Met dank aan allen die mee hebben gewerkt om dit boek tot een waar avontuur te maken. Ook dank aan Reinoud Leenen voor zijn inspirerende bijdrage aan tekst en beeld. En aan Musa voor het verfmaken en schilderen. Ceciel de Bie
ISBN 978 90 216 6913 7 / NUR 214
© Tekst: Ceciel de Bie 2011 © Omslagillustratie: Alice Hoogstad 2011 © Foto’s en illustraties: Ceciel de Bie 2011 Vormgeving: Petra Gerritsen, www.spletters.nl © Deze uitgave: Uitgeverij Ploegsma bv, Amsterdam 2010 Alle rechten voorbehouden.
Ceciel de Bie
Verf Word een schildertalent!
Uitgeverij Ploegsma, Amsterdam
Inhoud Op zoek naar je eigen palet · 4 De zingende huisschilder vertelt · 11 Is een roodbaars wel rood? · 18 Een tuin van glas · 22 Een rode stoel in de straat · 32 Mengen met verrassingen… · 38 Kleuren buiten de dampkring · 44 Liever puur natuur · 50 Op bezoek bij de molenaar · 60 Een onverwachte ontmoeting · 70 Een kijkje in de verffabriek · 80 Een feestje schilderen · 84 Kleuren weten je altijd te vinden! · 89 Extra schilderopdrachten · 91 Bronvermelding · 97
Op zoek naar je
eigen palet
Schilderen of televisiekijken?
Hou je ook zo van schilderen? Laten we vandaag een mooi schilderij gaan maken. Je kunt een stukje van de wereld om je heen nemen of iets uit je eigen fantasie. Maar eerst heb je nodig: een doek, penselen en verf. En heel belangrijk, je moet de kleuren uitkiezen voor jouw palet, anders wordt een schilderij al snel een rommeltje.
‘Iedereen kan een eigen kleurgevoel ontwikkelen,’ zeggen veel schilders. ‘Dat zal best,’ zul je meteen zeggen, ‘maar ik hoef maar een schilderswinkel binnen te stappen om helemaal tureluurs te worden van al die tubes verf die daar te koop zijn. Hoe moet ik dan weten wat mijn kleuren zijn?’ Tja, dat is best lastig. Laten we op zoek gaan naar een kunstschilder, voor advies. Of misschien bestaat er wel ergens een school waar een professor van de kleur lesgeeft. En wat dacht je van Tony, de huisschilder? Hij schijnt heel veel verfgeheimen te kennen. Zal hij die aan ons prijsgeven? Kom, lees verder en ga mee op avontuur. Ontdek met dit boek de ware kleuren van jouw palet en je verborgen schilderstalent!
Op zoek naar je eigen palet
5
Hoe ziet een wereld eruit zonder kleur? De wereld om ons heen is vol met kleuren. Het is moeilijk voor te stellen hoe die eruit zou zien zonder kleur. Nou ja, misschien heel even door in een kast te gaan zitten. Laten we de proef op de som nemen. Oké, daar gaat ie dan, de kastdeur gaat dicht. Het is nu pikkedonker…
Bah, wat wordt dat saai na een tijdje! En zeker als niemand je komt zoeken… Dus doe de kastdeur maar weer gauw open. Wauw! Je ogen moeten even wennen aan het daglicht, maar wat zijn de kleuren fel! De appel op de fruitschaal lijkt wel roder geworden dan de lipstick van de buurvrouw. En kijk die oude beige gordijnen eens, ze zijn nu kanariegeel! Even leek alles kleuriger
. . . . . . . dan normaal. Maar was dat erg? Welnee, want kleuren kunnen goed humeuren! Het begon vanochtend al toen de zon opkwam en door het slaapkamerraam naar binnen scheen. De muren kregen een warme, oranje gloed. Niet veel later vloog er een vogel door de blauwe hemel. Het is prachtig weer vandaag. Echt een dag om te gaan schilderen!
Een palet is… Een houten plankje met een gat voor je duim. Je kunt er verschillende kneepjes verf op doen en er ook verf op mengen. Je houdt je palet in de andere hand vast dan de hand waarmee je schildert.
