documenten en personen.    Welke  sites  je  voor  een  webhunt  wilt  aandoen,  hangt  natuurlijk  onder andere af van het onderwerp dat je wilt onderzoeken. De  volgende  categorieën  websites  zijn  echter  vrijwel  altijd  bruikbaar; je zou ze eigenlijk altijd moeten raadplegen, ongeacht  het onderwerp van je verhaal:      Archieven  van  kranten,  tijdschriften  en  tv‐  en  radioprogramma’s   Archieven met onderzoeksverhalen   Wetteksten   Voorlichtingsteksten van ministeries   Agenda’s van overheid en andere organisaties   Juridische databanken (voor processtukken) 

80 

 Inspectiediensten   Onderzoeksinstituten en universiteiten   Statistiekbureaus   Financieel‐economische databanken   Bibliotheken   Archieven   Weblogs van deskundigen   Personenzoekers (om deskundigen op te sporen)   Locatiezoekers (voor een plaatsbeschrijving)    Op die manier krijg je een goed inzicht in wat er allemaal speelt  rond het onderwerp dat je onderzoekt. In de media, maar ook op  het  gebied  van  regels  en  afspraken  (beleid,  wetgeving),  op  het  gebied  van  handhaving  (inspecties,  rechtszaken)  en  op  wetenschappelijk  gebied  (onderzoeksdatabanken,  weblogs,  statistieken, bibliotheken).     Natuurlijk  kun  je  alle  bruikbare  websites  met  zoekpagina’s  zelf  gaan  opzoeken  en  onder  de  favorieten  van  je  browser  zetten.  Maar  er  zijn  ook  websites  waarop  nuttige  zoekpagina’s  voor  journalisten en andere researchers al staan ‘voorgeparkeerd’. De  makers van de deze sites (onderzoeksjournalisten) hebben al een  selectie  gemaakt  van  links  die  bruikbaar  zijn.  Deze  zogenaamde  ‘portals’  (sites  met  links)  maken  het  werken  makkelijker.  Ze  leiden  je  rechtstreeks  naar  zoekpagina’s  en  niet  eerst  naar  homepages van websites.   Een  aantal  portals  bevat  bovendien  links  naar  journalistieke  organisaties in binnen‐ en buitenland, voor journalisten die op de  hoogte willen blijven van ontwikkelingen in hun vak.     Nuttige portals voor Nederland zijn:   

www.ontherecord.nl 

 

     

www.journalinks.nl 

81 

    In België steekt de volgende portal met kop en schouders boven  alle andere uit:     

 

 

www.journalinks.be 

    Hele goede Engelstalige (Amerikaanse) portals zijn:     

 

http://www.americanpressinstitute.org/pages/toolbox/ 

     

 

http://bailiwick.lib.uiowa.edu/journalism/journalists 

   

Zoektip: 

  Als  je  informatie  zoekt  over  een  persoon,  vul  dan  bij  de  trefwoorden  niet  alleen  zijn  of  haar  naam  in.  Bedenk  dat  je  een  persoon  ook  beter  kunt  leren  kennen  door  informatie  te  verzamelen over zijn/haar:      Functie   Werkgever   Hobby   Vereniging waarvan hij/zij lid is   Woonadres 

82 

 Partner   Kinderen    en zo meer.    Bijvoorbeeld:  wanneer  je  een  profiel  wilt  maken  van  een  beroemd  astronoom,  zoek  dan  niet  alleen  op  de  naam  van  de  man, maar zoek ook op ‘astronomie’ om er achter te komen wat  er op zijn vakgebied speelt. Als zijn vrouw een bekend advocate  is, kijk dan in welke zaken zij verwikkeld is of was. Als de man in  een onrustige probleemwijk blijkt te wonen, kun je je afvragen of  hij  thuis  wel  ongestoord  kan  nadenken  en  werken.  Als  zijn  jongste zoon een gevangenisstraf blijkt uit te zitten, weet je zeker  dat  de  astronoom  niet  alleen  door  nieuwe  sterrenstelsels  in  beslag wordt genomen. Misschien heeft de organisatie waarvoor  hij werkt net te horen gekregen dat ze volgend jaar geen subsidie  meer krijgt. Enzovoort...       Hetzelfde  geldt  voor  organisaties:  beperk  je  niet  tot  het  zoeken  op de naam van de organisatie, maar zoek ook op:     Vestigingsadres   Bedrijfssector   Bedrijfsvereniging   Koepelorganisatie   Producten   Diensten   Afnemers   Leveranciers   Klanten   en zo meer.     

Nog een tip: 

  Verzamel  trefwoorden:  vraag  aan  iedereen  die  je  interviewt  op  welke trefwoorden je het beste kan zoeken op internet. Sommige  trefwoorden  liggen  niet  voor  de  hand.  Vaktermen  leveren  vaak  betere informatie op dan ‘lekentermen’.  

83 

Telefoneertips  (Effectief afspraken maken) 

      Vóór het telefoongesprek:      1. Eerst  bellen,  dan  mailen!  Een  e‐mail  maakt  veel  minder  indruk  dan  een  gesprek.  Met  een  telefoontje  verstoor  je  iemands  routine,  met  een  e‐mail  niet  –  die  kan  rustig  dagen worden genegeerd.    2. Zet  je  vragen  op  papier  vóórdat  je  belt.  Dit  helpt  je  om  zorgvuldig te formuleren (Wat wil je precies weten?) en je  kunt de uitgeschreven vragen later kopiëren in een e‐mail.  Lees de vragen voor aan de telefoon.      Tijdens het telefoongesprek:    3. Maak  jezelf  bekend  als  journalist.  Voorkom  dat  de  ander  later zegt dat hij niet wist dat hij met een journalist aan de  telefoon  was.  Dit  is  van  belang  omdat  alles  wat  de  ander  vertelt  on  the  record  is  nadat  jij  jezelf  als  journalist  hebt  voorgesteld. Je hoeft de ander niet te waarschuwen dat je  hem  gaat  citeren:  dat  mag  je  bekend  veronderstellen...  vermits je duidelijk hebt gemaakt dat jij journalist bent!    4. Kom  snel  ter  zake.  Een  kleine  informele  inleiding  kan  helpen  om  iemand  gunstig  te  stemmen.  Maar  de  meeste  mensen  hebben  het  druk  en  willen  snel  weten  waar  je  voor belt.      5. Vertel  kort  in  welke  context  je  je  vragen  gaat  stellen.  De  andere persoon heeft er recht op te weten wat er met zijn  antwoorden  gaat  gebeuren.  Zeg  dus  kort  waar  je  mee  bezig  bent:  Met  een  artikel?  Een  uitzending?  Over  welk  onderwerp?  Naar  aanleiding  waarvan?  Voor  welk  medium? Voor welke doelgroep? Voor wanneer? 

84 

  Er  zijn  gevallen  waarin  je  liever  niet  al  te  concreet  bent  over  je  bedoelingen,  om  de  ander  niet  af  te  schrikken.  Probeer  in  zulke  gevallen  toch  iets  te  zeggen  over  de  context,  zonder  je  precieze  bedoelingen  te  verraden.  Een  journalist die zegt dat hij een verhaal wil schrijven over de  toekomst  van  kernenergie,  terwijl  hij  eigenlijk  geruchten  over  een  lekkend  reactorvat  in  één  kerncentrale  onderzoekt, liegt feitelijk niet.   

6. Vertel kort waarom de ander volgens jou de aangewezen  persoon is om je vragen te beantwoorden. Als het goed is  heb  je  vóór  het  telefoongesprek  al  nagedacht  over  de  vraag: wie kan het beste welke vragen beantwoorden? De  ander  vind  het  hoogstwaarschijnlijk  vleiend  om  te  horen  dat  je  zijn  deskundigheid  hoog  inschat.  Bovendien  laat  je  hiermee  merken  dat  je  goed  hebt  nagedacht  voordat  je  belde, dus dat je mensen niet zomaar van hun werk houdt.  

  7. Formuleer  je  vragen  ook  aan  de  telefoon  zo  precies  mogelijk (lees ze indien nodig voor van papier – zie punt  2.). Het is namelijk goed mogelijk dat de ander meeschrijft  terwijl  jij  praat.  Als  je  vier  vragen  hebt,  zeg  dan  ook  nadrukkelijk dat het om vier separate vragen gaat.    

8. Vertel  aan  wie  de  vragen  zijn  gericht.  Als  je  wilt  dat  de  vragen  worden  doorgespeeld  aan  andere  mensen  binnen  de  organisatie,  zeg  dat  dan.  Maar  doe  dit  subtiel!  Voorlichters  zijn  hier  heel  gevoelig  voor:  ze  willen  nogal  eens doen voorkomen alsof zij zelf alle antwoorden weten.  Natuurlijk  gaan  zij  ten  rade  bij  de  echte  deskundigen  in  hun  organisatie,  maar  ze  willen  niet  dat  jij  dat  weet.  Dus  formuleer je verzoek in de vorm van een suggestie, zoals:  ‘Misschien kan ... die vraag voor mij beantwoorden?’   

 

9. Wees  duidelijk  over  je  deadline.  Je  eerste  zorg  is  dat  de  ander je vragen begrijpt. Maar zorg dat hij óók begrijpt dat  jij  onder  tijdsdruk  staat.  Iedere  journalist  staat  onder  tijdsdruk! Deadlines go with the territory. Geneer je daar  dus niet voor. 

85 

10.  Maak  duidelijke  afspraken  over  hoe  je  verzoek  verder  wordt  afgehandeld.  Zeg  dat  je  in  verband  met  een  goede  planning  graag  wilt  weten  waar  je  op  mag  rekenen.  Binnen  hoeveel  uren  of  dagen  zal  men  antwoorden?  Heb  je  ingewikkelde  vragen  gesteld,  die  meer  tijd  dan  gebruikelijk  zullen  kosten  om  te  beantwoorden?  Toon  je  dan  invoelend  en  zeg:  ‘Ik  weet  dat  de  beantwoording  enige tijd zal vergen en dat is niet erg. Zal ik over X dagen  bellen om te horen hoe het ermee staat?’   

 

 

Spreek  ook  af  in  welke  vorm  de  vragen  zullen  worden  beantwoord: in een e‐mail of in een gesprek? (met wie?).  Beantwoording  in  een  e‐mail  heeft  als  voordeel  dat  de  antwoorden  bondig  en  zorgvuldig  geformuleerd  zullen  zijn.  Een  gesprek  heeft  als  voordeel  dat  er  ook  interessante dingen ter tafel kunnen komen die vooraf aan  de telefoon niet besproken zijn.  11.  Stuur onmiddellijk na het telefoongesprek een e‐mail. Zet  hierin  de  (zorgvuldig  geformuleerde)  vragen  én  de  gemaakte  afspraken  over  de  beantwoording.  Wees  uitvoerig  in  de  e‐mail:  houdt  er  rekening  mee  dat  het  bericht  voor  beantwoording  misschien  wordt  doorgestuurd  naar  andere  mensen,  die  niet  van  het  telefoongesprek op de hoogte zijn.   12. Bel  na  enige  tijd  om  te  informeren  hoe  het  staat  met  de  beantwoording. Wees niet bevreesd om te informeren. Als  het  goed  is  heb  je  in  het  telefoongesprek  en  in  de  e‐mail  achteraf  een  deadline  afgesproken.  Als  die  nadert,  is  het  heel logisch dat je belt om zekerheid te krijgen.  

 

86 

Bijlagen:        1. Vooraf de vragen opsturen of niet?    Interviewkandidaten  vragen  soms  vooraf  inzage  in  de  vragen.  Een verstandige policy is deze:    1. Stuur een paar doorsnee vragen (wie, wat, waar, hoe etc.)  die de geïnterviewde zelf óók had kunnen bedenken.  2. Stuur  ook  alle  vragen  waarvan  je  wilt  dat  de  geïnterviewde  zich  er  goed  op  voorbereid.  Als  je  hele  concrete  cijfers  wilt,  bijvoorbeeld,  of  (passages  uit)  documenten wilt zien, maak dat dan van te voren kenbaar  met het verzoek de gegevens tijdens het interview paraat  te  hebben.  Dat  geldt  ook  voor  documenten  die  het  geheugen  van  de  geïnterviewde  kunnen  opfrissen:  een  dagboek, verslag, logboek, rekeningoverzicht…   3. Stuur  vooraf  nooit  vragen  waarvan  je  wilt  dat  de  geïnterviewde  er  spontaan  op  reageert.  Dit  geldt  bijvoorbeeld voor gevoelige of beschuldigende vragen.       2. Wat als iemand geen afspraak met me wil maken?    Soms  aarzelen  mensen  om  met  journalisten  te  praten.  Of  ze  weigeren botweg. In zulke gevallen is het zaak ze aan de telefoon  aan de praat te houden (de verbinding verbreken midden in een  zin vinden de meeste mensen – nog ‐ onbeschoft). Probeer of je  de ander met één van deze vragen over de streep kan trekken:            

Wilt u mij alstublieft helpen?  U bent de enige die hier met autoriteit iets over kan vertellen.  Wilt u me alstublieft iets uitleggen / verduidelijken?  Ik vind dat u de kans moet hebben om te reageren.  Ik probeer een zo eerlijk en correct mogelijk beeld te geven en u kunt  daar bij helpen.  Wie moet het mij uitleggen als ú het niet doet?  Ik  heb  al  met  andere  mensen  gesproken,  maar  ik  wil  ook  graag  úw  (kant van het) verhaal horen  Ik heb al gesproken met… en die vertellen dat…  Gewoon blijven praten! Vertel wat je al weet. 

87 

               

Voer hardop een dialoog met jezelf of met een collega, in de hoop dat  de bron je corrigeert en/of aanvult.  Kun u vertellen: Wat is er in elk geval níet gebeurd?  Als  ik  u  vóór  publicatie  een  concept  van  het  artikel  opstuur,  bent  u  dan bereid mij op ernstige vergissingen te wijzen?  Zou u er moeite mee hebben als ik schreef…?  Welke beschuldiging wordt er door … aan uw adres geuit?  Bent u wél bereid om op de uitlatingen van anderen te reageren?  Wat  vinden  uw  vrienden  /  collega’s  van  uw  stap?  Wat  zeggen  uw  kinderen als ze u zo bezig zien?   Maak een fuik: van open naar gesloten of omgekeerd.   ‘Stel dat… Wat zou u dan doen?’ (Socratische methode)   ‘Wat vind u nog acceptabel: twee doden, tien, honderd…?’  ‘Wat is er aan de hand: a)… of b)…?’ (multiple choice)  Waarom  heeft  u  moeite  om  de  vraag  te  beantwoorden  Ligt  het  antwoord soms gevoelig? Bent u bang voor de consequenties? Weet u  het antwoord niet (helemaal)?   Waaróm wilt u geen commentaar geven?  Dat  staat  niet  mooi  in  de  krant.  Laten  we  een  manier  zoeken  om  er  over te praten.  Is  er  iemand  die  námens  u  met  mij  kan  praten:  een  vertrouweling,  vriend, familielid, advocaat…?  Is het goed als ik u vlak voor publicatie nog eens bel om te vertellen  wat ik weet? Misschien kunt u dan wél on the record gaan? 

    3.  Ik  durf  niet  te  bellen:  mijn  vragen  zijn  zó  dom,  of  confronterend...    Kijk  vooraf  in  de  spiegel  en  zeg  tegen  jezelf:  ‘Natúúrlijk  gaat  de  persoon al mijn vragen beantwoorden!’ Straal zelfvertrouwen uit.  Er  is  geen  enkele  reden  om  aan  je  aanpak  en/of  vragen  te  twijfelen zolang je aan deze voorwaarden voldoet:    1. Je  hebt  je  goed  voorbereid:  je  weet  wie  je  tegenover  je  krijgt  2. Je stelt je vragen (álle vragen) kalm en vriendelijk   3. Je laat de geïnterviewde onder alle omstandigheden in zijn  waarde *    *  Veel  erger  dan  een  vervelende  vraag  vinden  mensen  een  vervelende  houding.  Ga  maar  na  voor  jezelf:  tegenover  een  begrijpende  toehoorder  ben  je  waarschijnlijk  eerder  bereid  je  hart te luchten dan tegenover iemand die je van een afstandje (of  nóg erger: vanuit de hoogte) benadert. Benader de geïnterviewde 

88 

altijd  met  een  houding  van:  ik  probeer  u  niet  te  veroordelen,  maar te begrijpen.    Nog een paar geruststellende opmerkingen:    Een journalist mag alles vragen. Dat is zijn beroep.    Niet de vragen zijn ongemakkelijk, maar de antwoorden zijn dat  soms.     De  enige  domme  vragen  zijn  vragen  die  je  vergeten  bent  te  stellen.     Neem  je  voor  om  antwoorden  te  krijgen  op  alle  belangrijke  vragen. Laat niet los! De volgende keer dat je weer in de spiegel  kijkt, moet je jezelf tevreden een knipoog kunnen geven. Believe  and you will receive.      4. Telefoongesprekken opnemen  Het is voor research raadzaam álle gesprekken op te nemen: ook  de  telefonische  interviews  van  tien  minuten.  Neem  de  gesprekken  rechtstreeks  op  op  de  pc,  zodat  ze  als  geluidsbestanden  bewaard  kunnen  worden.  Aanbevolen  (gratis)  oplossingen voor:    ‐ opnemen van gesprekken van vaste telefoon:    Tiptell Voice Recorder (www.tiptel.nl)    ‐ opnemen van gesprekken met Skype:    Skype (www.skype.com)   Skype Recorder (www.skyperec.com)  Hotrecorder (www.hotrecorder.com)    ‐ opnemen van gesprekken met mobiele telefoon:    Nemop (www.nemop.nl)  Tapecall (www.tapecall.net)   

89 

‐ afspelen van opgenomen gesprekken op de pc:    Express Scribe (www.nch.com.au/scribe)  

90 

5. Voorbeeld van email met verzoek om informatie:      Geachte [naam],    Naar  aanleiding  van  ons  telefoongesprek  op  [datum],  stuur  ik  u  hierbij  een  toelichting op mijn verzoek.     Ik  ben  journalist  van  [naam  medium]  en  bezig  met  de  research  voor  een  uitvoerig artikel / een uitvoerige uitzending over [onderwerp].    In verband hiermee heb ik u benaderd.     Omdat u [reden om deze persoon te benaderen], hoop ik dat u mij antwoord  kunt geven op deze concrete vragen:    1.  2.  3.    Wilt  u  bij  alle  antwoorden  alstublieft  aangeven  uit  welke  documenten  (b.v.  boeken, studies of websites) de gegevens afkomstig zijn? Dat helpt mij om me  verder te verdiepen in het onderwerp.    Ik begrijp dat het misschien enige tijd kost om deze vragen te beantwoorden.  Wilt u alstublieft vandaag of morgen per e‐mail laten weten wanneer u denkt  de antwoorden te kunnen geven? Dit in verband met mijn planning.    De deadline voor mijn artikel / uitzending is [datum, tijd].     Met vriendelijke dank, 

       

91 

6. Voorbeeld van email met verzoek voor interview:        Geachte ….    Zoals  telefonisch  afgesproken  stuur  ik  hierbij  achtergrondinformatie  bij  mijn  verzoek om u te mogen interviewen.    De  opdracht  voor  het  interview  komt  van  [naam  medium].  Deze  zal  het  vraaggesprek plaatsen in [rubriek, uitgave].    De onderwerpen die wat mij betreft aan de orde zullen komen, zijn:    1.  2.  3.    Misschien  kunt  u  mij  tijdens  het  gesprek  passages  tonen  uit  een  dagboek,  verslag, logboek, rekeningoverzicht of andere documenten.    Ik bereid interviews graag goed voor. Het gesprek krijgt meer diepgang als het  over  zaken  gaat  die  u  óók  belangrijk  vindt.  Daarom  wil  ik  u  vooraf  het  volgende vragen:    1. Ik heb geen CV van u kunnen vinden. Is het mogelijk vooraf gegevens te  ontvangen  over  uw  loopbaan,  nevenfuncties,  leeftijd,  burgerlijke  staat,  partner, eventueel kinderen, geboorteplaats en woonplaats?     2. Welke personen raadt u mij aan om te benaderen voor informatie over  uw werk en leven? Welke vrienden en/of collega’s kennen u goed?    3. Welk onderwerpen wilt u zelf graag in het interview aan de orde stellen?    U  kunt  eventueel  de  antwoorden  onder  de  vragen  in  de  e‐mail  typen  en  dan  replyen.     Ik verzoek u om mij alvast per omgaande, of in elk geval vóór [datum] te laten  weten  of  er  vragen  zijn  naar  aanleiding  van  dit  verzoek  en  hoe  lang  de  beantwoording waarschijnlijk in beslag zal nemen.     Noot: voor een overzicht van door mij eerder gemaakte interviews zie: [link]     Heel erg bedankt voor de moeite,    met vriendelijke groet,   

92 

Investigative interviewing         Interviews  in  het  kader  van  researchprojecten  zijn  meestal  minder  vrijblijvend  dan  interviews  die  bedoeld  zijn  om  het  levensverhaal  van  één  persoon  boven  tafel  te  krijgen.  Een  researcher  benadert  zijn  doel  met  hele  concrete  vragen  en  hij  heeft er veel voor over om antwoord te krijgen. Uitwijdingen zijn  meestal niet aan hem besteed. Emoties en meningen ook niet. Hij  is op zoek naar aantoonbare feiten.     Dat  vergt  behalve  nieuwsgierigheid  en  doorzettingsvermogen  –  die voor élk interview vereist zijn – ook een hele strakke regie en  een goedgevulde ‘trucendoos’.      DE VOORBEREIDING    Wie?  Wie  ga  je  interviewen?  De  vragen  dringen  zich  tijdens  de  research  meestal  eerder  op  dan  de  personen  die  ze  kunnen  beantwoorden.  Ook  dáárin  verschilt  een  researchinterview  van  een interview voor een persoonlijk verhaal (waarbij immers van  te voren vast staat wie we gaan interviewen).  Vraag je bij alle vragen af:     1. Wie  kunnen  de  vragen  uit  eerste  hand  (d.w.z.  uit  eigen  ervaring) beantwoorden?     Het  heeft  geen  zin  iemand  aan  een  machine  in  een  fabriek  te  vragen naar de toekomstplannen van de onderneming. Zoals het  ook vaak weinig vruchten afwerpt om de directie te vragen naar  de stemming op de werkvloer.     2. Wie is de enige die de vragen kan beantwoorden?    Val drukke mensen niet lastig met vragen die je ook aan minder  drukke  bronnen  had  kunnen  stellen.  Omgekeerd:  als  iemand  de  enige is die een vraag kan beantwoorden: zég dat dan ook tegen 

93 

die persoon! Er is geen beter argument waarmee je iemand voor  een  interview  kan  strikken  als:  ‘U  bent  de  enige  die  er  verstand  van heeft.’       Zoek  de  juiste  personen  bij  je  vragen.  Dit  is  vooral  van  belang  omdat een geïnterviewde niet snel zelf aan de bel trekt als hij of  zij  ergens  geen  verstand  van  heeft.  De  meeste  mensen  zijn  ijdel  en  geven  niet  graag  toe  dat  ze  een  vraag  niet  kunnen  beantwoorden.  Liever  verzinnen  ze  iets  wat  volgens  hen  in  de  buurt komt van de waarheid. Zul jij het verschil merken?    Afspraak maken  Probeer  mensen  te  interviewen  op  rustige  momenten.  Vergewis  je ervan, als je een afspraak met ze maakt, dat hun agenda ná het  interview  geen  dringende  zaken  dicteert.  Laat  je  niet  vlak  voor  een  belangrijke  vergadering  inroosteren!  Vraag  vooraf  wanneer  iemand  even  rustig  de  tijd  heeft  (meestal  aan  het  einde  van  de  dag,  aan  het  einde  van  de  week).  Of  vraag  wanneer  je  het  beste  terug kan bellen. Bel met gevoelige vragen niet op het werk, maar  ’s avonds thuis.    Overhalen  Als  mensen  terughoudend  zijn  om  een  interview  te  geven,  probeer het dan eens met deze argumenten:          

Wilt u mij alstublieft helpen?  U bent de enige die hier met autoriteit iets over kan vertellen.  Ik  heb  al  met  andere  mensen  gesproken,  maar  ik  wil  ook  graag  úw  (kant van het) verhaal horen  Ik probeer een zo eerlijk en correct mogelijk beeld te geven en u kunt  daar bij helpen.  U hoeft alleen maar een paar dingen te verduidelijken.  Het  artikel  wordt  straks  ook  door  uw  eigen  achterban  /  potentiële  klanten gelezen.  U mag de tekst lezen vóór publicatie.* 

  *  Wees  duidelijk:  zeg  dat  je  feitelijke  onjuistheden  zonder  meer  zult corrigeren én dat je bereid bent nog eens goed na te denken  over  de  passages  die  de  geïnterviewde  achteraf  als  unfair  bestempelt. Let wel: ‘goed nadenken’ is niet hetzelfde als ‘zonder  meer corrigeren’!   

94 

Als iemand toch hardnekkig blijft weigeren om een interview te  geven,  probeer  dan  met  de  volgende  vragen  een  voet  tussen  de  deur te krijgen ‐ een goede researcher geeft immers nooit op ;‐)      

Bent u wél bereid om op de uitlatingen van anderen te reageren?  Als  ik  u  vóór  publicatie  een  concept  van  het  artikel  opstuur,  bent  u  dan bereid mij op ernstige vergissingen te wijzen?  Is  er  iemand  die  námens  u  met  mij  kan  praten:  een  vertrouweling,  vriend, familielid, advocaat…? 

  Als  dit  óók  niet  helpt,  schakel  dan  de  hulp  in  van  anderen  –  familie,  vrienden,  collega’s,  vertrouwelingen  van  de  interviewkandidaat – om hem of haar over de streep te trekken.        Interview of achtergrondgesprek?  Wees eerlijk over je intenties. Zeg dat je met een researchverhaal  bezig bent. Als de geïnterviewde daarom vraagt, zeg dan zonder  omwegen dat je hem of haar wilt gaan citeren ‐ ook al ben je dat  misschien  helemaal  niet  van  plan.  Houdt  de  mogelijkheid  altijd  voor jezelf open! Je weet nooit wat iemand allemaal gaat zeggen!  Ga  niet  in  op  verzoeken  om  off  the  record  te  praten,  tenzij  het  echt niet anders kan.    Vragen opsturen  Interviewkandidaten  vragen  soms  vooraf  inzage  in  de  vragen.  Een verstandige policy is deze:    1. 2.

3.

Stuur  een  paar  doorsnee  vragen  (wie,  wat,  waar,  hoe  etc.)  die  de  geïnterviewde zelf óók had kunnen bedenken.  Stuur  ook  alle  vragen  waarvan  je  wilt  dat  de  geïnterviewde  zich  er  goed  op  voorbereid.  Als  je  hele  concrete  cijfers  wilt,  bijvoorbeeld,  of  (passages  uit)  documenten  wilt  zien,  maak  dat  dan  van  te  voren  kenbaar met het verzoek de gegevens tijdens het interview paraat te  hebben.  Dat  geldt  ook  voor  documenten  die  het  geheugen  van  de  geïnterviewde  kunnen  opfrissen:  een  dagboek,  verslag,  logboek,  rekeningoverzicht…   Stuur  vooraf  nooit  vragen  waarvan  je  wilt  dat  de  geïnterviewde  er  spontaan op reageert. Dit geldt bijvoorbeeld voor gevoelige vragen.  

  Vragen bedenken  Vragen  bedenken  doe  je  thuis.  Tijdens  het  interview  heb  je  alle  energie nodig om te luisteren. En slechte voorbereiding en slecht 

95 

luisteren  zijn  de  grootste  vijanden  van  een  goed  interview.  Bereid je vragen thuis goed voor, zodat je je tijdens het gesprek  helemaal  kunt  concentreren  op  de  antwoorden  en  de  lichaamstaal van de geïnterviewde. De enige domme vraag, is een  vraag die je vergeten bent te stellen!    Hamvraag  Breng prioriteiten aan in je vragen. Welke vraag moet in elk geval  worden beantwoord? (Bijvoorbeeld omdat de geïnterviewde een  van  de  weinigen  is  die  het  antwoord  weet.)  En  welke  vraag  daarná? Beperk je tot drie tot vijf écht belangrijke vragen. Leer ze  uit het hoofd. En schrijf ze duidelijk leesbaar voor jezelf op een A‐ viertje dat je meeneemt naar het interview. Zorg dat alle drie of  alle vijf de vragen straks aan bod komen – wat er ook gebeurt!     Standaardvragen  Sommige vragen zijn in vrijwel elke situatie, voor elk onderwerp  bruikbaar. Zie de bijlage ‘Vragen’. In wezen zijn het varianten op  de  5  W’s  en  1  H  (wie,  wat,  waar,  wanneer,  hoe  en  waarom?).  Alleen zijn ze zó gesteld dat ze preciezere antwoorden uitlokken.    Lastige vragen  Hele  persoonlijke  vragen  en  vragen  naar  ernstige  misstanden  worden  het  beste  (van  te  voren)  verpakt  in  een  onschuldig  papiertje.     Vragenfuik:  De  vragenfuik  is  bedoeld  om  doormiddel  van  inleidende  vragen  de  geïnterviewde  ‘rijp’  te  maken  voor  de  vraag  waar  het  uiteindelijk allemaal om draait. Je werkt via een aantal inleidende  vragen naar de ultieme vraag toe.     Er zijn twee mogelijkheden:     1. Fuik  De  opeenvolgende  vragen  worden  steeds  geslotener.  De  fuik  begint  met  algemene,  open  vragen  en  eindigt  met  gesloten  vragen.  Bijvoorbeeld:    1.

Welke vormen van belastingontduiking kent u allemaal? (open) 

96 

2. 3. 4.

Wat zijn het voor mensen, denkt u, die de belasting ontduiken? (open)  Kent u mensen die de belasting ontduiken? (gesloten)  Heeft u zelf wel eens belasting ontdoken? (ultieme vraag) 

  Deze  vorm  leent  zich  voor  gevallen  waar  je  bevestiging  zoekt  voor een misstand.       2. Omgekeerde fuik  De opeenvolgende vragen worden steeds opener. De omgekeerde  fuik  begint  met  korte  kennisvragen  en  eindigt  met  een  open  meningvraag.    Bijvoorbeeld:    1. 2. 3. 4.

Is dit de eerste keer dat u een reader leest? (gesloten)  Hoeveel readers heeft u gelezen in uw leven? (open)  Wat zijn de kenmerken van een goede reader, volgens u? (open)  Is de reader die u thans leest een goede reader? (ultieme vraag) 

  Deze  vorm  is  nuttig  om  een  eerlijke  mening  te  ontlokken.  De  geïnterviewde  kan  door  de  inleidende  vragen  alvast  aan  het  onderwerp  wennen  en  er  over  nadenken,  waardoor  het  aan  het  einde  makkelijker  voor  hem  of  haar  is  om  een  mening  te  formuleren.    Andere technieken:  Probeer deze technieken eens om lastige vragen te stellen:      

Socratische methode: ‘Stel dat… Wat zou u dan doen?’  Grenzen  opzoeken:  ‘Wat  vind  u  nog  acceptabel:  twee  doden,  tien,  honderd…?’  Multiple choice: ‘Wat is er aan de hand: a)… of b)…?’ 

     Niet alleen kennis  Het  accent  in  researchinterviews  ligt  op  de  kennis  en  ervaring  van  de  geïnterviewde.  Maak  er  echter  een  gewoonte  van  om  in  elk  interview  ook  (desnoods  kort  en  helemaal  aan  het  eind)  te  informeren  naar  de  mening,  het  gevoel  en  het  gedrag  van  de  geïnterviewde met betrekking tot het onderwerp:    1.

Wat vindt u er nou van dat…? 

97 

2. 3.

Hoe heeft u … persoonlijk ervaren?  Welke  actie  heeft  u  naar  aanleiding  van  …  ondernomen?  Wat  bent  u  van plan te gaan doen?  

  Hier  kunnen  heel  aardige  feiten  en  story‐elementen  uit  naar  boven komen die bruikbaar zijn voor het verhaal.    Kijk‐eens‐hoe‐goed‐ik‐geïnformeerd‐ben‐vragen  Bedenk of het handig is in sommige vragen te laten doorklinken  dat  je  al  wat  kennis  van  zaken  hebt.  Dit  kun  je  doen  om  de  geïnterviewde  gerust  te  stellen.  Of  juist  om  hem  of  haar  onder  druk  te  zetten.  Als  regel  geldt  dat  je  je  als  interviewer  beter  dommer  kan  voordoen  dan  je  in  werkelijkheid  bent  (om  uitvoerige  en  duidelijke  antwoorden  te  ontlokken),  maar  er  zijn  dus uitzonderingen denkbaar.     Het  kan  ook  nuttig  zijn  sommige  vragen  te  voorzien  van  enige  context.  ‘Afgelopen  week  zijn  er  drie  gewapende  overvallen  geweest  in  deze  wijk.  In  één  geval  is  het  slachtoffer  zwaar  gewond.  Merkt  u  iets  van  onrust  onder  de  bewoners?’  Op  deze  manier dwing je de geïnterviewde om te focussen in de richting  die jij wilt. Bovendien wordt het voor hem of haar moeilijker om  de vraag te ontwijken, omdat ze lijkt voort te komen uit een hele  reële actualiteit.    Vooroordelen  Check  je  vragen  vooraf  op  vooringenomenheid.  Suggestieve  vragen  als:  ‘Jullie  gaan  zeker  alleen  naar  het  voetballen  om  na  afloop  lekker  te  kunnen  matten?’  werken  averechts!  Vóór  alles  moet  je  zien  te  bereiken  tijdens  het  interview  dat  de  geïnterviewde  je  gaat  vertrouwen.  Afkeer  of  wantrouwen  kan  afstralen  van  je  houding  (waarover  straks  meer)  en  van  je  woorden.  De  snelste  manier  om  jezelf  te  verraden,  is  door  vooringenomen  vragen  te  stellen.  Wees  daar  alert  op  in  de  voorbereiding!    Oefenen  Oefen  de  vragen  desnoods  van  te  voren  met  een  collega.  Kijk  waar de fuiken je brengen. Zijn alle vragen natuurlijk en oprecht?  Klinkt er nog ergens een vooroordeel door?  

98 

Oefen  ook  in  het  rustig  en  vanzelfsprekend  formuleren  van  gevoelige vragen! Zorg dat je straks niet met trillende stem of een  droge mond praat.   Tot slot is het goed een zekere autoriteit te laten doorklinken in  je stem: Ik weet wat ik doe! Als jij geen antwoord wilt geven, dan  is dat omdat jíj blijkbaar de regels niet begrijpt. Natuurlijk kun je  me  antwoord  geven.  Ik  heb  het  recht  om  te  weten!  Het  gaat  immers  om  belangrijke  zaken  met  grote  maatschappelijke  consequenties!     Documenten  Net  als  dat  je  van  te  voren  nadenkt  over  de  vragen  die  je  wilt  stellen, moet je ook vooraf nadenken over de documenten die je  wilt vragen van de geïnterviewde.   Andersom  heb  je  misschien  al  documenten  in  je  bezit  die  nuttig  zijn  om  mee  te  nemen  naar  het  interview,  omdat  ze  de  geïnterviewde kunnen helpen zijn herinnering op te frissen.    Zelfvertrouwen  De laatste tip, voordat je je jas aantrekt om naar het interview te  gaan, luidt: kijk in de spiegel en zeg tegen jezelf: ‘Natúúrlijk gaat  de persoon al mijn vragen beantwoorden!’ Straal zelfvertrouwen  uit.  Er  is  geen  enkele  reden  om  aan  je  aanpak  en/of  vragen  te  twijfelen zolang je aan deze voorwaarden voldoet:    1. 2. 3.

