Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 1
• Individuele ondersteuning voor peuters en hun pedagogisch medewerkers op peutercentra en speelleergroepen in de gemeente Utrecht. • Traject van ongeveer 16 weken • Handelingsgerichte diagnostiek en ondersteuning (peuter en pedagogisch medewerker) 2
• Sinds 2010 • Initiatief en subsidie gemeente Utrecht • Samenwerking gemeente Utrecht, Utrechtse Onderwijsagenda, GGZ, Zorgplatvorm, Spelenderwijs en Universiteit Utrecht • Op alle peutercentra • Ondersteuningsaanbod voor ongeveer 40-50 peuters 3
PeuterPlus! EEN STEUNTJE IN DE RUG .
• Doel: Vroege screening en individuele ondersteuning • Kenmerken: – – – –
Snel, laagdrempelig, effectief en goedkoop Op locatie Uitvoering door stagiaires Nieuwste wetenschappelijke inzichten: • Neuropsychologische testbatterij • Geen diagnoses/ classificaties, maar profielen • Kortdurende, maar intensieve trainingen 4
Welke peuters? 1. Peuters die na 3 maanden taalaanbod op groep weinig tot geen vooruitgang in hun Nederlandse taalontwikkeling laten zien 2. Peuters die na een half jaar nog steeds erg verlegen en/of stil zijn, en weinig dingen ondernemen op de groep 3. Peuters die beweeglijker zijn dan leeftijdgenootjes, en veel moeite hebben met de aandacht enige tijd bij een taakje te houden 4. Peuters die moeilijk willen luisteren of soms agressief zijn, andere kinderen dwars zitten, plagen of pijn doen 5
Zorgstructuur Utrecht • • • •
Pedagogisch medewerker signaleert Zorgconsulent observeert kind op de groep Stellen samen een handelingsplan op Indien dit niet voldoende houvast geeft: zorgconsulent kijkt wat de peuter nodig heeft en verwijst door naar b.v. PeuterPlus!
6
Team
PeuterPlus!
Drs. Gerda van den Bosch Orthopedagoog Lise Vergeer, MSc Ontwikkelingspsycholoog 10 stagiaires masterprogramma orthopedagogiek/ kinderen jeugdpsychologie (UU) Dr. Lex Wijnroks Ontwikkelingsneuropsycholoog, projectleider PeuterPlus! en KleuterExtra 7
Opzet individueel traject 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Aanmelding Verduidelijking huidige situatie in gesprekken Observaties Handelingsgerichte diagnostiek Verslaglegging en tussentijdsgesprek Ondersteuning Afronding 8
Neuropsychologische diagnostiek Nederlandse taalontwikkeling - Passieve woordenschat - Klanken onderscheiden en benoemen (fonologisch bewustzijn en verbaal korte termijn geheugen) - Actief gebruik van Nederlandse taal 9
Ondersteuning Welke ondersteuning ingezet wordt, hangt af van wat de peuter nog moeilijk vindt. • Ondersteuning – in een periode van ongeveer 4-5 weken – 2 tot 4 keer per week – ongeveer 30-45 minuten per keer.
10
Typen ondersteuning • Spelbegeleiding • Interactief voorlezen • Individuele ondersteuning op de groep • Executieve functie training
11
Executieve functies • Peuters die individuele ondersteuning nodig hebben, laten vaak problemen in de zelfregulatie zien • Zelfregulatie= het controleren van emoties, gedrag en gedachten • Zelfregulatie is afhankelijk van executieve functies 12
Executieve functies • Executieve functies (EF) zijn algemene cognitieve vaardigheden, zoals – – – –
Werkgeheugen Impulscontrole of inhibitie Cognitieve flexibiliteit Volgehouden en selectieve aandacht
• EF gebruiken we om een doel te bereiken • terwijl niet direct duidelijk is hoe dat moet – Nieuw – Routine en ervaring helpen ons niet echt verder 13
Executieve functies
14
Executieve functies
15
Executieve functies
16
Executieve functies
17
Executieve functies
18
Executieve functies
Wat nu?
19
Executieve functies
20
Executieve functies • Alternatieve routes bedenken (werkgeheugen) • Opties afwegen (impulscontrole) • Route onthouden (werkgeheugen en aandacht) • Niet laten afleiden (aandachtcontrole) • Route rijden en eventueel bijstellen (cognitieve flexibiliteit)
21
Executieve functies • Mensen met een verstandelijke beperking hebben vooral een beperking in de executieve functies (EF) – EF zegt meer over iemands functioneren dan IQ (Wijnroks, 2013)
• Executieve functies ontwikkelen zich het snelst tussen 2e en 5e levensjaar – Sensitieve periode
• Executieve functies zijn te trainen! – Neurale plasticiteit 22
Conclusie Train Executieve functies zo vroeg mogelijk!
23
Meten van EF bij peuters Selectieve aandacht
impulscontrole
Werkgeheugen
Cognitieve Flexibiliteit kleine blokjes in klein bakje -> kleine blokjes in groot bakje grote blokjes in groot bakje -> grote blokjes in klein bakje 24
Ondersteuning • Trainen van EF –Waar is de beer? (werkgeheugen) –Welke hoort er niet bij spel? (cognitieve flexibiliteit)
–Het gekke geluidenspel (impulscontrole) –Zoek maar op spel (selectieve aandacht) • Laptop, Ipad, spelmateriaal
25
Waar is de beer?
26
Waar is de beer?
27
Welke hoort er niet bij spel
Het gekke geluidenspel
Woef
miauw 33
Zoek maar op spel
34
Zoek maar op spel
35
Zoek maar op spel
36
Zoek maar op spel
37
Zoek maar op spel
38
Resultaten 2011-2012: • Aantal deelnemende peuters N = 59 • Aantal peuters dat diagnostisch onderzocht is: N=58 • Aantal peuters met een individueel ondersteuningstraject : N=55 • Geslacht: 35 jongens (59.3 %)
• Gedrag – Internaliserend (angstig en teruggetrokken gedrag) – Externaliserend (aandacht- en concentratieproblemen) • Ontwikkelingsstoornissen – Autisme spectrumstoornissen • Taalontwikkeling – Grote achterstanden in taalexpressie en taalbegrip 39
Resultaten 100 80 60 40 20 0
achteruit gelijk
vooruit
Oordeel pedagogisch medewerkers
40
PeuterPlus! een succes! Goede manier om op locatie peuters te kunnen ondersteunen. - Vroege signalering - Directe ondersteuning: Wat heeft deze peuter nodig? - 60-90% vd peuters gaat vooruit: individueel en op groep - Werkveld is enthousiast! Hoe nu verder? PP! wordt per 1 sep 2015 een structureel aanbod binnen de gemeente Utrecht 41
Vragen? Contact: Lex Wijnroks
[email protected] 030 – 253 4188 42
