INFORMATIE RAAD-DOCUMENT
GEMEENTE WATERLAND
Nummer
337-76
Onderwerp
Vangnetuitkering 2015
Portefeuillehouder
drs. L. Bramet
Contactpersoon
A. Vreugdenhil
Datum
24 november 2015
Kennisnemen van 1. De set aan voorwaarden die gelden voor het aanvragen van de Vangnetuitkering 2015. 2. De analyse van het ontstaan van het huidige tekort op de gebundelde uitkering van de Participatiewet. 3. De maatregelen die in 2015 zijn getroffen om dit tekort tegen te gaan. 4. Het vervolgproces en de wijze van informeren van de gemeenteraad. Inleiding Gemeenten die op grond van de Participatiewet tekorten hebben op hun budget dienen deze tekorten in beginsel op te vangen uit eigen middelen. Onder voorwaarden kunnen gemeenten in aanmerking komen voor een incidenteel aanvullende uitkering (lAU). Hiervoor kan een aanvraag worden ingediend bij het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid (SZW). De gemeente Waterland heeft sinds 2013 een tekort op de gebundelde uitkering van de inkomensdelen Participatiewet, de Wet Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (lOAZ) en de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (lOA W). Over het jaar 2013 is een lAU aangevraagd. De aanvraag is gehonoreerd omdat er destijds sprake was van een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt (van de regio Groot-Amsterdam). Ook over het jaar 2014 is een aanvraag ingediend vanwege een tekort op de Participatiewet. Inmiddels heeft de gemeente bericht ontvangen van de toetsingscommissie aanvullende uitkeringen Participatiewet dat de aanvraag over 2014 niet is goedgekeurd. In het concept advies van de toetsingscommissie is aangegeven dat wij niet in aanmerking komen voor de aanvullende uitkering omdat bij de gemeente Waterland niet gesproken kan worden van een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt en dat beleid en uitvoering geen aanleiding geven om alsnog tot een positief advies te komen. Naar aanleiding van het concept advies van de toetsingscommissie heeft het college een zienswijze ingediend. De zienswijze van het college weegt mee bij de definitieve besluitvorming van de toetsingscommissie over onze aanvraag. In dit informatiedocument gaan wij in op de Vangnetuitkering 2015. 1. Voorwaarden aanvraag vangnetregeling De aanvullende uitkering is met ingang van 1 januari 2015 ingrijpend gewijzigd, deze wijzigingen heeft het ministerie pas tegen de zomer van 2015 kenbaar gemaakt. Om met sucees een beroep te kunnen do en op de zogenaamde 'vangnetuitkering' (voorheen incidentele aanvullende uitkering lAU) over 2015 moet het college van B&W daartoe verzoeken en gelden een aantal voorwaarden, hieronder een samenvatting: 1. Een globale analyse van de mogelijke oorzaak en de omvang van het tekort en van de verwachte ontwikkelingen van dat tekort in de komende jaren;
2.
3. 4.
Een brief, of vergelijkbaar document, waarmee het college de raad in 2015 heeft geïnformeerd over zijn analyse en de maatregelen die worden genomen dan wel worden overwogen am tot tekortreductie te kamen; Een document waaruit de opvattingen van de gemeenteraad blijken; Een overzicht van wat de gemeente in 2015 feitelijk heeft gedaan am het tekort het hoofd te bieden en hoe zij het effect daarvan beoordeelt.
De nieuwe vangnetuitkering biedt gemeenten fmanciële compensatie voor grate tekorten op het budget van de Participatiewet. Ze kunnen de compensatie aanvragen als het tekort grater is dan 5%. Daarbij geldt een getrapte opbouw: is het tekort tussen 5% en 10%, dan is de compensatie de helft. Daarna wordt boven de 10% alles volle dig gecompenseerd (5% blijft eigen risico).