Je hebt je goed voorbereid: je weet wie je tegenover je krijgt  Je stelt je vragen (álle vragen) kalm en vriendelijk   Je laat de geïnterviewde onder alle omstandigheden in zijn waarde * 

  *  Veel  erger  dan  een  vervelende  vraag  vinden  mensen  een  vervelende  houding.  Ga  maar  na  voor  jezelf:  tegenover  een  begrijpende  toehoorder  ben  je  waarschijnlijk  eerder  bereid  je  hart te luchten dan tegenover iemand die je van een afstandje (of  nóg erger: vanuit de hoogte) benadert. Benader de geïnterviewde  altijd  met  een  houding  van:  ik  probeer  u  niet  te  veroordelen,  maar te begrijpen.    Neem  je  voor  om  antwoorden  te  krijgen  op  alle  belangrijke  vragen. De volgende keer dat je weer in de spiegel kijkt, moet je  jezelf  tevreden  een  knipoog  kunnen  geven.  Believe  and  you  will  receive. 

99 

    TIJDENS HET GESPREK    Opnemen of niet?  Het is voor research raadzaam álle gesprekken op te nemen: ook  de  telefonische  interviews  van  tien  minuten.  Gebruik  je  een  digitale  (voice‐)  recorder  of  een  MP3‐speler,  dan  kun  je  de  interviews  als  bestanden  op  je  computer  bewaren.  Rechtstreeks  opnemen  van  de  telefoon  op  de  PC  kan  ook.  Software  (gratis!)  hiervoor:      

Express  Scribe  (www.nch.com.au/scribe)  voor  het  uitwerken  van  opnamen  Skype (www.skype.com) voor bellen via de PC  Hotrecorder  (www.hotrecorder.com)  of  Skype  recorder  (www.skyperec.com)  voor  het  opnemen  van  Skypegesprekken  rechtstreeks op de PC 

  Ook  opnemen  van  mobiele  telefoons  is  tegenwoordig  zonder  problemen  mogelijk.  In  Nederland  heeft  bijvoorbeeld  Retell  een  groot  assortiment  opnamesoftware  en  recorders  (www.retell.nl).  Heb je geen apparatuur maar wil je wel af en toe een belangrijk  telefoongesprek  opnemen,  maak  dan  gebruik  van  bijvoorbeeld  Tapecall  (www.tapecall.net),  een  telefoondienst  die  jouw  gesprekken  voor  je  opneemt  en  even  later  als  digitaal  bestand  aan je toe mailt (50 cent/minuut).    Iedere journalist kent de verontrustende ervaring dat hij achteraf  op  een  opname  dingen  hoorde  die  hem  tijdens  het  gesprek  helemaal niet waren opgevallen. Kennelijk ontgaan ons af en toe  zaken,  al  proberen  we  nóg  zo  goed  te  luisteren.  Dit  pleit  voor  opnemen.   Een  tweede  reden  om  op  te  nemen:  het  voorkomt  onenigheid  over de citaten. Een opname is een ‘bewijsstuk’.   Derde  reden:  misschien  zijn  er  dingen  gezegd  die  je  niet  direct  kan  gebruiken,  maar  die  voor  een  vervolgverhaal  interessant  kunnen zijn. Het is dan prettig om het interview later nog eens te  kunnen herbeleven.   Nadeel:  een  interviewopname  uitwerken  kost  veel  tijd.  Globaal  kun  je  uitgaan  van  de  3x3  –regel:  het  uittikken  van  en  opname 

100 

kost drie keer zoveel tijd als de opname zelf. En we eindigen met  drie keer zoveel tekst als we uiteindelijk kunnen gebruiken.     Maak geen onnodige show van het opnemen als je tegenover een  geïnterviewde zit. Leg het apparaat op tafel met een air alsof het  de normaalste zaak van de wereld is. Leg desgevraagd uit dat de  recorder  een  ‘onmisbaar  instrument’  is  van  ‘iedere  journalist’.  Dankzij het apparaat ben je in staat de mensen correct te citeren  en ingewikkelde passages terug te luisteren.    Toch  is  een  recorder  niet  alles!  Meeschrijven  blijft  aanbevolen.  Voor het geval dat de recorder hapert (zorg dat je straks niet met  lege  handen  zit!)  en  omdat  je  tijdens  het  aantekeningen  maken  beter luistert.    Houding  Hoe  ga  je  zitten?  Probeer,  als  de  opstelling  van  meubels  het  mogelijk  maakt,  niet  recht  tegenover  de  geïnterviewde  te  gaan  zitten,  maar  in  een  hoek  van  90  graden.  Daarmee  geef  je  de  geïnterviewde letterlijk de ruimte om ‘weg te kijken’: naar buiten  of  naar  een  voorwerp  in  de  ruimte.  Behalve  dat  dit  als  prettig  wordt  ervaren  door  de  geïnterviewde  (iemand  steeds  moeten  aankijken is vervelend, vooral op momenten dat er over pijnlijke  dingen  wordt  gesproken),  maar  het  stimuleert  ook  de  gedachtestroom en de herinnering.    Ga  zelf  licht  voorovergebogen  zitten:  hiermee  druk  je  interesse  uit. Je komt de ander letterlijk een stukje tegemoet.    Lichaamstaal  Dit  is  gevaarlijk  terrein!  Het  is  zéker  waar  dat  gebaren  emoties  kunnen uitdrukken. Maar welk gebaar hoort bij welke emotie? Er  zijn  boeken  vol  over  geschreven  (zie  bijvoorbeeld  de  site  www.lichaamstaal.com),  maar  in  de  praktijk  is  het  meestal  knap  lastig  om  iemands  houding  en  gebaren  juist  te  interpreteren.  Moeten  we  er  daarom  maar  helemaal  aan  voorbij  gaan?  Nee.  Telkens  als  iemand  een  andere  houding  aanneemt  tijdens  het  interview verandert er iets – hoe subtiel ook. Als we willen weten  wat  er  op  dat  moment  in  de  geïnterviewde  omgaat,  zit  er  maar  één ding op:   

101 

Vraag er naar!    Maak  lichaamstaal  bespreekbaar.  (Dit  heet  metacommunicatie:  communicatie  over  de  communicatie.)  Vráág  bijvoorbeeld  waarom de ander bloost. Verzeker jezelf ervan dat dit te maken  heeft met schaamte en niet met een kapotte airconditioner. Vraag  ook: Ik heb de indruk dat u sceptisch bent over wat u vertelt, is  dat zo? Of: Maakt deze vraag u soms nerveus? (als de ander heel  druk aan het tafellaken begint te friemelen).     Pas op: de geïnterviewde let ook op jouw houding! Wat straal je  zelf uit? Wat doe je met je wenkbrauwen? En met je handen? Hoe  zit  je  erbij?  ‘Observeer’  tijdens  het  interview  regelmatig  ook  jezelf.    Fases  Een interview kent vijf fases:    Fase 1: Inleiding  Fase 2: Feiten verzamelen  Fase 3: Doorvragen  Fase 4. Confronteren  Fase 5. Afronden 

   

 

102 

Fase 1: Inleiding    Vanaf  dat  je  binnenkomt  bij  de  geïnterviewde  probeer  je  een  band te smeden. Begin niet meteen over het interview maar over  een  onderwerp  dat  je  met  de  geïnterviewde  gemeen  hebt:  bijvoorbeeld  de  smaak  wat  betreft  meubels,  of  het  prachtige  schilderij  aan  de  muur.  Of  een  hobby  of  interesse  die  je  met  de  geïnterviewde  deelt.  Of  een  gemeenschappelijke  kennis.  Het  signaal dat je wilt afgeven is: van mij heeft u niks te vrezen, ik heb  zelfs veel met u gemeen!  Sla dan een brug naar het interview: leg uit wat je doel is, wat je  graag wilt weten en in welke context.    Fase 2: Feiten verzamelen    Stel  in  het  begin  eenvoudige  kennisvragen.  Wie?  Wat?  Waar?  Wanneer?  Stel  open  vragen,  die  de  geïnterviewde  aanzetten  om  te  vertellen.  In  deze  beginfase  wil  je  zoveel  mogelijk  informatie  losweken.  Tegelijk  bereik  je  hiermee  dat  de  geïnterviewde  zich  op  zijn  gemak  gaat  voelen:  hij  weet  de  antwoorden,  de  vragen  gaan  niet  over  hemzelf  (ze  zijn  niet  ‘bedreigend’)  en  hij  krijgt  volop de kans om zijn verhaal te doen.    In  deze  fase  stel  je  de  feitelijke  vragen,  de  vragen  uit  de  standaardvragenlijst (zie hiervoor).     Het  belangrijkste  om  op  te  letten  in  deze  fase,  is  of  je  alle  antwoorden begrijpt. Begrijp je wat hij of zij bedoelt? Er zijn een  aantal ‘trucs’ om mensen ‘begrijpelijker’ te laten praten:       

Herhaal  het  antwoord  in  eenvoudiger  woorden  en  vraag  of  je  het  zo  óók correct zegt  Vraag: ‘Kunt u dat nog eens herhalen, maar dan korter?’  Vraag de geïnterviewde een vergelijking te maken met iets alledaags  (analogie). ‘Waar is het mee te vergelijken?’  Vraag  de  geïnterviewde  ingewikkelde  processen  of  gebeurtenissen  stap  voor  stap  en  in  chronologische  volgorde  te  vertellen.  ‘Wat  gebeurt er eerst? En wat vervolgens?’ 

  Je kunt deze fase ook gebruiken om te controleren of iemand wel  verstand van zaken heeft en/of eerlijk is, door feitelijke vragen te  stellen waarop je zelf het antwoord al weet.  

103 

 

104 

Fase 3: Doorvragen    Doorvragen  betekent:  vragen  naar  details.  Details  die  je  later  nodig  hebt  om  een  indringend  verhaal  te  kunnen  schrijven.  In  deze  fase  verzamel  je  ‘beeldmateriaal’,  beschrijvingen.  Dit  is  reporting  for  story.  Zie  je  het  vóór  je  wat  de  geïnterviewde  vertelt? Zo niet, vraag dan:           

Hoe ging dat precies?   Hoe moet ik me dat voorstellen?  Neem mij mee, stap voor stap…  Geef eens een voorbeeld…  Waarom deed je dat precies?  Leg eens uit…  Vertel eens…  Beschrijf  eens  wat  je  ziet,  hoort,  voelt,  ruikt,  proeft  op  het  moment  dat… 

  Het  is  de  fase  van  de  hoe‐  en  waarom‐vragen.  Het  tempo  ligt  lager  dan  in  de  eerste  fase  (feiten  verzamelen),  wat  ook  maar  goed is, want de vragen zijn moeilijker.    Als  je  doorvraagt  is  het  nuttig  om  het  tempo  te  verlagen:  stel  je  vragen langzamer en laat bewust langere stiltes vallen. Nodig de  geïnterviewde  uit  om  rustig  na  te  denken  over  de  details.  Er  is  geen haast!   Schakel  ook  over  op  de  onvoltooid  tegenwoordige  tijd  als  je  vragen stelt. Vraag niet: ‘Wat gebeurde er toen je binnenkwam?’  maar:  ‘Je  komt  binnen,  en  wat  gebeurt  er  vervolgens?’  Dit  helpt  de herinnering van de geïnterviewde te verlevendigen.  Laat de geïnterviewde de stiltes vullen. Geef hem of haar de kans  om te vertellen. Onderbreek niet te gauw met nieuwe vragen.  Vraag  de  geïnterviewde  om  feiten  na  te  kijken  in  een  dagboek,  logboek, verslag, kasboek etc.    Fase 4: Confronteren    Aan  het  einde  van  een  interview,  als  een  deel  van  de  buit  al  binnen  is  en  er  al  een  stevige  band  is  met  de  geïnterviewde,  wordt het tijd voor de onvermijdelijke afrekening: Klopt het wel  allemaal  wat  je  zojuist  hebt  gehoord?  Geloof  je  het  allemaal? 

105 

Draaide de geïnterviewde niet om hete brei heen? Het is tijd om  de geïnterviewde te confronteren.    Allereerst  confronteer  je  de  geïnterviewde  met  de  lastige  (gevoelige)  vragen  die  je  thuis  hebt  voorbereid.  Gebruik  de  vragenfuiken  en  de  andere  technieken  om  lastige  vragen  te  stellen (zie onder Voorbereiding).    Op  de  tweede  plaats  moet  je  de  geïnterviewde  misschien  confronteren  met  tegenstrijdigheden  die  tijdens  het  interview  zijn  opgedoken.  Bijvoorbeeld  zijn  eigen,  tegenstrijdige  uitspraken,  mogelijke  leugens,  zijn  daden  in  het  verleden,  uitspraken  van  anderen,  de  consequenties  van  zijn  handelen  of  de gevolgen van zijn mening. Vraag:        

Ja maar, zojuist zei u nog…  Waarom reageert u zo? Of: Waarom vertelt u niet de hele waarheid?  Als dat zo is wat u zegt, dan zou dat betekenen…  Andere bronnen vertellen mij een ander verhaal, namelijk…  Kunt u zich voorstellen dat er mensen zijn die zeggen…? 

  De  confrontatiefase  vergt  stuurmanskunst.  Probeer  de  vriendelijke sfeer die is geschapen in tact te laten. Stel je vragen  op dezelfde vriendelijke en vanzelfsprekende toon als toen je om  onschuldige feiten vroeg.       

Leidt lastige vragen nooit in met excuses: dat is nergens voor nodig (je  doet  gewoon  goed  je  werk!)  en  het  zou  de  geïnterviewde  tijd  geven  om over zijn reactie na te denken.   Beschríjf onregelmatige handelingen in plaats van ze te categoriseren.  Vraag: ‘Heeft u geld uit de kas genomen?’ in plaats van: ‘Heeft u geld  gestolen?’  Vertel  desnoods  dat  het  niet  je  bedoeling  is  de  geïnterviewde  in  het  beklaagdenbankje te zetten, maar juist om gevoelige en tegenstrijdige  zaken op te helderen zodat de lezer niet op het verkeerde been wordt  gezet.  

 

Ondanks alle lastigheden: ga de confrontatie niet uit de weg! Ze is  soms  hard  nodig  om  tegenstrijdigheden  op  te  helderen  en  ze  verleent spanning aan je uiteindelijke verhaal.      Fase 5: Afronden 

106 

  Doe  aan  het  einde  van  het  gesprek  vijf  dingen,  alle  vijf  even  belangrijk dus vergeet ze niet:    1.

Loop  samen  met  de  geïnterviewde  snel  even  door  je  aantekeningen,  onder het mom van: ‘Even kijken of ik alles goed begrepen heb…’ Als  je  tijdens  het  gesprek  in  de  kantlijn  bijvoorbeeld  vraagtekens  hebt  gezet  bij  passages  die  je  verder  toegelicht  wilt  zien,  dan  is  dít  het  moment om die vraagtekens op te helderen.  

2.

Informeer  naar  zijn  of  haar  CV:  Waar  heeft  u  hiervóór  allemaal  gewerkt  (loopbaan)?  Welke  functies  bekleedt  u  en  heeft  u  bekleed?  Waar  woont  u?  Leeftijd?  Burgerlijke  staat?  Privé  telefoonnummer,  mobiel nummer? 

3.

Vraag  op  dezelfde,  vanzelfsprekende  toon  ook  naar  de  ‘zwarte  bladzijden’ in het CV van de geïnterviewde: Heeft hij in de gevangenis  gezeten?  Is  hij  behandeld  voor  gezondheidsproblemen?  Heeft  hij  moeten  afkicken  van  drugs?  Is  hij  ergens  met  ruzie  ontslagen?  Stel  deze  vragen  alsof  het  routinevragen  zijn.  Alsof  je  een  intakegesprek  voert.  Kijk  nauwelijks  op  van  je  schrijfblok  en  als  de  ander  zich  ongemakkelijk  voelt,  zeg  dan  dat  dit  vragen  zijn  die  je  móet  stellen.  Hoe moet je anders de hiaten in zijn CV verklaren? 

4.

Vraag  naar  relaties,  bronnen  en  documenten:  Wie  of  wat  zijn  uw  bronnen?  Met  welke  mensen  heeft  u  contact  (gehad)?  Welke  andere  personen  beveelt  u  aan  om  eens  mee  te  praten?  Aan  welke  documenten heeft u meegewerkt? Welke publicaties heeft u over het  onderwerp  gelezen?  Welke  boeken,  artikelen,  websites,  bijeenkomsten of documenten beveelt u aan? 

5.

Informeer  tot  slot  of  je  iets  niet  hebt  gevraagd  wat  wél  belangrijk  is.  Iets dat de geïnterviewde graag had willen vertellen. Dring aan: vraag  ook  of  de  geïnterviewde  de  indruk  heeft  dat  sommige  zaken  in  het  interview  niet  goed  uit  de  verf  zijn  gekomen.  Biedt,  kortom,  de  mogelijkheid  voor  geïnterviewde  om  zich  te  ‘beklagen’.  Daarmee  bouw  je  krediet  op  én  het  wordt  voor  de  geïnterviewde  lastiger  achteraf nog kritiek te uiten – die kans heeft hij immers gehad… 

 

 

 

 

  Luisteren  Tijdens de vijf fases is het belangrijkste dat je doet: luisteren.     Let allereerst goed op signaalwoorden: dit zijn woorden die een  sterke  emotie  of  mening  verraden.  In  het  antwoord:  ‘Ik  ben  het  liefste bij mijn jongste zusje omdat het een heerlijk mens is!’ zijn  de  woorden  ‘liefste’  en  ‘heerlijk’  twee  signaalwoorden.  Er  gaan 

107 

werelden  achter  schuil:  het  woord  ‘liefste’  kan  er  op  duiden  dat  er  met  de  andere  broers  en  zussen  een  slechte  relatie  is.  Het  woord ‘heerlijk’ vraagt om een nadere toelichting: wat bedoelt de  geïnterviewde  precies  met  ‘heerlijk’?  Het  antwoord  zet  ons  waarschijnlijk  op  het  spoor  van  een  ideaal  mensbeeld  van  de  geïnterviewde. Kortom: zoals hij of zij zélf graag had willen zijn.    Denk  op  de  tweede  plaats  bij  elk  antwoord  dat  je  krijgt  aan  de  volgende ‘mantra’:       

Begrijp ik het?  Zie ik het vóór me?  Geloof ik het? 

  Deze  ‘mantra’  helpt  om  voor  jezelf  vast  te  stellen  of  je  moet  doorvragen of confronteren.       Problemen oplossen  Wat  doe  je  als  de  geïnterviewde  steeds  terughoudender  gaat  antwoorden?  Of  begint  te  liegen?  Het  is  raadzaam  een  aantal  technieken  achter  de  hand  te  houden  voor  het  geval  dat  een  gesprek dreigt te ontaarden…    Terughoudend    





Vraag de geïnterviewde waarom hij of zij moeite heeft om de vraag te  beantwoorden  (metacommunicatie!).  Ligt  het  antwoord  soms  gevoelig?  Weet  hij  of  zij  het  antwoord  niet  (helemaal)?  Is  de  geïnterviewde bang voor de consequenties?   Stel de vraag opnieuw, maar nu aan het einde van een fuik (zie eerder  in  dit  hoofdstuk).  Stel  de  vraag  eerst  heel  open,  in  algemene  termen  (Welke vormen van belastingontduiking bestaan er allemaal?), of juist  heel specifiek, gesloten (Heeft u vaak readers gelezen?)  Laat  iemand  over  zichzelf  vertellen  door  de  ogen  van  een  ander:  Wat  vinden uw vrienden van uw stap? Wat zeggen uw kinderen als ze hun  moeder zo bezig zien? Welke beschuldiging wordt er door … aan uw  adres geuit? 

  Abstract    

Herhaal  het  antwoord  in  eenvoudiger  woorden  en  vraag  of  je  het  zo  óók correct zegt 

108 

  

Vraag de geïnterviewde een vergelijking te maken met iets alledaags  (analogie). ‘Waar is het mee te vergelijken?’  Vraag  de  geïnterviewde  ingewikkelde  processen  of  gebeurtenissen  stap  voor  stap  en  in  chronologische  volgorde  te  vertellen.  ‘Wat  gebeurt er eerst? En wat vervolgens?’  Druk  de  geïnterviewde  een  relevant  voorwerp  (een  instrument,  een  product, een landkaart, een foto…) in handen en laat hem of haar dáár  over vertellen. 

   Weigeren    Als iemand weigert te antwoorden, probeer dan met de volgende argumenten  te overtuigen: 

      

 

U bent de enige die hier met autoriteit iets over kan vertellen.  Ik  heb  al  met  andere  mensen  gesproken,  maar  ik  wil  ook  graag  úw  (kant van het) verhaal horen  Ik probeer een zo eerlijk en correct mogelijk beeld te geven en u kunt  daar bij helpen.  Als u niet meewerkt, komt er tóch een verhaal. Het verhaal bevat dan  alleen niet uw lezing van de feiten.  ‘Geen commentaar’ staat een beetje sullig in de krant. Laten we samen  een manier zoeken om dit te omzeilen. 

Als iemand aan de telefoon dreigt de verbinding te verbreken, begin dan snel  te  vertellen  wat  je  al  allemaal  weet  en  met  wie  je  allemaal  hebt  gesproken.  Prikkel de nieuwsgierigheid! Bereid dit van te voren voor als je denkt dat het  zou kunnen gebeuren. 

  Liegen   

Als  je  bang  bent  dat  iemand  zal  liegen  over  gevoelige  zaken,  neem  dan  documenten  of  citaten  van  anderen  mee  die  de  waarheid  onthullen.  Confronteer de geïnterviewde hiermee: vriendelijk, doch vasthoudend.    Maar wat doe je als je niet zéker weet of de geïnterviewde liegt en je ook geen  bewijsmateriaal (in de vorm van documenten) bij de hand hebt? 

   



Laat niet merken dat je vermoed dat de geïnterviewde liegt; vermijdt  een  pijnlijke  ontmaskering.  Een  interview  is  geen  wedstrijd  die  je  moet winnen!   Vraag  wel  zoveel  mogelijk  controleerbare  details  die  met  de  leugen  verband houden: Wie waren er allemaal bij? Hoe zag de omgeving er  uit?  Hoe  laat  was  dat  precies?  Wat  voor  een  weer  was  het  op  dat  moment? Welk autotype was dat precies?   Controleer  uitspraken  van  de  geïnterviewde  later,  als  je  weer  thuis  bent, door de details te checken. Blijken die niet te kloppen dan ben je 

109 

mogelijk  een  leugen  op  het  spoor.  Je  kunt  er  dan  voor  kiezen  de  ‘leugenaar’  later  in  je  research,  als  je  zeker  weet  dat  je  hem  of  haar  niet meer nodig hebt voor feiten, te confronteren. 

 

110 

Irritatie, woede    

Blijf zelf altijd kalm. Vat de aanval niet persoonlijk op. Je doet gewoon  je  werk,  en  vermits  je  iemand  moedwillig  hebt  beledigd,  is  er  geen  reden om in actie te komen. Laat de ander gerust uit zijn vel springen. 



De  geïnterviewde  zal  op  jouw  kalmte  reageren  door  zelf  ook  weer  kalm te worden. Maar nu is er één verschil: hij of zij heeft zich zojuist  belachelijk gemaakt en zal er alles aan doen om zijn of haar imago te  herstellen. Geef daar de ruimte voor. Wees niet rancuneus. Het zal je  in  dank  worden  afgenomen.  De  koelbloedigen  onder  ons  gebruiken  dit moment om belangrijke antwoorden los te weken. 

 

 

Babbelbox    Geïnterviewden die vaak en lang uitwijden over onbelangrijke details moeten  worden gestopt! Bedenk: jij bent de regisseur! 

 

  

Interrumpeer  met  korte,  gesloten  vragen.  Probeer  de  geïnterviewde  zo weer op het juiste pad te krijgen.  Stop  met  schrijven,  leg  je  pen  neer.  Ga  pas  weer  (met  veel  nadruk)  schrijven als de geïnterviewde terugkeert naar het hoofdonderwerp.   Bespreek je irritatie met de geïnterviewde (metacommunicatie!). Zeg  dat er nog maar weinig tijd is en dat een aantal belangrijke vragen nog  beantwoord moet worden om van het interview een succes te maken.  

 

Uitzondering:  soms  moeten  we  een  geïnterviewde  gewoon  even  over  zijn  of  haar  stokpaardjes  of  zorgen  laten  praten,  om  hem  of  haar  op  zijn  of  haar  gemak te stellen. Bovendien: dan hebben we het maar gehad! Anders blijft het  onderwerp misschien opduiken.  

  Off the record    Aan  off‐the‐record‐uitspraken  hebben  we  niet  zoveel.  Tenzij  ze  ons  op  het  spoor zetten van andere bronnen, of feiten waarvoor andere (toegankelijkere)  bronnen te vinden zijn. Of we met off the record genoegen nemen, hangt dus in  sterke mate af van de vraag of we de aldus verkregen informatie langs andere  kanalen  bevestigd  kunnen  krijgen.  Meestal  geldt  echter  dat  we  beter  álles  in  het werk kunnen stellen om zoveel mogelijk uitspraken uit de off‐the‐record‐ fase alsnog on the record te krijgen. We zullen ze moeten terugveroveren! 

 





Schrijf  gewoon  mee,  maar  zet  boven  je  aantekeningen  (duidelijk  zichtbaar  voor  de  geïnterviewde):  ‘OFF  THE  RECORD’.  Leg  uit  dat  je  wel móet meeschrijven om het gezegde te kunnen volgen en er straks  vragen over te kunnen stellen.  Gebruik de laatste, afrondende fase van het interview om op het off‐ the‐record‐deel  terug  te  komen.  Probeer  de  citaten  nu  een  voor  een 

111 

terug te veroveren. Begin met de onschuldigste uitspraak. Vraag of dit  toch niet gewoon on the record kan. En het volgende citaat, dat is toch  eigenlijk elders in het interview ook al een keer, in een andere vorm,  aan  de  orde  geweest…?  Probeer  de  ander  te  overtuigen  dat  zijn  off‐ the‐record‐uitspraken  helemaal  niet  zo  schokkend  zijn  in  de  context  van  het  hele  interview.  Een  ander  argument  is  dat  de  geloofwaardigheid  van  de  uitspraken  groter  is  als  er  een  naam  bij  staat.  

        Te weinig tijd   

Als  je  in  tijdnood  komt  tijdens  het  gesprek,  heb  het  daar  dan  over  met  de  geïnterviewde (metacommunicatie!). Gebruik de minuten die je resten om een  vervolgafspraak te maken, in plaats van nog even snel de laatste vragen af te  raffelen.   Als  iemand  terughoudend  is  om  nóg  een  keer  met  je  te  praten  (wegens  tijdgebrek), vraag dan of je een keer kan bellen om de laatste puntjes op de i te  zetten. Dit wordt vrijwel nooit geweigerd. De geïnterviewde heeft immers óók  een belang dat zijn of haar verhaal goed in de krant komt. Laat je in elk geval  nooit  opjagen!  Jíj  bepaalt  wanneer  je  klaar  bent  met  het  interview,  niet  de  geïnterviewde! 

    Literatuur  Twee uitstekende boeken over interviewen:     

Martin  Meulenberg,  Van  vragen  tot  verslagen.  Handleiding  voor  interviewers, Coutinho.  Lori Luechtefeld, Interviewing the interviewers, IRE (www.ire.org) 

  Verantwoording  Voor  dit  hoofdstuk  is  onder  andere  dankbaar  gebruik  gemaakt  van  tipsheets  over  interviewen  van  Deborah  Nelson  en  Eric  Nalder van The Seattle Times. Hun tipsheets zijn te downloaden  van de website van de IRE (www.ire.org).      

112 

Deception Detection     

Are you a good lie detector? Take this test: Which of the following statements provide useful clues about lying? A. People wonʼt look you directly in the eye when theyʼre lying. B. Someone whoʼs sitting calmly is more likely to be telling the truth than someone whoʼs fidgeting around. C. Perspiration and rapid breathing are surefire signs of lies. D. A person who says he canʼt remember something is probably lying. E. A truthful person tells exactly the same story over and over again.

 

Liar liar   

The  courtroom  is  supposed  to  be  a  place  where  the  truth  will  out  but  in  reality,  lies  are  as  common  in  the  legal  system  as  anywhere  else,  and  few  legal  professionals  have  any  idea  how  to  identify  them.  Here’s  an  expert’s  guide  to  detecting  lies,  along  with  a  glimpse of the lie‐detection know‐how to come.    By Lydia Dotto    In reality, none of these are reliable indicators of lying. The  fact that many people, including police officers, lawyers and  judges rely on such myths highlights just how difficult it is to tell  liars from truth‐tellers. In the law, that’s a big problem.  Actually, most people are better liars than they are lie detectors,  says  Dalhousie  University  psychologist  Stephen  Porter.  "Most  of  us, in most circumstances, can lie really effectively. And most of 

113 

us  are  dupes  when  it  comes  to  being  lied  to.  Most  lies  go  undetected,  whether  you’re  talking  about  everyday  life  or  in  forensic settings."   That’s also very much true in the legal system,  as any number of  wrongful  convictions  now  demonstrate  all  too  well.  "For  a  long  time,  we  had  an  assumption  that  people  who  were  in  the  business  of  lie  detection  had  some  kind  of  special  talent,"  says  Porter.  "But  in  general,  these  professional  groups  are  no  better  than anybody else in spotting lies."   In  fact,  studies  by  U.S.  psychologist  Paul  Ekman  and  his  colleagues at the University of California (San Francisco) Medical  School have shown that few legal, law enforcement or psychology  professionals  can  detect  deception  at  levels  any  better  than  chance.  When  Porter  tested  Canadian  parole  officers,  they  performed significantly below 50‐50.  And  how  good  are  lawyers  at  detecting  lies?  "We’re  terrible,"  says  veteran  criminal  lawyer  Clayton  Ruby  of  the  Toronto  firm  Ruby  and  Edwardh.  "That’s  in  part  because  people  hear  what  they  want  to  hear.  You  want  to  believe  your  client’s  version  of  events."   Indeed,  for  lawyers,  knowing  the  truth  can  actually  complicate  matters, because they can’t base their arguments on fabrications.  Winnipeg  criminal  defence  lawyer  Greg  Brodsky  says  that  at  times, "I don’t want my client telling me exactly what happened,  because I can’t put on a defence I know to be perjured in court.   "I’m  better  off  attacking  the  Crown’s  case,"  he  says.  "I  can  make  this suggestion and that suggestion only if I don’t know that it’s a  lie. If my client has convinced me it’s a lie, it binds my hands."  Nonetheless,  Ruby  believes  it  would  be  useful  for  lawyers  to  know whether a client is telling the truth "in almost all cases. You  can  avoid  wasting  everyone’s  time  if  the  appropriate  plea  is  guilty."  On  the  other  hand,  it’s  also  important  to  avoid  a  guilty  plea  when  the  client  says  he  or  she  has  committed  a  crime  but  actually  "didn’t  do  it,  and  maybe  has  other  reasons  for  claiming  falsely that they did."     Looking for the signs  Experts  focus  on  two  types  of  behaviour  when  detecting  lies:  verbal and non‐verbal. Verbal clues include the speed of speech,  pauses and hesitations, delays in responding, repetition, the level  of detail and the coherence of the story. Non‐verbal clues include 

114 

facial  expressions,  body movements, hand  gestures, eye  contact,  blinking, pupil dilation, throat‐clearing and fidgeting.  Misconceptions  about  behavioural  clues  are  common,  according  to Porter. For example, most people believe liars won’t look you  in  the  eye  or  that  they  move  their  hands  a  lot.  In  fact,  research  indicates the opposite is more often true. Cultural factors can also  play a role: Ruby notes that asking direct questions of Aboriginal  Canadians  is  "culturally  inappropriate"  and  may  result  in  gaze  aversion  and  monosyllabic  answers  that  are  misinterpreted  as  lying.  Many  people  also  think  that  signs  of  nervousness,  such  as  fidgeting, indicate the presence of lies but this too is mostly myth.  An  innocent  person  falsely  accused  often  exhibits  behaviour  similar to someone who’s lying. Such a person may be "sweating  bullets  in  a  police  interrogation  or  a  trial  because  of  the  consequences of a wrong credibility assessment," Porter says.   Unfortunately,  police  and  judges  often  rely  on  erroneous  clues;  one  judge,  for  example,  in  describing  witnesses  as  "less  than  believable,"  cited  the  fact  that  their  eyes  "shifted  around"  and  that they "exhibited classic signs of discomfort."   Skilled liars can "put on a good show," Porter warns, but they can  be  tripped  up  if  you  know  what  to  look  for.  Liars  do  behave  differently  from  truth‐tellers,  particularly  if  they’re  motivated  and the stakes are high. (Motivated liars are those for whom lying  successfully  has  important  consequences,  such  as  convincing  police they didn’t commit a murder.)  Signs of deception are most  likely to occur when emotions such  as  fear  or  guilt  are  involved,  or  when  lying  requires  some  thought, according to British psychologist Aldert Vrij. But if a lie  is not difficult to concoct,  as is often the case with everyday lies”  there  might  be  no  clear  behavioural  signs.  Vrij  emphasizes  that  there’s  no  "typical  deceptive  behaviour"  it  varies  among  individuals  but  that  some  behaviours  are  more  common  than  others.  One  useful  clue  is  how  quickly  people  relate  their  stories.  Research  suggests  that  speed  can  be  affected  by  whether  a  person is being honest or deceptive, Porter says. "In general, liars  speak  more  slowly  than  truth‐tellers,  probably  because  they’re  thinking  more  carefully  [and]  making  it  up  as  they  go."  This  is  particularly true if they haven’t had time to prepare; the effort to  remain consistent can affect their speed.  

