Herniaoperatie en/of Laminectomie Inleiding Binnenkort wordt u in het Jeroen Bosch ziekenhuis opgenomen voor een operatie van de onderrug. In deze folder vindt u informatie over een hernia en laminectomie operatie. U krijgt ook een aantal richtlijnen en adviezen die u kunnen helpen om sneller te herstellen.
Wat is een hernia? Een hernia is een uitpuiling/uitstulping van een tussenwervelschijf. Tussenwervelschijven liggen tussen de wervels. De schijven bestaan uit: • Een zachte elastische kern, die voor beweeglijkheid en demping van de wervelkolom zorgt; • Een stevige omhulling Als de stevige omhulling zwak is of zelfs scheurt, komt de zachte kern naar buiten. Deze uitpuiling kan een zenuwwortel gaan beknellen, waardoor pijn en/of gevoelsstoornissen en/of krachtsverlies ontstaan. Om de klachten te verhelpen, heeft u in overleg met de arts gekozen voor een herniaoperatie. Hierbij wordt uitpuilend weefsel verwijderd, zodat de beklemde wortel weer vrij komt te liggen. Voor een herniaoperatie wordt u twee dagen (één nacht) opgenomen in het ziekenhuis.
Wat is een laminectomie ?
Bij een laminectomie operatie wordt een stenose (vernauwing) van het wervelkanaal, meestal ten gevolge van slijtage behandeld. Als de zenuwwortels en zenuwen klem komen te zitten, kan dit bij het lopen pijn, gevoelloosheid en zwakte in uw rug en benen veroorzaken. Bij een stenose verwijdert de arts één of meerdere wervelbogen om ruimte te maken voor de zenuwwortels. Is uw wervelkanaal
Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. © Jeroen Bosch Ziekenhuis 2011 www.jeroenboschziekenhuis.nl
(NEU-020, uitgave mei 2014)
vernauwd geraakt door artrose (kalkafzetting), dan moet de arts de wervelbogen verwijderen. Het beleid na een stenose is ongeveer hetzelfde als bij een herniaoperatie. Voor een laminectomie wordt u drie dagen (twee nachten) opgenomen in het ziekenhuis.
Hoe ziet uw wervelkolom eruit? Uw rug bestaat uit 33 wervels. Deze wervels vormen samen de wervelkolom. De wervelkolom bestaat uit: • zeven nekwervels; • twaalf borstwervels; • vijf lendenwervels; • Het heiligbeen; • Het staartbeen. De tussenwervelschijf De tussenwervelschijven werken als een soort schokdemper. Zij zorgen ervoor dat de wervels gemakkelijk ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Verder zorgt de tussenwervelschijf ervoor dat er voldoende ruimte is voor de zenuwen die tussen de wervels naar buiten komen. Het ruggenmerg In het wervelkanaal loopt van boven naar beneden het ruggenmerg tot aan de eerste of tweede lendenwervel. Het ruggenmerg vormt de verbinding tussen de hersenen de zenuwwortels die naar de armen en benen lopen. Door de lendenwervels loopt een bundel zenuwvezels, ook wel cauda genoemd. De zenuwwortels De zenuwwortels verlaten één voor één, telkens links en rechts tussen twee wervels het wervelkanaal. Vlak bij de plaats waar zo’n zenuwwortel het wervelkanaal verlaat, zit de tussenwervelschijf. Als zich daar een uitstulping ontwikkelt, kan dat zorgen voor een beklemming van de zenuwwortel. Druk op de zenuw veroorzaakt meestal uitstralende pijn. Soms worden door de zenuwbeknelling de impulsen minder goed doorgegeven. De werking van de zenuw zelf kan uitvallen. Klachten die daardoor kunnen ontstaan zijn: krachtsverlies, tintelingen of een dof gevoel in delen van de huid.