2. Analyse 2015 Stand van zaken Hieronder hebben we in tabelvarm een overzicht gegeven van het aantal uitkeringsgerechtigden per jaar en een overzicht van het tekort vanaf 2012. Aantal uitkeringsgerechtigden1 (Participatiewet)
2012
2013
2014
Tussenstand oktober 2015
95
115
137
127
Financieel overzicht 2012 2015/ individuele uitkeringen levensonderhoud-
We rkelijk 2012
Werkelijk 2013
Werkelijk 2014
Tussenstand verwachting 3e kwartaal 2015
Jaar einde verwachting 2015
Totale kosten gemeente Ontvangsten Rijk
€ 1.385.899 € 1.404.162
€ 1.623.323 € 1.466.860
€ 1.877.400 € 1.585.829
€ 1.645.792 ~~~~
€ 1.954.393 € 1.691.032
Saldo
+€
-€
-€
~~~~
-€
Percentage tekort
ouerscbot
18,4%
15,6 %
15,6 %
€ 132.989
€ 136.534
€ 136.534
Aanvullende incidentele uitkering (per 2016: Vangnetuitkering)
18.263
156.463
10,7 % €
9.777
291.571
263.361
Ontvangsten Rj;k In bovenstaande tabel valt op dat de inkomsten vanuit het Rijk structureel achterblijven bij de uitgaven van de gemeente. In de analyse van de aanvraag van de lAU over 2014 hebben wij aangegeven dat het verde elmo del en de verdeelsleutel systematiek structureel te kort schieten. Dit geldt niet alleen voor de gemeente Waterland maar oak voor andere gemeenten in Nederland. Hierdoor staat landelijk het verde elmo del allangere tijd ter discussie. Gevolg daarvan is dat het verdeelmodel dit jaar is herzien. De ontvangsten vanuit het Rijk vo or het jaar 2016 vallen vo or de gemeente Waterland guns tiger uit ten opzichte van 2013, 2014 en 2015. Verwachte tekort 2015 De begrating 2015 is totaal ad € 1.908.688, de verwachtte kosten over 2015 zijn € 1.954.393. Op basis hiervan wordt rekening gehouden met een voorlopig tekort van € 263.361. Vanwege dit bedrag, en daarbij horend percentage van 15,6% kamt het bedrag waarvoor de Vangnetuitkering wordt aangevraagd totaal afgerond uit op € 136.534. Dit bedrag is als voIgt berekend:
I 2
Meting op 31 december Gebundeide uitkeringen levensonderhoud Participatiewet, lOAZ en lOA W Pagina 2 van 13
Tekort eigen risico 5%
84.551,60
Beeekening Vangneteegeling 0% O
tussen 5 en 10%
84.551,60
50%
42.275,80
meerdere boven 10%
94.257,80
100%
94.257,80
263.361,00
136.533,60
Deze cijfers zijn echter nag niet definitief, omdat nag onduidelijk is hoe het uitkeringenbestand zich in het laatste kwartaal ontwikkelt. Voor en na de economiscbe recessie Va or de periode van de economische recessie (voor de gemeente Waterland merkbaar vanaf 2013) konden we zowel cliënten met een karte als een lange afstand (waarbij er sprake is van één of meerdere beperkingen) naar de arbeidsmarkt bemiddelen. Echter sinds de economische recessie (sinds 2013) hebben we de trend gezien dat deze laatste groep eerder ontslagen werd en moeilijker te bemiddelen was naar de arbeidsmarkt. Daarna is er vanwege het landelijke verdeelmodel vanaf 2013 een tekort op de gebundelde uitkering (als bedoeld in artikel 69, WWB) ontstaan. Verhoogde instroom Als gevolg van de economische crisis hebben we in 2014 te maken gehad met een verhoogde instroom vanuit de werkloosheidswet en vo or het gehele bestand werd de bemiddeling naar werk moeilijker. In 2014 hadden we structureel meer uitkeringsgerechtigden en zien we een toename in het bestand. De grate stijging zit tussen het aantal toekenningen van het jaar 2012 en het jaar 2013, hier gaat het om een stijging van 52 procent. Dit is een zeer sterke stijging die we niet eerder hebben waargenomen. In 2014 zet deze trend zieh voort en blijven de toekenningen haag ten opzichte van voorgaande jaren (de stijging van 2013 naar 2014 betreft 21%). In de bijlage hebben wij de achtergranden van de cijfers in een tabel uiteen gezet. We zien dat de meeste instromers als reden hebben: 'wegvallen andere inkomsten' (15 van de 34 totaal). Oak