115 

However, a liar who’s had time to prepare may speak faster and  respond more quickly. Vrij notes that it’s easier to tell "a planned  lie than a spontaneous lie, resulting in fewer behavioural signs of  thinking hard." Complex lies also result in "an increase in speech  hesitations, speech errors and a slower speech rate," while easier  lies may produce the opposite results. Basically, it can depend on  the lie.  Another  useful  guideline  is  whether  someone  is  willing  to  acknowledge  they  can’t  remember  something  or  to  correct  themselves.  "Liars  who  attempt  to  appear  credible  feel  they  cannot  admit  to  not  recalling  something,  so  they  try  to  give  an  answer  to  everything,"  Porter  notes.  Another  potentially  useful  clue is the amount of detail in a story, but this one is "complicated  and really depends on the level of preparation," Porter said. Liars  who haven’t had much time to prepare will give too little detail,  while those who have prepared may give too much because they  think more detail enhances credibility. Brodsky recalls one client  who was a poor witness because "she couldn’t keep her answers  short."  Though  he  was  convinced  of  her  innocence,  she  looked  like she was trying to explain away things.  Porter  says  that  repeated  questioning,  preferably  with  time  lapses  between  the  reports,  is  a  good  way  to  uncover  inconsistencies  in  a  story.  Allowing  time  for  memory  to  fade  makes it more difficult for people to keep their stories straight.  Brodsky  says  he  checks  to  see  whether  clients  have  told  their  stories  before,  and  examines  "how  consistent  they’ve  been  in  retelling this over the years and what changes there have been."  He  adds,  however,  that  "if  they  say  it  over  again  the  exact  same  way, you know they’ve rehearsed a script."  Repeated  interrogation  can  be  particularly  effective  with  psychopaths  who  are  often  compulsive  liars.  "They  enjoy  lying  and  duping  people,"  Porter  says.  "They’re  often  going  to  embellish and change details. They can’t help it. Psychopaths will  often sink their own case if you just let them talk."      Nonverbal clues  According  to  Vrij,  non‐verbal  behaviour  is  harder  for  liars  to  control, because of the physiological links between emotions and  behaviour.  People  can’t  prevent  their  bodies  from  reacting  in  a  certain  way;  they  "cannot  be  silent  non‐verbally."  Moreover, 

116 

most people aren’t even aware of their non‐verbal behaviour and  therefore have difficulty consciously changing it.   Among  all  the  observable  non‐verbal  clues,  the  ones  most  frequently cited are gaze aversion, hand gestures and other body  movements. But they are also unreliable. Making eye contact, for  example,  is  easily  controlled.  As  for  hand  gestures  and  body  movements, most people believe they increase when someone is  lying, but the opposite is more often true. Liars tend to be more  restrained, to over‐control voluntary movements, Porter says.   These  controllable  movements  should  not  be  confused  with  unconscious nervous behaviour that is often mistaken as a sign of  lying.  Nervous  people  sometimes  behave  in  ways  they’re  not  even aware of. "People have really unique, idiosyncratic nervous  habits,"  Porter  observes.  "If  you  haven’t  spent  much  time  with  the  person,  they’re  useless  as  a  credibility  assessment  technique."   One  promising  new  method  of  lie  detection,  however,  concerns  "micro‐expressions" fleeting facial expressions that momentarily  betray  the  speaker’s  true  emotions.  Research  in  this  field  has  been pioneered by Ekman and his colleagues, who say that while  some  facial  expressions  can  be  voluntarily  controlled,  the  ones  they  call  "facial  expressions  of  emotion"  cannot,  because  they  involve impulses sent from the brain that cannot be consciously  suppressed.   People can try to inhibit these expressions by assuming a "poker  face," or they can try to fake them, but Ekman argues it’s possible  to  distinguish  true  micro‐expressions  by  careful  and  precise  measurements.   For  example,  they  can  be  detected  by  examining  slow‐motion  video  images,  for  which  Ekman  has  developed  a  computer  system.  While  it’s  hard  for  untrained  observers  to  see  micro‐ expressions with the naked eye, Ekman’s research suggests that  trained observers can detect 80% of lies and truths using them.   In his own research, Porter has found that left‐handed people are  better  lie  detectors  than  right‐handed  people.  He  suggests  this  might be because left‐handers are somewhat more likely to have  a  dominant  right  brain  hemisphere,  which  is  more  involved  in  processing  non‐verbal  and  facial  information  than  the  left  hemisphere.  Left‐handers  may  be  "picking  up  on  much  more  subtle  information  from  the  face,  perhaps  related  to  micro‐ expressions," he says. 

117 

Porter acknowledges that using micro‐expressions to detect lies  is  probably  not  practical  for  real‐time  use  in  a  courtroom,  but  thinks it could be used in police interrogations. Unfortunately, he  adds,  this  applies  to  many  of  the  most  useful  deception  clues,  which  are  best  applied  when  the  interrogator  can  spend  time  with the speaker.   "You  have  to  get  to  know  their  baseline  verbal  and  non‐verbal  behaviour before you can look for variations," he says. "It’s very  difficult to do that in a courtroom, because often this is the first  time the judge has seen the person."     Training better detectors  Can  lie  detection  improve  through  training?  This  is  a  key  question  for  psychologists,  because  much  of  the  traditional  training currently in use appears to be ineffective.   However,  Porter  was  able  to  improve  the  lie‐detection  accuracy  of  parole  officers  from  about  40%  to  77%,  by  focusing  on  dispelling  myths,  learning  to  use  valid  and  multiple  deception  clues, and providing feedback on the accuracy of their judgments.  Training  also  improved  the  officers’  ability  to  detect  the  truth,  which Porter thinks might be the biggest benefit of the training.  Ironically,  reducing  people’s  confidence  in  their  ability  to  detect  lies actually helped them become better detectors. "Myth‐bashing  is  really  important  identifying  the  false  stereotypes  that  people  are  relying  on  and  helping  [them]  reconsider  the  ways  they’re  making these decisions," Porter says.  He  believes  such  improvements  result  from  reinforcing  the  message  that  interrogators  should  not  rely  on  a  single  indicator  of  deception,  which  is  perhaps  the  most  common  mistake  in  lie  detection. People who believe they’ve figured out "the one rule of  thumb" are generally wrong and don’t detect lies well. In Porter’s  tests,  parole  officers  who  relied  on  a  single  clue  did  poorly  compared with those who used multiple clues.  Although police officers face many of the same challenges, Porter  says  police  services  have  shown  little  interest  in  this  type  of  research,  and  continue  to  rely  on  polygraphy  and  other  questionable approaches. Even worse, some of the training they  do receive is quite misleading.  Widely  taught  interrogation  techniques  often  explicitly  promote  "some  of  the  classic  misconceptions  about  deception,"  and  suggest  that  lie  detection  is  relatively  easy.  Such  training  may 

118 

make  police  more  confident,  Porter  says,  but  it  doesn’t  make  them  more  skilled.  Studies  have  shown  that  even  experienced  police  officers  trained  in  interrogation  techniques  perform  no  better than chance in detecting lies.   What’s more, they often hold biases that lead to concluding that  truthful people are telling lies. This is significant, because police  often  use  behavioural  clues  to  assess  a  suspect’s  credibility  during an initial interview, before deciding whether to undertake  a  more  aggressive  interrogation  that  assumes  the  suspect  is  guilty.  This  is  just  the  kind  of  situation  that  can  produce  false  confessions.   According  to  Porter,  lawyers  have  also  shown  little  interest  in  this  kind  of  research.  Clayton  Ruby  says  he’s  "never  heard  it  discussed"  in  professional  circles,  adding  that  this  might  be  because lawyers don’t think lie detection is a skill they can learn.   Canadian  judges,  however,  have  been  highly  receptive.  Working  through the National Judicial Institute, Porter has given lectures  to  judges,  focusing  on  findings  that  "contradict  long‐held  assumptions"  about  detecting  lies.  The  NJI,  he  says,  "is  responding  actively  to  high‐profile  cases  in  which  credibility  assessment really wasn’t effective."  The  NJI’s  Executive  Director,  George  Thomson,  says  that  recent  Supreme  Court  judgments  make  it  clear  that  judges’  decisions  can  be  set  aside  if  they  don’t  provide  a  sufficient  rationale  for  their  conclusions.  If  judges  make  a  decision  involving  an  assessment of credibility, "there is a requirement in law that they  give reasons for that."  Porter’s  lectures,  says  Thomson,  are  intended  to  educate  judges  on  "the  risk  of  over‐reliance  on  certain  factors,  such  as  demeanour in findings of credibility." The NJI is also considering  workshops to teach judges not to rely too heavily on factors that  "the research is increasingly demonstrating are less reliable than  we traditionally thought."  Unfortunately, in credibility assessment, there’s no equivalent to  DNA.  "There’s  no  easy  way  to  catch  a  liar,  no  Pinocchio’s  nose,"  Porter says, and he doesn’t think there ever will be. "The human  brain,  which  produces  lies  and  deception,  is  so  complicated  and  diverse  that  we’re  never  going  to  get  an  absolutely  consistent  pattern of deception.  "It doesn’t matter how well‐trained you are there will always be  somebody  who  can  put  on  a  good  enough  show  to  convince 

119 

people that they’re telling the truth." However, he's optimistic the  legal system can do much better than it has been doing.      Lydia  Dotto  is  a  Peterboroughbased  freelance  writer  specializing  in science issues.    Dit  artikel  is  gepubliceerd  op  de  website  van  de  Canadian  Bar  Association  

120 

Hypothese        Een  journalistiek  onderzoek  begint  met  een  hypothese:  een  veronderstelling van wat er aan de hand is.     Wat is je stelling? Wat wil je beweren? Wat wil je proberen aan te tonen?  Wat is er volgens jou aan de hand?    Een  stelling  is  een  bewering  die  bewezen  of  beargumenteerd  moet  worden. In de retorica spreekt men van een ‘these’.   Ook  het  woord  ‘hypothese’  wordt  gebruikt.  In  de  retorica  wordt  de  hypothese  onderscheiden  van  de  these,  waarbij  de  these  een  algemener  karakter  heeft  dan  een  hypothese.  Een  hypothese  is  heel  specifiek.  Bijvoorbeeld: ‘De VS moeten geen oorlogen meer voeren’ (= these). ‘De VS  moeten  geen  oorlog  voeren  in  het  Midden‐Oosten’  (=  hypothese).  Een  hypothese is dus meer toegespitst dan een these.   Een  stelling  voor  een  journalistiek  artikel  kan  niet  specifiek  genoeg  zijn.  Daarom geef ik de voorkeur aan het begrip ‘hypothese’ voor een stelling.   Overigens kom je ook het begrip ‘probleemstelling’ tegen voor een stelling  die handelt over een probleem. In de praktijk van informatieve teksten zal  het  vaak  gaan  om  problemen,  dus  naast  ‘hypothese’  is  ‘probleemstelling  ook een goede aanduiding voor onze stelling. 

  De hypothese dient verschillende doelen:     De hypothese is een routekaart, een GPS. Als je het doel van je  onderzoek  hebt  geformuleerd  (de  hypothese)  dan  wordt  de  weg (de research) er naar toe een stuk makkelijker.      Met  de  hypothese  druk  je  uit  wat  je  hóópt  te  onthullen;  de  hypothese  is  de  gedroomde  uitkomst.  Gaandeweg  het  onderzoek  zul  je  de  hypothese  een  aantal  keren  moeten  bijstellen, maar uiteindelijk zal het resultaat van je onderzoek  niet heel veel afwijken van de oorspronkelijke hypothese – in  het  andere  geval  is  er  namelijk  géén  resultaat.  De  hypothese  helpt  je  te  focussen  op  het  eindresultaat,  zodat  je  onderweg  niet gaat ‘zwerven’.      De hypothese zorgt ervoor dat iedereen die bij het onderzoek  betrokken  is  vanaf  het  prille  begin  op  één  lijn  zit  over  de  richting en het doel van het onderzoek. 

121 



  

 

  Een goede hypothese roept automatisch de goede vragen op.  Uit die vragen volgen vanzelf de bronnen die nodig zijn voor  de beantwoording. En de bronnenlijst geeft een indicatie van  de tijd die nodig is om het onderzoek te doen. Kortom: uit een  goede hypothese volgt een goede planning.   De  hypothese  verandert  gaandeweg  het  onderzoek  in  een  onthulling. Als je  je stelling kunt onderbouwen  met  concrete  gebeurtenissen en voorbeelden, dan is het geen stelling meer,  maar een vaststelling (‘Zó is het!’).   Je  begint  de  research  voor  je  artikel  met  een  ‘stelling’,  maar  tegen  de  tijd dat je klaar bent om te gaan schrijven, is die stelling veranderd in  een ‘vaststelling’. Hoe beter je onderbouwing, hoe stelliger je kan zijn  in je vaststelling. Bij het schrijven van het uiteindelijke artikel hoef je  niet  lang  na  te  denken  over  het  belangrijkste  nieuws:  dat  is  de  voormalige hypothese.  

  Hoe maak je een goede hypothese?  Alles  wat  je  nodig  hebt  om  een  goede  hypothese  te  maken,  is  levenservaring en een beetje fantasie.    Op de eerste plaats: gebruik je voorstellingsvermogen. Probeer  je  een  ‘metaal  plaatje’  te  vormen  van  de  situatie  die  je  wilt  onderzoeken.   Meestal reageren journalisten op gebeurtenissen. Ze rapporteren  wat ze zien of horen, tijdens een belangrijke gebeurtenis, of naar  aanleiding  ervan.  De  onderzoeksjournalist  heeft  een  moeilijker  taak: hij probeert te onderzoeken wat nog niet bekend is. Sterker:  hij  probeert  zélf  iets  tot  nieuws  te  maken.  Dat  betekent  wél  dat  hij een sprong in het duister moet maken. Of beter: een sprong in  de toekomst. Hoe kun je iets beschrijven dat je nog niet kent?   Het  antwoord  luidt:  door  je  een  voorstelling  te  maken  van  de  gebeurtenissen. En deze te toetsen aan de realiteit.     Op de tweede plaats: ben heel precies. Kies je woorden (voor de  hypothese) met grote zorg. Een woord als ‘huis’ volstaat niet. Het  is  te  algemeen.  Bedoel  je  een  villa,  een  rijtjeswoning  of  een  appartement?    

122 

En  op  de  derde  plaats:  wees  objectief!  Gebruik  in  je  hypothese  geen woorden die uitdrukking zijn van een gevoel of mening. We  zullen straks zien waarom subjectieve woorden nutteloos zijn in  een hypothese. Laten we zeggen dat we onze bronnen niet voor  het  hoofd  willen  stoten  met  sterke  uitdrukkingen  (waar  ze  het  misschien  niet  mee  eens  zijn)  en  dat  we  onbevooroordeeld  onderzoek moeten proberen te doen.    Een  goede  hypothese  kan  worden  samengevat  als  een  heel  eenvoudige en korte formule.     Maar eerst dit:    Conflict  Een  goed  (onderzoeks‐)journalistiek  verhaal  draait  om  een  probleem,  een  complicatie,  een  onregelmatigheid,  iets  wat  niet  helemaal klopt. We noemen dit: het conflict.  Soms  ligt  het  conflict  er  dik  bovenop  en  is  het  een  vanzelfsprekend onderwerp van je journalistieke onderzoek (b.v.  machtsstrijd,  fraude,  wetsovertreding).  Maar  het  kan  ook  gebeuren dat een conflict niet direct in het oog springt. Of dat je  een  artikel  schrijft  dat  niet  meteen  een  conflict  als  onderwerp  heeft (b.v. reisverslag). Toch is het in alle gevallen nuttig op zoek  te  gaan  naar  een  conflict,  dat,  desnoods  heel  subtiel,  spanning  verleent aan je verhaal. Een conflict is soms onderwerp van een  artikel,  maar  altijd  een  goed  instrument  om  een  verhaal  te  vertellen. Bedenk dat conflicten, groots of subtiel, voorkomen in  alle  goede  toneelstukken,  romans  en  films.  Van  Griekse  drama’s  tot James Bond. Waarom zouden journalistieke verhalen het dan  zónder moeten stellen?    Voorbeelden van conflicten:     onverwachte ontwikkeling, trend (sociaal, maatschappelijk,  demografisch)   worsteling  van  een  individu(met  ambitie,  tegenslag,  problemen)   onveiligheid, bedreiging (b.v. van gezondheid)   fouten, nalatigheid, gebreken, ineffectiviteit   geldverspilling (inefficiëntie)   machtsmisbruik, belangenverstrengeling 

123 

 overtreding oplichting, fraude, leugen   verarming, keuze‐inperking, vrijheidsbeperking   discriminatie, haat   vervuiling    Hoe vind je het conflict/de onregelmatigheid in een onderwerp?   De geijkte manier is: vergelijken. Vergelijk:      Theorie (plannen, regels, procedure) met de praktijk   Voordelen met de nadelen   Inkomsten met de uitgaven   Heden met verleden   De ene plaats met de andere   Privébelangen met het algemeen belang   Woorden met daden      Uit vergelijken komt conflict!    Als conflicten de basis vormen van veel journalistieke producties,  dan  ligt  het  voor  de  hand  hiermee  rekening  te  houden  bij  het  opstellen  van  een  journalistiek  hypothese.  Een  goede  hypothese  is een uitdrukking van een conflict.    Formule  Oké. Nu die eenvoudige en korte formule voor een hypothese die  was beloofd.    Hier is hij:    A doet B 

  De  A  refereert  aan  een  persoon  of  voorwerp;  iets  of  iemand  die  de zaak in beweging zet.    De B verwijst naar een actie. Het is een werkwoord.     Dit  lijkt  simpel,  niet?  Het  ís  ook  zo  simpel.  Wat  het  maken  van  hypotheses vaak zo moeilijk maakt, is dat we moeite hebben om  onze  gedachten  in  eenvoudige,  korte  zinnen  samen  te  vatten.  Dingen  eenvoudig  maken,  ís  niet  eenvoudig.  De  Amerikaanse  onderzoeksjournalist  Eric  Schlosser  (de  man  die  de 

124 

internationale  bestseller  Fast  Food  Nation  heeft  geschreven)  zei  ooit in een interview:     ‘Writing something that is simple and true is the hardest thing.’     De kunst is om de stelling en de gebeurtenissen zo concreet mogelijk te  formuleren.  Dat  wil  zeggen:  zo  nauwkeurig  mogelijk  en  zo  waarheidsgetrouw  mogelijk.  We  hebben  allemaal  de  neiging,  als  we  gebeurtenissen  moet  beschrijven,  louter  een  samenvatting  te  geven.  Of  een oordeel. Dat is namelijk veel gemakkelijker dan precies beschrijven  wat je ziet, hoort, ruikt of voelt.   Het  is  niet  erg  om  de  stelling  eerst  abstract  te  formuleren  (als  een  samenvatting  of  oordeel).  Maar  probeer  onmiddellijk  daarna  of  je  de  uitspraak  concreter  kan  maken.  Daarbij  helpt  het  als  je  jezelf  de  vraag  stelt:  Wat  kun  je  van  de  gebeurtenis  zien?  Een  goede  stelling  en  observatie  moet  je  als  het  ware  op  het  toneel  kunnen  naspelen.  Bijvoorbeeld:  ‘Joost  steelt  van  Nadja’  is  moeilijk  te  verbeelden.  De  uitspraak is niet concreet genoeg (wát steelt Joost en hoe?). Het is beter  de  stelling  of  observatie  te  beschouwen  als  een  regieaanwijzing.  Een  uitspraak  die  wél  valt  na  te  spelen,  is  bijvoorbeeld:  ‘Joost  pakt  voorzichtig  de  portemonnee  uit  de  schoudertas  van  Nadja,  terwijl  zij  met de rug naar hem toe staat’.   

  Waarom zo moeilijk doen? Om drie redenen:   1.)  Hoe  concreter  de  formulering,  hoe  gemakkelijker  de  stelling  valt te onderbouwen. De formulering bevat immers de elementen  die je in je research moet opsporen: mensen en acties;   2.) Een concrete formulering is vaak duidelijker (en korter) dan  een  abstracte.  Het  komt  de  begrijpelijkheid  van  je  tekst  ten  goede;  3.)  Een  concrete  formulering  is  beeldend.  Het  helpt  om  bij  de  lezer een beeld op het netvlies te brengen van de gebeurtenis. En  beelden hebben veel meer impact dan abstracte woorden.  Als  je  abstract  schrijft,  snapt  de  lezer  waarschijnlijk  wel  wat  je  bedoelt,  maar  hij  voelt  het  niet.  Hij  beleeft  het  niet  mee.  Terwijl  uit onderzoeken blijkt (ga ook maar na bij jezelf) dat een gevoel,  of  een  geur  of  een  aanblik  een  lange  en  soms  diepe  indruk  kan  achterlaten. Veel dieper dan rationele woorden.   

125 

Neem deze hypothese:    Liesje slaat 

  (Welnu, dit is in elk geval een conflict!)    De  eenvoudigste  zinnen  in  onze  taal  bestaan  alleen  uit  een  onderwerp  en  een  werkwoord:  Liesje  (onderwerp)  slaat  (werkwoord). Kinderen leren zo te praten.    Eenvoud  is  één  van  de  redenen  waarom  we  voor  de  formule  A  doet B kiezen. Maar er is nóg een reden: bewijsbaarheid.    Wat  wij  journalisten  nodig  hebben,  zijn  feiten  die  we  kunnen  bewijzen; zaken die we (liefst letterlijk) kunnen aanwijzen.     Kijk nog eens naar de hypothese:  De persoon (Liesje) en de actie (slaan) laten allebei sporen na. De  persoon heeft een (deels opgeschreven) geschiedenis. En de actie  laat sporen na: op de plek van het incident, op het lijf van iemand  die geraakt werd en op de herinnering van omstanders.  De kans is groot dat we tastbare bewijzen kunnen vinden voor de  gebeurtenis ‘Liesje slaat’.    Laten we de formule (zonder de basis ervan te veranderen) een  beetje uitbreiden. Laten we er een voorwerp aan toevoegen:    Liesje slaat met een schepje  

  En een locatie, een decor: 

  Liesje slaat met een schepje op het schoolplein 

  En een tijdstip:    Liesje slaat met een schepje op het schoolplein op een koude winterdag  tijdens de speelpauze.  

  En een slachtoffer:     

Het schepje raakt hansje tegen het hoofd.  

126 

En een motief:   

Liesje slaat, omdat de kinderen uit haar klas haar plagen. 

   Zie:  elk  nieuw  toegevoegd  element  is  bewijsbaar,  omdat  het  sporen  nalaat:  het  schepje,  de  speelplaats,  de  speelpauze,  de  wonden op Hansje en het plagen.  We zijn er dus in geslaagd een  gebeurtenis (plus oorzaken en gevolgen)  te beschrijven als kale  en aantoonbare feiten.    Nu zie je hopelijk ook waarom emoties en waardeoordelen geen  nut hebben in een hypothese: ze zijn niet bewijsbaar! Ze zijn niet  objectief, maar afhankelijk van degene die er naar kijkt.    Als we hadden gezegd:     Liesje misdraagt zich. 

  Dan  waren  we  niet  alleen  vaag  gebleven  over  de  werkelijke  gebeurtenissen,  maar  hadden  we  bovendien  onze  eigen,  subjectieve, mening toegevoegd.    Een zelfde probleem doet zich voor wanneer we in de hypothese  woorden  gebruiken  die  een  relatieve  waarde  hebben:  groot,  klein, veel, weinig, te vaak, te veel enz.    Zoals in:    Liesjes moeder is een slechte moeder, omdat ze vaak van huis is. 

  Wie zegt dat? Wat is ‘vaak’? Wat is ‘slecht’?   In  zulke  gevallen  is  het  beter  een  vergelijking  te  maken  met  andere gegevens of situaties en het oordeel over te laten aan de  lezer/kijker/ luisteraar.  Bijvoorbeeld:    Liesjes moeder werkt méér uren in de fabriek dan haar collega’s.   

Dit  is  bewijsbaar.  En  het  oordeel  is  veel  subtieler:  misschien  werkt  Liesjes  moeder  wel  zo  hard  omdat  ze  de  kost  moet  verdienen  voor  drie  kinderen,  terwijl  haar  man  thuis  werkeloos  op de bank zit.  

127 

  Laten  we  eens  kijken  of  de  ‘A  doet  B’‐  formule  ook  werkt  op  serieuzere zaken dan ruziënde kinderen.    Het  volgende  voorbeeld  is  ontleend  aan  een  onderzoek  dat  drie  journalisten, in Denemarken, België en Nederland samen hebben  gedaan  naar  de  gevaren  van  plastic  drinkwaterleidingen.    Het  onderzoek is in 2005 uitgevoerd door het Investigative Reporters  Network Europe (IRENE): www.irene‐reporters.org   

Onderzoekers  van  de  Deense  Technische  Universiteit  in  Kopenhagen  ontdekten  dat  kunststof  waterbuizen,  die  tegenwoordig  massaal  in  huizen worden gebruikt, fenolen en ftalaten (weekmakers) afgeven in het drinkwater. ‘Het  leek  ons  wel  een  nuttige  vingeroefening’,  zei  de  initiatiefnemer  van  het  onderzoek,  hoogleraar  op  het  gebied  van  waterleiding‐installaties  Erik  Arvin.  ‘Altijd  als  er  een nieuw  materiaal  wordt toegepast, duiken er in het begin problemen op. Dus vroegen we  ons  af of  er  door  het  plastic  soms  chemische stoffen in het drinkwater  konden komen.’ 

  Kaare Gotfredsen,  Marleen Teugels en Luuk Sengers ontmoetten  elkaar  op  een  internationale  conferentie  over  onderzoeks‐ journalistiek  en  besloten  gezamenlijk  te  gaan  uitzoeken  of  de  verontreiniging  van  het  drinkwater  gevaarlijk  is  voor  de  gezondheid. Kaare had er al over geschreven voor Deense media.  Nu wilden ze er gezamenlijk dieper in duiken.    De eerste hypothese die in hen opkwam, was:      Plastic waterbuizen zijn gevaarlijk. 

  Gevaarlijk? ‘Een student merkte eens op: Als je er iemand mee op zijn  hoofd slaat, zijn de buizen inderdaad gevaarlijk!’ Dat is natuurlijk niet  wat we bedoelen.    Plastic waterbuizen zijn slecht voor de gezondheid. 

  Dit is al beter. Maar te statisch. Dat komt door het woordje ‘zijn’. We  willen een actieve zin maken, waarin iets of iemand iets doet.       Plastic drinkwaterbuizen maken mensen ziek. 

  Dit is een mooie actieve zin. Beter ook dan het passieve alternatief: 

128 

  Mensen worden ziek van plastic drinkwaterbuizen 

  En zo werd onze voorlopige  werkhypothese:    Plastic drinkwaterbuizen maken mensen ziek. 

We hebben nu al twee belangrijke eigenschappen van hypotheses  ontdekt:    1. Een hypothese zet een stevig hek rond je onderzoek. En dat is  prima.  Dat  is  precies  wat  je  nodig  hebt.  Bijvoorbeeld:  later  gedurende  hun  research  kwamen  de  drie  journalisten  er  achter  dat  waterdieren,  zoals  eenden,  dramatische  afwijkingen  kunnen  ontwikkelen  als  gevolg  van  de  chemicaliën  (drinkwater  gaat  via  de  riolering  naar  open  water,  zoals  rivieren  en  meren).  Maar  ze  besloten dat aspect buiten het hoofdverhaal te houden en het in  een  kader  te  plaatsen,  om  misverstanden  over  het  onderwerp  van hun verhaal te voorkomen.    2. Terwijl je probeert een hek te zetten rond je onderzoeksveld,  zul je ontdekken dat het niet meevalt een hypothese zo concreet  en gedetailleerd te maken als je zou willen. Zeker niet als je pas  aan  het  begin  staat  van  je  onderzoek.  Je  mist  eenvoudig  nog  informatie.     Niet  gewanhoopt.  Werk  met  het  materiaal  dat  je  al  hebt.  En  pas  de  hypothese  telkens  aan  als  er  nieuwe  informatie  binnenkomt.  Dit  is  wat  de  drie  journalisten  al  na  een  dag  of  twee  speuren  durfden te veronderstellen:    Plastic drinkwaterbuizen maken mensen ziek. 

  Een hypothese als deze is eigenlijk een samenvatting. Een samen‐ vatting van een hele reeks gebeurtenissen. Om de hypothese te kunnen  bewijzen, moeten we inzoomen op de concrete details, met andere  woorden: op de afzonderlijke stappen (deelhypotheses) waaruit de  hypothese is opgebouwd.   Met betrekking tot de stelling: ‘Plastic drinkwaterbuizen maken  mensen ziek’ konden we ons – in chronologische volgorde – de  volgende stappen voorstellen: 

129 

  1.  Buizenfabrikanten voegen ongezonde chemicaliën toe aan hun buizen.  2.  De overheid staat het gebruik van deze chemicaliën toe.  3.  Veel mensen drinken water uit plastic waterbuizen.  4.  De plastic drinkwaterbuizen lekken chemicaliën in het drinkwater.  5.  De chemicaliën tasten de gezondheid van mensen aan.  

  De volgorde van de stappen hierboven is chronologisch. Eerst worden  de oorzaken behandeld en daarna de gevolgen. Een interessant  journalistiek verhaal wordt echter niet altijd chronologisch  opgebouwd. Ons verhaal straks zal er waarschijnlijk eerder zó uitzien:    1.  Plastic drinkwaterbuizen lekken chemicaliën in het drinkwater. (= nieuws)  2.  De chemicaliën tasten de gezondheid van mensen aan.  (= ernstig gevolg)  3.  Veel mensen drinken water uit plastic waterbuizen. (= oorzaak)  4.  Buizenfabrikanten voegen ongezonde chemicaliën toe aan hun buizen. (=  oorzaak)  5.  De overheid staat het gebruik van deze chemicaliën toe. (= oorzaak en opmaat  naar de oplossing) 

  Ons verhaal begint straks met het nieuws (de ontdekking dat plastic  buizen chemicaliën lekken in drinkwater), gevolgd door de ernstige  gevolgen (mensen worden er ziek van).  En als goede reporters proberen we ook de oorzaken te achterhalen.  Want wie de oorzaken kent, kan een suggestie doen voor de oplossing.  De lezers ‘bang’ maken is niet ons voornaamste doel. Ons belangrijkste  doel is wijzen op mogelijke verbeteringen.    De volgende stap in het maken van hypotheses is: concretiseren. Of we  zouden ook kunnen zeggen: visualiseren.  Hoe concreter we de deelhypotheses kunnen formuleren, hoe  duidelijker ons researchdoel wordt. Ik zal dat aan de hand van de  deelhypotheses laten zien:    De eerste deelhypothese was: ‘Plastic drinkwaterbuizen lekken  chemicaliën in het drinkwater.’  Om dit concreter te maken, vragen we ons af: Wat kunnen we daarvan  zíen? Concreet, immers, betekent: waarneembaar. (Vandaar dat we ook  kunnen spreken over visualiseren).  Wat we misschien kunnen zien is het volgende:    Onderzoekers vinden chemicaliën in water uit plastic waterbuizen. 

 

130 

Nee, wacht, dit kan concreter:   

Onderzoekers vinden weekmakers en fenolen in drinkwater uit buizen van  polyetheleen. 

  Dat is bovendien niet alles:    Onderzoekers vinden dezelfde weekmakers en fenolen in de buizen van polyetheleen. 

  Ander voorbeeld. Deelhypothese 2: ‘De chemicaliën tasten de  gezondheid van mensen aan.’  Wat kunnen we daarvan zien?    Iemand wordt ernstig ziek na het drinken van water uit een buis van polyetheleen. 

  Mmm. Hier hebben we echter een probleem: er is nog nooit iemand  dood achterover gevallen na het drinken van een glas water. De  gevolgen zijn niet zo direct zichtbaar. Wat we waarschijnlijk wél  kunnen waarnemen, is een langzamer proces:    Mensen ontwikkelen ernstige ziektes als ze fenolen of weekmakers krijgen  toegediend. 

  En als dat nog nooit is waargenomen, dan misschien:    Proefdieren ontwikkelen ernstige ziektes als ze fenolen of weekmakers krijgen  toegediend. 

  Deelhypothese 3: ‘De buizen fabrikanten stoppen de ongezonde  chemicaliën in hun buizen.’  Wat kunnen we zien?    De buizenfabrikanten zijn schurken. 

  Dit is een oordeel, geen waarneming!    De buizenfabrikanten gebruiken de gevaarlijke chemicaliën omdat er geen  alternatieven zijn. 

  Nee. We kunnen niet zien dat er geen alternatieven zijn.    

De buizenfabrikanten stoppen fenolen en weekmakers in hun buizen. 

 

131 

Ja, dát kunnen we zien!     Naar de reden kunnen we alleen gissen. Laat ons raden:    Voor de ongezonde chemicaliën betalen de buizenfabrikanten minder dan voor  veilige varianten. 

  Deelhypothese 4: ‘De overheid staat het gebruik van de gevaarlijke  chemicaliën toe.’   Wat kunnen we daarvan zien?    De overheid is nalatig. 

  Onzin: dit is een oordeel, geen observering.    De overheid controleert het drinkwater niet op de gevaarlijke chemicaliën. 

  Dit zou kunnen. Maar er schuilt een probleem in het woordje ‘niet’: het  is meestal erg ingewikkeld om iets aan te tonen dat níet gebeurt. Je  kunt beter iets proberen te bewijzen dat wél gebeurt. Bijvoorbeeld:    De overheid controleert het drinkwater op ándere toevoegingen dan fenolen en  weekmakers. 

  Feitelijk zeggen we daarmee hetzelfde, namelijk dat de overheid niet op  fenolen en weekmakers controleert. Maar om dit te kunnen vaststellen,  moeten we eerst op zoek naar een lijst van alle stoffen waarop de  overheid wél controleert.    Deelhypothese 5: ‘Veel mensen drinken water uit plastic buizen.’  Dit is makkelijk waar te nemen (als het inderdaad zo ís, want het is nog  steeds een hypothese, een veronderstelling):    Installateurs en doe‐het‐zelvers installeren plastic waterbuizen in woningen en  kantoren. 

  Nu hebben we een lijst van waarneembare gebeurtenissen die tezamen  onze hypothese bewijzen.         

132 

Wat we moeten onderzoeken is:   

1. Onderzoekers vinden weekmakers en fenolen in drinkwater uit buizen  van polyetheleen.  2. Onderzoekers vinden dezelfde weekmakers en fenolen in de buizen  van polyetheleen.  3. Mensen ontwikkelen ernstig ziektes als ze fenolen of weekmakers  krijgen toegediend.  4. Proefdieren ontwikkelen ernstige ziektes als ze fenolen of weekmakers  krijgen toegediend.  5. De buizenfabrikanten stoppen fenolen en weekmakers in hun buizen.   6. Voor veilige chemicaliën betalen de buizenfabrikanten méér dan voor  de gevaarlijke varianten.  7. De overheid controleert het drinkwater op ándere toevoegingen dan  fenolen en weekmakers.  8. Installateurs en doe‐het‐zelvers installeren plastic waterbuizen in  woningen en kantoren. 

  Deze stellingen (deelhypotheses) zijn makkelijk te onderzoeken omdat  ze concrete aanwijzingen bevatten: daders (personen of chemicaliën)  en acties (handelingen). Beiden – personen en acties – laten sporen na!    Tot slot een laatste opmerking over de vage formulering: ‘Mensen  ontwikkelen ernstige ziektes als ze fenolen of weekmakers krijgen  toegediend.’   Het duurde lang in ons onderzoek voordat we concreet konden  invullen om welke ziektes het gaat. Uiteindelijk konden we de stelling  als volgt verder concreet maken:    Fenolen bootsen het vrouwelijke hormoon oestrogeen na en verstoren daardoor de  hormoonhuishouding bij mensen.     Een verstoorde hormoonhuishouding veroorzaakt kanker (bij mannen en vrouwen)  en onvruchtbaarheid (bij mannen).  

  Nóg een tip over hypotheses:  Begin je onderzoek met de deelhypothese die het gemakkelijkste  te bewijzen is. In het bovenstaande voorbeeld is dat:    Installateurs  en  doe‐het‐zelvers  installeren  plastic  waterbuizen  in  woningen  en kantoren. 

  Ga naar binnen door een deur die al half open staat! (Een les die  ik  heb  geleerd  van  onderzoeksjournalist  en  hoogleraar  Mark 

133 

Hunter, die hypothesetechnieken doceert aan de Insead Business  School  bij  Parijs).  Waarom?  Omdat  als  de  makkelijkste  deelhypothese  niet  waar  blijkt  te  zijn,  je  nog  geen  kostbare  tijd  hebt  verknoeid.  Was  je  met  de  moeilijkste  deelhypotheses  begonnen,  dan  had  het  misschien  weken  geduurd  voordat  je  er  achter kwam dat je hypothese niet te bewijzen valt.     De  deelhypotheses  wijzen  de  weg  naar  potentiële  bronnen  (mensen, documenten), als je jezelf afvraagt: wat heb ik nodig om  dit te bewijzen?     En  als  je  een  lijst  van  mogelijke  bronnen  hebt  opgesteld,  kun  er  vervolgens bij schrijven hoeveel tijd je denkt nodig te hebben om  die  bronnen  op  te  sporen  (en  te  interviewen).  Zo  ontstaat  een  planning voor je onderzoek.     Tot  slot:  hoewel  de  hypothese  een  prachtig  planinstrument  is,  moeten we niet uit het oog verliezen waar we het allemaal voor  doen.  Niet  een  mooie  werkplanning  is  het  doel,  maar  een  mooi  verhaal.     Laten  we  eens  terug  gaan  naar  de  oorspronkelijke  deel‐ hypotheses uit het drinkwater voorbeeld:     1.  Plastic drinkwaterbuizen lekken chemicaliën in het drinkwater.  2.  De chemicaliën tasten de gezondheid van mensen aan.   3.  Veel mensen drinken water uit plastic waterbuizen.   4.  Buizenfabrikanten voegen ongezonde chemicaliën toe aan hun buizen.   5.  De overheid staat het gebruik van deze chemicaliën toe.  