Pré operatieve screening (POS) en fysiotherapie Nadat u bij de neurochirurg bent geweest, krijgt u van de secretaresse een afspraak mee. Dit zijn twee afspraken op één dag, één afspraak bij de POS en één op de paramedische afdeling, bij de fysiotherapeut. Ook krijgt u een vragenlijst mee die u thuis moet invullen voordat u de afspraak met de POS heeft. Afspraak bij de POS Bij de POS heeft u eerst een gesprek met een intakeverpleegkundige. Zij neemt de vragenlijst met u door. Ook doet de intakeverpleegkundige een kort lichamelijk onderzoek bij u. Soms is het nodig dat u voor de operatie bloed laat prikken en/of een hartfilmpje (ECG) laat maken. Het is mogelijk dat er nog een andere specialist (bijvoorbeeld een Cardioloog) u beoordeelt voor de operatie, op verzoek van de anesthesist. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 7
De verpleegkundige op de POS spreekt dit met u af en regelt zo nodig een afspraak voor u. De uitkomst van alle bevindingen worden verzameld op de afdeling POS en beoordeeld door de anesthesioloog. Deze beslist of de operatie door mag gaan. De anesthesioloog is gespecialiseerd in het toedienen van verdovingen, bewaken en regelen van de belangrijke functies van het lichaam, zoals de bloeddruk, hartslag en ademhaling tijdens de narcose. Van de anesthesioloog krijgt u te horen welke medicijnen u in mag nemen ’s ochtends voor de operatie. De neurochirurg bepaalt of u voor de operatie moet stoppen met het nemen van bloedverdunners. Hij bespreekt dit met u op de polikliniek. De neurochirurg en anesthesioloog bepalen welke verdoving u krijgt. Meestal krijgt u narcose. Heel soms krijgt u de verdoving via een ruggenprik. De afspraak op de POS duurt ongeveer één uur. Afspraak bij de fysiotherapie Op dezelfde dag heeft u voor of na uw afspraak op de POS een afspraak met een fysiotherapeut. Deze afspraak heeft u samen met een aantal mensen die dezelfde operatie krijgen als u. De fysiotherapeut geeft u tijdens het bezoek de folder “Oefeningen en richtlijnen na een hernia/laminectomie” mee. Denk hierbij aan houdingen voor in bed, maar ook om uit bed te komen. Neemt u deze folder mee tijdens uw verblijf in het ziekenhuis.
Thuiszorg Verwacht u van te voren problemen met het zelfstandig verzorgen aan de wastafel of bij het douchen, ondanks de hulp van mantelzorg? Dan raden wij u aan om dit op tijd aan te geven aan de verpleegkundige zodat er thuiszorg voor u geregeld kan worden. Eventueel kunt u voor uw opname de thuiszorg al regelen via uw huisarts. U gaat namelijk de dag na de herniaoperatie al met ontslag en twee dagen na de laminectomie.
Huishoudelijk hulp Een aantal dagen na de operatie mag u weer licht huishoudelijk werk doen, zoals afwassen, koffie zetten, tafel dekken enzovoort. Zwaar huishoudelijk werk zoals stofzuigen mag u vier weken niet doen. Heeft u hulp nodig bij huishoudelijk taken? Dan moet u dit zelf aanvragen. Huishoudelijk hulp kan namelijk alleen door uzelf aangevraagd worden bij het gemeenteloket van uw gemeente. U kunt dit het beste regelen voordat u wordt opgenomen. De gemeente bepaalt of u in aanmerking komt voor huishoudelijke hulp.
De opname Wachtlijst Na uw bezoek aan de neurochirurg komt u op een wachtlijst voor de operatie. De secretaresse van de neurochirurgen weet niet wanneer u de oproep krijgt. Eén week voor de operatie belt de secretaresse u om door te geven wanneer u geopereerd wordt. De wachttijd voor de operatie kan soms één maand zijn. Een dag voor de opname krijgt u te horen op welke afdeling u wordt opgenomen en hoe laat u daar verwacht wordt. Moet u nuchter zijn voor de operatie? Om te voorkomen dat u na de operatie misselijk wordt, is het belangrijk dat uw maag voor de operatie leeg is. Wordt u ‘s morgens geopereerd? Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 7
Dan mag u vanaf 24.00 uur niets meer eten of drinken. Als uw anesthesioloog dit met u heeft afgesproken mag u wel ’s morgens uw medicijnen innemen met een glaasje water. Wordt u ’s middags geopereerd? Dan mag u tot 08.00 uur een licht ontbijt nemen. Denk hierbij aan een beschuitje en een kopje thee. Na het ontbijt mag u niets meer eten of drinken. Wat neemt u mee? • Neem goede schoenen mee, geen pantoffels, slippers, plastic klompen of losse laarzen enzovoort. • Neem geen waardevolle spullen mee zoals sierraden. • Folder “Oefeningen en richtlijnen na een hernia/laminectomie” van de fysio therapeut. • Breng uw eigen medicijnen mee naar het ziekenhuis zodat u deze kunt innemen tijdens de opname. Wat gebeurt er op de opname- en operatiedag? Voor een herniaoperatie aan de rug wordt u twee dagen in het ziekenhuis opgenomen, voor een laminectomie operatie wordt u drie dagen opgenomen. Hierbij zijn de opname- en ontslagdag meegerekend. Op de dag van de operatie komt u ‘s morgens naar het ziekenhuis. U meldt zich bij de infobalie aan de boulevard. Daar hoort u op welke afdeling u wordt verwacht. Bloedprikken Heeft de anesthesist u vertelt dat u bloed moet laten prikken voor de opname? Meldt u zich dan voordat u naar de afdeling gaat bij de bloedprikdienst, gebouw B, verdieping 0, ontvangst 3. Het formulier hiervoor heeft u gekregen bij uw afspraak op de POS. Op de afdeling ontvangt een verpleegkundige u. De verpleegkundige neemt met u de gegevens door en doet een aantal controles, zoals het meten van uw bloeddruk. Als u diabetes heeft dan controleert de verpleegkundige uw bloedsuiker op de afdeling. Afhankelijk van de waarde krijgt u al een infuus met vocht en insuline. Verder krijgt u een korte uitleg over de afdeling. Voordat de verpleegkundige u naar de operatieafdeling brengt, krijgt u eventueel nog paracetamol en rustgevende medicijnen. Uw familie mag niet mee naar de operatiekamer. Zodra u terug bent op de afdeling, belt de verpleegkundige uw familie.