blijft de categorie 'geen inkomsten' haag ten opzichte van de totalen (6 van de 34 totaal). Economiscb herstel i!chtbaar vana! 20 15 Landelijk wordt het economisch herstel steeds meer zichtbaar op de arbeidsmarkt. Er worden minder aanvragen voor ontslag ingediend en oak het aantal faillissementen neemt af. Door het economisch hers tel groeit in 2015 voor het eerst in cirie jaar de vraag naar arbeid. Dit is echter wel afhankelijk van de sector. In de bouw, vervoer en groothandel gaat het bijvoorbeeld een stuk beter, terwijl de financiéle dienstverlening en de sector zorg en welzijn juist een krimp laten zien. In onze regio wordt over het algemeen nag geen grate groei verwacht. Inventarùatie Waterlandse gemeenten Van de Waterlandse gemeenten heeft naast de gemeente Waterland alleen de gemeente Beemster een aanvraag voor een lAU over het jaar 2014 ingediend. De gemeente Beemster heeft nag geen advies van de toetsingscommissie on tvangen. 3. Maateegelen die zijn genomen voor het terugdeingen van het tekort vanaf 2014 In voorgaande aanvragen zien we dat de toetsingscommissie vooral kijkt naar beleid wat is gericht op instroombeperking en of een gemeente behaart tot een gebied waarbij er sprake is van een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt. Onderstaande maatregelen zijn gericht op het beperken van de instroom en het bevorderen van de uitstroom van uitkeringsgerechtigden. In de bijlage zijn tabellen opgenomen waarin de redenen voor uitstroom in zijn benoemd. Daarnaast geven we inzicht in de inzet van instrumenten en de omvang van trajecten in eigen beheer. Als gevolg van de inzet op re-integratie zien we een totaal van 16 op een eindtotaal van 39 cliënten die zijn uitgestroomd naar arbeid (zie verder bijlage 1). De instroom van bijstandscliënten is echter nauwelijks beïnvloedbaar. Een belangrijke instroom beperkende maatregel is voorlichting. Wij informeren alle cliënten vooraf over de consequenties van het aanvragen van een uitkering. Wij do en dit op individueel niveau. Daarnaast hebben wij ons beleid en maatregelen va oral gericht op uitstroom bevordering.
Pagina 3 van 13
Instroom beperkend Zoekperiode In 2014 hebben andere gemeenten in het land pilots gedraaid met de zogenaamde 'zoekperiode'. Na het ontvangen van positieve berichten hierover hebben we eind 2014 geconstateerd dat een algemene zoekperiode voor alle aanvragen als instroom beperkende maatregel kan werken. Per 1 januari 2015 is deze maatregel ingevoerd. De zoektijd- (van 4 weken) geldt vanaf die datum voor iedereen die een Participatiewet-uitkering aanvraagt(ongeacht leeftijd of reden aanvraag, met uitzondering van een verhuizing). .Aaiepian jeugdwerkeloosheid Vanaf 2010 nemen wij in de regio Zaanstreek- Waterland deel aan het regionale actieplan jeugdwerkloosheid. Dit plan, sarnen met een actieve rol van de leerplichtambtenaren en het J ongerenloket, leidt er toe dat er nauwelijks jongeren in de bijstand instromen. Handhaving Bij iedere WWB aanvraag wordt Suwinet geraadpleegd, voorheen was er via deze bron alleen inzage in de inkomsten. Via Suwinet kunnen overheidsorganisaties gegevens van burgers en bedrijven digitaal bij elkaar opvragen en naar elkaar sturen. Door gegevens binnen de overheid te delen kunnen burgers sneller en beter worden geholpen en hoeven zij geen gegevens te verstrekken die de overheid al heeft. Suwinet is primait bedoeld voor UWV, SVB en de gemeentelijke sociale diensten. Sinds de uitbreiding van Suwineì hebben wij in juli 2014 als gemeenle een machtiging aangevraagd om volledig toegang te krijgen tot Suwinet. Onze casemanagers hebben nu volledig inzicht in de gegevens. Tevens zijn we bezig met het vormgeven van het concept 'hoogwaardig handhaven'. Daartoe organiseren wij in 2015 