  We vervangen alle anonieme massa’s in de deelhypotheses door  individuen.     Dit zou het resultaat kunnen zijn:    1. 2. 3. 4.

Iemand  vecht  tegen  kanker  en  iemand  anders  worstelt  met  de  gevolgen van zijn onvruchtbaarheid.  Een chemisch deeltje verlaat een plastic buis en voegt zich samen met  een watermolecuul.  Het  chemische  deeltje  verstoort  de  hormoonhuishouding  van  een  menselijke foetus.  Een buizenfabrikant voegt gevaarlijke chemicaliën toe aan zijn buizen  en zegt dat hij daardoor een hoop geld bespaard.  

134 

5.

Een  ambtenaar  meet  het  drinkwater  met  een  apparaat  dat  niet  is  toegerust om de gevaarlijke chemicaliën op te sporen. 

  De deelhypotheses zijn nu vervangen door scènes.    Een laatste opmerking hierbij:  Waarom  staat  in  de  eerste  scène  niet:  Iemand  krijgt  kanker  en  iemand anders wordt onvruchtbaar? Omdat ‘krijgen’ en ‘worden’  een uitdrukking zijn van passiviteit. Als je een verhaal schrijft, wil  je  dat  de  hoofdpersonen  iets  dóen  –  en  niet  dat  ze  in  hun  stoel  zitten  te  wachter  tot  hen  iets  overkomt.  Vandaar  de  woorden  ‘vechten’ en ‘worstelen’ in:     Iemand  vecht  tegen  kanker  en  iemand  anders  worstelt  met  de  gevolgen  van zijn onvruchtbaarheid. 

       

135 

Concrete stappen 

  Om te laten zien hoe je stap voor stap een hypothese kunt maken,  beginnen we even opnieuw, met een heel ander voorbeeld.    Een hypothese is niets anders dan het antwoord op de vraag:    Wat gebeurt er? 

  ‘Wat gebeurt er?’ is de eerste, meest voor de hand liggende vraag  die    journalisten  zich  stellen.  Want  als  er  niets  gebeurt,  valt  er  niets te melden. Met de vraag ‘Wat gebeurt er?’ uit een journalist  niet  alleen  zijn  nieuwsgierigheid,  maar  ook  zijn  verlangen  naar  nieuws.     Als er iets gebeurt, is er sprake van actie. En wanneer er actie is,  is  er  sprake  van  verandering.  Want  door  de  actie  verandert  er  iets.   Verandering, op haar beurt, is nieuws! Want door de verandering  ontstaat er een nieuwe situatie. Anders gezegd:     actie = verandering = nieuws. 

  Kortom:  de  vraag  ‘Wat  gebeurt  er?’  is  de  oervraag  die  ons  leidt  naar het nieuws.    Kunnen  we  die  vraag  misschien  nauwkeuriger  stellen?  In  meer  detail?  We  willen  immers  een  zo  nauwkeurig  en  concreet  mogelijke hypothese formuleren, en hoe nauwkeuriger de vraag,  hoe nauwkeuriger het antwoord.    De  vraag  ‘Wat  gebeurt  er?’  laat  zich  ook  op  andere  manieren  stellen. Gedetailleerder. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van  de woorden ‘Hoe’ en ‘Waarom’. Kijk maar:    1. Hoe werkt het?  2. Hoe ziet het er uit?  3. Hoe doen ze het?  4. Waarom doen ze het? 

 

136 

Vraag  1.  informeert  naar  een  voorwerp,  apparaat,  machine,  instrument, systeem. Bijvoorbeeld:     ‘Hoe werkt het vluchtleidingssysteem op Schiphol?’ 

  Vraag 2. informeert naar een plaats, een locatie, een omgeving.   Bijvoorbeeld:    ‘Hoe ziet het er uit binnen in de verkeerstoren van Schiphol?’  

  Vragen 3. en 4. informeren naar menselijk handelen.  Bijvoorbeeld:     ‘Hoe loodst een luchtverkeersleider de vliegtuigen binnen?’ 

  En:    ‘Waarom kiest iemand voor een stressvolle job als luchtverkeersleider?’ 

  De  antwoorden  op  de  vragen  1  t/m  4  vormen  samen  het  antwoord op de oervraag: ‘Wat gebeurt er?’    Kunnen we van de hoe‐ en waaromvragen een hypothese maken?  Ja, heel makkelijk. Door van de vragen antwoorden te maken. Dat  klinkt  vreemd,  maar  is  logisch  als  je  bedenkt  dat  een  hypothese  niets anders is dan een vermoedelijk antwoord op een vraag.    Bijvoorbeeld: de volgende zin is een hypothese, een stelling:    ‘Je kunt een hypothese maken door een vraag te formuleren als een antwoord.’ 

  Deze zin, deze hypothese, is het antwoord op de vraag:     ‘Hoe maak je een hypothese?’ 

  Zie  je  hoe  je  door  de  vraag  in  een  antwoord  te  veranderen  een  hypothese hebt gemaakt?    Als  we  dit  toepassen  op  de  voorbeelden  over  de  luchtverkeersleiding dan krijg je de volgende hypothese:    De oervraag: 

137 

  ‘Wat gebeurt er op Schiphol?’ 

  Veranderen we eerst in:   

‘Hoe loodst een luchtverkeersleider de vliegtuigen binnen?’ 

  En deze vraag veranderen we in een mogelijk antwoord:    ‘Een  luchtverkeersleider  loodst  de  vliegtuigen  binnen  met  behulp  van  een  computerprogramma dat in het verleden ernstige fouten heeft gemaakt.’ 

  We  hadden  ook  de  andere  drie  vragen  in  hypotheses  kunnen  veranderen. Kijk maar:    ‘Iemand kiest ervoor luchtverkeersleider te worden omdat hij dan veel beter  betaald  wordt  dan  een  collega  op  kantoor,  terwijl  zijn  werk  nauwelijks  ingewikkelder is.’     ‘De verkeerstoren op Schiphol ziet er van binnen uit als een gewoon kantoor,  met  mensen  die  naar  beeldschermen  staren  en  af  en  toe  iets  op  hun  toetsenbord typen.’     ‘Het  vluchtleidingssysteem  werkt  niet  goed  als  er  veel  mobiel  gebeld  wordt  door reizigers in de aankomst‐ en vertrekhallen.’ 

  Alle  vier  de  bovenstaande  hypotheses  zijn  onwaar  (zo  is  door  onderzoek  gebleken).  En  toch  zit  in  elk  ervan  een  kern  van  waarheid.  De  hypotheses  zijn  misschien  niet  helemaal  te  bewijzen,  maar  ze  kunnen  ons  –  en  de  mensen  die  we  interviewen  ‐  wél  op  het  spoor  zetten  van  ander  opmerkelijk  nieuws over het werk op Schiphol.     Gebleken  is  dat  mensen  vaak  makkelijker  reageren  op  een  (prikkelende) stelling dan op een open vraag. Zouden we vragen:    ‘Welke opmerkelijke dingen gebeuren er op Schiphol?’  

  dan  duurt  het  waarschijnlijk  langer  voordat  we  bruikbare  antwoorden krijgen, dan wanneer we uitdagend zouden vragen:     ‘Is  het  niet  zo  dat  het  werk  van  een  luchtverkeersleider  eigenlijk  niet  veel  verschilt  van  ander  computerwerk  en  dat  het  daarom  begrijpelijk  is  dat  ook  luchtverkeersleiders wel eens in slaap vallen?’   

138 

  (De laatste zin is een stelling verpakt in een vraag.)    Samengevat:    Hoe kom je tot een concrete en bewijsbare hypothese?     Stap 1:   Stel jezelf de oervraag: Wat gebeurt er...? Vul in op de stippellijn  (voor zover mogelijk): personen, voorwerpen, tijd en plaats.   Bijvoorbeeld: ‘Wat gebeurt er met de luchtverkeersleiders na het  recente vliegtuigongeluk op Schiphol?’      Stap 2:   Maak  de  vraag  concreter  door  hem  te  ontrafelen  in  vier  deelvragen:    1. Hoe werkt het?   (bijvoorbeeld het verkeersleidingsysteem)    2. Hoe ziet het er uit?   (bijvoorbeeld de verkeerstoren op Schiphol)    3. Hoe doen ze het?   (bijvoorbeeld het binnenloodsen van vliegtuigen)    4. Waarom doen ze het?   (bijvoorbeeld het zich aanmelden als luchtverkeersleider)      Stap 3:   Verander  de  bovenstaande  hoe‐  en  waaromvragen  in  antwoorden.  Gebruik  je  fantasie  en  ervaring  om  mogelijke  antwoorden te formuleren.   (De  antwoorden  moeten  inderdaad  wel  mogelijk  zijn;  het  heeft  bijvoorbeeld  geen  zin  om  de  schuld  voor  een  falende  luchtverkeersverkeersleiding  te  leggen  bij  luchtreizigers  van  buiten ons melkwegstelsel. Tenzij...)        

139 

Tot slot    Een hypothese moet zo concreet mogelijk zijn. Dat wil zeggen dat  er concrete personen en/of voorwerpen, plaatsen en handelingen  (acties)  in  moeten  voorkomen.  Want  personen,  voorwerpen,  plaatsen  en  handelingen  laten  sporen  na.  En  die  sporen  kunnen  we volgen (research is het volgen van een spoor).        De ultieme test voor de concreetheid van een hypothese is: kan je  hem (laten) naspelen?   Ik bedoel letterlijk: kan je de stelling naspelen, op een toneel, en  snapt iedereen in de zaal dan wat er gebeurt?    Bijvoorbeeld:    Jan benadeelt Marieke voor vijftig euro 

  is  een  slechte  hypothese,  want  hoe  wil  je  het  werkwoord  ‘benadelen’ uitbeelden op een toneel?        Beter is:    Jan steelt de portemonnee van Marieke. Uit de portemonnee haalt hij later vijf  briefjes van tien euro.  

   

Maak meer hypotheses dan één 

  Maak  meerdere  hypotheses.  Kijk  welke  de  meeste  impact  heeft  en  het  makkelijkste  valt  aan  te  tonen.  De  keuze  van  een  hypothese  hangt  behalve  van  de  bruikbaarheid  (zie  hiervoor)  ook af van de balans tussen inspanning (om de hypothese aan te  tonen) en impact (belang voor de lezer).     

140 

                 

      Maximum / minimumvariant  Maak  in  elk  geval  een  minimumhypothese:  dit  is  de  hypothese  die  je  minimaal  wilt  aantonen.  Het  is  je  ondergrens:  je  probeert  eerst deze hypothese aan te tonen; lukt dat niet, dan stop je met  het onderzoek.    Maak  daarna  een  maximumhypothese.  Dit  is  de  wildste  veronderstelling  die  je  kunt  bedenken  (maar  die  nog  wel  realistisch is!). Deze dient als doel, dat je steeds voor ogen houdt  tijdens het onderzoek.     Hypothese aanpassen  Een  hypothese  is  geen  wet!  Je  kunt  hem  tijdens  je  onderzoek  aanpassen. Zodra je meer informatie hebt, wordt het makkelijker  om  een  betere  hypothese  te  formuleren.  Doe  dat  dan  ook!  Maar  houdt de minimumvariant in het oog – ga daar niet onder zitten.    Falsificeren  Sluit  je  ogen  niet  voor  feiten  die  de  hypothese  lijken  tegen  te  spreken.  Sterker  nog:  ga  op  zoek  naar  feiten  die  de  onjuistheid  van  je  hypothese  bewijzen  (falsificeren).  Als  er  feiten  aan  het 

141 

 

licht komen die in een andere richting wijzen, pas dan gewoon je  hypothese aan. Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald!   

142 

Reporting for facts and story        Informeren  is  niet  de  enige  taak  van  de  journalist.  Hij  moet  ook  kunnen  presenteren.  Het  nieuws  kan  nóg  zo  belangrijk  zijn,  als  het saai wordt gebracht, wordt er niet naar geluisterd.     Journalisten  informeren.  Maar  ze  moeten  ook  kunnen  presenteren. Journalisten geven informatie door in de vorm van  verhalen. Verhalen met een kop en een staart, met een conflict en  een  plot,  met  personages,  actie,  spannende  locaties  en  interessante voorwerpen.    Om  een  goed  verhaal  te  kunnen  vertellen,  heeft  de  journalist  méér nodig dan alleen feiten die informeren. Hij zal ook op zoek  moeten  naar  interessante  personages  en  ze  beschrijven.  Hij  zal  op  plaatsen  moeten  gaan  kijken  waar  de  lezers/kijkers/luisteraars  nooit  zijn  geweest.  Hij  zal  voorvallen  en voorwerpen moeten beschrijven in zulk detail, dat ze voor de  lezers/kijkers/luisteraars gaan ‘leven’.     Het zoeken naar details voor beeldende beschrijvingen is een vak  apart.  In  de  Amerikaanse  leerboeken  over  journalistiek  wordt  daarom  nadrukkelijk  onderscheid  gemaakt  tussen  ‘reporting  for  facts’ (het zoeken naar feiten) en ‘reporting for story’ (het zoeken  naar verhalende elementen).      Reporting for story  Journalisten  die  op  eigen  initiatief  iets  uitzoeken,  richten  zich  meestal eerst op het probleem (oorzaak en gevolg) dat ze willen  onthullen.  Het  gevaar  is  dat  ze  ‘vergeten’  om  ook  elementen  te  verzamelen die hun verhaal straks kleur kunnen geven: reporting  for story.     Júist  onderzoekende  journalisten  moeten  veel  werk  maken  van  reporting  for  story,  omdat  ze  anders  aan  het  einde  van  hun  research  blijven  zitten  met  een  berg  saaie  cijfers  of  weetjes,  die  geen lezer/kijker/luisteraar door zijn keel krijgt.  

143 

  Reporting  for  story  is  niets  anders  dan:  beschrijven  wat  je  ziet  (en  hoort  en  ruikt  en  voelt).  Dit  klinkt  gemakkelijk,  maar  de  meeste  schrijvers  ervaren  dit  als  een  lastige  opdracht.  Probeer  maar eens, met weinig woorden, een rake beschrijving te geven –  van een personage, voorwerp of locatie – die een gevoel opwekt  bij de lezer!    Dit kan helpen:      

  

Bedenk:  als  je  de  persoon/het  voorwerp/de  locatie  moest  filmen,  waar  zou  je  dan  op  inzoomen?  Welke  (veelzeggende)  details  zou  je  laten zien?   Beschrijf  niet  alleen  wat  je  ziet,  maar  ook  wat  je  andere  zintuigen  (oren,  neus  en  de  haartjes  op  je  armen)  registreren.  Sluit  daarvoor  letterlijk  voor  een  moment  je  ogen  en  laat  de  andere  zintuigen  hun  verhaal vertellen.   Kies  het  juiste  woord  voor  een  beschrijving.  Van  alle  synoniemen  waaruit je kunt kiezen: welke voelt het beste?  Let  op  details.  Details  maken  de  beschrijving!  Hoe  meer  (relevante!)  details, hoe completer het beeld bij de lezer, hoe meer de lezer voelt  bij het lezen.    Gebruik in de tekst af en toe een mooie beeldspraak.  

  De  betrouwbaarste  manier  om  aan  beeldmateriaal  te  komen,  is  door zelf te (gaan) kijken. Er gaat niets boven eigen waarneming!  Ga naar de plaats waar een gebeurtenis zich heeft afgespeeld en  neem  de  omgeving  in  je  op.  Bezoek  de  hoofdrolspelers  en  observeer  hoe  ze  zich  gedragen,  hoe  ze  praten,  hoe  ze  zich  kleden,  hoe  ze  eruit  zien.  Neem  voorwerpen  die  een  rol  spelen  zelf in de hand en voel, ruik, luister…  Soms  zijn  we  echter  aangewezen  op  de  beschrijvingen  van  andere mensen. Dit is vaak het geval bij gebeurtenissen die in het  verleden hebben plaatsgevonden. In dat geval moeten we tijdens  interviews  zoveel  mogelijk  details  boven  tafel  proberen  te  krijgen. Een aantal technieken kunnen daarbij helpen:    

Dwing  de  geïnterviewde  om  langzaam  te  praten.  Door  bijvoorbeeld  zélf  langzamer  te  formuleren en langere stiltes te laten vallen. Zorg dat de geïnterviewde alle rust krijgt  (en neemt!) om na te denken. 



Praat  over  de  gebeurtenissen  in  de  tegenwoordige  tijd  –  en  niet  in  de  verleden  of  voltooid verleden tijd zoals je van nature geneigd bent te doen. Door zelf vragen in de  tegenwoordige tijd te stellen: ‘Oké, je komt de kamer binnen en wat zie je dan allemaal?’  Deze  techniek  heeft  bij  politieverhoren  bewezen  de  herinnering  van    getuigen  te  activeren. 

 

144 

  

Neem  de  geïnterviewde  mee  naar  de  plaats  waar  de  gebeurtenis  zich  afspeelde.  Dat  helpt de geïnterviewde om herinneringen terug te halen. Zelf kun je je ook een beter  beeld  vormen van de gebeurtenissen als je het decor ziet, waardoor je betere vragen  kan stellen.  



Druk  de  geïnterviewde  een  relevant  voorwerp  (een  instrument,  een  product,  een  landkaart, een foto…) in handen en laat hem of haar dáár over vertellen. 

 

  Het  belang  van  de  storytelling  (=  verhalende)  techniek  kan  moeilijk  worden  overschat.  Diverse  malen  is  in  serieuze  onderzoeken  aangetoond  dat  lezers  woorden  gemakkelijk  vergeten,  maar  sensaties  (van  hun  zintuigen)  lang  mee  kunnen  dragen.  Het  geheim  van  goede  schrijvers  is  dat  ze  hun  lezers  (zonder  dat  die  het  merken)  op  de  eerste  plaats  bij  hun  gevoel  grijpen en pas op de tweede plaats bij hun verstand.        Reporting for facts  Gaat  het  bij  reporting  for  story  om  wat  je  wilt  laten  zien,  bij  reporting  for  facts  gaat  het  om  wat  je  wilt  uitleggen.  Welke  achtergrondkennis  heeft  de  lezer  nodig  om  de  verhalen  –  de  gebeurtenissen die je beschrijft – te kunnen begrijpen? Of op hun  belang te kunnen beoordelen? Verdiep je indien nodig in:         

De  omvang  van  het  beschreven  probleem.  Hoe  vaak  doet  het  zich  voor? Waar allemaal?  Wetgeving die een rol speelt  De voorgeschiedenis van het probleem  De achtergronden van de daders en slachtoffers  Belangrijke financiële transacties 

  De  meeste  gebeurtenissen  laten  zich  op  verschillende  niveaus  beschrijven:    Oorzaak en gevolg  Een gebeurtenis heeft zowel oorzaken als gevolgen.    Macro en micro  Een probleem kan in algemene termen worden beschreven, met nadruk op de  omvang  (=  macro)  of  juist  heel  specifiek,  aan  de  hand  van  een  ervaring  of  situatie  die  typerend  is  voor  dat  probleem  (=  micro).  Anders  gezegd:  je  kunt  op een probleem inzoomen (micro) of uitzoomen (macro).     Eigen ervaring en ‘geleende’ ervaring 

145 

Journalisten  maken  vaak  gebruik  van  ‘geleende’  ervaringen:  de  belevenissen  en opvattingen van anderen. Maar het is dikwijls ook zeer goed mogelijk om je  eigen  ervaringen  te  laten  spreken,  bijvoorbeeld  door  een  plaats  te  bezoeken  en er een reportage te maken. Of door een probleem te verduidelijken met iets  dat je zelf is overkomen (= micro).     Dader en slachtoffer  Je kunt een gebeurtenis door de ogen van een dader en/of door de ogen van  een getroffene (b.v. slachtoffer) beschrijven.     Regelgeving, uitvoering en handhaving  Ons  staatsbestel  kent  een  wetgevende  macht  (parlement),  een  uitvoerende  macht  (regering,  geholpen  door  de  overheid)  en  een  rechterlijke  macht.  In  theorie  is  dit  systeem  van  Trias  Politica  een  van  de  basisprincipes  van  de  westerse  democratie.  Maar  het  ook  kleine  gebeurtenissen  maken  vaak  dezelfde  stadia  door:  van  plan  tot  besluit,  van  besluit  tot  uitvoering,  van  uitvoering tot controle en van controle tot sancties.     Politiek, psychologisch, sociaal, economisch  Van  één  en  hetzelfde  onderwerp  kan  vaak  iets  gezegd  worden  over  de  besluitvorming  (politiek),  de  motieven  (psychologisch),  de  gevolgen  voor  de  geestestoestand  van  betrokkenen  (óók  psychologisch),  de  gevolgen  voor  de  omgang  tussen  mensen  (sociaal)  en  de  gevolgen  voor  de  welvaartsverdeling  (economisch). 

   

146 

Vragen        Vragen zijn de bouwstenen van de journalistiek.   Goede journalisten onderscheiden zich doordat ze slimme vragen  stellen.    De onderstaande vragen hebben hun nut in de praktijk bewezen.  Ze hebben een aantal eigenschappen:    1. Het zijn allemaal varianten op het rijtje van de vijf w’s en één  h: wie, wat, waar, wanneer, hoe en waarom?   2. Ze  zijn  heel  concreet  en  uitgebreid  geformuleerd,  waardoor  het  voor  de  geïnterviewde  moeilijker  is  om  vaag  of  ontwijkend te antwoorden.  3. De  meeste  vragen  zijn  bedoeld  om  een  situatie  te  kunnen  reconstrueren.  Maar  er  zitten  ook  vragen  bij  die  louter  tot  doel  hebben  om  te  achterhalen  welke  bronnen  er  allemaal  zijn.  4. De  vragen  zijn  onderverdeeld  naar  drie  categorieën:  vragen  om  een  chronologie  te  maken,  vragen  om  een  situatie  te  reconstrueren  (Reporting  for  Facts)  en  vragen  om  mensen,  voorwerpen en locaties te beschrijven (Reporting for Story).   

De onderstaande vragenlijsten zijn bedoeld als checklisten, om te  kijken  of  je  geen  belangrijke  vragen  over  het  hoofd  ziet.  Je  kunt  dus  eerst  je  eigen  vragenlijstje  maken,  afgestemd  op  het  onderwerp  waarnaar  je  onderzoek  doet,  en  dit  later  aanvullen  met vragen uit de onderstaande lijst.       

Vragen om een chronologie te maken:   

   

Chronologische verkenning    

147 

Beleid, wetgeving, plannen, opdrachten (theorie)  Welke wetten, beleid, afspraken, werkmethoden, procedures, regels, opdrachten,  plannen zijn er?  Wie zijn de daders: plannenmakers opdrachtgevers, financiers, uitvoerders en  toezichthouders?  Wat is hun opdracht? Wat moeten ze doen?   Welke middelen moeten/mogen ze daarbij gebruiken?  Waar moeten ze dat doen?  Wanneer moeten ze dat doen? En hoe vaak?  Waarom moeten ze dat doen? Wat is het (officiële) doel?  Wat mag het kosten?  Wat moet het opleveren?    

Problemen (conflicten) bij de uitvoering (praktijk)  Hoe gaat het in de praktijk? Vertel eens over…  Wat is er (mogelijk) aan de hand? Welke aanwijzingen zijn daarvoor?  Welke conflicten (tussen theorie en praktijk) kom ik mogelijk tegen tijdens mijn  research?   Welke conflicten kwamen voor de rechter? Hoe vaak? Voorbeelden?  Welke conflicten (overtredingen) constateerden toezichthouders? Hoe vaak?  Voorbeelden?  Welke klachten, protesten en hulpverzoeken komen er binnen bij instanties?  Hoeveel? Voorbeelden?  Wat heeft u verrast, verbaasd of geërgerd?  Wat kan er volgens u beter?    

148 

Conflicten:  Staan de uitgaven niet in verhouding tot het doel?  Zijn de lasten en lusten niet eerlijk verdeeld?  Komt het geld niet terecht op de afgesproken plek?  Staan de uitgaven niet in verhouding tot het doel?  Zijn de regels onduidelijk of onuitvoerbaar?  Hebben de uitvoerders te weinig kennis (informatie) of vaardigheden?  Zijn de uitvoerders niet gemotiveerd?  Worden er mensen onderdrukt, bedreigd of mishandeld?  Worden er mensen achtergesteld of gediscrimineerd?  Wordt de gezondheid van mensen aangetast?  Wordt de (keuze‐) vrijheid of zelfstandigheid van mensen ingeperkt?  Worden er mensen misleid of opgelicht?     

Is er iemand die…  Bedriegt  Benadeelt  Beperkt  Belast  Bekritiseert  Bespioneert  Bekent  Discrimineert  Dreigt 

149 

Fraudeert  Kleineert  Klaagt (aan)  Liegt  Laat  Lastert  Mishandelt  Misleidt  Misbruikt  Mist (bijvoorbeeld doel)  Negeert (bijvoorbeeld belangrijk advies)  Onderdrukt  Ontneemt (bijvoorbeeld vrijheid)  Onderschat  Overdrijft  Overtreedt  Ontkent  Provoceert  Pest  Schaadt (bijvoorbeeld gezondheid)  Stoort  Steelt  Schendt (bijvoorbeeld afspraken of vertouwen)  Spendeert (teveel of te weinig) 

150 

Valt aan  Verspilt  Verliest  Vervuilt  Vernielt  Vecht  Verraadt  Verkracht  Vermoordt  Veroorzaakt  Weigert    

Economie (money trail)  Wie worden er rijker en wie armer?  Wie betaalt? Welke bedragen? Op welke tijdstippen?  Wie ontvangt? Welke bedragen? Op welke tijdstippen?  Zijn de inkomsten en de uitgaven in overstemming met de begroting?  Zijn de inkomsten en de uitgaven opmerkelijk in vergelijking met...?  Zijn de inkomsten en de uitgaven in evenwicht?  Wie maakt er winst? Hoeveel?  Wie lijdt er verlies? Hoeveel? 

151 

 Reporting for facts (samenvatting maken): 

Samenvatting    

Probleem   Stelling: Klopt het dat…? Is het misschien zo dat…? Zou het kunnen dat…?  Wat gebeurt er? (Wie doet wat?)  Hoe ziet de dader eruit? (Zie: Hoofdpersonen)  Of: Wat hebben de daders met  elkaar gemeen?  Hoe ziet het slachtoffer eruit? (Zie: Hoofdpersonen) Of: Wat hebben de  slachtoffers met elkaar gemeen?  Waarom doen de daders dit? Wat is hun doel of motief? (Zie: Motief)   Hoe reageren de slachtoffers?  Waar gebeurt het? Hoe ziet de locatie eruit? (Zie: Locatie)    Wanneer gebeurt het? Welk tijdstip van de dag? Hoe is het weer?   Hadden de gebeurtenissen ook anders kunnen lopen? Welke oplossingen zijn er?  (Zie: Oplossing)      

Wetgeving   Welke wetten/afspraken zijn van toepassing?  Zijn er recente wetswijzigingen geweest?  Op welke afspraken, wetten, regels, plannen of procedures beroepen de daders  zich?  Wie heeft de wetten, regels … gemaakt? Wanneer?  Wie profiteren er van? Wie hebben er nadeel van?    

152 

Financiën  Hoe lopen de geldstromen?  Wie betaalt? Welke bedragen? Op welke tijdstippen?  Wie ontvangt? Welke bedragen? Op welke tijdstippen?  Zijn de inkomsten en de uitgaven in overstemming met de begroting?  Zijn de inkomsten en de uitgaven opmerkelijk in vergelijking met...?  Zijn de inkomsten en de uitgaven in evenwicht?  Wie maakt er winst? Hoeveel? Wie lijdt er verlies? Hoeveel?    

Omvang  Hoeveel daders en/of slachtoffers zijn er?  Hoe vaak gebeurt het?    Op hoeveel plaatsen gebeurt het?  Sinds wanneer gebeurt het?  Gemiddelde? Mediaan? Modus?  Top‐10?  Stijging? Daling?  Is dat meer of minder dan verwacht?  Is dat meer of minder dan in het verleden?  Is dat meer of minder dan op andere plaatsen of in andere landen?  Is dat meer of minder dan bij vergelijkbare problemen?    

Voorbeelden  Kent u concrete voorbeelden uit de praktijk? 

153 

Kent u plaatsen waar het probleem zich voordoet? Waar zou ik een reportage  kunnen maken?  Welk media hebben praktijkgevallen (voorbeelden) beschreven?   Kunt u misschien een fictief voorbeeld geven?    

Oplossing  Reacties  Wat vindt u van het probleem?  Wat vindt u dat anderen er aan moeten doen?   Wat kan er worden verbeterd aan de wetgeving en/of handhaving?  Welke oplossing of alternatief stelt u voor?   Waarom wordt dat volgens u niet uitgevoerd?    

Oplossingen, alternatieven  Welke goede oplossingen of alternatieven kent u (b.v. in het buitenland)?   Hoeveel tijd en (financiële) inspanning zouden die kosten?  Is het probleem in Nederland groter dan in andere EU‐landen?  Voldoet Nederland aan de EU‐richtlijnen? (Zijn er processen gevoerd bij het  Europese Hof?)  Is er Europese regelgeving in de maak?  Waarvoor maakt Nederland zich hard in Brussel? 

154 

Reporting for story (verslag maken): 

Verslag    

Hoofdpersoon  Uiterlijk  Kleding, schoenen, sieraden  Opvallende kenmerken, afwijkingen, handicap  Haar, baard, snor (kleur), bril  Stem, manier van praten (dialoog), vocabulaire  Hoofd, mond, neus, ogen  Lijkt op…, uitstraling  Bewegingen, handelingen (tijdens interview)    

Werk  Vorige werkgevers, loopbaan?  Studie?  Titels, diploma’s?  Salaris?  Prijzen, onderscheidingen?  Bijzondere prestaties?  Opvallende mislukkingen?  Houding ten opzichte van werk?  Omgang met collega's? 

155 

Anekdotes?  Verleden  Waar opgegroeid?  Broers, zussen?  Wat deden vader en moeder?  School?  Burgerlijke staat, partner, kinderen?  Vrienden?  Bijnaam? Koosnaam?  Huidige adres (buurt, straat)?  Politieke voorkeur? (lidmaatschap?)  Overtuiging? (religie)  Waar gelooft hij of zij heilig in? Idealen?  Waar is hij enorm kwaad over (geworden)?  Worstelt (worstelde) hij met zijn geweten?  Inspiratiebronnen? Voorbeelden?  Hartstochtelijke liefhebberij?  Maatschappelijke status?  Met wie gaat hij/u om? Welke boeken leest hij/u? Welke bijenkomsten bezoekt  hij/u? Welke ontmoetingen heeft hij/u?  Verenigingen? (lidmaatschap, bestuurslid)  Inkomen? Vermogen (b.v. aandelenbelangen)? Schulden?  Strafblad?  Gezondheid? Drugsgebruik? Alcoholverslaving? 

156 

  

Zelfbeeld  Vertel eens over uzelf. Wie bent u?  Wat bevalt (beviel) u erg aan uw leven?  Hoe zou u uzelf omschrijven?  Wat ziet u 's morgens in de spiegel?  Ben u sociaal, geliefd, rustig, evenwichtig, opgewekt, optimistisch, recht door zee,  idealistisch?  Wat voor een beeld hebben uw partner, kinderen, vrienden, collega's,  buren…waarschijnlijk van u?  Heeft iemand ooit een karakterschets van u gemaakt? Welke eigenschappen  werden genoemd?  Wanneer was u niet uzelf? Wat deed u toen?   Wat is er veranderd door de gebeurtenissen?    

Indien onderzoeker:  Hoe lang bestudeert u … al?  Wat is voluit de omschrijving van uw functie?  Wat houdt uw werk in? Wat doet u dagelijks?  Hoe lang in deze functie? Wat deed u daarvoor? Waar heeft u allemaal gewerkt?  Heeft u publicaties op uw naam staan? Heeft u prijzen gewonnen?  Met wie werkt u nauw samen?  Waarom bestudeert u …? Wat is uw persoonlijke motivatie?  Wie zijn uw opdrachtgevers?  Wat was de mooiste / grootste uitdaging tot nu toe? 

157 

Wat is het mooiste dat u voor elkaar heeft gekregen?  Wat waren belangrijke gebeurtenissen in uw carrière?   Waar droomt u van? Wat zou u nog wel eens voor elkaar willen krijgen?   Wat is uw leeftijd?    

Motief   Hoofdpersoon (dader, slachtoffer)  Welke gebeurtenis heeft uw leven veranderd?  Waardoor kwam er een kink in de kabel?  Waardoor werd u met uzelf geconfronteerd? Waardoor heeft u uzelf goed leren  kennen?  Waar kijkt u met weinig plezier op terug?  Waardoor werd u gedwongen om dingen anders te gaan doen?  Wat hield u uzelf voor in die periode? Wat hield u op de been?  Wat heeft u uzelf voorgenomen te gaan doen?  Hoe wilde u het probleem gaan aanpakken?  Wat was uw doel?  Vertel eens wat er sindsdien is gebeurd.  Welke stappen heeft u gezet om uw doel te bereiken?  Beschrijf alstublieft elke stap    

Scènes   Wilt u mij alstublieft vertellen wat u heeft meegemaakt?  Hypothese: Klopt het dat…? Is het misschien zo dat…? Zou het kunnen dat…? 

158 

Wat gebeurt er? (Wie doet wat?)  Welke middelen (voorwerpen) worden gebruikt? Hoe zien die eruit? (Zie:  Voorwerp)  Waar gebeurt het? Hoe ziet de locatie eruit? (Zie: Locatie)  Wanneer gebeurt het? Welk tijdstip van de dag? Hoe is het weer?   Wat wordt er gezegd?   Hoe ziet de dader eruit? (Zie: Hoofdpersoon)   Hoe ziet het slachtoffer eruit? (Zie: Hoofdpersoon)  Waarom doen de daders dit? Wat is hun doel? (Zie: Motief)  Hoe reageren de slachtoffers?  Wat doet ú precies? Wat zegt u? Wat denkt u op dat moment? Wat voelt u op dat  moment?  Waarom doet u dat? Wat is uw doel? (Zie: Doel, motief)   Als u het voorval moest filmen, waarop zou u dan inzoomen? Op welke details?  Als u uw ogen sluit, wat komt dan in uw herinnering terug?     Kunnen we elkaar eens ontmoeten op de plaats van de gebeurtenis?  Kunt u er eens een voorwerp, product, landkaart, foto… bij pakken?  Ga langzamer formuleren en laat langere stiltes vallen.  Stel de vragen in de tegenwoordige tijd.     Hadden de gebeurtenissen ook anders kunnen lopen? Welke oplossingen zijn er?  (Zie: Oplossing)    

Hoofdpersonen  

159 

Kleding, schoenen, sieraden  Opvallende kenmerken, afwijkingen, handicap  Haar, baard, snor (kleur), bril  Stem, manier van praten (dialoog), vocabulaire  Hoofd, mond, neus, ogen  Lijkt op…, uitstraling  Bewegingen, handelingen    

Voorwerpen  Hoe zagen de voorwerpen (gereedschappen) eruit?  Merk, type?  Bijnaam, koosnaam?  Vorm?  Kleur?  Oppervlak (voelt als…)?  Afmetingen en gewicht?  Lijkt op…?  Design(er), ontwerp(er)?  Producent?  Productiejaar?  Waarde?  Gebruiksdoelen?  Bijzondere eigenschappen?  Hoe werkt de techniek (in detail)? 