6
Verf
Iedereen gebruikt verf Overal op de wereld zijn mensen met verf in de weer, dag in dag uit. Huisschilders, kunstschilders, modeontwerpers, kappers, autospuiters, restauratoren, decorbouwers, striptekenaars, illus tratoren, botenbouwers, clowns, molenaars, verkeersbordenmakers, raketontwerpers, maar ook handige vaders en moeders die het huis een likje verf willen geven. En jij hebt vast wel eens verf gebruikt voor een werkstuk op school of anders gewoon voor je plezier. Waar beginnen we? Om je eigen kleurgevoel een beetje te leren kennen, is het handig om een stilleven te schilderen. Daarvoor heb je wat voorwerpen nodig, bijvoorbeeld een fles of een schaal en wat vers fruit. Laten we daarvoor naar de markt gaan. Daar is van alles te zien en te koop. En we moeten natuurlijk een kunstschilder zien te vinden die ons helpen wil. Door binnen te blijven zitten komen we die zeker niet tegen. Dus kom op, trek je jas aan. We gaan erop uit! Licht, kleur en verf Ho, ho, wacht nog eventjes. Let buiten goed op drie dingen waar schilders altijd mee te maken hebben. Dat zijn licht, kleur en verf. Als je een van deze drie
Op zoek naar je eigen palet
Is er kleur op de maan? De eerste landing op de maan was in 1969. Astronaut Buzz Aldrin vertelt in een radiocontact met de mensen op aarde dat het maanoppervlak alleen maar uit verschillende tinten licht- en donkergrijs bestaat.
© Foto: nasa
vergeet, kun je niet schilderen. Licht heb je nodig om kleur te kunnen zien. Om te schilderen moet je verf gebruiken. En verf zonder kleur bestaat niet. Trouwens een schilderij zonder schilder ook niet. En die schilder, dat word jij vandaag!
7
De oermens en zijn verf
Wist je dat onze voorouders in de prehistorie maar vijf kleuren konden maken? Dat waren zwart, wit, geel, rood en bruin. De oermensen maakten verfpapjes door gekleurde aarde te mengen met iets wat plakt, zoals spuug, vet of bloed. Daarmee beschilderden ze de wanden van hun grotten. Grotten beschermden de oermens tegen de gevaren van de buitenwereld, zoals wilde dieren en sneeuwstormen. Er bestond nog geen stroom, geen centrale verwarming of koelkast. Nou ja, een koelkast was ook niet echt nodig. Het was ontiegelijk koud in die tijd. Een lampje was wel handig geweest, want in de grotten was het pikdonker. Of zouden ze fakkels hebben gebruikt? Het moet een hele klus geweest zijn om zulke grote wandschilderingen in de donkere grot voor elkaar te krijgen. Er worden af en toe nog steeds grotschilderingen ontdekt.
8
Grottekening 15.000-10.000 v. Chr., Lascaux (Dordogne, Frankrijk)
Verf
Word weer even een oermens: maak een grotschildering bij schemerig licht Nodig: zwart krijt, potlood, verf, een groot stuk karton. In een verfdoos zitten tegenwoordig meer dan vijf kleuren. Toch is het de bedoeling van deze opdracht om alleen de vijf oerkleuren te gebruiken. Doe het licht in je kamer uit. Neem een zaklamp of fietslampje. Teken bij het schemerige licht van je lampje een galopperend paard, een woedende bizon, een
Op zoek naar je eigen palet
wild zwijn of een blaffende hond, of kies iets wat je zelf leuk vindt. Teken er wat koppoters bij, dat zijn van die figuurtjes met alleen een hoofd en daar de armen en benen aan. Of maak er geheimzinnige tekens bij. Je kunt je schildering in een grillige vorm uitknippen. Dan ziet het eruit alsof het zo van een rots komt.
9
Spat je eigen handafdruk Nodig: stevig papier, waterverf, potlood, schaar, tandenborstel.
Oefen eerst met spatten!
10
Teken vijf keer de omtrek van je hand en knip die uit. Zorg dat je een oud T-shirt aanhebt dat vies mag worden. Neem een oude tandenborstel of een borstelige kwast, en doop die in wat waterverf. Druk een handvorm stevig op het papier en spat eromheen. Gebruik voor deze opdracht de oerkleuren, behalve wit. Wanneer de verf gedroogd is, kun je de uitgeknipte vormen en de restvormen erbij plakken voor een mooie collage.