een training deskundigheidsbevordering. Als resultaat daarvan stellen we een plan van aanpak op. Vanaf 2016 wordt dit plan actief. Work First Tot en met 2014 hebben we via een contract met Baanstede gewerkt met het 'direct werk principe' met als doel werkritrne opdoen en behouden. Van deze mogelijkheid konden we in 2015 geen gebruik meer maken. Momenteel zijn we bezig zijn met het verkennen van de mogelijkheden om via Baanstede het Work First principe weer van start te laten gaan. Uitstroom bevorderend Proifplaatsingen/ werkervaringsplaatsen Vanaf 2014 hebben we ingezet op proefplaatsingen. Middels deze plekken kunnen uitkeringsgerechtigden ervaring opdoen bij werkgevers. Na een bepaalde periode van maximaal 6 maanden en een goede beoordeling worden de cliënten in dienst genomen. De gemeente heeft tot en met het derde kwartaal2015 totaal 7 proefplaatsingen ingezet, waarvan 2 binnen de gemeente zelf. Een voorbeeld hiervan is een werkervaringsplaats op publiekszaken. Daarnaast hebben we 5 proefplaatsingen bij externe werkgevers ingevuld. Stekker4 Eind 2014 zijn we gestart met het invoeren van gegevens in het systeem van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) genaamd 'Stekker 4'. Door samen te werken in een systeem voor de registratie van werkzoekenden en vacatures is het mogelijk informatie te delen tussen het UWV en gemeenten. Gemeenten binnen dezelfde arbeidsmarktregio zijn aan elkaar gekoppeld waardoor er snel inzicht is in vacatures en beschikbare kandidaten. Adequate matching tussen klant en werkgever zorgt voor een versnelde uitstroom naar werk.
3 Deze wettelijke zoekperiode betekent dat een persoon na melding als werkloos werkzoekend bij het UWV eerst vier weken actief moet zoeken naar werk. Pas daama kan een uitkering worden aangevraagd. Als er geen werk is gevonden wordt de uitkering vanaf datum melding met terugwerkende kracht uitbetaald.
Pagina 4 van 13
Trajeaen in eigen beheer Vanafbegin 2015 hebben we twee consulenten vrij gemaakt am zich te richten op re-integratie. In het verleden waren er in de gemeente Waterland alleen allraund consulenten die zich zowel met de rechtmatigheid als met de re-integratie bezig hielden. In 2015 is er voor gekozen am een aantal fte in te zetten voor werkzaamheden ten behoeve van uitstroom naar werk. Hierdoor is er meer tijd beschikbaar am contacten op te bouwen met lokale werkgevers, vacatures te vinden en kandidaten te matchen. Daarnaast is één consulent aangesteld als bedrijfscontactfunctionaris. Zij neemt deel aan het regionale werkgeversservicepunt (WSP). Harmonisatie van de regionale re-integratie instrumenten Ter voorbereiding op de inwerkingtreding van de Participatiewet is in de arbeidsmarktregio ZaanstreekWaterland de re-integratieverordening opgesteld. Deze verordening is opgesteld am te voorkomen dat er ongelijkheid ontstaat tussen de uitkeringsgerechtigden uit de verschillende gemeenten, maar oak am duidelijkheid te geven aan de werkgevers in de regio. Dit betekent dat de voorwaarden en subsidies bij elke gemeente in de regio gelijk zijn waardoor de werkgever te maken heeft met een eenduidige benadering. Het gaat bijvoorbeeld am een instrument als loonkostensubsidie zoals hieronder toegelicht (voor een overzicht van alle instrumenten in de regio kunt u bijlage 2 raadplegen). Loonkostensubsidie Met de komst van de Participatiewet kan loonkostensubsidie worden ingezet voor personen met een beperkte loonwaarde. De subsidie is bedoeld voor inwoners die zelf niet in staat zijn het wettelijk minimumloon te verdienen. Wij zijn momenteel aan het onderzoeken of wij loonkostensubsidie voor drie kandidaten kunnen verstrekken. Een overzicht van verstrekte instrumenten door de gemeente Waterland kunt u vinden in bijlage 