160 

Veiligheid? (controle)  Geschiedenis? (onderhoudsbeurten, verbeteringen)  (Beroemde) gebruikers?    

Locatie  Buiten  Waar gebeurde het precies? Hoe ziet de locatie eruit?  Vanuit de lucht?  Vanaf de grond? Landschapskenmerken?  Ruimtelijke inrichting?  Functie? (Alleen dáárvoor gebruikt?)  Woonhuizen, winkels, kantoren? Openbare of opvallende gebouwen?  Groen?(vegetatie, fauna)  Afstanden (in tijd)?  Sfeer, indruk, associatie?  Beweging, verkeersstromen(vervoersmiddelen), mensenstromen (type mensen,  doel)?  Infrastructuur?   Geluiden, licht, geuren?  Historische gebeurtenissen?  Recente gebeurtenissen?    

Gebouw  Functie van het gebouw? 

161 

Bouwstijl, architect, lijkt op…?  Bouwjaar, leeftijd?  Opdrachtgever?  Aannemer, bouwsom?  Eigenaar?   Koopsom? Huursom? Marktwaarde?  Bewoners, gebruikers (aantal)?  Huismeester, portier?  Oppervlakte?   Licht? Kleuren? Geur? Klank?  Omgeving (voor de deur), buurt?  Geschiedenis?  Interieur? Meubels? (stijl, rangschikking)  Lay‐out? (Vanaf dat u binnenkomt) Verdiepingen?  Afmetingen binnenruimte?  Muren? Ramen, uitzicht? Vloeren? Plafond?  Sfeer? Verwarming, haard? Klimaat?  Foto’s, schilderijen? Snuisterijen?   ‘Vreemde’ elementen?  Authentieke elementen?  Wat voor ’n soort mensen loopt er rond (personeel)? Hoeveel?     

Stad, streek  Landschap? Inrichting? 

162 

Oppervlakte?  Aantal inwoners? Kleding?  Klimaat?  Natuurelementen (soorten dieren, planten)?  Cultuurelementen(agrarisch, bebouwing)?  Economische activiteiten? Natuurlijke rijkdommen?  Opvallende landschapselementen (monumenten)?  Streekproducten?  Cultuur (musea, scholen, kunst, evenementen)?  Bestuur (B&W, gemeenteraad)?  Politieke ontwikkelingen?  Stemgedrag?  Leeftijdsopbouw?  Migratie?  Religie (kerken)? Mentaliteit?  Geschiedenis?  Recente gebeurtenissen?   Sociale / economische problemen?  Plannen voor de toekomst?  Relatie / contact met andere gebieden?    

Slotscène  Hoe is het afgelopen?  Heeft u uw doel bereikt? 

163 

Hoe heeft u het probleem uiteindelijk weten op te lossen?  Beschrijf de laatste belangrijke gebeurtenis (zie Scène).  Is er achteraf toch ook nog iets goeds uit voorgekomen?  Viel er door de tranen heen misschien ook nog iets te lachen?  Heeft u achteraf nog ergens genoegdoening van?  Welke les heeft u voor uzelf uit de gebeurtenissen getrokken?  Eind goed al goed?  Wat zou u volgende keer anders doen? Wat adviseert u aan anderen?  Kunt u de gebeurtenissen relativeren? 

164 

Vragen naar bronnen:  Bronnen  Getuigen  Op welke bronnen baseert u zich?   Welke mensen heeft u hierover gesproken?   Waar heeft u dit gelezen? Wie was de auteur?   Welke andere deskundigen / specialisten kent u? Bijvoorbeeld bij:     Beleid  Ministerie  Tweede Kamer  Eerste Kamer  Provinciebestuur  Gemeentebestuur   Zelfstandig bestuursorgaan 

   Opsporing  Politie  Fiod/ECD,  VROM Inspectie  Rijks Instituut voor Milieuhygiëne  Inspectie voor de gezondheidszorg  Algemene Inspectiedienst (AID)  Voedsel en Waren Autoriteit  Nederlandse Mededingingsautoriteit 

165 

Autoriteit Financiële Markten  Algemene Rekenkamer  Laboratorium, testinstituut  Keuringsdienst  Klokkenluider     Toezicht  Controledienst  Certificeringinstituut   Codecommissie   Commissaris  Accountant     Recht  Openbaar Ministerie  Rechtbank  Advocatenkantoor     Onderzoek  Universiteit   Hogeschool  TNO  CBS  CPB  WODC  Stichting van de Arbeid  Instituut Clingendael 

166 

Onderzoeksinstelling  Wetenschappelijk bureau of instituut     Belangenbehartiging  Vakbond  Patiëntenorganisatie  Ombudsman  Consumentenbond  Milieuorganisatie  Hulpdienst  Watchdog  Overige 

  

Getuigen, ervaringsdeskundigen  Wie kunnen uit eigen ervaring over de gebeurtenissen vertellen? Bijvoorbeeld:     Slachtoffers  Slachtoffer  Hulpverlener (politie, brandweer, arts)  Belangenbehartiger (bv. vakbondsvertegenwoordiger)  Vertrouwenspersoon (bv. arts, dominee, advocaat)  Familielid  Vriend  Collega     Getuigen 

167 

Toevallige voorbijganger  Omwonende  Bezoeker  (Oud‐) medewerker  Afnemer of leverancier  Journalist  Klokkenluider     Daders  Initiatiefnemer  Regelgever  Opdrachtgever  Financier  Uitvoerder  Belangenorganisatie 

   Hoe kan ik met hen in contact komen? Via wie?  Via een discussielijst op internet?  Via een belangenvereniging?  Komen ze ergens bij elkaar?  Is er (binnenkort) soms een belangrijke (jaarlijkse) bijeenkomst of gebeurtenis?  Noteren ze hun ervaringen ergens?  Zijn hun ervaringen soms door anderen (b.v. onderzoekers) opgetekend?  (Bijvoorbeeld in enquêtes?)  Worden er verslagen gemaakt? (Bijvoorbeeld in logboeken?)  Zijn er processen gevoerd waarin ze als getuigen hebben opgetreden? 

168 

Worden hun klachten ergens geregistreerd?  Welke oud‐medewerkers zijn misschien bereid om met me te praten?    

Primaire documenten  Heeft u uw zorgen geuit? In welke documenten?  Welke interessante documenten liggen er bij de overheid (en zbo's)?  Welke onthullende, niet eerder gepubliceerde verslagen kent u? Bijvoorbeeld:     Dagboek  Logboek  Briefwisseling, e‐mailverkeer  Notitie  Klacht, bezwaarschrift, beroepschrift  Rechtbankverslag   Processtuk  Discussieverslag (notulen)  Rekeningen, facturen, afschriften  Opdracht  Instructie, voorschrift, handleiding  Besluit, reglement, wet, verordening  Inspectieverslag  Evaluatie (intern)  Analyse (intern)  Enquête (intern)  Onderzoek (intern)  Jaarverslag 

169 

Presentielijst  Uittreksel uit register (b.v. Kadaster, Kamer van Koophandel) 

   Op welke trefwoorden kan ik het beste zoeken op internet?    

Data  Welke data(‐bases) kent u met gegevens over het onderwerp?  Welke data zijn er (mogelijk) over de schaal (aantallen, frequentie) of de  ontwikkeling?  Wie registreren er (waarschijnlijk)? (Welke autoriteit, toezichthouder,  hulpverlener, vereniging, onderzoeker of statistiekbureau?)   Wát registreren zij precies? Welke kenmerken worden allemaal genoteerd?   Aan wie moeten zij rapporteren? En wát moeten ze rapporteren?  Als er geen harde gegevens zijn: Kunt u een schatting geven? Hoeveel keer per  dag?  Is het niet interessant voor júllie om uit te zoeken? Mag ik het dan als eerste  publiceren?    

Literatuur & Onderzoeken  Welke boeken, studies, onderzoeken, websites en bijeenkomsten kent u over het  onderwerp    

PR & Media  Welke nieuwsartikelen zijn er over het onderwerp verschenen… in vakbladen… in  het buitenland… op internet?  Welke persberichten en nieuwsbrieven zijn er over het onderwerp verschenen? 

170 

  

 

171 

Vragen om een interview mee te eindigen:    Heb ik iets niet gevraagd wat belangrijk is? Is alles goed uit de verf gekomen?  Welke vragen zou u wel eens beantwoord willen zien?  Wat is het volgende belangrijke moment voor u?  Waar bent u momenteel mee bezig?  Wat is de juiste spelling van uw naam / omschrijving van uw functie?  Waar bent u komende tijd te bereiken: telefoonnummers en e‐mailadres?  Wilt u mij alstublieft komende weken op de hoogte houden als er nieuwe  ontwikkelingen zijn? En wilt u mij mailen als u nog iets te binnen schiet? 

 

  

172 

Research Matrix           Plaats 

Tijd 

Dader  

Actie 

Middelen 

Slachtoffer 

Motief 

   Media    PR    Studie    Deskundige    Reportage    Data    Document    Getuige    Slachtoffer    Dader   

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

       

173 

Sunday, Sep. 12, 2004 

Who Left the Door Open?  By DONALD L. BARLETT ANDJAMES B. STEELE  The next time you pass through an airport and have to produce a  photo  ID  to  establish  who  you  are  and  then  must  remove  your  shoes, take off your belt, empty your pockets, prove your laptop  is  not  an  explosive  device  and  send  your  briefcase  or  purse  through a machine to determine whether it holds weapons, think  about this: In a single day, more than 4,000 illegal aliens will walk  across  the  busiest  unlawful  gateway  into  the  U.S.,  the  375‐mile  border  between  Arizona  and  Mexico.  No  searches  for  weapons.  No  shoe  removal.  No  photo‐ID  checks.  Before  long,  many  will  obtain  phony  identification  papers,  including  bogus  Social  Security numbers, to conceal their true identities and mask their  unlawful presence.   The  influx  is  so  great,  the  invaders  seemingly  trip  over  one  another as they walk through the old copper‐mining town turned  artist  colony  of  Bisbee  (pop.  6,000),  five  miles  from  the  border.  Having eluded the U.S. border patrol, they arrive in small groups  of  three  or  four,  larger  contingents  of  more  than  a  dozen  and  sometimes  packs  of  a hundred. Worried citizens who  spot  them  keep  the  Bisbee  police  officers  and  Cochise  County  sheriff's  deputies  busy  tracking  down  all  the  trespassing  aliens.  At  night  as  many  as  100  will  take  over  a  vacant  house.  Some  crowd  into  motel rooms, even storage‐ compartment rental units. During the  day,  they  congregate  on  school  playgrounds,  roam  through  backyards  and  pass  in  and  out  of  apartment  buildings.  Some  assemble at the Burger King, waiting for their assigned drivers to  appear. Sometimes stolen cars are waiting for them, keys on the  floor.  But  most  continue  walking  to  designated  pickup  points  beyond  Bisbee,  where  they  will  ride  in  thousands  of  stolen  vehicles,  often  with  the  seats  ripped  out  to  accommodate  more  human  cargo,  on  the  next  leg  of  their  journey  to  big  cities  and  small towns from California to North Carolina.  

174 

The U.S.'s borders, rather than becoming more secure since 9/11,  have grown even more porous. And the trend has accelerated in  the past year. It's fair to estimate, based on a TIME investigation,  that  the  number  of  illegal  aliens  flooding  into  the  U.S.  this  year  will  total  3  million—enough  to  fill  22,000  Boeing  737‐700  airliners, or 60 flights every day for a year. It will be the largest  wave  since  2001  and  roughly  triple  the  number  of  immigrants  who  will  come  to  the  U.S.  by  legal  means.  (No  one  knows  how  many illegals are living in the U.S., but estimates run as high as 15  million.)   Who  are  these  new  arrivals?  While  the  vast  majority  are  Mexicans, a small but sharply growing number come from other  countries,  including  those  with  large  populations  hostile  to  the  U.S.  From  Oct.  1  of  last  year  until  Aug.  25,  along  the  southwest  border,  the  border  patrol  estimates  that  it  apprehended  55,890  people  who  fall  into  the  category  described  officially  as  other  than Mexicans, or OTMS. With five weeks remaining in the fiscal  year, the number is nearly double the 28,048 apprehended in all  of 2002. But that's just how many were caught. TIME estimates,  based  on  longtime  government  formulas  for  calculating  how  many  elude  capture,  that  as  many  as  190,000  illegals  from  countries other than Mexico have melted into the U.S. population  so  far  this  year.  The  border  patrol,  which  is  run  by  the  Department of Homeland Security, refuses to break down OTMS  by  country.  But  local  law  officers,  ranchers  and  others  who  confront the issue daily tell TIME they have encountered not only  a wide variety of Latin Americans (from Guatemala, El Salvador,  Brazil,  Nicaragua  and  Venezuela)  but  also  intruders  from  Afghanistan, Bulgaria, Russia and China as well as Egypt, Iran and  Iraq. Law‐enforcement authorities believe the mass movement of  illegals,  wherever  they  are  from,  offers  the  perfect  cover  for  terrorists  seeking  to  enter  the  U.S.,  especially  since  tighter  controls have been imposed at airports.   Who's to blame for all the intruders? While the growing millions  of  illegal  aliens  cross  the  border  on  their  own  two  feet,  the  problem is one of the U.S.'s own making. The government doesn't  want to fix it, and politicians, as usual, are dodging the issue, even  though  public‐opinion  polls  show  that  Americans  overwhelmingly favor a crackdown on illegal immigration. To be 

175 

sure,  many  citizens  quietly  benefit  from  the  flood  of  illegals  because  the  supply  of  cheap  labor  helps  keep  down  the  cost  of  many goods and services, from chicken parts to lawn care. Many  big companies, which have an even clearer stake in cheap labor,  aggressively  fend  off  the  enforcement  of  laws  that  would  shut  down their supply of illegal workers.   The  argument  is  getting  stronger,  however,  that  this  is  a  short‐ sighted  bargain  for  the  U.S.  Beyond  the  terrorism  risks,  Washington's failure to control the nation's borders has a painful  impact on workers at the bottom of the ladder and, increasingly,  those  further  up  the  income  scale.  The  system  holds  down  the  pay  of  American  workers  and  rewards  the  illegals  and  the  businesses that hire them. It breeds anger and resentment among  citizens  who  can't  understand  why  illegal  aliens  often  receive  government‐funded  health  care,  education  benefits  and  subsidized  housing.  In  border  communities,  the  masses  of  incoming  illegals  lay  waste  to  the  landscape  and  create  costly  burdens  for  agencies  trying  to  keep  public  order.  Moreover,  the  system makes a mockery of the U.S. tradition of encouraging legal  immigration.  Increasingly,  there  is  little  incentive  to  play  by  the  rules.   In the aftermath of 9/11, illegal immigration slowed dramatically  for two years. Now it has turned up again. The chronic reason is a  Mexican economy unable to provide jobs with a living wage to a  growing  population.  But  those  who  live  and  work  along  the  border say there is another, more immediate cue for the rush. In  a  speech  on  immigration  policy  last  January,  George  W.  Bush  proposed  "a  new  temporary‐worker  program  that  will  match  willing  foreign  workers  with  willing  American  employers  when  no Americans can be found to fill the jobs." The President said his  program  would  give  three‐year,  renewable  work  visas  "to  the  millions of undocumented men and women now employed in the  United States." In Mexico that statement was widely interpreted  to  mean  that  once  Mexican  citizens  cross  illegally  into  the  U.S.,  they  would  be  able  to  stay  and  eventually  gain  permanent  residence. Even though the legislation shows no signs of getting  through Congress this year, a run to the border has begun.  

176 

Ranchers, local law officers and others say that is the story they  have heard over and over from border crossers. Rancher George  Morin,  who operates a  12,000‐acre  spread  a  few miles from  the  border, tells TIME, "All these people say they are coming for the  amnesty program.   [They] have been told if they get 10 miles off the border, they are  home free."   The border patrol, by nature an earnest and hard‐working corps,  is no match for the onslaught. From last October through Aug. 25,  it  apprehended  nearly  1.1  million  illegals  in  all  its  operations  around  the  U.S.  But  for  every  person  it  picks  up,  at  least  three  make it into the country safely. The number of agents assigned to  the  1,951‐mile  southern  border  has  grown  only  somewhat,  to  more than 9,900 today, up from 8,600 in 2000.   Given that the crisis of illegal immigration bridges the two main  issues  in  the  presidential  campaign—the  economy  and  national  security—one might think that the candidates would pound their  podiums with calls for change. But that's not the case so far. Bush  has  reaffirmed  his  pledge  for  an  immigration  policy  that  would  provide  worker's  permits  for  aliens  who  find  jobs,  and  John  Kerry  has  promised  to  propose  legislation  that  would  lead  to  permanent  residence  for  many  illegal‐alien  workers.  Neither  candidate  has  called  for  imposing  serious  fines  on  the  people  who encourage illegal immigration: corporate employers.   On  the  Mexican  side  of  the  border,  President  Vicente  Fox  has  actively  encouraged  the  migration.  He  made  his  goal  clear  in  2000 when he called for a fully open border within 10 years, with  "a  free  flow  of  people,  workers"  moving  between  the  two  countries. When U.S. opposition to the proposal intensified after  9/11,  Fox  sought  the  same  goal  through  the  back  door.  He  pushed U.S. businesses and city and state governments to accept  as  legal  identification  a  card  called  a  matricula  consular,  issued  by  Mexican  consulates.  That  has  allowed  illegals  to  secure  driver's licenses and other forms of identification and open bank  accounts.  Earlier  this  year  Fox  pushed  U.S.  bankers  to  make  it  easier  for  Mexicans  working  here—some  of  them  legally  but  most illegally—to ship U.S. dollars back home.  

177 

Because of the exploding illegal population, the money sent back  represents  the  third  largest  source  of  revenue  in  Mexico's  economy, trailing only oil and manufacturing. That figure reached  a record $13 billion last year.   The current border‐enforcement system has fostered a culture of  commuters who come and go with some hardship but little if any  risk  of  punishment.  Thousands  cross  the  U.S.‐Mexico  border  multiple times.   Under  immigration  law,  they  could  be  imprisoned  after  the  second offense. But no one is. Nor on the third, fourth or fifth. In  fact,  almost  never.  When  asked  whether  Homeland  Security  would initiate criminal proceedings against a person who, say, is  picked  up  on  four  occasions  coming  into  the  country  illegally,  a  border‐patrol representative said if it did, the immigration legal  system would collapse. Said the spokeswoman: "Because there's  such  a  large  influx  of  people  coming  across,  if  we're  to  put  the  threshold at four and send them up [to Tucson, Ariz., or Phoenix,  Ariz., for processing], we'd be sending ... too many people, and it  would overwhelm the immigration system."   People who live and work on the Arizona border know all about  being overwhelmed.   Living in the War Zone  When  the  crowds  cross  the  ranches  along  and  near  the  border,  they  discard  backpacks,  empty  Gatorade  and  water  bottles  and  soiled  clothes.  They  turn  the  land  into  a  vast  latrine,  leaving  behind  revolting  mounds  of  personal  refuse  and  enough  discarded plastic bags to stock a Wal‐Mart. Night after night, they  cut fences intended to hold in cattle and horses. Cows that eat the  bags  must  often  be  killed  because  the  plastic  becomes  lodged  between  the  first  and  second  stomachs.  The  immigrants  steal  vehicles and saddles. They poison dogs to quiet them. The illegal  traffic is so heavy that some ranchers, because of the disruptions  and noise, get very little sleep at night.   John  Ladd  Jr.,  a  thoughtful,  soft‐spoken  rancher  just  outside  Bisbee, gives new meaning to the word stoic. He is forced to work 

178 

the equivalent of several weeks a year to repair, as best he can, all  the  damage  done  to  his  property  by  never‐ending  swarms  of  illegal aliens.   "Patience  is  my  forte,"  he  says,  "but  it's  getting  lower."  The  14,000‐acre Ladd ranch, in his mother's family since the 1800s, is  right on the border. Ladd and his wife and three sons as well as  his  father  and  mother  have  their  homes  there.  The  largely  flat,  scrub‐covered  piece  of  real  estate,  with  its  occasional  groves  of  cottonwoods,  spiny  mesquite  and  clumps  of  sacaton  grass  and  desert  broom,  seems  to  offer  few  places  to  hide.  But  the  land  is  laced with arroyos in which scores of people can disappear from  view.  Ditches  provide  trails  from  the  border  to  Highway  92,  a  distance  of  about  three  miles.  That  is  the  route  that  Ladd  says  200  to  300  illegals  take  every  night  as  they  enter  the  U.S.  They  punch holes in the barbed‐wire border fence and then tear up the  many fences intended to separate the breeding cattle—Brahmin,  Angus and Hereford—that divide the Ladd land.   Ladd doesn't blame the border patrol, most of whose officers, he  says,  are  doing  all  they  can  under  the  circumstances.  Indeed,  apprehensions of illegals in Arizona have soared from 9% of the  nation's total in 1993 to 51% this year. "I have real heartache for  the  agents  who  are  really  working,"  he  says.  "They  track  down  the  [smugglers],  and  the  judges  let  them  off,  and  they  get  a  free  trip  back  to  Mexico,  where  they  can  start  all  over."  The  border‐ patrol agents, Ladd feels, "are responsible guys in a hypocritical  bureaucracy."   Border crossing at the Ladd ranch is so flagrant that sometimes  the  illegals  arrive  by  taxi.  A  dirt  road  parallels  the  border  fence  and  the  Ladd  property  for  several  miles,  in  full  view  of  border‐ patrol electronic lookout posts that ceased functioning long ago.  When drivers reach an appropriate location, passengers pile out  and  run  through  one  of  the  many  holes  in  the  fence  and  make  their way across the ranch.   These gaps present their own special problem. On the other side  are Mexican ranches whose cattle wander onto Ladd's. "I'm up to  215 Mexican cows that I've put back into Mexico," he says. "I've  got a dual‐citizen friend—he's Mexican and American—works on 

179 

this side for Phelps Dodge [Mining Co.], but he's got a ranch over  at  the  San  Jose  Mountain.  So  I  call  him,  and  then  he  calls  the  Mexican  cattle  inspector.  Then  that  guy  meets  me  at  the  border  and  then  coordinates  the  cows  getting  back  to  the  rightful  owners  in  Mexico."  Ladd  acknowledges  that  his  do‐it‐yourself  cattle diplomacy is "breaking both countries' laws." How so? "[In]  the  United  States,  you're  supposed  to  quarantine  any  Mexican  cattle for 30 days, and they test them for disease and everything  else. What the problem is, there isn't enough cattle inspectors to  do that, and then they don't have a holding corral anymore to do  that."   Why  does  he  spend  so  much  time  returning  strays?  So  his  counterparts in Mexico will return the favor because some of his  cattle  amble  across  the  border  through  the  same  holes.  "The  whole  reason  that  I  started  doing  this  for  the  Mexican  ranchers  was  to  show  'em,  'Yeah,  I'm  honest.  I'm  going  to  give  you  yours  back, so you give me mine.' And it's worked. But the whole story  is  that  I've  spent  money  on  long‐distance  and  talked  to  everybody  from  the  Boundary  Commission  to  usda  to  border  patrol to customs and everybody else, and I said, 'You need to do  something with your international fence.'" He's still waiting.   While the Department of Homeland Security seemingly lacks the  money  to  secure  the  border,  it  does  have  money  to  spend  in  quixotic ways.   In a $13 million experimental program started in July, the border  patrol will not just drop illegal Mexican aliens at the border but  actually  fly  them,  at  taxpayer  expense,  into  the  heart  of  Mexico.  The  theory  is  that  it  will  discourage  them  from  making  the  trek  north again. But as one illegal, a Dallas construction worker who  was  among  the  138  aboard  the  first  flight,  told  a  Los  Angeles  Times reporter, "I will be going back in 15 days. I need to work.  The jobs in Mexico don't pay anything."   The  plight  of  Jim  Dickson,  a  hospital  administrator  in  Bisbee,  is  summed up with one image. It's an ambulance that pulls into tiny  Copper  Queen  Community  Hospital  and  discharges  illegal  aliens  injured  in  an  auto  accident.  The  border‐patrol  officers—on  orders  from  Washington—have  refused  to  take  them  onto  the 

180 

hospital  property  after  taking  them  into  custody.  Instead,  the  officers  have  called  an  ambulance  for  the  injured.  If  the  officers  were  to  arrive  at  the  hospital  to  make  their  drop‐off,  then  the  border  patrol  (make  that  the  U.S.  government)  would  be  responsible for paying the medical bill. And that's something the  Federal  Government  (make  that  Congress)  will  not  do.  Instead,  the  government  stiffs  Dickson,  56,  the  genial  CEO  of  the  Copper  Queen,  a  hospital  that  dates  back  to  the  turn  of  the  previous  century,  when  Bisbee  was  the  largest  town  between  San  Diego  and St. Louis, Mo.   Dickson and his community hospital symbolize much of what has  gone  wrong  with  the  immigration  policies  of  the  U.S.  and  Mexico—"the irresponsibility," as Dickson puts it politely, of both  governments.   He  figures  he  has  another  three  years,  maybe  a  little  longer,  before he might be forced to shut down the hospital. "We used to  have  250  emergency‐room  visits  a  month.  Now  it's  500,"  says  Dickson.  They  range  from  a  lone  man  or  woman  rescued  in  the  desert,  suffering  from  dehydration  or  a  heart  attack,  to  multiple  victims injured when vans jammed with 20 or more illegals crash  during  high‐speed  chases.  Along  the  way  the  hospital  is  seeing  more  and  more  tuberculosis,  aids  and  hepatitis.  "We  don't  have  to do disaster drills like other hospitals," Dickson says. "We have  enough real disasters every year."   Unlike  big  governments,  small  community  hospitals  cannot  run  deficits  forever.  The  Copper  Queen's  shortfall  from  treating  illegal aliens grows each year. This year it will be about $450,000,  bringing the total for the past few years to $1.4 million. With each  money‐losing year, a tiny piece of the 14‐bed hospital dies. When  that  happens,  the  entire  community  suffers.  Dickson's  most  agonizing decision came when he was forced to shutter the long‐ term‐care  unit.  "It  was  the  only  place  the  elderly  could  go,"  he  says. "If someone had dementia, we had a room for them." But no  more.  Now  if  people  who  spent  their  life  in  Bisbee  need  elder  care,  they  must  leave  the  area.  "The  more  free  care  we  give,"  Dickson says, "the more we have to ration what's left."  

181 

Dickson  emphasizes  that  not  all  the  free  care  is  going  to  illegal  aliens  passing  through  on  their  way  to  other  states.  About  half  goes  to  Mexicans  who  use  the  Copper  Queen  as  their  personal  emergency‐care  facility.  In  effect,  the  hospital,  which  performs  general surgery, has become the trauma center for that stretch of  northern Mexico. If an ambulance pulls up to the border‐crossing  point  near  Bisbee  and  announces  "compassionate  entry,"  the  border  patrol  waves  it  through,  and  the  Copper  Queen  is  compelled  to  treat  the  patient.  It  is  one  more  program  that  Congress  mandates  but  does  not  pay  for.  "If  you  make  me  treat  someone,"  says  Dickson,  "then  you  need  to  pay  me.  You  can't  have  unfunded  mandates  in  a  small  hospital."  Although  the  Medicare  drug  act  that  passed  last  year  provides  for  modest  payments to hospitals that treat illegal aliens, Dickson says there  is a catch that the U.S. government has yet to figure out. "How do  I  document  an  undocumented  alien?  How  am  I  going  to  prove  I  rendered that care?   They have no Social Security number, no driver's license."   The  limits  of  compassion  are  also  being  tested  on  the  Tohono  O'odham  Nation.  About  twice  the  size  of  Delaware,  the  tribe's  reservation  shares  65  miles  of  border  with  Mexico.  Like  the  residents  of  the  small  Arizona  towns  just  to  the  east,  the  Native  Americans,  many  of  whom  live  without  running  water  and  electricity,  are  overwhelmed.  The  Nation's  hospital  is  often  packed  with  migrants  who  become  dehydrated  while  crossing  the  scorching  desert,  where  summertime  temperatures  reach  upwards  of  110(degree).  The  undermanned  tribal  police  force  helps the border patrol round up as many as 1,500 illegals a day.  "If this were happening in any other city or part of the country,"  says  Vivian  Juan‐Saunders,  Tohono  O'odham  chairwoman,  "it  would be considered a crisis."   Yet the highest levels of the U.S. and Mexican governments have  orchestrated  this  situation  as  a  kind  of  dance:  Mexico  sends  its  poor  north  to  take  jobs  illegally,  and  the  U.S.  arrests  enough  of  the border crossers to create the illusion that it is enforcing the  immigration  laws  while  allowing  the  great  majority  to  get  through.  

182 

Local  lawmen  like  Jim  Elkins  and  Larry  Dever  have  learned  the  dance firsthand, and their towns and counties have to pay for it.   Elkins  has  been  the  police  chief  in  Bisbee  for  12  years,  on  the  force for 30. Dever has been the sheriff of Cochise County—which  includes  Bisbee  and  encompasses  an  area  almost  the  size  of  Connecticut  and  Rhode  Island,  with  84  miles  along  the  Mexican  border—for  eight  years  and  a  deputy  before  that  for  20  years.  The two lawmen handle the same kinds of citizen demands made  on local law‐enforcement agencies everywhere—from murder to  drugs to reports of abandoned cats. But never have they seen the  likes  of  today's  work,  in  which  their  time  is  monopolized  by  relentless  reports  of  alien  groups  making  their  way  through  the  area.  The  entries  from  Bisbee  police  logs  speak  for  themselves,  these a sampling from Friday, May 7: 9:05 a.m.: "[Caller] advised  udas [undocumented aliens] on foot, west [of] high school on dirt  road.  At  least  10  in  area.  U.S.  border  patrol  advised  of  same.  38  udas turned over to U.S. border patrol."   4:31  p.m.:  "[Officer]  located  three  udas  walking  on  Arizona  and  Congdon.  All  three  turned  over  to  usbp  [U.S.  border  patrol]  Naco."   4:32  p.m.:  "[Officer]  copied  a  report  of  a  silver‐in‐color  van  loaded  with  approximately  30  udas  left  Warren.  Later  copied  vehicle went disabled at mile post 345 on Highway 80. Thirty to  35  udas  were  located  with  vehicle.  udas  turned  over  to  U.S.  border patrol."   7:52  p.m.:  "[Officer]  located  a  group  of  udas  in  the  area  [of  Blackknob and Minder streets]. Fifteen udas turned over to BP."  10:02 p.m.: "Reported a group of udas gathering on the bridge on  Blackknob  at  Minder.  Officers  located  six  udas.  tot  [turned  over  to]usbp."   On and on it goes. "Every day we deal with this," says Elkins.   "People  don't  feel  safe.  The  smugglers  are  dangerous  people  ...  I  find  it  hard  to  believe  we  can  get  80  to  100  people  in  our  neighborhoods. They come across in droves." Transporting them 

183 

requires fleets of stolen cars, which explains why Arizona ranks  No.   1 in cars stolen per capita, with 56,000 ripped off last year. "This  is  a  lot  of  work  for  us.  We're  a  small  department,"  says  Elkins,  who  has  15  officers.  "So  much  of  our  time  is  spent  on  federal  issues.  We  should  be  getting  money  for  this  [from  the  Federal  Government]. But we don't."   The  kinds  of  crime  found  in  most  communities  are  interwoven  with  the  illegal‐alien  traffic  on  the  border.  "Our  methamphetamine problem is alarming," Elkins tells TIME. "The  last three homicides here were related to meth. Kids doing meth  will  take  a  load  of  udas  to  Tucson  or  Phoenix  for  a  couple  of  hundred dollars."   Sheriff Dever says more than a quarter of his budget "is spent on  illegal‐immigration  activities,"  and  he  points  to  the  ripple  effect  through  the  criminal‐justice  system:  "The  illegal  aliens  can't  make bond, so they spend more time in jail. They're indigent, so  they  get  a  public  defender.  If  they  have  health  problems,  they  have to be treated."   Dever feels overrun and doesn't mind who knows it. He relates a  story about a recent visit by a television crew that arrived in his  office  and  asked  whether  he  was  aware  that  a  group  of  presumably illegal aliens was camped out in a drainage ditch next  to the sheriff's headquarters. Sensing a story, the crew wondered  if  he  was  embarrassed  by  the  aliens'  presence.  A  plainspoken  man,  Dever  said  he  was  not  the  least  bit  embarrassed.  Their  presence,  he  said,  illustrated  quite  pointedly  just  how  pervasive  the problem was.   The people who probably should be a little embarrassed are the  folks up the road at Fort Huachuca, Ariz., home of the U.S. Army's  top‐secret  Intelligence  Center.  The  facility,  which  trains  and  equips  military‐intelligence  professionals  assigned  around  the  world,  also  happens  to  be  a  thoroughfare  for  illegal  aliens  and  drug  smugglers,  with  mountains  on  the  base  providing  a  safe  haven.  

184 

Using some of the same routes as the people smugglers, the drug  runners  are  well  armed,  equipped  with  high‐tech  surveillance  equipment and don't hesitate to use their weapons. That's what  happened  earlier  this  year,  when  law‐enforcement  officers  and  Mexican  drug  runners  engaged  in  a  fire  fight  at  the  border  in  front of a detachment of Marines just back from Iraq, who were  installing  a  steel  fence  to  prevent  illegal  aliens  from  driving  through the flimsy barbed wire. The Marines, unarmed, watched  placidly. None were injured.   The  situation  across  southern  Arizona  has  spun  so  far  out  of  control that many on the border believe a day of reckoning is fast  approaching, when an incident—an accidental shooting, multiple  auto  fatalities,  a  confrontation  between  drug  and  people  smugglers—will  touch  off  a  higher  level  of  violence.  And  the  nightmare  scenario:  some  resident  frustrated  by  the  Federal  Government's  refusal  to  halt  the  onslaught  will  begin  shooting  the border crossers on his or her property. As a rancher summed  up the situation: "If the law can't protect you, what do you do?"  Everyone,  it  seems,  is  armed,  including  nurses  at  the  local  hospital, who carry sidearms on their way to work out of fear for  their safety.   How Corporate America Thrives on Illegals  Popular belief has it that illegals are crossing the border in search  of work. In fact, many have their jobs lined up before they leave  Mexico. That's because corporate managers go so far as to place  orders with smugglers for a specific number of able bodies to be  delivered.  For  corporate  America,  employing  illegal  aliens  at  wages so low few citizens could afford to take the jobs is great for  profits  and  stockholders.  That's  why  the  payrolls  of  so  many  businesses—meat‐packers,  poultry  processors,  landscape  firms,  construction  companies,  office‐cleaning  firms  and  corner  convenience  stores,  among  others—are  jammed  with  illegals.  And companies are rarely, if ever, punished for it.   A single statistic attests to this. In 2002 the former Immigration  and  Naturalization  Service  (INS)  issued  orders  levying  fines  on  only 13 employers for hiring illegal aliens, a minuscule portion of  the  thousands  of  offenders.  Nonenforcement  of  employer 

185 

sanctions,  which  is  in  keeping  with  the  Federal  Government's  nonenforcement of immigration laws across the board, has been  the equivalent of hanging out a help wanted sign for illegals. Says  Steven  Camarota,  research  director  for  the  Center  for  Immigration  Studies,  a  nonpartisan  think  tank  on  immigration  issues:  "They're  telling  people,  'If  you  can  run  that  border,  we  have a job for you. You can get a driver's license.   You can get a job. You'll be able to send money home.' And in that  context,  you'd  be  stupid  not  to  try.  We  say,  'If  you  run  the  gauntlet, you're in.' That's the incentive they've created."   For  nearly  20  years,  it  has  been  a  crime  to  hire  illegal  aliens.  Amid an earlier surge in illegal immigration, Congress passed the  Immigration  Reform  and  Control  Act  of  1986,  which  provided  that  employers  could  be  fined  up  to  $10,000  for  every  illegal  alien  they  hired,  and  repeat  offenders  could  be  sent  to  jail.  The  act  was  a  response  to  the  widespread  belief  that  employer  sanctions were the only way to stem the tide. "We need employer  sanctions  to  reduce  the  attraction  of  jobs  in  the  U.S.,"  an  INS  spokesman  declared  as  Congress  debated  the  bill.  When  President  Ronald  Reagan  signed  it,  he  called  the  sanctions  the  "keystone"  of  the  law.  "It  will  remove  the  incentive  for  illegal  immigration  by  eliminating  the  job  opportunities  which  draw  illegal  aliens  here,"  he  said.  Making  it  a  crime  for  a  company  to  hire an illegal was seen as such a dramatic step at the time that  many  worried  over  the  consequences.  Phil  Gramm,  then  a  Republican  Senator  from  Texas,  said  the  legislation  "holds  out  great  peril,  peril  that  employers  dealing  in  good  faith  could  be  subject  to  criminal  penalties  and  in  fact  go  to  jail  for  making  a  mistake in hiring an illegal alien."   But companies had little to fear. Neither Reagan nor subsequent  Presidents or Congresses were eager to enforce the law. The fate  of  just  one  provision  in  the  1986  act  is  revealing.  As  part  of  the  enforcement effort, the law called for a pilot program to establish  a  telephone‐verification  system  that  employers  could  use  when  hiring  workers.  It  would  allow  employers  to  tap  into  a  national  data  bank  to  determine  the  legal  status  of  a  job  applicant.  Only  those  who  had  legitimate  documentation  would  be  approved. 