Wat gebeurt er tijdens de operatie? Op de operatie afdeling krijgt u een infuus en geeft de anesthesioloog u de verdoving. U ligt tijdens de operatie op uw buik op de operatietafel, iets geknikt in de heupen en knieën. De neurochirurg maakt een huidsnee midden boven de wervelkolom, precies boven de plaats waar de hernia zit. Daarna maakt hij de lange rugspieren los, schuift deze opzij en dan zoekt de arts de hernia en de beknelde zenuwwortel op. Vervolgens verwijdert de arts de hernia en een deel van de tussenwervelschijf en sluit de wond meestal met oplosbare hechtingen. Bij een laminectomie (stenose) verwijdert de arts een of meer wervelbogen met doornuitsteeksels.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 7
Wat gebeurt er na de operatie? Na de operatie wordt u wakker in de uitslaapkamer. Het kan zijn dat u een wonddrain heeft gekregen, waarin wondvocht loopt. Als u weer voldoende wakker bent, uw toestand het toelaat en de pijn onder controle is gaat u terug naar de verpleegafdeling. Bij terugkomst op de verpleegafdeling, moet u bij een hernia operatie twee uur op uw rug liggen om bloedinkjes in de wond zoveel mogelijk tegen te gaan. Bij een laminectomie operatie is dit vier uur. Hierna moet u nog wel twee uur in bed blijven, u mag wel gaan draaien en bewegen in bed. Uw hoofdsteun mag niet hoger dan 30° staan. Nadat de verpleegkundige u uitleg heeft gegeven over het in- en uit bed komen, mag u rustig weer in beweging komen. U mag ook weer eten en drinken, met voorkeur doet u dit aan de tafel. U mag niet op uw buik liggen. De verpleegkundige controleert uw polsslag, uw bloeddruk en de functie van uw benen. Na zes uur moet u al een keer geplast hebben en wordt de eventuele wonddrain verwijderd. Heeft u nog niet geplast, dan maakt de verpleegkundige uw blaas leeg met een slangetje (katheter). Pijn en klachten na de operatie Na de operatie voelt u wondpijn. Daarvoor krijgt u pijnstillende medicijnen. De verpleegkundige vraagt u vier keer per dag hoeveel pijn u heeft op dat moment. U geeft een pijncijfer tussen de nul en tien. Nul betekent géén pijn en tien de ergste denkbare pijn. Bij een cijfer van vier of hoger heeft u matige tot ernstige pijn. Behandeling is dan nodig. Dit wil zeggen dat u dan extra medicijnen nodig heeft om de pijn te verminderen. Een pijncijfer lager dan vier betekent dat de pijn voor u dragelijk is. Het is belangrijk dat u de verpleegkundige laat weten hoe het met de pijn is. Als dit nodig is, kan de dosis van het medicijn tegen de pijn op tijd aangepast worden. De operatiewond kan enkele dagen tot weken gevoelig blijven. Bij sommige mensen duurt dit langer. Het kan voorkomen dat u in de eerste twee maanden na de operatie nog pijn in uw been voelt. Deze pijn kan per dag wisselen en wordt meestal veroorzaakt door irritatie van de zenuw. De zenuw heeft enige tijd nodig om te herstellen. Soms zit er wat vocht rondom de zenuw door de operatie. De pijn verdwijnt vaak binnen twee tot drie maanden. Meestal verdwijnen de eventuele rugklachten die u voor de operatie had niet helemaal.