1. Werkgeversserviœpunt (W'SP) Wij maken als gemeente deel uit van het regionale werkgeversservicepunt (WSP) Zaanstreek-Waterland. Het WSP is een samenwerkingsverband tussen UWV, gemeenten, onderwijsinstellingen en diverse kenniscentra. Door het opzetten van dit netwerk zijn we in staat am snel met elkaar te schakelen. Vacatures kunnen snel aan geschikte kandidaten worden gekoppeld. Ondernemers kunnen daarnaast informatie inwinnen bij het WSP (zoals informatie over social return on investment). S octal Return on Investment Social Return betekent binnen de gemeente Waterland: 'Het opnemen van sociale voorwaarden, eisen en wensen in inkoop- en aanbestedingstrajecten'. Daartoe stelt de gemeente in de (bestek)voorwaarden bij de aanbesteding van opdrachten en het aangaan van contracten, sociale eisen aan de opdrachtnemer. Deze worden opgenomen in het programma van eisen naast de reguliere eisen en wensen. De opdrachtnemer besteedt een bepaald deel van de opdrachtsom aan het aan het werk helpen van mensen in een uitkeringssituatie of aan het bieden van stageplaatsen of leerwerkbanen aan scholieren en studenten. De gemeenteraad heeft in juni 2015 ingestemd met de visie op social return. Maatregelen vanaf2016 en verder Voorzetten maatregelen In 2016 zullen we de eerder genoemde maatregelen voortzetten. Hoogwaardig hand haven (instroom beperkend) Met de komst van de Participatiewet wordt handhaving op een andere wijze vorm gegeven. Handhaving is al een onderdeel van onze integrale dienstverlening. Onze consulenten zijn in het contact met de cliënt altijd alert op mogelijke fraude. Wij beschikken niet over handhavingsspecialisten waardoor handhaving integraal onderdeel is van onze dienstverlening. Hoe meer aandacht we dus besteden aan dit thema, hoe effectiever het handhavingsbeleid zal zijn. Het doel van hoogwaardig handhaven is dat klan ten zich bewuster worden van de regels rand de uitkering en deze meer uit zichzelf naleven. Door een aantal elementen in de werkwijze te borgen is de kans dat cliënten zich spontaan aan de wet en aan de regels houden grater.
Pagina 5 van 13
4. Vervolgproces aanvraag Vangnetuitkering 2015 V oor de zomer heeft het ministerie de voorwaarden voor het aanvragen van de vangnetuitkering bekend gemaakt. In de tussentijd hebben we naar aanleiding van de bevindingen van de aanvraag van de lAU 2014 onze interne bedrijfsvoering aangepast. Daarna hebben we aile medewerkers van nieuwe informatie over de werkwijze voorzien. Door het beschikken over een correct informatiesysteem kunnen wij de juiste gegevens genereren. In het kader van de vangnetuitkering is voor ons van belang om inzicht te hebben in bijvoorbeeld de redenen van in- en uitstroom en de inzet van het type re-integratie traject of instrument. informeren wij uw raad. Hiermee voldoen wij aan punt 2 (::je onder 'inleiding' -voorwaarden aanvraaiJ In 2016 zullen wij het gesprek met u over de genomen
Middels dit raadsinformatiedocument
maatregelen aangaan. Daartoe organiseren wij voorafgaand een bijeenkomst met de klankbordgroep sociaal domein. Daarnaast zullen wij in de raadsvergadering in het eerste kwartaal van 2016 uw zienswijze vragen. Naar aanleiding van de bevindingen en de uitkomsten van de raadsvergadering stellen wij een document op met uw zienswijze. Op deze manier voldoen wij aan punt 3 ('lye onder 'inleiding' -voorwaarden aanvraaiJ De overige punten nemen wij mee in de daadwerkelijke aanvraag Vangnetuitkering 2015.
Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders, L.M.B.e. Wagenaar-Kroon burgemeester
n GinkeiMPM algemeen directeur/ gemeentesecretaris
Bijlagen: 1. Instroom en uitstroom Participatiewet gemeente Waterland. 2. Re-integratie instrumenten Participatiewet, lOA Wen IOAZ.
Pagina 6 van 13