186 

With  such  a  system,  employers  could  no  longer  use  the  excuse  that they had no way to verify a potential worker's legal status.   To  this  day—18  years  after  passage  of  the  immigration‐reform  bill—a  nationwide  telephone‐verification  system  has  yet  to  be  implemented.  A  small‐scale  verification  project  was  established  in  1992,  but  it  covered  only  nine  employers  in  five  states.  In  1996, Congress enacted yet another immigration‐reform bill, and  it too provided for a telephone‐verification program. Called Basic  Pilot,  it  promised  to  provide  employers  with  an  easy  way  to  verify a prospective employee's status. An employer who signed  up  for  the  system  could  call  an  800  number  and  provide  the  name,  Social  Security  number  or  the  alien  ID  number  of  a  new  hire. The employer would receive either a confirmation that the  number  and  name  were  valid  or  an  indication  that  called  for  further checking.   The  system  is  fatally  flawed.  Basic  Pilot  is  voluntary.  Employers  aren't  required  to  sign  up.  Imagine  what  compliance  with  tax  laws would be if filing a 1040 were optional.   For  all  the  rhetoric  about  the  perils  of  illegal  immigration,  Congress  shows  no  interest  in  cracking  down  on  employers.  When  the  INS  attempted  in  the  past  to  enforce  the  law,  lawmakers  slapped  down  the  agency.  In  1998  the  INS  launched  Operation  Vanguard,  a  bold  attempt  to  catch  illegals  in  Nebraska's  meat‐packing  industry.  Rather  than  raid  individual  plants  to  round  up  undocumented  workers,  as  it  had  done  for  years,  the  INS  aimed  Operation  Vanguard  at  the  heart  of  illicit  hiring  practices.  The  agency  subpoenaed  the  employment  records  of  packing  houses,  then  sought  to  match  employee  numbers with other data like Social Security numbers.   The  INS  subpoenaed  some  24,000  hiring  records  and  identified  4,700 people with discrepancies at 40 processing plants. It then  called  for  further  documentation  to  verify  the  workers'  status.  Nebraska was seen as just the first step. Plans were in the works  to launch similar probes in other states where large numbers of  illegals  were  known  to  be  employed  in  the  meat‐packing  industry.  But  the  INS  never  got  the  chance.  A  huge  outcry  in  Nebraska  from  meat‐packers,  Hispanic  groups,  farmers, 

187 

community  organizations,  local  politicians  and  the  state's  congressional delegation forced the INS to back off.   Not  surprisingly,  the  INS's  employer‐sanctions  program  has  all  but  disappeared.  Investigations  targeting  employers  of  illegal  aliens  dropped  more  than  70%,  from  7,053  in  1992  to  2,061  in  2002. Arrests on job sites declined from 8,027 in 1992 to 451 in  2002. Perhaps the most dramatic decline: the final orders levying  fines for immigration‐law violations plunged 99%, from 1,063 in  1992 to 13 in 2002.   As  might  be  expected,  employers  got  the  message,  albeit  one  quite  different  from  that  spelled  out  in  the  1986  and  '96  legislation.  Now  many  corporate  managers  feel  emboldened  to  place  orders  for  workers  while  the  prospective  employees  are  still  in  Mexico,  then  assist  them  in  obtaining  phony  documentation  and  transport  them  hundreds,  sometimes  thousands  of  miles  from  the  interior  of  Mexico  to  a  production  line in an American factory.   This  notion  was  supported  by  evidence  introduced  during  an  alien‐smuggling  trial  in  2003  involving  Tyson  Foods  Inc.,  which  describes itself as "the world's largest processor and marketer of  chicken, beef and pork." In this secretly recorded conversation, a  federal  undercover  agent  posed  as  an  alien  smuggler  who  was  taking an order from the manager of a chicken‐processing plant  in Monroe, N.C.: FEDERAL AGENT: [After explaining that he was a  friend of a mutual friend] He said you wanted to talk to me?   CHICKEN‐PLANT  MANAGER:  Yeah,  about  help  ...  Now  I'm  going  to  need  quite  a  few  ...  Starting  on  the  29th,  a  Monday,  we  are  going to start. How many can I get, and how often can you do it?   FEDERAL  AGENT:  Well,  it's  not  a  problem.  I  think  [the  mutual  friend]told me that you wanted 10?   CHICKEN‐PLANT  MANAGER:  Well,  10  at  a  time.  But  over  the  period  of  the  next  three  or  four  months—  January,  February,  March, April, probably May, stuff like that—I'm going to replace  somewhere between 300 and 400 people, maybe 500. I'm going  to need a lot.  

188 

FEDERAL AGENT: ... I can give you what you need.   CHICKEN‐PLANT  MANAGER:  Now  let  me  ask  you  this.  Do  these  people have a photo ID and a Social Security card?   FEDERAL  AGENT:  No  ...  these  people  come  from  Mexico.  I  pick  them up at Del Rio. That's in Texas, after they cross the river, and  then  we  take  them  over  there,  and  they  get  their  cards.  [The  mutual friend]gets them their cards, I guess.   CHICKEN‐PLANT MANAGER: I need to talk to him about that.   FEDERAL AGENT: About the cards?   CHICKEN‐PLANT MANAGER: Yes, some of them that's got the INS  card,  and  if  they  put  it  in  a  computer  ...  if  it's  not  any  good  ...  Something happens, and we have to lay them off. But if they just  have got a regular photo ID from anywhere and a Social Security  card, then we don't have to do that.   Securing  phony  paperwork  was  part  of  the  scheme,  and  corporate  plant  managers  often  knew  in  detail  how  the  illegals  got  their  papers.  This  was  apparent  in  the  following  exchange  between the undercover federal agent arranging for illegals and  the manager of a Tyson facility in Glen Allen, Va. The manager is  talking  about  a  go‐between  named  Amador  who  had  delivered  workers in the past.   TYSON MANAGER: When I went to Tyson and I met Amador, we  had very few Spanish‐speaking people. With Amador's help, in a  couple of years, we went from very few to 80%.   FEDERAL AGENT: My job ... is to get the people in Mexico to come  to the border. When they cross the river, I pick them up, and then  I take them to Amador. And he says he can get them, you know,  their  cards—their  IDs  and  their  Social  Security  cards,  and  they  can go to work that way.   TYSON MANAGER: Excellent. That's what we're needing.  

189 

Two  Tyson  managers  later  pleaded  guilty  to  conspiring  to  hire  illegal  aliens.  Three  other  managers  were  acquitted  of  the  charges, as was the Tyson Corp. itself. The company insisted that  it  did  not  know  that  illegals  were  being  hired  at  some  of  its  plants. A company spokesman said the charges were "absolutely  false. In reality, the specific charges are limited to a few managers  who  were  acting  outside  of  company  policy  at  five  of  our  57  poultry‐processing plants."   One of the arguments that is regularly advanced to justify hiring  illegal  workers  is  that  they  are  merely  doing  jobs  American  workers won't take. President Bush echoed the theme earlier this  year when he proposed the immigration‐law changes that would  allow millions of illegals to live and work in the U.S.: "I put forth  what  I  think  is  a  very  reasonable  proposal,  and  a  humane  proposal,  one  that  is  not  amnesty,  but,  in  fact,  recognizes  that  there  are  good,  honorable,  hardworking  people  here  doing  jobs  Americans won't do."   While there is no doubt that many illegal aliens work long hours  at  dirty,  dangerous  jobs,  evidence  suggests  that  it  is  low  wage  rates, not the type of job, that American workers reject. That also  surfaced  in  the  Tyson  case.  The  two  Tyson  managers  who  pleaded  guilty  contended  that  they  had  been  forced  to  hire  illegals because Tyson refused to pay wages that would let them  attract American workers.   One  of  those  two  managers  was  Truley  Ponder,  who  worked  at  Tyson's processing plant in Shelbyville, Tenn. In documents filed  as  part  of  Ponder's  guilty  plea,  the  U.S.  Attorney's  office  noted,  "Ponder would have preferred for the plant to hire 'local people,'  but this was not feasible in light of the low wages that Tyson paid,  the  low  unemployment  rate  in  the  area  from  which  the  plant  drew  its  work  force,  and  the  general  undesirability  of  poultry  processing work when there were numerous other employment  opportunities for unskilled and low‐skilled employees.   "Ponder  made  numerous  requests  for  pay  increases  in  Shelbyville  above  and  beyond  what  the  company  routinely  allowed,  but  Tyson's  corporate  management  in  Springdale  rejected his requests for wage increases for production workers. 

190 

This  refusal  to  pay  wages  sufficient  to  enable  Tyson  to  compete  for  legal  laborers,  plus  the  limited  work  force  in  the  local  area,  dictated  Ponder's  need  to  bring  workers  in  to  meet  Tyson's  production demands." Needless to say, hiring illegals had benefits  for Tyson. A government consultant estimated that the company  saved millions of dollars in wages, benefits and other costs.   When asked whether the company has any illegals on its payroll  today, a Tyson spokesman said, "We have a zero tolerance for the  hiring  of  individuals  who  are  not  authorized  to  work  in  the  U.S.  Unfortunately,  the  reality  for  businesses  across  the  country  is  that  it  is  becoming  increasingly  difficult  to  determine  just  who  has  proper  authorization.  The  tangle  of  laws  and  the  increasing  sophistication  of  those  providing  false  documentation  puts  employers  in  a  very  tough  position  ...  Given  the  scope  of  undocumented  immigration  to  the  U.S.,  we  and  countless  other  American businesses face a very difficult task in trying to figure  out who is eligible to work."   The  impact  of  the  below‐market  wage  earners  tends  to  fall  hardest on unskilled workers at the bottom of the wage pyramid.  "Any sizable increase in the number of immigrants will inevitably  lower wages for some American workers," says George Borjas, a  professor  at  the  Kennedy  School  of  Government  at  Harvard.  Borjas  calculates  that  all  immigration,  by  increasing  the  labor  supply from 1980 to 2000, "reduced the average annual earnings  of  native‐born  men  by  an  estimated  $1,700,  or  roughly  4%."  Borjas says African Americans and native‐born Hispanics pay the  steepest price because they are more often in direct competition  with immigrants for jobs.   Why Alien Criminals Are at Large in the U.S.  Perhaps the most alarming aspect of having 15 million illegals at  large in society is Congress's failure to insist that federal agencies  separate those who pose a threat from those who don't. The open  borders,  for  example,  allow  illegals  to  come  into  the  country,  commit  crimes  and  return  home  with  little  fear  of  arrest  or  punishment.  

191 

From Oct. 1, 2003, until July 20, 2004, the border patrol's Tucson  sector  stopped  9,051  persons  crossing  into  the  country  illegally  who  had  criminal  records  in  the  U.S.,  meaning  they  committed  crimes here, returned to Mexico, then were trying to re‐enter the  country. Among them: 378 with active warrants for their arrest.  In one week, said border‐patrol spokeswoman Andrea Zortman,  there were two with outstanding "warrants for homicide."   And those were just the illegals the border patrol determined had  arrest  records.  Most  go  undetected.  Reason:  the  border  patrol's  electronic fingerprint‐identification system, which allows officers  to determine how many times an alien has been caught sneaking  into  the  U.S.,  has  only  a  limited  amount  of  criminal‐background  data.  The  FBI  maintains  a  separate  electronic  fingerprint‐ identification  system  that  covers  everyone  ever  charged  with  a  crime. In true bureaucratic fashion, the two computer systems do  not  talk  to  each  other.  In  the  1990s,  the  two  agencies  were  directed to integrate their systems.   They are still working at it. The most optimistic completion date  is 2008. Until then, illegals picked up at the border may have any  number  of  criminal  charges  pending,  but  the  arresting  officers  will never know and will allow the intruders to return home.   In  any  event,  the  numbers  suggest  that  tens  of  thousands  of  criminals,  quite  possibly  hundreds  of  thousands,  treat  the  southern  border  as  a  revolving  door  to  crimes  of  opportunity.  The situation is so out of control that of the 400,000 illegal aliens  who  have  been  ordered  to  be  deported,  80,000  have  criminal  records—and  the  agency  in  charge,  the  Homeland  Security  Department, does not have a clue as to the whereabouts of any of  them,  criminal  or  noncriminal,  including  those  from  countries  that support terrorism.   What's  more,  those  figures  are  growing.  Every  day,  prisons  across  the  U.S.  release  alien  convicts  who  have  completed  their  court‐ordered  sentences.  In  many  cases,  the  INS  has  filed  detainers, meaning the prisons are obliged to hold the individuals  until they can be picked up by immigration agents and returned  to  their  native  countries.  But  state  law‐enforcement  authorities  are  not  permitted  to  keep  prisoners  beyond  their  original 

192 

sentence.  When  Homeland  Security  agents  fail  to  show  up  promptly, which is often, the alien convicts are released back into  the community. In addition to all these, at least 4 million people  who arrived in the U.S. legally on work, tourist or education visas  have decided to ignore immigration laws and stay permanently.   Again, Homeland Security does not have the slightest idea where  these visa scofflaws are.   The  government's  record  in  dealing  with  the  400,000  people  it  has  ordered  to  be  deported  is  dismal.  A  sampling  of  cases  last  year by the Justice Department's Office of Inspector General (oig)  found  that  of  illegal  aliens  from  countries  supporting  terrorism  who  had  been  ordered  to  be  deported,  only  6%  of  those  not  already  in  custody  were  actually  removed.  Of  114  Iranians  with  final  orders  for  removal,  just  11  could  be  found  and  were  deported.  Of  67  Sudanese  with  final‐removal  orders,  only  one  was  deported.  And  of  46  Iraqis  with  final‐removal  orders,  only  four were sent packing. All the rest, presumably, were living with  impunity somewhere in the U.S. Those statistics tell only part of  the story. Most people charged with an immigration‐law violation  do not even bother to show up for a court hearing. Imagine for a  moment  a  majority  of  people  charged  with  a  crime  in  state  or  federal  courts  flouting  the  indictment  or  charge  and  refusing  to  appear in court. They would be swiftly arrested.   But  immigration  law  marches  to  a  different  drummer.  Most  illegals,  including  those  with  arrest  records,  are  not  jailed  while  awaiting  a  hearing.  That's  because  Congress  has  failed  to  appropriate  enough  money  to  build  sufficient  holding  facilities.  Rather,  the  immigrants  are  released  on  their  promise  to  return.  They  don't.  And  the  odds  are  they  won't  be  found.  The  oig  investigation revealed that of 204 aliens ordered to be removed  in absentia, only 14 were eventually located and shipped out.   The situation is even worse when it comes to those aliens whose  requests  for  asylum  are  rejected  and  who  are  ordered  to  be  deported.   The  oig  study  found  that  only  3%  of  those  seeking  asylum  who  were  ordered  removed  were  ultimately  located  and  deported. 

193 

That pattern, like failed immigration‐law enforcement across the  board,  bodes  well  for  potential  terrorists.  In  the  1990s,  half  a  dozen aliens applied for asylum before committing terrorist acts.  Among  them:  Ahmad  Ajaj  and  Ramzi  Yousef,  who  entered  the  country  in  1991  and  1992,  respectively,  seeking  asylum.  According to the oig, Ajaj left the U.S. and returned in 1992 with a  phony  passport.  He  was  convicted  of  passport  fraud.  Yousef  completed the required paperwork and was given a date for his  asylum  hearing.  In  the  meantime,  in  1993,  the  two  men  helped  commit the first World Trade Center attack, for which they were  convicted  and  imprisoned.  At  the  time,  Yousef's  application  for  asylum was still pending.   So  what  does  the  failed  immigration  system  mean  for  ordinary  people?   Just  ask  Sister  Helen  Lynn  Chaska.  Actually,  you  can't.  You  will  have to ask her family and friends.   It's the waning days of summer in 2002 in Klamath Falls, Ore., a  city  of  about  19,000  on  the  eastern  edge  of  the  Cascade  Mountains.  Two  nuns  who  belonged  to  the  Order  of  the  Immaculate  Heart  of  Mary  in  Bellevue,  Wash.,  had  made  one  of  their  periodic  trips  to  Klamath  Falls  to  carry  out  missionary  work.  As  they  had  in  the  past,  Sister  Helena  Maria  (her  church  name),  53,  and  Sister  Mary  Louise,  52,  checked  into  a  Best  Western  motel.  On  Saturday,  Aug.  31,  they  spent  the  evening  proselytizing  and  selling  religious  items  outside  an  Albertsons  supermarket.   After returning to the motel, the two set out on their ritual prayer  walk shortly after midnight. They were dressed in the blue habits  they always wore as they walked on a darkened bike path behind  the  motel,  reciting  their  rosaries.  As  they  reached  the  midway  point  in  their  prayers  and  turned  back  toward  the  motel,  they  heard  a  bicycle  coming  up  behind  them.  A  Hispanic  male  in  his  30s or 40s got off, grabbed both women and began kissing them.  The  more  they  resisted,  the  angrier  he  became.  He  finally  punched Sister Mary Louise in the right eye so hard that she fell  and  hit  her  head  on  a  rock,  leaving  her  dazed.  While  holding  Sister  Helena  Maria  so  tightly  by  the  rosary  knotted  around  her 

194 

neck that she gasped for breath, he raped her first and then raped  and sodomized Sister Mary Louise and raped Sister Helena Maria  a  second  time.  The  man  pulled  the  veil  over  Sister  Mary  Louise,  told  her  not  to  move  or  he  would  kill  her,  climbed  back  on  his  MTB Super Crown bike and pedaled off. Sister Helena Maria was  dead.  The  rosary  had  been  wound  so  tightly,  its  marks  were  embedded in her neck.   Later that day, police tracked a suspect to another motel, where  they  began  questioning  him.  He  gave  his  name  as  Jesus  Franco  Flores, which turned out to be one of many names he used. In the  end,  he  confessed  to  beating  and  raping  both  nuns.  He  was  not  supposed  to  be  in  the  U.S.;  he  had  been  deported  at  least  three  times. By his account, his unlawful entries into the U.S. began in  1986  at  the  age  of  17.  Under  the  name  Victor  Manuel  Batres‐ Martinez, which may have been his legal name, he found his way  to  Oregon,  where  he  was  arrested  for  unauthorized  use  of  a  motor vehicle. His sentence to a juvenile facility was suspended,  with  the  understanding  that  the  INS  would  deport  him.  The  agency did so and in May 1987 granted him a voluntary return to  Mexico, with a notation on government records that "subject has  many good productive years ahead of him."   Assuming  he  went  as  the  INS  promised,  he  didn't  stay  long.  In  September that year, he was arrested and convicted of theft and  shoplifting  in  Wenatchee,  Wash.,  under  the  name  Manuel  Martinez.  Two  months  later,  he  was  convicted  of  felony  sales  of  marijuana and hashish in Los Angeles and sent to jail for 60 days.  In March 1988 he was arrested in Los Angeles, once for robbery,  once  for  possession  of  a  controlled  substance.  Another  possession arrest followed in April.   In  August  he  was  arrested  in  Los  Angeles  for  robbery.  In  December  he  was  sent  to  prison  in  California  for  second‐degree  robbery  and  kidnapping.  While  there,  he  was  treated  for  what  was deemed to be "a significant psychiatric disorder."   In  January  1992,  after  his  release,  the  INS  sent  him  back  to  Mexico  by  way  of  Nogales,  Ariz.  Six  months  later,  he  was  back  again, spotted by border‐patrol officers as he attempted to come  back into the U.S. near El Paso, Texas. When agents tried to stop 

195 

him,  he  ran  into  rush‐hour  traffic  on  Interstate  10,  "narrowly  avoiding  collision  with  several  cars,"  according  to  immigration  records. He subsequently was arrested, that time under the name  Mateo  Jimenez,  and  ordered  to  be  returned  to  Mexico.  It  didn't  stick.  In  November  he  was  arrested  by  Portland,  Ore.,  police  for  possession  and  delivery  of  a  controlled  substance.  He  never  showed up for court appearances.   On  two  occasions  in  January  2002,  border‐patrol  agents  again  apprehended him as he tried to re‐enter the U.S. Both times they  returned  him  to  Mexico.  If  the  border  patrol's  electronic  fingerprint‐identification  system  had  been  in  synch  with  the  FBI's,  the  agents  would  have  discovered  Batres‐Martinez's  extensive  criminal  record.  Given  his  prior  deportations,  Batres‐ Martinez  could  have  been  charged  with  re‐entry  after  deportation, a felony that carries a substantial prison sentence. In  any  event,  Batres‐Martinez  told  police  in  Klamath  Falls  that  he  entered the U.S. on Aug. 11, 2002, that time coming through New  Mexico.  He  said  he  hopped  a  freight  train  for  San  Bernardino,  Calif., and looked for work, without success, from Los Angeles to  Stockton.  When  he  heard  that  he  might  have  better  luck  in  Portland,  he  hopped  another  train  but  got  mixed  up  in  a  freight  yard and ended up in Klamath Falls.   To avoid the death penalty, Batres‐Martinez pleaded guilty to the  murder of Sister Helena Maria, attempted aggravated murder of  Sister  Mary  Louise  and  rape  of  both  nuns.  He  was  sentenced  to  life in prison without the possibility of parole.   As  for  U.S.  immigration  authorities,  they  were  characteristically  ineffectual. On Sept. 5, four days after the murder, the INS faxed  an  immigration  detainer  to  the  Klamath  County  jail,  concerning  Maximiliano  Silerio  Esparza,  also  known  as  Victor  Batres‐ Martinez: "You are advised that the action below has been taken  by  the  Immigration  and  Naturalization  Service  concerning  the  above‐named  inmate  of  your  institution:  Investigation  has  been  initiated to determine whether this person is subject to removal  from the United States."   Both  political  parties  and  their  candidates  pay  lip  service  to  controlling  the  borders.  But  neither  President  Bush  nor  Senator 

196 

Kerry supports a system that would end the incentives for border  crossers  by  cracking  down  on  the  employers  of  illegals.  T.J.  Bonner,  president of  the National Border  Patrol  Council,  a  labor  organization  that  represents  10,000  border‐patrol  employees,  believes  the  solution  is  obvious.  The  U.S.  government,  he  says,  should "issue a single document that's counterfeit proof, that has  an  embedded  photograph,  that  says  this  person  has  a  right  to  work in the U.S. And that document is the Social Security card. It's  not a national ID card.   It's  a  card  that  you  have  to  carry  when  you  apply  for  a  job  and  only then. The employers run it through a scanner, and they get  an answer in short order that says, Yes, you may hire, or No, you  may  not.  That  would  cut  off  98%  of  all  the  traffic  across  the  border. With your work force of 10,000 border‐patrol agents, you  actually could control the borders."   But Bonner doesn't see that happening anytime soon because of  pressure from corporate America. And all the available legislative  evidence of the past quarter‐century supports that view. "All the  politicians—it doesn't matter which side of the aisle you're on— rely  heavily  on  the  donations  from  Big  Business,"  he  says,  "and  Big Business likes this system [of cheap illegal labor].   Unfortunately,  in  the  post‐9/11  world,  this  system  puts  us  in  jeopardy."   In  the  9/11  commission's  final  report,  now  on  the  best‐seller  lists,  the  panel  of  investigators  took  note  of  the  immigration  breakdown  in  general,  saying  that  "two  systemic  weaknesses  came together in our border system's inability to contribute to an  effective  defense  against  the  9/11  attacks:  a  lack  of  well‐ developed  counterterrorism  measures  as  a  part  of  border  security  and  an  immigration  system  not  able  to  deliver  on  its  basic  commitments,  much  less  support  counterterrorism.  These  weaknesses  have  been  reduced  but  are  far  from  being  overcome."   Folks  on  the  border  who  must  deal  daily  with  the  throngs  of  illegals  are  not  optimistic  that  the  Federal  Government  will  change its ways.  

197 

As  Cochise  County  Sheriff  Dever  dryly  observes,  "People  in  Washington  get  up  in  the  morning,  their  laundry  is  done,  their  floors  are  cleaned,  their  meals  are  cooked.  Guess  who's  doing  that?"   With  reporting  by  Laura  Karmatz  and  research  by  Joan  Levinstein   

198 

De methode ‘Barlett & Steele’        1. Neem  een  onderwerp  waarbij  de  gewone  lezer/kijk/luisteraar  wordt  achtergesteld  bij  grote  partijen.  (De  lezer is gedupeerd, maar andere partijen profiteren.)    2. Leg  je  hand  op  alle  officiële  documenten:  van  de  overheid,  van  deskundigen  (onderzoeken)  en  van  controle‐instanties  (inspectierapporten, processtukken).    3. Interview kritische deskundigen op de achtergrond (voer ze  later niet sprekend op in het artikel).    4. Vat  de  aangetroffen  onregelmatigheden  samen  in  je  eigen  woorden.  Doe  dat  heel  direct  en  krachtig.  Beschrijf  hoe  de  onregelmatigheden werken en op welke schaal ze zich voordoen.    5. Leg daarbij accent op:  de geschiedenis van de problemen  de rol van de wetgever   de geldstromen    6. Verlevendig  de  probleemanalyse  met  reportages  en  belevenissen van daders en slachtoffers.    7. Gebruik  daarvoor  primaire  (oorspronkelijke)  documenten.  Verras met niet eerder gepubliceerde documenten.    8. Schrijf vanuit het slachtoffer: presenteer het verhaal niet als  een aanklacht tegen de daders, maar wek sympathie op voor de  slachtoffers.     9. Begin het verhaal met een samenvatting van de aangetroffen  onregelmatigheden.    10. Stel gedurende het verhaal af en toe een vraag die de lezer  zich op dat punt ook zou stellen. Laat merken dat je met de lezer  meedenkt.  

199 

  11. Als  je  het  goed  doet,  wordt  het  verhaal  voortgestuwd  door  pakkende  verhalen  uit  de  praktijk.  Niet  door  citaten  van  deskundigen die ver van het gebeurde afstaan.    12. Tot slot: laat je niet misleiden door politiek correct denken  of emoties. Concentreer je op de feiten en durf op basis daarvan  tegendraadse conclusies te trekken.     

200 

Van Research tot Verhaal        De structuur van een verhaal    Er  worden  in  de  handboeken  verschillende  begrippen  gebruikt  om  de  structuur  van  een  artikel  uit  te  leggen.  Sommige  van  die  begrippen  zorgen  voor  nodeloze  verwarring,  zoals  het  begrip  ‘topos’  of  ‘toop’.  Hiermee  wordt  bedoeld:  een  zin  of  alinea  die  belangrijke  informatie  bevat.  Topos  betekent  in  het  Grieks  ‘plaats’.  In  de  klassieke  retorica  werd  met  topos  meer  specifiek  een  ‘gemeenplaats’  aangeduid:  een  bewering  waarvan  iedereen  wist  dat  die  klopte.  Met  andere  woorden:  een  open  deur.  Dergelijke  gemeenplaatsen  waren  gemakkelijk  te  onthouden  en  de  klassieke  redenaars  toverden  ze  uit  hun  hoed  om  hun  belezenheid  te  etaleren  (tegenwoordig  zouden  we  eerder  het  ómgekeerde denken).    In de moderne retorica wordt met topos bedoeld een vindplaats  van argumenten. Maar ook dit is niet heel concreet voor iemand  die  helder  wilt  leren  schrijven.  Het  wordt  allemaal  nóg  verwarrender  als  we  de  definitie  uit  de  Van  Dale  introduceren:  topos is een regelmatig terugkerend motief.    Een  ander  tamelijk  vaag  begrip  is  de  term  ‘basisuitspraak’.  Hiermee  wordt  bedoeld:  de  belangrijkste  uitspraak  van  een  artikel.  Maar  het  woord  ‘uitspraak’  heeft  vele  betekenissen.  Terwijl  schrijvers  maar  met  één  betekenis  werken,  die  van  uitspraak in de zin van een ‘bewering’.     Hierna  wordt  een  alternatieve  structuur  toegelicht.  Het  is  een  tekststructuur  die  uitgaat  van  concrete  gebeurtenissen.  Vrijwel  alles  waar  we  informatieve  teksten  over  schrijven  betreft  mensen.  Mensen  (wat  ze  doen,  wat  ze  denken,  wat  ze  zouden  moeten  doen)  vormen  meestal  het  onderwerp.  Daarom  stellen  we het menselijk handelen (gebeurtenissen) hierna centraal.    De  structuur  van  een  tekst  op  basis  van  gebeurtenissen  ziet  er  schematisch zo uit:  

201 

   

                   

Stelling    Gebeurtenis             Voorbeeld    Toelichting              Gebeurtenis             Voorbeeld    Toelichting          Gebeurtenis             Voorbeeld    Toelichting            Etc. 

202 

Uitleg:    Stelling  Wat is je stelling? Wat wil je beweren? Wat wil je proberen aan te  tonen? Wat is er volgens jou aan de hand?    Een  stelling  is  een  bewering  die  bewezen  of  beargumenteerd  moet worden. In de retorica spreekt men van een ‘these’.   Ook  het  woord  ‘hypothese’  wordt  gebruikt.  In  de  retorica  wordt  de  hypothese  onderscheiden  van  de  these,  waarbij  de  these  een  algemener  karakter  heeft  dan  een  hypothese.  Een  hypothese  is  heel  specifiek.  Bijvoorbeeld:  ‘De  VS  moeten  geen  oorlogen  meer  voeren’  (=  these).  ‘De  VS  moeten  geen  oorlog  voeren  in  het  Midden‐Oosten’  (=  hypothese).  Een  hypothese  is  dus  meer  toegespitst dan een these.   Een stelling voor een informatief artikel kan niet specifiek genoeg  zijn. Daarom geef ik de voorkeur aan het begrip ‘hypothese’ voor  een stelling.   Overigens  kom  je  ook  het  begrip  ‘probleemstelling’  tegen  voor  een  stelling  die  handelt  over  een  probleem.  In  de  praktijk  van  informatieve teksten zal het vaak gaan om problemen, dus naast  ‘hypothese’  is  ‘probleemstelling  ook  een  goede  aanduiding  voor  onze stelling.    Als je je stelling kunt onderbouwen met concrete gebeurtenissen  en  voorbeelden,  dan  is  het  geen  stelling  meer,  maar  een  vaststelling (‘Zó is het!’). Je begint de research voor je artikel met  een  ‘stelling’,  maar  tegen  de  tijd  dat  je  klaar  bent  om  te  gaan  schrijven, is die stelling veranderd in een ‘vaststelling’. Hoe beter  je onderbouwing, hoe stelliger je kan zijn in je vaststelling.      Gebeurtenissen  Een  stelling  is  meestal  de  uitkomst,  de  optelsom  van  een  reeks  (opeenvolgende)  gebeurtenissen.  Spoor  die  afzonderlijke  gebeurtenissen op door je af te vragen: Wat gebeurt er stap voor  stap?    Formuleer  die  gebeurtenissen  vervolgens  zo  concreet  mogelijk.  Vraag  je  af:  Wat  is  daarvan  zichtbaar  of  anderszins  merkbaar?  (Zie stap 2. ‘Concretiseren’). Gebeurtenissen zijn dus observaties. 

203 

  Je  kunt  een  gebeurtenis  in  algemene  termen  formuleren  (Bijvoorbeeld:  ‘Starters  klagen  dat  ze  moeilijk  een  huis  kunnen  vinden in Utrecht’) of heel specifiek (Bijvoorbeeld: ‘Jan en Mieke  wonen drie jaar na beëindiging van hun studie nog steeds samen  op een studentenkamer van drie bij vier.’).    Er zijn drie mogelijkheden:     1. De gebeurtenis is vanzelf heel specifiek, omdat je hele verhaal  maar om één persoon of voorwerp handelt.    Bijvoorbeeld:  ‘De  NS  neemt  het  besluit  om  de  treinen  niet  meer  schoon te maken als ze vertraging hebben.’     Deze  formulering  behoeft  geen  specifieke  uitwerking  meer,  omdat het al een unieke gebeurtenis betreft (het gaat alléén over  de NS).    2. De gebeurtenis betreft een hele groep mensen of voorwerpen.  In dat geval kun je de gebeurtenis op twee manieren formuleren:    • Algemeen, zoals in het voorbeeld ‘Starters klagen etc.’  • En: Specifiek, zoals in het voorbeeld ‘Jan en Mieke wonen etc.’    3.  De  gebeurtenis  heeft  ook  betrekking  op  de  lezer.  Dan  is  het  meestal  overbodig  om  nog  eens  een  specifiek  geval  te  beschrijven. Bijvoorbeeld:    • Algemeen: ‘Mensen moeten elke dag drinken.’   • Specifiek: ‘Piet moet elke dag drinken.’    In de formulering van een algemene gebeurtenis kun je proberen  concreet  te  zijn  over  de  schaal  waarop  die  gebeurtenis  zich  voordoet:   • Hoeveel daders en/of slachtoffers zijn er?  • Hoe vaak gebeurt het?    Bijvoorbeeld:  ‘Tachtig  procent  van  de  ruim  duizend  starters  die  de  gemeente  Utrecht  heeft  ondervraagd,  antwoordden  dat  ze  geen betaalbaar huis konden vinden.’ 