Verf
De zingende huisschilder vertelt De markt is twee straten verderop. Het is een beetje fris buiten, maar het zonnetje schijnt al lekker fel. De ramen aan de overkant van de straat weerspiegelen het zonlicht. Hé, maar wat is dat? Van wie is die knaloranje bestelbus met de radio zo loeihard aan? Starry starry night Paint your palette blue and grey… (Sterren-, sterrennacht, schilder je palet in blauw en grijs…) Jeminee, wat zit daar iemand vals mee te zingen! Het is niet om aan te horen! Kan die zijn mond niet houden…? Maar wacht eens, dat is de vader van Tony, een jongen uit onze klas! Hij staat een deur te schilderen. In colors on the snowy linen land. And now I understand what you tried to say to me… (In kleuren op sneeuwwit linnen. En nu begrijp ik wat jij mij probeerde te vertellen…) ‘Dag meneer!’ ‘Hallo luitjes, ook goedemorgen. Jullie zijn vroeg uit de veren!’
De zingende huisschilder vertelt
Tony & zonen familie schildersbedrijf sinds 1720 Voor al uw schilderwerk!
‘Bent u aan het werk?’ ‘Jazeker. Deze deur moet vandaag afgelakt worden, en dan is ie klaar. Kijk maar eens hoe mooi strak die geverfd is. In grachtengroen. Echt vakwerk. Geen haartje van mijn kwast is achtergebleven, alleen hier en daar een stofje als je goed zoekt, maar dat is niet te voorkomen. Vinden jullie de kleur mooi?’ ‘Nou, eh, eerlijk ge…’ ‘Zo zo, eigen meninkje. Jullie kinderen willen zeker de hele stad in felle kleuren overschilderen, hè? Alle gevels knalpaars, vuurrood of sinaasappeltjesoranje. Stel je voor zeg, dat alle huizen oranje waren. Dat zou de hele dag pijn aan mijn ogen doen. En het is al zo’n kleu-
11
Deuren hebben ben kleu kleuren… uren… Tony schildert een deur in grachtengroen. Deze kleur werd in Nederland vanaf 1830 razend populair, ook voor huizen die niet aan de gracht staan. In de tijd daarvoor werden de deuren vooral geschilderd in wit, zachtgroen, en gele en rode okers.
renjungle op straat met al die bord- en lichtreclames tegenwoordig. Een beetje rust voor het oog is er niet meer bij, dat was vroeger wel anders.’ ‘Uw busje is anders ook knaloranje.’ ‘Ja ja, maar dat is niet hetzelfde, ik moet opvallen om opdrachten binnen te halen.’ ‘Hé, dat is grappig. Op het busje staat Tony en zonen, dus Tony uit onze klas heeft dezelfde naam als zijn vader! Moet Tony dan ook schilder worden?’ ‘Als hij dat wil, zeker. Kijk, het zit
12
zo: mijn n vader vaa derr en en mijn opa en mijn overgrootvader overgro ootvader en zijn vader, ga zo maar door, ze waren allemaal schilder van beroep. Als mijn Tony geen schilder wordt, zou dat heel jammer voor het bedrijf zijn. Onze bedrijfsgeheimen mogen niet verloren gaan.’ ‘Gaan die geheimen over kleur?’ ‘Daar zeg ik niets over. Zomaar een vakgeheim prijsgeven, daar doe ik niet aan. Pas als jullie besluiten om schilder te worden, dan heel misschien.’ ‘Heeft u een eigen palet?’ ‘Een eigen palet? Een palet heb je nodig om een schilderij te maken, niet om een deur te schilderen. Ja, in mijn vrije tijd gebruik ik een palet omdat ik graag buiten schilder. Ik ben namelijk ook zondagsschilder, dat hadden jullie niet gedacht, hè? Ik koop me suf aan tubes verf met de mooiste kleuren. Maar ik maak ook zelf verf voor mijn eigen kunstwerkjes.’ ‘Alleen in de kleuren zwart, wit, rood, geel en bruin?’ ‘Hoe komen jullie daar nou bij? Er zijn toch veel meer kleuren in de handel, er zitten er in ieder geval heel wat op mijn palet. Ik schilder er alles mee. Nou alles, dat is niet helemaal waar. Ik moet eerlijk blijven. Een keer tijdens een lange strandwandeling kreeg de zee een bijzondere groene gloed, zo’n
Verf