Wat gebeurt er als u met ontslag mag? De dag na de operatie, het ontslag Bij een hernia operatie mag u de dag na de operatie naar huis, bij een laminectomie operatie is dit 2 dagen na de operatie. U mag naar huis als u goed kunt lopen en de klachten onder controle zijn. U kunt u zelfstandig, met hulp van een mantelzorger of de thuiszorg douchen of verzorgen aan de wastafel. Als u hier moeite mee heeft, kunt u tips en adviezen vragen aan de verpleegkundige van de afdeling. De verpleegkundige controleert en verzorgt de wond. Hierna komt een fysiotherapeut bij u. Die geeft u uitleg over niet belastende oefeningen die meehelpen aan het herstel van uw rug. De fysiotherapeut gaat samen met u lopen en traplopen. Hij/zij kijkt naar de veiligheid hiervan. Verder krijgt u uitleg over wat u wel en niet mag doen.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 7
Voor u naar huis gaat Voordat u naar huis gaat, heeft u nog een gesprek met de verpleegkundige. U krijgt de controle afspraak, deze is ongeveer zes weken na de operatie bij de neurochirurg op de polikliniek. U mag niet zelf autorijden, daarom is het belangrijk dat u vervoer regelt naar huis. De afstand tussen de afdeling en de uitgang is erg groot. Wij raden u daarom aan om u op de afdeling op te laten halen, eventueel met een rolstoel. Deze staan beneden bij de bezoekers ingang. Fysiotherapie U krijgt ook een aanvraag mee voor fysiotherapie. Was u voor de operatie al bij een fysiotherapeut onder behandeling, dan kunnen zij u na de operatie weer verder behandelen. In principe start de fysiotherapie in uw omgeving, twee tot drie weken na ontslag. Medicijnen De Fraxiparine injectie die u in het ziekenhuis kreeg komt te vervallen, omdat u thuis vaak meer beweegt dan in het ziekenhuis. U mag nu weer de antistollingstabletten innemen. Pijnstilling is standaard paracetamol 4 x daags 2 tabletten van 500 mg. Mocht dit te weinig zijn, neem dan contact op met uw huisarts of de polikliniek Neurologie. Gebruikt u thuis opiaten, dan krijgt u van de verpleegkundige een afbouwschema mee. Operatiewond Een operatiewond is gevoelig voor infectie. Houdt u er rekening mee, dat het ongeveer een week duurt voordat de wond genezen is. Op de dag van ontslag krijgt u een nieuwe Leukomed (8.0x15cm) verbandpleister op uw wond. U krijgt geen pleisters mee van het ziekenhuis. Deze kunt u zelf bij de apotheek kopen. U mag thuis douchen met pleister maar niet in bad omdat de wond dan week wordt. Na het douchen is het wel belangrijk dat u de pleister vervangt. De wond mag niet te vochtig worden de eerste week. Hechtingen Als u hechtingen heeft die niet oplosbaar zijn of blijven er hechtingen zichtbaar na ongeveer 14 dagen, dan mag u de hechtingen laten verwijderen door de huisarts. Mogelijke problemen Bij elke operatie bestaat een risico op mogelijke problemen. Uw behandelend arts heeft deze al met u besproken. Heeft u hier nog vragen over? Dan kunt u deze aan uw behandelend arts stellen. Mogelijke problemen kunnen zijn: • doof gevoel of verlies van kracht; • nabloeding; • infectie van de wond; • vochtlekkage bij de wond, waarbij u soms hoofdpijn kunt krijgen. De kans op herhaling van een hernia op hetzelfde niveau of een ander niveau is ongeveer 5%.
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 6 van 7
Wanneer moet u contact opnemen met de afdeling neurologie? Zijn er problemen binnen 48 uur na uw ontslag? Neemt u dan contact op met de verpleegafdeling Neurologie. Na 48 uur kunt u contact opnemen met uw eigen huisarts. Bij welke klachten neemt u binnen 48 uur na ontslag contact op? • onhoudbare pijn in rug of been; • abnormale zwelling van de wond; • opengesprongen wond; • pus uit de wond; • hoge koorts; • vochtlekkage bij de wond; • toenemend krachtsverlies aan één of beide benen; • verschijnselen van incontinentie, dit is het ongemerkt laten lopen van de urine of ontlasting zonder dat u daar invloed op hebt gehad; • als u of uw fysiotherapeut het niet vertrouwt.
Belangrijke telefoonnummers Polikliniek Neurologie Verpleegafdeling Neurologie C7 Noord Verpleegafdeling Neurologie C7 Zuid
(073) 553 23 25 (073) 553 25 12 (073) 553 25 22
Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 7 van 7