204 

    Voorbeeld  Met een ‘voorbeeld’ bedoelen we een specifieke gebeurtenis zoals  hierboven beschreven. Vraag je af:    Welke specifieke gebeurtenis kan als voorbeeld dienen?    Een voorbeeld kun je beschrijven in scènes.  • Eerst stel je de hoofdpersoon voor: Wie is de hoofdpersoon?  Hoe ziet hij er uit?  • Dan  zijn  motief:  Wat  is  zijn  doel?  Wat  wil  hij  bereiken?  Waarom?  • Dan  zijn  daden:  Wat  doet  hij  om  zijn  doel  te  bereiken?  Welke concrete stappen onderneemt hij?   • En  tot  slot  de  climax,  de  slotscène:  Wat  is  het  resultaat?  Bereikt hij zijn doel?    Zoals gezegd is een voorbeeld niet altijd nodig.  Soms  kun  je  bij  één  gebeurtenis  juist  méérdere,  opzichzelfstaande voorbeelden geven.   En  soms  kun  je  één  voorbeeld  vanuit  meerdere  gezichtspunten  beschrijven,  bijvoorbeeld  dat  van  de  dader  en  dat  van  het  slachtoffer.    Toelichtingen  Nu  en  dan  ontkom  je  er  als  schrijver  niet  aan  om  even  in  te  breken in het verslag van gebeurtenissen teneinde kort iets uit te  leggen.  Bijvoorbeeld  over  de  achtergronden  van  een  persoon  of  van een gebeurtenis (geschiedenis, regels, afspraken). Of over de  werking  van  een  apparaat  (techniek).  Je  bent  dan  even  zélf  aan  het woord, in plaats van de hoofdrolspelers in je voorbeeld. Dit is  soms  nodig,  omdat  de  lezer  de  gebeurtenissen  anders  niet  goed  kan volgen.     Oorzaken, gevolgen en oplossingen  Je  kunt  je  stelling  uitbreiden  met  oorzaken,  gevolgen  en  oplossingen.   Hierdoor krijgt de stelling meer gewicht.  

205 

Door  in  te  gaan  op  de  (negatieve  of  positieve)  gevolgen  van  de  stelling, geef je aan hoe belangrijk het is om de stelling aandacht  te geven.  Door  de  oorzaken  te  beschrijven,  zet  je  de  stelling  in  een  logische lijn, waardoor ze geloofwaardiger wordt.  Betreft  de  stelling  een  probleem,  dan  ligt  het  voor  de  hand  om  ook  stil  te  staan  bij  mogelijke  oplossingen  voor  dat  probleem.  Ook dat geeft de stelling meer belang: over problemen die we niet  kunnen oplossen, halen we immers onze schouders op.    Oorzaken,  gevolgen  en  oplossingen  zijn  óók  ‘gebeurtenissen’.  Hun functie is echter niet – zoals van de andere gebeurtenissen –  om  je  stelling  te  onderbouwen,  maar  om  je  stelling  gewicht  te  geven.  Ook  bij  de  oorzaken,  gevolgen  en  oplossingen  kun  je  voorbeelden zoeken.    Concretiseren    De  kunst  is  om  de  stelling  en  de  gebeurtenissen  zo  concreet  mogelijk te formuleren. Dat wil zeggen: zo nauwkeurig mogelijk  en  zo  waarheidsgetrouw  mogelijk.  We  hebben  allemaal  de  neiging,  als  we  gebeurtenissen  moet  beschrijven,  louter  een  samenvatting  te  geven.  Of  een  oordeel.  Dat  is  namelijk  veel  gemakkelijker dan precies beschrijven wat je ziet, hoort, ruikt of  voelt.   Het is niet erg om de stelling eerst abstract te formuleren (als een  samenvatting of oordeel). Maar probeer onmiddellijk daarna of je  de uitspraak concreter kan maken. Daarbij helpt het als je jezelf  de  vraag  stelt:  Wat  kun  je  van  de  gebeurtenis  zien?  Een  goede  stelling en observatie moet je als het ware op het toneel kunnen  naspelen.  Bijvoorbeeld:  ‘Joost  steelt  van  Nadja’  is  moeilijk  te  verbeelden. De uitspraak is niet concreet genoeg (wát steelt Joost  en hoe?). Het is beter de stelling of observatie te beschouwen als  een  regieaanwijzing.  Een  uitspraak  die  wél  valt  na  te  spelen,  is  bijvoorbeeld:  ‘Joost  pakt  voorzichtig  de  portemonnee  uit  de  schoudertas van Nadja, terwijl zij met de rug naar hem toe staat’.    Een  ander  handigheidje  is  om  de  stelling  of  gebeurtenis  te  formuleren  als:  iemand  doet  iets.  Maak  zinnen  met  mensen  of  voorwerpen als onderwerp en een werkwoord om te beschrijven  wat  ze  doen.  Personen  en  handelingen  laten  sporen  na.  Ze  zijn  navolgbaar, aantoonbaar, concreet. 

206 

  Waarom zo moeilijk doen? Om drie redenen:   1.)  Hoe  concreter  de  formulering,  hoe  gemakkelijker  de  stelling  valt te onderbouwen. De formulering bevat immers de elementen  die je in je research moet opsporen: mensen en acties;   2.) Een concrete formulering is vaak duidelijker (en korter) dan  een  abstracte.  Het  komt  de  begrijpelijkheid  van  je  tekst  ten  goede;  3.)  Een  concrete  formulering  is  beeldend.  Het  helpt  om  bij  de  lezer een beeld op het netvlies te brengen van de gebeurtenis. En  beelden hebben veel meer impact dan abstracte woorden.  Als  je  abstract  schrijft,  snapt  de  lezer  waarschijnlijk  wel  wat  je  bedoelt,  maar  hij  voelt  het  niet.  Hij  beleeft  het  niet  mee.  Terwijl  uit onderzoeken blijkt (ga ook maar na bij jezelf) dat een gevoel,  of  een  geur  of  een  aanblik  een  lange  en  soms  diepe  indruk  kan  achterlaten. Veel dieper dan rationele woorden.    Beeldend schrijven    Maak niet teveel woorden vuil aan de gebeurtenissen. Vat ze kort  samen  in  eigen  woorden  en  presenteer  niet  méér  bronnen  dan  noodzakelijk. Beperk je tot de sterkste en belangrijkste bronnen.  Ook  de  toelichtingen  dienen  zo  kort  mogelijk  te  zijn.  Als  je  een  voorbeeld  beschrijft,  dan  moet  je  de  hoofdpersonen  aan  het  woord laten en dingen laten doen. Zelf blijf je op de achtergrond  (je tekent alleen op wat er gebeurt, zonder commentaar). Als het  noodzakelijk is af en toe iets toe te lichten, doe dat dan zo kort en  subtiel  mogelijk,  haast  zonder  dat  de  lezer  merkt  dat  een  reeks  spannende  gebeurtenissen  wordt  onderbroken  voor  een  paar  nuchtere mededelingen.     Reserveer  de  meeste  ruimte  in  je  verhaal  voor  de  voorbeelden.  Het mooiste is als het verhaal als het ware van het ene prachtige  en spannende voorbeeld naar het andere springt. De schrijver vat  tussendoor  af  en  toe  iets  samen  (de  gebeurtenissen)  of  legt  iets  uit  (de  toelichtingen),  maar  hij  doet  dat  zó  kort  dat  het  nauwelijks opvalt.     De  voorbeelden  bieden  namelijk  volop  ruimte  om  beeldend  te  schrijven. En zoals we zagen is dat de belangrijkste troef om een  sterke indruk achter te laten op je lezer. Maak daarom een kunst 

207 

van  het  beschrijven  van  mensen  (hoofdpersonen),  plaatsen  (locaties) en voorwerpen. Beschrijf ze treffend en gedetailleerd.    Stappenplan    Het  is  raadzaam  niet  bij  het  begin  te  beginnen.  De  opening  van  het  verhaal  is  meestal  een  taaie  kluif;  laat  die  maar  even  liggen.  Beter  is  het  te  beginnen  niet  met  de  éérste,  maar  met  de  belángrijkste alinea’s van je verhaal.     Dit kun je doen volgens het ABC‐stappenplan:    Schrijf:    A.  Aanleiding.   Waarom schrijf je dit artikel en waarom nú?    De  aanleiding  is  meestal  gelegen  in  de  actualiteit.  Roep  even  bij  de lezer in herinnering wat hij recent (waarschijnlijk) al over het  onderwerp in het nieuws heeft gelezen/gehoord/gezien. En voeg  daar  subtiel  aan  toe  dat  wat  in  dít  artikel  staat,  toen  nog  niet  bekend was… Kortom: het is allemaal nog véél erger, beste lezer,  dan u al dacht!    B.  Belang.   Waarom moet de lezer dit lezen? Hoe grijpt het onderwerp in in  het leven van de lezer?    Sla  een  brug  naar  de  lezer.  Op  welke  manier  komt  hij  met  het  probleem  in  aanraking?  Wat  merkt  hij  er  van  of  gaat  hij  er  van  merken?   Dit  is  ook  de  plek  om  de  omvang  van  het  probleem  te  beschrijven: hoeveel mensen hebben (krijgen) er mee te maken?  Op welke plaatsen?     C.  Conflict.  Het  thema  waar  het  hele  verhaal  om  draait.  De  stelling.  De  boodschap.  Het  probleem.  Wat  is  er  aan  de  hand?  Wat  klopt  er  niet? Wat gaat er anders dan verwacht?    

208 

Formuleer  zo  precies  mogelijk.  Schrijf  alleen  dingen  die  je  heel  zeker  weet;  die  je  kunt  onderbouwen  met  feiten.  Controleer  woord  voor  woord,  regel  voor  regel,  of  wat  je  schrijft  ook  overeenkomt met de ‘bewijzen’ die je hebt gevonden.  Deze alinea wordt straks niet de opening, maar wel het hart van  je artikel. Het is de belangrijkste alinea; de alinea waarin het hele  probleem  (conflict)  waarom  het  artikel  draait,  wordt  samengevat.   Nu,  als  het  niet  wil  lukken  om  het  nieuws  sterk  te  formuleren,  dan  ontbreekt  er  misschien  iets  aan  de  research.  Dat  is  met  schrijven  niet  op  te  lossen.  Je  zult  dan  aanvullende  research  moeten  doen  om  díe  feiten  boven  tafel  te  halen  die  het  nieuws  sterker maken.  Tip: Deze alinea kun je ook gebruiken voor een nieuwsbericht op  de één, als ankeiler van het grote verhaal.    Zo, je hebt nu de eerste en belangrijkste alinea’s op papier staan.   De rest van het artikel is onderbouwing.     Het  grootste  deel  van  het  artikel  zal  in  beslag  worden  genomen  door  de  ‘bewijsvoering’,  door  de  presentatie  van  alle  feiten  die  tot  de  conclusies  leiden  die  je  in  de  hoofdalinea’s  hebt  opgeschreven.  Dankzij  de  hoofdalinea’s  weet  je  in  deze  fase  precies  welke  feiten  wel  en  welke  níet  relevant  zijn  ter  onderbouwing.  Laat  niet  relevante  feiten  weg,  al  zijn  ze  nog  zo  sappig!  Wat  je  in  de  volgende  alinea’s  schrijft,  mag  in  elk  geval  nooit  in  tegenspraak zijn met de drie hoofdalinea’s. En het moet ook niet  teveel  over  andere  dingen  gaan  dan  in  de  hoofdalinea’s  is  aangekondigd.  De  drie  hoofdalinea’s  hebben  het  onderwerp  afgebakend. Hou je aan die afbakening!      Deel  de  onderbouwing  op  in  blokken.  Behandel  in  elk  blok  een  deel  van  het  probleem  (conflict):  meestal  een  oorzaak  of  gevolg  van het probleem (conflict).    Je kunt de blokken schrijven volgens de stappen D, E en F:    D.  Data.   Welke cijfers zijn er over de omvang van het (deel‐)probleem?   

209 

Hoe groot is het deelprobleem? Hoeveel mensen worden er door  getroffen?  Op  hoeveel  plaatsen  doet  het  zich  voor?  Hoe  lang  (of  sinds wanneer) is het aan de gang? Ga op zoek naar betrouwbare  getallen.     E.   Ervaringen.   Voer  mensen  op  die  het  (deel‐)probleem  aan  den  lijve  ondervinden  (ervaringsdeskundigen,  daders,  slachtoffers).  Laat  hen over concrete voorbeelden en gebeurtenissen praten.    De  bewijsvoering  is  het  ‘taaiste’  deel  van  het  artikel:  het  móet  erin, maar de naakte feiten zijn vaak niet erg aantrekkelijk. Soms  zijn  de  feiten  ronduit  kurkdroog:  denk  aan  data,  cijfers,  wetenschappelijk  onderzoek.  Je  zult  alle  zeilen  moeten  bijzetten  om  de  blokken  aantrekkelijk  te  maken.  Bedenk  bij  elk  blok  (deelprobleem)  wat  de  beste  (meest  treffende)  illustratie  is:  is  dat  een  personage?  Een  voorwerp?  Een  locatie?  Of  een  actie/handeling?  Maak  er  werk  van  deze  illustratie  mooi  op  te  schrijven. Dit is het kadopapier rond de ‘saaie’ data en feiten.     F.   Finishing touch  Rond  af  met  reacties  van  de  hoofdrolspelers  (wederhoor),  de  mogelijke  oplossingen  voor  het  (deel‐)probleem  en  een  intelligente, eigen analyse van de feiten.    Geef  alle  hoofdrolspelers  de  kans  krijgen  om  hun  zegje  te  doen.  Noteer  aan  het  eind  van  het  artikel  reacties  van  alle  belangrijke  spelers. Stel hen de vragen: Wist u dat dit aan de hand was? Wat  gaat u er aan doen? Wat moet er volgens u aan worden gedaan?    Schets hier ook wat de alternatieven zijn. Hoe kan het óók? Welke  voorbeelden  zijn  daarvan  (bijvoorbeeld  in  het  buitenland)?  Dat  geeft  een  positief  slot  aan  de  ellende:  Kijk  lezer,  er  is  een  alternatief binnen handbereik!    Wees  tenslotte  niet  te  bescheiden  om  in  een  paar  rake  zinnen  samen te vatten wat er volgens jou – na alles wat je gehoord en  gelezen hebt voor dit artikel – aan de hand is.     

210 

Het belangrijkste werk zit erop! Gun jezelf een pauze. Neem even  afstand van het artikel voordat je gaat nadenken over de opening  en  het  slot.  Deze  vergen  de  meeste  creativiteit,  dus  zorg  dat  je  hoofd leeg is als je hier aan begint.        1. Opening of inleiding    De eerste zinnen of alinea’s van het artikel hebben maar één doel:  de lezer bij zijn vestje grijpen!   De inhoud is hier ondergeschikt aan het effect. Het is niet erg dat  de lezer denkt: waar gaat dit in hemelsnaam over?! Tegen de tijd  dat hij zich die vraag stelt, is hij al verkocht. Bovendien: direct na  de opening krijgt hij antwoord op die vraag (in de alinea met het  nieuws/conflict),  dus  het  is  niet  erg  om  hem  eerst  even  in  spanning te houden.      Dit  gezegd  hebbende,  volgt  meteen  een  beperking:  de  persoon,  gebeurtenis  of  beschrijving  in  de  opening  moet  natuurlijk  wel  met  de  rest  van  het  artikel  te  maken  hebben.  Sterker  nog:  het  moet een treffend voorbeeld zijn van waar het artikel over gaat.    De meest gebruikte openingsvormen zijn:    Citaat  Het artikel begint met een pikant citaat.    Sfeerbeschrijving  Het artikel begint met een beschrijving van een persoon, plaats of voorwerp.    Vraag  Het artikel begint met een vraag die de schrijver stelt (uit naam van de lezer).    U‐opening  Het artikel begint ermee de lezer direct aan te spreken: ‘Stel dat u …’    Anekdote  Het  artikel  begint  met  een  grappig  voorval  dat  illustratief  is  voor  het  onderwerp.    Minder  gebruikt  door  journalisten  (wel  door  romanciers!)  en  daarom  warm  aanbevolen:   

211 

Mysterie   Het artikel begint met een handeling, maar er wordt nog niet verklapt om wie  of wat het precies gaat    Actie  Het artikel begint met actie, een spannende handeling, die (zo zal later blijken)  met het onderwerp te maken heeft. (Denk aan James Bondfilms)   

212 

Met de deur in huis (In medias res)  Het artikel begint midden in het verhaal, op een spannend punt. Daarna wordt  de voorgeschiedenis (hoe het tot dat punt gekomen is) pas verteld.    Contrast  Het artikel begint met een treffend contrast: Voor een forse vent krijgt Jan erg  snel tranen in zijn ogen.    Raadsel of paradox  Het  artikel  begint  met  een  raadsel  of  een  schijnbare  tegenstelling.  Uiteraard  wordt verderop in het artikel de oplossing gegeven.    Schokkend cijfer  Het  artikel  begint  met  een  schokkend  cijfer.  Moet  wel  een  cijfer  zijn  dat  de  lezer niet eerder heeft gehoord of gelezen, want dan is de verrassing weg.     Dialoog  Het  artikel  begint  midden  in  een  spannende  dialoog  (tussen  mensen  die  het  niet met elkaar eens zijn)    Geschiedenis  Het artikel begint met de geschiedenis van het onderwerp. Moet wel spannend  zijn! 

     2. Slot    Het  doel  van  het  slot  is  de  lezer  nog  één  keer  door  elkaar  te  schudden. Dit is de laatste kans om het artikel bij de lezer in het  geheugen te branden. Het slot moet onvergetelijk zijn.   Je  hoeft  in  het  slot  géén  conclusie  te  trekken!  De  conclusie  van  het verhaal heb je eerder al vermeld, namelijk aan het begin van  je  artikel,  in  de  alinea  met  het  nieuws/conflict.  Je  hebt  dus  de  handen vrij om iets moois te doen met de laatste regels.    In  plaats  van  met  een  conclusie,  is  het  mooier  te  besluiten  met  een  samenvatting  –  maar  dan  wel  een  hele  subtiele,  verpakt  in  een:    Anekdote  Het artikel eindigt met een grappig voorval dat het probleem of de oplossing  subtiel samenvat.    Actie  Het  artikel  eindigt  met  een  actie  (handeling)  waarin  hele  verhaal  is  samengevat. 

213 

 

214 

Citaat  Het artikel eindigt met een krachtig citaat, dat het verhaal mooi samenvat.    Andere manieren om te eindigen, zijn:    Cirkel  Het  einde  grijpt  terug  naar  een  gebeurtenis  uit  de  opening  (maak  de  cirkel  rond).    Sfeerbeschrijving  Het  artikel  eindigt  met  de  beschrijving  van  een  persoon,  plaats,  voorwerp  of  handeling  die  subtiel  weergeeft  wat  er  naar  aanleiding  van  het  verhaal  misschien zal gaan gebeuren…    Uitsmijter  Het  artikel  eindigt  met  een  doordenker,  een  paradox  of  een  knipoog  naar  de  lezer.    Protagonist  Het artikel eindigt met een handeling of citaat van de protagonist waarin deze  aangeeft wat er is veranderd of wat er gaat veranderen… 

    Stijl    Beeld  Schrijf  beeldend.  Alsof  je  door  de  lens  van  een  camera  kijkt.  Show,  don’t  tell!  –  beschríjf  in  plaats  van  te  interpreteren.  Zeg  niet: Er waren twee doden, maar: Er bleven twee lichamen achter  in een plas bloed. Doe alsof je door een camera kijkt. Vraag je af:  als  ik  het  probleem  moest  filmen,  wat  zou  ik  dan  laten  zien.  Beschrijf  dát.  Beschrijf  wat  er  te  zien,  horen,  ruiken,  voelen,  proeven valt.    Spanning  Spanning  is  niets  anders  dan…  onzekerheid  over  de  afloop.  Zo  lang  de  kans  bestaat  dat  er  nog  iets  gaat  gebeuren,  is  er  sprake  van  spanning.  Waar  actie  is,  is  óók  spanning.  Actie  betekent  immers  beweging,  en  wat  nog  beweegt  heeft  een  ongewisse  uitkomst.    Er  is  spanning  door  het  hele  artikel.  Dat  noemen  we  de  ‘grote  spanningsboog’.  Als  aan  het  begin  van  het  artikel  een  probleem 

215 

(conflict)  wordt  geïntroduceerd,  dan  is  de  oplossing  van  dat  conflict (de ontknoping) het einde van de spanningsboog.    In onderzoeksartikelen zit een grote spanningsboog als er in het  begin een tipje van de sluier wordt opgelicht (zie hierboven) en  aan  het  einde  de  belofte  wordt  ingewilligd  in  de  vorm  van  een  schokkend  feit  (oorzaak,  gevolg,  omvang,  dader  of  slachtoffer)  dat je in de nieuwsalinea had achtergehouden.     Je  kunt  ook  spanning  aanbrengen  in  de  alinea’s.  Dat  heet  een  ‘kleine spanningsboog’.   Een  gangbare  techniek  is  om  elke  alinea  te  schrijven  als  een  omgekeerde  piramide,  waarbij  je  naar  de  punt  toeschrijft.  De  punt, in dit geval, is de climax. Twee voorbeelden:    Lisette is woest. Al weken wordt ze door haar zusje gepest. Haar  favoriete  beer  is  uit  elkaar  getrokken,  haar  mooie  vlechten  zijn  afgeknipt  en  nu  zit  ze  met  een  verfrommeld  kleurboek  in  haar  handen. Met stijf dichtgeknepen ogen zint ze op wraak.     Eerst  is  haar  favoriete  beer  uit  elkaar  getrokken.  Toen  zijn  haar  mooie  vlechten  afgeknipt.  En  nu  zit  ze  met  een  verfrommeld  kleurboek  in  haar  handen.  Al  weken  wordt  Lisette  door  haar  zusje gepest. Ze is woest!    Het eerste voorbeeld begint als het ware met een paukenslag en  eindigt  (in  de  climax)  met  tromgeroffel.  Het  tweede  voorbeeld  heeft  een  omgekeerd  verloop:  het  begint  met  tromgeroffel,  gevolgd door een paukenslag aan het eind (de climax).    Andere manieren om spanning te creëren:    Chronologie  Een chronologisch verteld verhaal is spannend omdat er een ontwikkeling in  zit.    Tijdbom  Nog spannender wordt een chronologie als er in het verhaal een paar keer een  tijdsaanduiding wordt gegeven. De tijd lijkt dan weg te tikken. |Bijvoorbeeld:  Maandag 12 november, vier uur ’s middags. Buiten woedt een sneeuwbui als  An de garagedeur opent…     Meer variaties met tijd: 

216 

  Foreshadow (Vooruitblik)  Geef  alvast  een  voorproefje  van  wat  nog  gaat  komen.  Bijvoorbeeld:  An  wist  toen nog niet dat de sneeuwbui in een storm zou veranderen…     Cliffhanger (Open einde)  Schakel als het spannend wordt ineens over naar een ander, parallel, verhaal.  Laat de lezer letterlijk hangen op het spannendste moment. Bijvoorbeeld: Als  An met haar twaalf jaar oude Fiat Panda de donkere straat indraait, merkt ze  dat  haar  ruitenwissers  het  niet  doen.  Op  dat  moment,  elders  in  de  stad,  belt  politiecommissaris Joost zijn vrouw dat hij later naar huis komt, omdat hij een  haastig ingerichte calamiteitenpost moet leiden…     Parallelverhalen  Vertel  een  verhaal  vanuit  het  perspectief  van  twee  of  drie  verschillende  personen  (zoals  hierboven)  en  wissel  af  tussen  hun  belevenissen.  Of  switch  tussen  verschillende  plaatsen.  Bijvoorbeeld:  Joost  geeft  een  klap  op  de  koffiemachine in de hoek van de meldkamer , maar er komt geen druppel uit.  ‘Kloteding’, vloekt hij. ‘Als ze maar niet denken dat ik hier de hele nacht zonder  koffie  bij  de  telefoon  ga  zitten!’  ‘Takke!’  roept  An  tegen  haar  donkere  dashbord. ‘Takke! Als ik die monteur tussen mijn vingers krijg die vorige week  mijn APK‐keuring heeft gedaan!’ 

  Verder:   

Contrast, tegenstelling  Contrasten  zorgen  voor  spanning.  Tegenstellingen  moeten  immers  worden  overbrugt, niet waar? Of ze monden uit in conflicten. Bijvoorbeeld: Terwijl ze  stopt,  midden  op  straat  –  waar  is  ze  eigenlijk?  vullen  haar  ogen  zich  met  warme tranen. De wind huilt om haar auto. Zelfs de zijramen zijn nu  helemaal  besneeuwd. Gisteren om deze tijd lag ze voor de open haard, in de armen van  Joris, haar nieuwe vriend, en maakten ze grappen over haar oude Panda…          Mysterie   Beschrijf  iets  of  iemand  zonder  de  identiteit  meteen  prijs  te  geven.  Bijvoorbeeld: Een kwartier geleden nog stond Joost met zijn jas in de hand om  naar huis te vertrekken, maar nu kan hij zijn ogen niet afhalen van het kastje  in  de  hoek.  Het  was  hem  eerst  niet  opgevallen,  tot  een  jongere  collega  er  bij  kwam  staan  en  druk  allerlei  toetsjes  begon  in  te  drukken.  Het  was  geen  computer. Het was kleiner en er was geen scherm…    In‐ of uitzoomen  Ga van groot naar klein of andersom. Bijvoorbeeld: Het hele land had last van  de  sneeuwstorm.  Vliegtuigen  werden  aan  de  grond  gehouden.  Treinen  stonden  stil.  Opgewonden  nieuwsbulletins  volgende  elkaar  op  op  tv.  Amsterdam  reageerde  zoals  altijd  op  rampen:  gelaten.  Wie  niet  naar  buiten  hoefde  bleef  binnen,  en  wie  wél  naar  buiten  moest,  ook.  Er  was  niemand  die  op dit moment op dit deel van de Herengracht hoefde te zijn. Anders had hij of 

217 

zij gezien dat er een klein autootje stilstond, met de lampen aan maar zónder  ruitenwissers – en met één wiel boven het water van de gracht.    Joost  wrijft  over  het  insigne  op  zijn  uniform.  Hij  kan  zich  de  dag  nog  herinneren  dat  hij  zijn  eerste  uniform  kreeg  aangemeten.  Het  was  warm  die  dag,  en  de  politierekruten  stonden  sloom  en  slungelig  in  de  rij.  Zijn  lichting  was later goed terecht gekomen. Daar kon hij trots op zijn. Dat was in de dagen  dat  de  politie  nog  wat  vóórstelde.  Tegenwoordig  heeft  niemand  in  deze  stad  meer respect voor een uniform. En niet alleen in deze stad…    Actie  Actie  is  spanning.  Want  wat  beweegt,  kan  nog  alle  kanten  uit;  de  afloop  is  ongewis.   Je  kunt  letterlijk  actie  in  het  verhaal  brengen  door  handelingen  of  gebeurtenissen te beschrijven. Andere manieren:   Gebruik veel werkwoorden: werkwoorden drukken immers actie uit.   Breng  voorwerpen  tot  leven:  schrijf  niet:  Het  onweert,  maar:  De  wolken  botsen op elkaar. Laat voorwerpen dingen doen. 

   

Tot slot:    Herschrijven, herschrijven  Een verhaal is nooit af met de eerste versie. Schrijven is schaven.  Kijk op de volgende manier kritisch naar je eerste versie:    Klopt alles wat er staat?   Kan ik elke bewering onderbouwen? Zijn overal precies de juiste  woorden gebruikt? Wordt er nergens overdreven en toch overal  zo krachtig mogelijk geformuleerd?    Op  Amerikaanse  redacties  spreken  ze  van  ‘line‐by‐line‐editing’.  Daarmee  bedoelen  ze  dat  een  onderzoeksverhaal  letterlijk  regel  voor  regel  tegen  het  licht  wordt  gehouden.  Elk  citaat  en  elke  bewering  wordt  gecontroleerd  en  voor  de  zekerheid  teruggezocht in de aantekeningen en documenten die tijdens de  research  zijn  verzameld.  Het  spreekt  voor  zich  dat  ook  alle  persoonsnamen en alle cijfers in het verhaal worden nagekeken –  een typefout is snel gemaakt!    Is het allemaal duidelijk?  Wordt  alles  uitgelegd?  Is  alles  op  de  eenvoudigst  mogelijke  manier  opgeschreven?  Vooral  op  dit  punt  is  met  herschrijven  veel te winnen: hak ‘moeilijke’ zinnen in stukjes; vervang alle niet 

218 

alledaagse  woorden  door  eenvoudiger  alternatieven.  Een  kind  van twaalf moet het kunnen begrijpen. Schrijf zó, dat de leek het  begrijpt, en de deskundige er geen fouten in kan ontdekken!   

219 

Zie ik het allemaal vóór me?  Zijn  alle  hoofdpersonen  voldoende  beschreven?  Zijn  relevante  locaties beschreven? Zit er genoeg beeld in het verhaal?    Zit er tempo in het verhaal?  Is  het  verhaal  van  begin  tot  einde  spannend?  Zijn  er  genoeg  actiescènes? Worden er nergens onnodig lange zinnen gebruikt?  Staan  er  zinnen  in  die  weg  kunnen  worden  gelaten  (zogenaamd  ‘dood  hout’)?  Zijn  alle  overgangen  (tussen  alinea’s  en  tussen  blokken) soepel? Blijf je met lezen nergens ‘haken’?    Literatuur    Jon Franklin, Writing for story. Craft secrets of dramatic nonfiction by a two‐ time Pulitzer Price winner, Plume 1986    Robert  S.  Boynton,  The  New  New  Journalism.  Conversations  with  America’s  best nonfiction writers on their craft.    Leonard Witt (ed.), The complete book of feature writing, 1991    Burger & De Jong, Handboek stijl, SDU    Donkers & Willems, Journalistiek schrijven voor krant en vakblad 

220 

Structuur (van blokken)    Vooruitblik    Thema (één zin) 

  Inleiding    Actie 

  Plaats/weer 

  Dader 

  Slachtoffer 

  Citaat 

  Samenvatting   

Hoofdpersoon    Voorwerp 

  Ik   

Doel    Doel, motivatie   

Chronologie    Handelingen 

  Ervaringen 

  Omvang   

  Geschiedenis 

  Locatie   

  Weer 

  Geschiedenis 

  Gebeurtenissen   

Toelichtingen    Wetten / afspraken 

  Financiën 

Beschrijvingen    Voorwerpen 

Climax    Resultaat    Herhaling (eventueel)    Andere hoofdpersoon / ander voorwerp    Vooruitblik    Thema van volgende paragraaf (één zin)   

 

221 

  Protagonist   

222 

Werkplan        1. Chronologie     Maak een lijst van deskundigen in 'Personen'.  Zoek documenten (via On the record) en begin een lijst in 'Documenten'.  Lees de documenten.  Interview de deskundigen.   Noteer de antwoorden in 'Chronologie'.  

  

2. Hypothese     Welk probleem is slechts in kleine kring bekend, maar heeft grote gevolgen voor de lezer?  Formuleer een hypothese volgens: A doet B (met: dader, actie, middel, locatie, slachtoffer en motief)  Verdeel de hypothese in kleinere (chronologische) stappen (deelhypotheses) 

  

3. Reporting for story     Vraag je bij elke stap af: Wat wil ik laten zien?  Bedenk voor elke stap wie er hoofdrollen spelen: daders, slachtoffers, getuigen…  Bedenk per hoofdrolspeler een story (motief) en een aantal scènes (handelingen).  Welke hoofdrolspelers moet ik interviewen en/of volgen? Maak een lijst in 'Personen'.   Welke primaire documenten doen verslag van de gebeurtenis?  Welke plaatsen moet ik bezoeken voor een beschrijving of reportage?  Welke voorwerpen moet ik beschrijven?  Doe interviews met daders, slachtoffers en getuigen.  Maak reportages waar nodig.  Noteer de beschrijvingen onder 'Story'. 

  

4. Reporting for facts     Vraag je bij elke story af: welke achtergrondkennis heeft de lezer nodig om de scènes te kunnen begrijpen  en/of op hun belang te kunnen beoordelen?  Verdiep je indien nodig in: omvang, wetten/afspraken/plannen, geschiedenis, alle daders, alle slachtoffers,  het motief, voorwerpen, financiën, locatie.  Interview daarvoor deskundigen.  En gebruik secundaire documenten.  Vat de achtergrondinformatie samen onder 'Summary'. 

  

223 

5. Alternatief     Vraag deskundigen, daders, slachtoffers en toezichthouders naar hun reactie.  Vraag hen naar alternatieven (vroeger of elders).  Laat het alternatief zien door een story. 

 

224 

Hoe ‘verkoop’ je een onderzoek?        1.  Presenteer,  op  hooguit  één  of  anderhalf  A‐vier,  een  nauwkeurig ‘aanvalsplan’:      1. Hypothese   Wat is er mogelijk aan de hand? Wat wil je gaan uitzoeken?  Formuleer zo concreet mogelijk, volgens de formule: A doet B.    2. Gevolgen  Welke mogelijke (ernstige) gevolgen heeft dit nieuws? Wie wordt  er getroffen? Wie is het slachtoffer? Formuleer weer zo concreet  mogelijk, volgens de formule: A doet B.    3. Oorzaken  Welke oorzaken zijn er mogelijk voor het nieuws? Hoe heeft het  zo  ver  kunnen  komen?  Wie  heeft  ervoor  gezorgd  dat  dit  kon  gebeuren?  Formuleer  weer  zo  concreet  mogelijk,  volgens  de  formule: A doet B.    4. Maximum hypothese  Wat  is  de  wildste  hypothese  die  je  kunt  bedenken?  Wat  is  grootste  nieuws  dat  je  misschien  kunt  onthullen?  Wat  is  onwaarschijnlijk,  maar  niet  onmogelijk?  Formuleer  weer  zo  concreet mogelijk, volgens de formule: A doet B.    5. Minimum hypothese  Wat  is  het  minste  dat  je  wilt  aantonen?  Wat  moet  er  van  jou  minstens aan de hand zijn om het onderzoek te rechtvaardigen?  Wat  kun  je  na  het  onderzoek  in  elk  geval  schrijven  (ook  als  het  geen  groot  nieuws  is)?  Formuleer  weer  zo  concreet  mogelijk,  volgens de formule: A doet B.    6. Bronnen  Bedenk  bij  elke  deelhypothese:  welke  bronnen  zijn  hiervoor  voorhanden?  Denk  zowel  aan  personen  om  te  interviewen  als  aan documenten. 

225 

(Je hoeft de bronnen niet op te zoeken, maar het mag natuurlijk  wél!  Gebruik  je  fantasie  en  de  checklisten  uit  de  lessen  om  bronnen te bedenken.)     7. Tijdplanning  Bedenk  bij  alle  bronnen  uit  punt  5:  hoeveel  tijd  zou  het  kosten  om die te vinden en te interviewen of te lezen? Maak gewoon een  inschatting. Hoeveel tijd denk je in totaal nodig te hebben voor je  onderzoek (exclusief het schrijven, draaien, monteren etc.)    Maak een realistische planning:            

een telefonisch interview duurt gemiddeld 45 minuten  een interview face to face duurt gemiddeld anderhalf uur (exclusief reistijd!)  elk bron spreek je gemiddeld drie keer aan de telefoon (reken per bron alles bij elkaar  ongeveer anderhalf uur interviewtijd)  een webhunt op internet duurt een halve werkdag  een reportage ter plekke kost een halve tot hele werkdag  uitwerken (intikken) van interviewaantekeningen kost net zoveel tijd als het interview  zelf  schrijven duurt twee dagen  reken voor het herschrijven ook twee dagen. 

    Houd er rekening mee als je ingewikkelde dingen vraagt, dat de  antwoorden  soms  wel  een  week  of  langer  op  zich  kunnen  laten  wachten. Zet de ingewikkelde vragen het eerste uit!    Minimumhypothese  Welk nieuws komt er minimaal uit, denk je?    Maximumhypothese  En wat is de maximale knaller?    Follow ups  Welke follow ups kun naar verwachting allemaal maken: nieuws,  reportages, interviews.      2. Argumenten vóór onderzoeksjournalistiek:    1. Je  maakt  eigen  nieuws  voor  de  krant  (concurrentievoordeel!)  2. Eigen nieuws leidt tot stijging losse verkoop (en misschien  wel nieuwe abonnees) 

226 

3. Het  onderzoek  gaat  over  iets  wat  de  lezers  aan  het  hart  gaat. De krant laat daarmee zien dat ze haar lezers serieus  neemt.   4. Belangrijk eigen nieuws vergroot het gezag van de krant.  Adverteerders staan graag in een gezaghebbende krant! 

  Kortom:  er  zijn  hele  goede  commerciële  redenen  om  af  en  toe  onderzoek te doen.  Zie voor meer (commerciële) argumenten:    Philip Meyer, The Vanishing Newspaper. Saving Journalism in the  Information Age (2004)     Bill Kovach en Tom Rosenstiel, The Elements of Journalism: What  Newspeople Should Know and the Public Should Expect (2001)     

227 

Aan de slag... 

      Deel 1  HIER BEN IK!      Stap 1  Herhaal tegen jezelf, net zolang totdat je het zelf gelooft en je het  zonder  met  de  ogen  te  knipperen  hardop  tegen  anderen  kunt  zeggen:    Journalist is een uitzonderlijk beroep. Een journalist probeert de  wereld uit te leggen op een eenvoudige én eerlijke manier, zodat  iedereen, ongeacht ras of stand, daar in zijn leven voordeel mee  kan doen. Deze opdracht tilt de journalist tot het eenzame niveau  waarop  ook  verstandige  leraren  en  liefhebbende  ouders  zich  bevinden. Behoudens ouders, leraren en journalisten is niemand  te vertrouwen!    Journalistiek is een moeilijk ambacht. Als het makkelijk was, zou  journalistiek  niet  op  een  Hogeschool  worden  onderwezen.  Je  moet  leren  uit  veel  informatie  (en  er  is  nog  nooit  zoveel  informatie  beschikbaar  geweest  dan  de  laatste  jaren!)  hoofdlijnen en objectieve feiten te destilleren. Daarvoor bestaan  gelukkig  allerlei  middelen,  zoals  het  hidden  web,  hypotheses,  record  keeping,  data‐analyse,  forensisch  interviewen,  document  tracing,  story  telling  en  nog  veel  meer.  Laat  dat  maar  aan  journalisten over!    Stap 2  Verken het terrein waarover je gaat berichten. Wie worden in de  toekomst misschien je belangrijkste bronnen, je betrouwbaarste  bondgenoten?    Ga kennis maken bij inspectiediensten, controle‐instanties en de  politie  en  zorg  dat  je  goede  vrienden  wordt.  Zij  doen  hetzelfde  werk  als  jij,  alleen  beschikken  ze  meestal  over  effectievere  opsporingsmiddelen.    

228 

Zoek  ook  vrienden  bij  hulpverlenende  instanties:  vakbonden,  belangenorganisaties, patiëntenplatforms, watchdogs etc. Zij zijn  net  zo  kritisch  over  de  overheid  en  grote  ondernemingen  als  jij,  maar  beschikken  (wederom)  vaak  over  méér  middelen  (bijvoorbeeld: leden) om aan informatie te komen.    Zet de websites van je nieuwe ‘vrienden’ onder favorieten. Maak  RSS‐feeds van hun websites: zorg dat het laatste nieuws van deze  websites automatisch in je feeder loopt.   Abonneer  je  op  hun  e‐nieuwsbrieven.  Ga  naar  hun  persconferenties. Bel af en toe zomaar om een praatje te maken.    En  verzamel  vanaf  nu  alle  telefoonnummers  waarop  je  je  hand  weet te leggen. Doe dat in je pc!      Deel 2  HOT WIRE JE PC!      Stap 3  Maak van je PC een controlepaneel waarbij vergeleken de cockpit  van een Boeing 747 een Early Learning Center lijkt. Zorg dat je in  elk geval de volgende programma’s binnen handbereik hebt:    Een  krachtige  browser.  Mozilla  Firefox  is  stabieler  (minder  virussen) en gebruiksvriendelijker dan MS Explorer.    Een praktisch e‐mailprogramma dat alle aangehechte bestanden  in  e‐mails  kan  openen.  Outlook  voldoet  uitstekend.  Vista‐ gebruikers:  schakel  over  op  G‐mail  (van  Google)  of  op  Mozilla  Thunderbird!    Winzip 11.0. Om grote, gezipte (= gecomprimeerde) bestanden te  kunnen downloaden van internet.    Een  RSS  Reader.  Om  RSS  feeds  van  websites  te  kunnen  ontvangen.  Abonneer  je  (gratis)  op  Bloglines  of  (betaald)  op  Feeddemon of Newzcrawler.   

229 

Genoeg  ruimte  (minstens  80  GB)  op  je  harde  schijf.  Koop  eventueel een externe harde schijf. Zorg dat je indien nodig alles  kan downloaden.    Een  desktop  searcher.    Om  alle  documenten  en  e‐mails  op  je  computer  snel  te  kunnen  terugvinden.  Kies  Copernic  of  Google  Desktop (gratis) of koop X1 (50 dollar).     Een  PDF‐lezer.  Zorg  dat  je  Portable  Document  Files  (pdf’s)  kan  openen.  Koop  Adobe  Acrobat  7.0  de  professionele  versie.  Deze  biedt  de  mogelijkheid  om  tabellen  uit  pdf’s  in  een  handomdraai  om te zetten naar Excel.     Skype.  Om  te  bellen  met  de  hele  wereld  voor  niks  of  weinig.  Gebruik Skype Recorder om Skype‐gesprekken automatisch op te  nemen.    Tiptel  Voicerecorder.  Met  dit  kleine  kastje  (80  euro)  kun  je  telefoongesprekken met je vaste lijn automatisch opnemen op je  computer.    Express  Scribe.  Een  gratis  programma  om  opgenomen  gesprekken comfortabel af te luisteren.    Een  backup‐programma.  Automatisch  backups  maken  van  documenten  kan  goedkoop  via  internet.  De  Data  Deposit  Box  is  een hele goede en goedkope.    Een  encyclopedie.  De  Encyclopaedia  Brittannica  is  fenomenaal!  Daar  kan  Google  niet  tegenop.  Veel  betrouwbaarder  en  uitgebreider dan Wikipedia.     Google Notebook. Om snel en makkelijk fragmenten uit websites  te knippen en te bewaren.    Google Alerts. Om gealarmeerd te worden als er nieuwe pagina’s  op  internet  verschijnen  met  door  jou  opgegeven  trefwoorden  erin.   

230 

Digitaal  Dossier.  Om  gemakkelijk  aantekeningen,  telefoonnummers, vragen en documenten te bewaren. Download  een kopie van www.luuksengers.nl.    Als  je  (enkele  van)  deze  progamma’s  op  je  werk  niet  op  de  pc  mag  zetten  (wegens  veiligheidsrisico’s),  werk  dan  op  een  stand  alone computer, bijvoorbeeld een laptop. Laat je door de collega’s  van  automatisering  niet  voorschrijven  wat  jij  nodig  hebt  om  je  werk goed te kunnen doen!     Zet  verder  de  volgende  sites  in  elk  geval  onder  je  favorieten,  omdat je ze dagelijks nodig zult hebben:    Journalinks.be.  Pagina  met  ongelooflijk  veel  links  naar  officiële  sites  in  België.  Speciaal  voor  journalisten.  Bevat  ook  info  over  Computer‐Assisted Reportingtechnieken.     On  the  record.nl.  Nederlandstalige  pagina  met  links  naar  alles  wat  een  journalist  nodig  heeft.  Inclusief  zoektips  en  links  naar  journalistieke organisaties in de hele wereld.    Fonds Pascal Decroos. Al wat er op journalistiek gebied in België  beweegt,  zelfs  al  sluipt  het  stilletjes,  gaat  niet  ongemerkt  aan  deze site voorbij.    Voelspriet.nl.  Hét  forum  voor  professionals  die  de  laatste  zoektips met elkaar uitwisselen. Gehaat en gevreesd door Google!    VVOJ.be.  De  site  van  de  Vlaams‐Nederlandse  Vereniging  van  Onderzoeksjournalisten.  Bevat  een  kenniscentrum  met  tips,  handleidingen,  boeken,  databases,  contacten  etc.  Alles  om  onderzoek makkelijker en aantrekkelijker te maken.   

231 

Deel 3 – GA GRAVEN!      Stap 4  Voor een artikel of uitzending kun je systematisch (zodat je niets  vergeet) als volgt te werk gaan:          Maak een chronologie  1.    Maak  een  (eerste)  lijst  van  contactpersonen  (bijvoorbeeld  in  het  Digitale Dossier)  2.    Zoek  websites,  databases  en  documenten,  bijvoorbeeld  via  On  the  record en Journalinks.be.  3.    Bewaar  de  websites:  onder  favorieten,  op  de  harde  schijf  of  in  Google Notebook.  4.    Noteer de websites en documenten in een lijst (bijvoorbeeld in het  Digitale Dossier).  5.    Maak  RSS‐feeds  van  belangrijke  websites.  Eventueel  met  trefwoordenzoeker.  6.    Maak Google Alerts van het onderwerp.  7.    Abonneer je op relevante e‐nieuwsbrieven van organisaties.  8.    Lees de websites, nieuwsbrieven en documenten. Kopieer passages  en plak ze in één document (bijvoorbeeld in het Digitale Dossier).  9.    Interview  deskundigen.  Vraag  hen  naar  belangrijke  afspraken,  problemen en geldzaken betreffende het onderwerp.  10. Bewaar  de  aantekeningen  in  een  chronologie,  onder  de  kopjes:  afspraken, problemen en geldtransacties.  11. Controleer de chronologie op afwijkingen: Staan alle oorzaken en  gevolgen in de chronologie? Zitten er grote sprongen in de tijd in  de chronologie? Gebeuren er dingen gelijktijdig die niet gelijktijdig  kúnnen gebeuren? Worden alle afspraken keurig nagekomen? Hoe  verhouden  uitgaven  zich  tot  inkomsten?  Ga  op  zoek  naar  de  ontbrekende feiten. 

 

232 

  Maak een hypothese  12. Maak een hypothese. Formuleer de hypothese (het nieuws) als: A  doet  B.  En  werk  de  hypothese  verder  uit:  Wat  zijn  de  mogelijke  ernstige gevolgen van het nieuws? Wat zijn de mogelijke oorzaken  van  het  nieuws?  Formuleer  deze  ook  als  A  doet  B,  zodat  het  verhaal dat je in je hoofd hebt in drie zinnen is samengevat. 

    Reporting for facts  13. Interview  deskundigen  over  de  hypothese  en  deelhypotheses.  Vraag  daarbij  ook  naar  andere  bronnen  (personen  en  documenten).  14. Noteer  de  feiten  in  een  apart  document  (bijvoorbeeld  in  het  Digitale Dossier).  15. Pas indien nodig de (deel)hypothese(s) aan. 

    Reporting for story  16. Vraag je bij elke deelhypothese af: Wat wil ik laten zien?   17. Bedenk  voor  elke  stap:  Wie  spelen  er  de  hoofdrollen:  welke  daders,  slachtoffers,  getuigen…  Welke  hoofdrolspelers  moet  ik  interviewen en/of volgen? Maak een lijst.   18. Bedenk  per  stap  een  verhaal  (story)  met  één  hoofdrolspeler,  een  motief,  een  actie  en  een  decor.  (Elke  scène  kent  eenheid  van  hoofdpersoon, plaats en tijd!)   19. Welke primaire documenten doen verslag van de gebeurtenis? Ga  hiernaar op zoek.  20. Welke  plaatsen  moet  ik  bezoeken  voor  een  beschrijving  of  reportage? Ga er heen?  21. Welke voorwerpen moet ik beschrijven? Beschrijf ze.  22. Interview daders, slachtoffers en getuigen.   23. Noteer  de  beschrijvingen  in  één  document  (bijvoorbeeld  in  het  Digitale Dossier). 

    Slot  24. Vraag alle betrokkenen om oplossingen voor het probleem. Ga op  zoek naar alternatieven.  25. Laat de oplossingen zien door een verhaal. 

   

233 

Deel 4 – STAY TUNED!      Stap 5  Probeer  voeling  te  houden  met  ontwikkelingen  in  je  vak.  De  journalistiek verandert razendsnel! Blijf op de hoogte van nieuwe  technieken en computerprogramma’s en discussieer mee over de  toekomst van ons vak.     Bezoek  de  volgende  platforms  regelmatig  (of  laat  je  RSS‐reader  dat doen):    Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ)    Investigative Reporters and Editors (IRE)    Fonds Pascal Decroos    De Nieuwe Reporter    Journalinks.be    Naast  de  Journalist  in  Vlaanderen  bestaan  er  in  het  buitenland  ook  uitstekende  (eigenlijk  veel  betere)  vakbladen  over  journalistiek. Ga eens op zoek naar:      The Columbia Journalism Review    American Journalism Review 

234 

235 

      Handleiding bij het   Digitaal Dossier 

236 

Manual for Digital File 

Make a copy  Download the Digital File template.  Keep always one empty template on your pc. Make a copy of this original file  every time you open an new Digital File to work in and save the copy under a  different name, like: ‘Digital File My Subject’.    It is highly recommended to work in copies, not in the original files! That way,  you have always a backup of the former version of the file when things go  haywire (as they sometimes do in Excel!).      Open the dossier  When you open the Digital File template you get a security warning. Choose the  option ‘Disable macros’ , since the document does not contain any macro’s.       FILL IN  The Digital File (based on an Excel Workbook) consists of six sheets that you  can open separately by clicking on the black tabs at the bottom of the page.:    1. Contacts  2. Documents  3. Outline  4. Fact sheet  5. Time  6. Expenses    Here is how you can fill in data in the sheets:  

 

237 

Contacts      Column:      Action   

  Date      Time      ∑ 

  Contact person   

  Questions      Log 

  Fill in:         What do I have to do? What action is required?  Choose from the drop down menu (activate cell and click on the arrow  to the right).  You can change the content of the drop down menu by scrolling to the  end of the table. Under the column ‘Action’  at the end of the table  appear the options. Change them if you wish.       When should I take action? Enter the date like: dd‐mm‐yyyy.      At what time should I take action? Enter the time like: 14:00 (in 24 hours  display and with a : between the digits).       Rank. This is useful when you want to order the contacts in another way  than the order that is dictated by the calendar.       Fill in from column F up to M: name of the organization, name of the  contact person, function of contact person, his phone numbers at work,  mobile and at home and finally Email and other data (like website and  postal address).       Questions that you want to ask this person.   Start a new line with Alt+Return (in Mac: Ctrl+Alt+Return)  To view all questions: press F2 (in Mac: Ctrl.+U)      Dates on which you spoke to this person or tried to contact him.   Start a new line with Alt+Return (in Mac: Ctrl+Alt+Return)  To view all log data: press F2.   

   

238 

Documents      Column:      Action   

  No.      Title or description 

  ► (hyperlink)   

  Organization   

  Contact person     

  Date    Value (€)   

  Fill in:         What do I still have to do? What action is required in relation to this  document?  Choose from the drop down menu (activate cell and click on the arrow  to the right).  You can change the content of the drop down menu by scrolling to the  end of the table. Under the column ‘Action’ at the end of the table appear  the options. Change them if you wish.      Give every document an unique number! This is important! Write this  number also on the paper version of the document. And use the same  number in the work sheet ‘Fact sheet’ when refering to this document.       The full annotation for this document: author(s), title, date and place of  publishing etc.   When this list is filled in correctly, it can be used for Notes.   Notes of interviews are also documents! Fill in ‘Interview’ if the  document contains notes of an interview.       Here you can make an hyperlink to the original document on your hard  disk.   To make an hyperlink :   ‐ Activate cell;  ‐ Click right mouse button;  ‐ Choose 'Hyperlink';  ‐ Choose the document that you want to link and click 'Ok'      Organization that made up the document.  In order to copy a cell from above:   ‐ Activate cell that you want to copy;  ‐ Drag this cell down one row with the cursor on the little black square  to the bottom right side of the cell.      Author(s) of the document or the person interviewed.   Again: treat notes of interviews as documents!     In order to copy a cell from above:   ‐ Activate cell that you want to copy;  ‐ Drag this cell down one row with the cursor on the little black square  to the bottom right side of the cell.      When was this document made? Enter the date like: dd‐mm‐yyyy.      You can give a rank to the documents, related to the value you give  them.   For instance:    1 = Primary sources 

239 

  Researcher    A (for Authorize)    S (for Send)    Remarks 

2 = Secundary sources    Or, more extended:    1 = Perpetrator, actor (interview)  2 = Victim (interview)  3 = Witness (interview)  4 = Primary document   5 = Data  6 = Reporting  7 = Expert (interview)  8 = Study  9 = PR  10 = Media      When working together with other researcher: enter the name of the  researcher that discoverd this document.      Put an X in the cell if the interviewed person demanded authorization  before publication.       Put an X in the cell if the interviewed person asked to be send a copy of  the article after publication.      Eventually: other remarks about the document.    

   

240 

Outline       Column:      Paragraph Title    § (= paragraph)   

  Fill in:         Write paragraph titles according to the outline of your story.        Put an unique number on all rows that contain a paragraph title.  You can refer to these paragraph numbers in the Fact Sheet, to order  your notes.   

  Fact sheet    

  Column:      Cat. (= Category)     

  § (= paragraph)    Date   

  Facts, events    S (= Source)   

  P (= Page)   

  €   

  Fill in:         Fill in a ‘A’, ‘P’ or ‘T’ according to the category where this fact belongs:    A = Agreements, plans, rules, laws, theory  P = Practice, problems  T = Transactions, transfer of money      Decide under which paragraph you want to store each note (fact, event).   Put the number of this paragraph (as shown in the Outline sheet) before  the note.       Eventually: Date on which the event took place. This is useful when you  want to place the events in chronological order.  Enter the date like: dd‐mm‐yyyy.      Facts (events, activities, agreements, problems, transactions and quotes)  from documents and interviews.       Put here the unique number for the source (= document) from which  you took these notes. See work sheet ‘Documents’ for the corresponding  number.   The number appears in superscript to make it stand out from the text,  like a footnote.      Eventually: the page of the document where these notes come from.   Leave the page number in italics, for contrast with the source number.  The number appears in superscript to make it stand out from the text,  like a footnote.      You can give a rank to the notes, related to the value you give them.   For instance:   

241 

  ?      U (= Used)   

1 = Primary sources  2 = Secundary sources    Or, more extended:    1 = Perpetrator, actor (interview)  2 = Victim (interview)  3 = Witness (interview)  4 = Primary document   5 = Data  6 = Reporting  7 = Expert (interview)  8 = Study  9 = PR  10 = Media      Enter a X in the cell behind notes that you want to cross check with  other sources       Enter a X in the cell behind notes that you selected (used) for your final  story.  

 

Time   

  Column:      Date    Activity    Time 

  Fill in:         The date on which you worked on this project.   Enter the date like: dd‐mm‐yyyy.      What exactly did you do?      The amount of time (in hours) that you spent doing this.    

   

Expenses   

  Column:      Date    Activity    Travel 

  Fill in:         Date.   Enter the date like: dd‐mm‐yyyy.      Description of the work done.      Travel expenses.  In order to change the currency symbol:   ‐ Select the column from ‘Travel' downwards; 

242 

  Copies, mail        Phone, internet   

‐ Click right mouse button;  ‐ Choose 'Cell properties';   ‐ Click 'Number' (the first option);  ‐ Choose ‘Currency’;  ‐ Change the symbol.      Expenses of copies made and mail sent.      Telephone and Internet expenses. 

    Tip   Excel does not (like Word) automatically insert rows. To insert a new row, do  this:     - Put the cursor in the row directly under the place where you want to  insert the new row.  - Choose from the Excel menu bar ‘Insert’ and then ‘Row’.    Or (quicker):    - Put the cursor in the row directly under the place where you want to  insert the new row.  - Hold the Alt‐key and choose quickly after each other the keys I and R.    

243 

  SEARCH  What follows next, are the instructions for searching in the Digital File.    Three useful tricks   To search through the Digital File three functions are very useful:     1. Search  2. Filter  3. Sort    Functions 2. and 3. are unique for Excel and make the program more useful for  the storage of notes than Word (see after this).     1. Search  Searching keywords works in Excel as it does in Word: with Ctrl. F (of ‘Find’).  You get the following pop up screen if you do (illustration 1):   

    Enter in this screen: the name of the contact, title of a document or a keyword  from your notes and click ‘Search all’.       2. Filter  Typically, a worksheet in Excel shows all the information you entered. But  sometimes you only want to view a selection. For example: all documents in the  list created by the same organization. To make a selection, use the filter option  in Excel. It works like this:    Go to a column that you want to make a selection in. In the black menu bar,  directly behind the title of the column, is a little grey square with a black  downward arrow in it. Click in this square. Now you see a drop down menu with  all the contents of this column. Click with your cursor on the word that you want  to select from the list. See illustration 2:   

244 

   

    In this example all notes related to contact person Anneke Huson will be  selected.     To return to the whole list:   Choose from the drop down menu ‘Show all’.      3. Sort  It is also possible in Excel to sort your entries. For example on date, or on  numerical order.   This goes in two ways:    1. Sort only one column:    Follow the instructions for filtering (see above). Choose from the drop down  menu ‘Ascending’ or ‘Descending’.     2. Sort several columns at once:    Choose from the Excel menu: Data ‐> Sort  You get this pop up screen (illustration 3):     

245 

      Choose which column you want to sort first (ascending or descending?) and  which after that and which after that.     

246 

Contacts     Purpose:      Show To Do‐List      Go back to complete list of contacts       Show Calendar (a to do list in chronological  order)      Search contact data for one person      What questions do I want to ask a person?   

  What do I do if a question is sufficiently  answered?      What do I do if I want to ask the same  question to different persons?      When was the last time that I spoke to a  person, or tried to reach him/her?       Search all contact persons in one  organization   

  Manual:         1. Filter in the column ‘Action’ on ‘Non‐empty cells’    1. Filter in the column  ‘Action’ on ‘[All]’      1. Select all rows from row 3 downwards.  2. Go to in the Excel menu to ‘Data’ and choose ‘Sort’  3. Sort by: Column C ‘Ascending’ and then column D ‘Ascending’.       1. Filter in the column  ‘Contact person’ on the name.  Or: Ctrl F ‐> fill in (part of) the name ‐> ‘Find next’  2. Look on the same row in the column from H up to M      Look on the row of the contact person in the column  ‘Questions’  To view all questions:   1. Select the cell in the column  ‘Questions’  2. Press F2 (in Mac: press Ctrl.+U)       Delete the question in the column  ‘Questions’.    Copy the questions in the column  ‘Questions’ to another row, behind  another contact person.    Look on the row of the contact person in the column  ‘Log’  To view the whole list:   1. Select the cell in the column  ‘Log’  2. Press F2 (in Mac: press Ctrl.+U)      Filter in the column  ‘Organization’ on name of the organization. In the  column  ‘Contact person’ you now see a list of all contact persons.   

247 

Documents    Purpose:      Show all documents that I have to search  for, to read or to process into my Fact Sheet  (a to do list for documents)      Go back to the complete list of documents      Search a document with key words       Search all documents from one person or  organization.       Go to the original document       Sort the documents in chronological order       Sort the documents on type (value)       Go back to the original order (on basis of  the numbers)      Who of the interviewed persons demanded  to autorize the article before publication?       Who of the interviewed persons asked to  receive a copy of the article after  publication?   

  Manual:         Filter in the column ‘Action’ on ‘Non‐empty cells’      Filter in the column  ‘Action’ on ‘[All]’      Ctrl F ‐> fill in (part of) the title ‐> ‘Find next’      Filter in the column  ‘Contact person’ or ‘Organization’ on the name. In  the column  ‘Title or description’ you now see all the documents.      Click on  ► on the row of the document.    Filter in the column  ‘Date’ on ‘Ascending’ or ‘Descending’      Filter in the column  ‘€’ on ‘Ascending’      Filter in the column  ‘No.’ on ‘Ascending’.    Filter in the column  ‘A’ on ‘X’      Filter in the column  ‘S’ on ‘X’   

248 

Fact sheet       Purpose:      Insert new facts      Insert the facts under a paragaph title.  Or: order the facts according to your Outline  (see your Outline sheet).      Show all facts that belong to one paragraph title      Go back to complete list of facts      Show a chronology of all the facts      Show all facts by category       Show the facts by category AND in  chronological order        Show the facts by paragraph AND in  chronological order      Show the facts by paragraph AND in in order of  their value    Search a word or phrase   

  Show all facts from one source   

  Show the facts that need checking out   

  Manual:         1) Write the note in any empty cell  2) Enter in the column ‘§’ the number of the paragraph where you want to store  the note.       Filter in the column ‘§’ on ‘Ascending’.      Filter in the column  ‘§’ on the number of the paragraph.      Go in all columns in which you filtered back by filtering on ‘[All]’       Filter in the column ‘Date’ on ‘Ascending’.    Filter in the column ‘Cat.’ on ‘Ascending’.    1. Select all rows from row 3 downwards.  2. Go to in the Excel menu to ‘Data’ and choose ‘Sort’  3. Sort by: Column B ‘Ascending’ and then column D ‘Ascending’.       1. Select all rows from row 3 downwards.  2. Go to in the Excel menu to ‘Data’ and choose ‘Sort’  3. Sort by: Column C ‘Ascending’ and then column D ‘Ascending’.       1. Select all rows from row 3 downwards.  2. Go to in the Excel menu to ‘Data’ and choose ‘Sort’  3. Sort by: Column C ‘Ascending’ and then column H ‘Ascending’.       Ctrl. F    Or:   Filter the column  ‘Fact’ on ‘Custom’ and choose ‘Show rows that:’ the option  ‘Contain’. Now fill in the phrase or key word.       Filter in the column  ‘S’ (of source) on the number of the source (the same  number as displayed in the work sheet ‘Documents’).   Beware: the same source can appear several times in the work sheet  ‘Documents’, with different numbers, when this source is interviewed more  than once!      Filter in the column  ‘?’ on X or on ‘(Non‐empty cells)’ 

249 

  Show the facts that are used in the ultimate  article      Insert other types of data, in new columns (in  order to be able to sort and filter them)     Add macro’s    

  Copy the facts with the source codes to Word   

  Print     

  Filter in the column  ‘S’ on X or on ‘(Non‐empty cells)’    Select the column  to the right of the column where you want to insert an extra  column.  Go in the Excel menu to ‘Insert’ ‐> ‘Columns’.      Choose in het Excel menu ‘Extra’‐> ‘Macro’‐> ‘Record new macro...’  Give the macro a name, choose a combination of keys and click ‘OK’.  Now do everything necessary to sort: select all rows that you want to include in  the sorting; choose in the Excel menu: Data ‐> Sort and choose under ‘Sort on’  the options that you want.   Go back in het Excel menu to ‘Extra’‐> ‘Macro’  ‐> ‘Stop recording’.      Open a new Word document  Select in the work sheet ‘Factsheet’ the columns from D up to G.    Copy the selection with Ctrl. C.  Paste the selection in the new Word document with Ctrl. V.  Click on the little square with + in the left side upper corner of the table you see  now in the Word document. This way, the table will get selected.  Choose in the menu of Word ‘Table’ ‐> ‘Convert’ ‐> ‘Table to text’. Choose ‘Other’  and type a enter in the box.   Click ‘OK’.      1. Select the rows and columns that you want to print.  2. Ctrl P  3. Choose the option ‘Selection’   

 

Time      How many hours did I work on this story?   

  Look on row 3 and 4 for totals.  (The formula to calculate the days is hidden in cell D4. Dubble click to  change the formula.)   

  Expenses      What expenses did I make for this story?   

  Look on row 3 for totals and on row 4 for sub totals. 

 

250 

  

251 

      Opdracht 

252 

  

253 

 Eindopdracht Research       

  De eindopdracht bestaat uit drie delen:    1. Inleiding  2. Chronologie  3. Hypothese    Voor de aanlevering geldt:    1. De drie delen moeten tegelijk worden ingeleverd.   2. Alle delen worden ingeleverd op papier, geprint, dus niet per mail!  3. De delen kunnen worden afgegeven bij …  4. De  uiterste inleverdatum (deadline) is …       Hieronder volgen per deel de instructies voor het maken ervan:     

Inleiding 

  Beantwoord op 1 A4 de volgende twee vragen:    1. Mijn onderwerp is…    Zoek  een  onderwerp  waar  je  wel  eens  wat  uitgebreider  onderzoek  naar  zou  willen doen. Iets wat je altijd al heeft verbaasd, of iets dat heel dicht aan je hart  ligt. (Oprechte verwondering en boosheid zijn twee uitstekende drijfveren om  een journalistiek onderzoek te voltooien!)    2. Ik wil dit onderwerp uitzoeken omdat…    Vraag je bij je favoriete onderwerp echter wél af of de lezer, kijker of luisteraar  óók  in  dat  onderwerp  is  geïnteresseerd.  Heeft  het  ook  iets  met  zíjn  of  háár  leven of ervaringen te maken?   Bedenk  bovendien  dat  de  tweede  opdracht,  in  één  van  de  volgende  lessen,  voorbouwt op deze eerste opdracht. Neem dus liefst een onderwerp dat je niet  snel gaat vervelen. Kies je onderwerp zorgvuldig!  

254 

Chronologie    Bronnen  Ga op zoek naar bronnen met betrekking tot je onderwerp.     1. Zoek op internet.   Welke trefwoorden kun je bedenken in relatie tot je onderwerp? Ga met deze  trefwoorden  (kies  er  meer  dan  één)  zoeken  op  internet.  Zoek  niet  alleen  via  Google, maar ga ook bewust op zoek in de volgende sites:     Sites met krantenartikels   Sites die wetteksten bevatten   Sites die gerechtelijke uitspraken bevatten   Sites van belangenorganisaties   Sites van ministeries en andere betrokken overheidsdiensten   Sites die wetenschappelijke onderzoeken bevatten   Sites die boektitels bevatten (bibliotheekcatalogi)   Sites met databanken   Sites met en statistieken    2. Noteer de gevonden bronnen in het Digitale Dossier.   Noteer ze in het werkblad ‘Documenten’.   Noteer  de  URL  van  de  website,  of  de  titel  van  het  boek,  artikel  of  document.  (Probeer zo volledig mogelijk te annoteren.)     3. Print de kolommen C t/m H van het werkblad.   (Selecteer  de  kolommen  en  kies  in  het  menu  ‘Bestand’  ‐>  ‘Afdrukbereik’.  Selecteer  alleen  de  rijen  die  door  jou  zijn  ingevuld.  Kies  als  afdrukoptie  ‘Liggend’.)    4. Voeg de print van het werkblad ‘Documenten’ bij het A4‐tje met de Inleiding      Feiten  Noteer de belangrijkste feiten die je in de bronnen tegenkomt.    1. Noteer de feiten in het Digitale Dossier.  Noteer ze in het werkblad ‘Fact sheet’.  Noteer  de  belangrijke  feiten  (meestal  gebeurtenissen,  handelingen  en  afspraken)  die  je  op  de  websites  en  in  de  documenten  tegenkomt  in  vier  aparte  rijtjes,  onder  de  rubriekskopjes  ‘Afspraken’,  ‘Problemen’,  ‘Geldtransacties’ en ‘Overige gebeurtenissen’.     Onder  ‘Afspraken’  vallen  bijvoorbeeld:  wetgeving,  regels,  instructies  en  plannen.     Met  ‘Problemen’  worden  bedoeld:  alle  problemen  die  anderen  in  de  geraadpleegde documenten hebben aangekaart. Meestal is sprake van één van  deze twee opties: de regels worden ontdoken, omdat de regels niet goed zijn 

255 

of: de regels worden niet nageleefd omdat de uitvoerders hun werk niet goed  doen.    ‘Geldtransacties’  zijn  betalingen:  telkens  waneer  je  in  de  bronnen  een  geldbedrag tegenkomt, noteer je dat (met datum!) in de lijst ‘Geldtransacties’.     Stukjes  tekst  knippen  en  plakken  van  websites  of  uit  Word‐  of  PDF‐ documenten  is  toegestaan  –  je  hoeft  dus  niet  alles  over  te  typen.  Maar  geen  hele lange teksten, alsjeblieft: twee zinnen per gebeurtenis moet volstaan. Vat  zelf samen waar dat nodig is!     Noteer  ook  van  elk  feit  uit  welke  bron  deze  afkomstig  is  (neem  het  nummer  over  uit  het  werkblad  ‘Documenten’).  En  noteer  ook  (indien  mogelijk)  de  datum waarop het feit heeft plaatsgevonden. Als de precieze datum onbekend  is, maak dan een schatting.    2. Zet de feiten PER RUBRIEK in chronologische volgorde, de oudste bovenaan.     3. Print de kolommen D t/m G van het werkblad.   (Selecteer  de  kolommen  en  kies  in  het  menu  ‘Bestand’  ‐>  ‘Afdrukbereik’.  Selecteer  alleen  de  rijen  die  door  jou  zijn  ingevuld.  Kies  als  afdrukoptie  ‘Liggend’.)    3. Voeg de print van het werkblad ‘Fact sheet’ bij het A4‐tje met de Inleiding en  de print van het werkblad ‘Documenten’     

Hypothese 

  Beantwoord op 1 of 2 A4 de volgende vragen over je onderwerp:    1. Hypothese   Wat is er mogelijk aan de hand? Wat wil je gaan uitzoeken?  De hypothese bevat het belangrijkste nieuws. Formuleer zo concreet mogelijk,  volgens de formule: A doet B.    2. Gevolgen  Welke mogelijke (ernstige) gevolgen heeft dit nieuws? Wie wordt er getroffen?  Wie  is  het  slachtoffer?  Formuleer  weer  zo  concreet  mogelijk,  volgens  de  formule: A doet B.    3. Oorzaken  Welke oorzaken zijn er mogelijk voor het nieuws? Hoe heeft het zo ver kunnen  komen?  Wie  heeft  ervoor  gezorgd  dat  dit  kon  gebeuren?  Formuleer  weer  zo  concreet mogelijk, volgens de formule: A doet B.   

256 

4. Maximum hypothese  Wat is de wildste hypothese die je kunt bedenken? Wat is grootste nieuws dat  je  misschien  kunt  onthullen?  Wat  is  onwaarschijnlijk,  maar  niet  onmogelijk?  Formuleer weer zo concreet mogelijk, volgens de formule: A doet B.    5. Minimum hypothese  Wat is het minste dat je wilt aantonen? Wat moet er van jou minstens aan de  hand zijn om het onderzoek te rechtvaardigen? Wat kun je na het onderzoek in  elk  geval  schrijven  (ook  als  het  geen  groot  nieuws  is)?  Formuleer  weer  zo  concreet mogelijk, volgens de formule: A doet B.    Bijvoorbeeld:  als  je  voor  het  vorige  deel  (Chronologie)  het  onderwerp  ‘Jeugdwerkloosheid’  hebt  genomen,  dan  ga  je  nu  over  jeugdwerkloosheid  hypotheses  formuleren.  De  kennis  die  je  hebt  opgedaan  over  jeugdwerkloosheid  toen  je  research  deed  voor  de  chronologie,  kun  je  nu  gebruiken  om  een  goede  hypothese  te  bedenken.  Liefst  natuurlijk  een  hypothese die uniek is; die nog niet door andere journalisten, in de artikelen  die je hebt gelezen, is uitgezocht.    Je hoeft voor dit deel van de opdracht geen aanvullende research meer te doen  (maar het mag wél, natuurlijk!)     

257 

Onderzoekjournalistiek Van idee naar verhaal

Recommend Documents