Goudsbloem – Calendula officinalis Linn.
Ik heb alle reden om de Goudsbloem te prijzen, ik hou van alle oranje bloemen, ik vind de geur van de verse plant onweerstaanbaar en het is een fantastisch geneeskruid. Toch noem ik hem zelden standaard en dat is totaal onterecht..de reden is kruidensnobisme…CaLENdula en niet CalenDULA, is een kruid, dat ook de leek kent als medicinaal, een aantal mensen die calendulazalf koopt, zal niet eens weten dat het hier om een plant gaat. Je herkent de amateurkruidengeneeskundige aan het veelvuldig aanbevelen van Calendula. Daarom ging ik deze geweldige plant associëren met geknoei, en dat is natuurlijk onzin, want het is een prachtig middel. Daarmee wel zeggende, dat er meer is dan enkel CalenDULA! Heus! “De schoone purper roos is hier lydzaamheyd; de blyde, ryke goudebloem, gehoorzaamheyd.” de
Uit: Jesus Bloemhof, anoniem (16 de eeuw) Sponsa solis dats goutbloeme; nat ende cout est dat ic nome Gheeten ende wel ghewreven salmense jeghen venijn gheven dat comt van ghevenijnden beten. Dies ne salmen niet vergheten: men salse leghen up die wonde. Hare sap es goet jeghen onghesonde der milten ende der leveren mede, als comt van hitten die siechede Uit: Der Nature Bloeme, Jacob van Maerlant
Familie: Composietenfamilie – Asteraceae
Botanische naam Uit de botanische naam kunnen we het woord ‘kalender’ afleiden en dit woord is weer afgeleid van het Latijnse Calendae of Kalendae, een term die de Romeinen gebruikten voor de eerste dag van de maand. Calendulae betekent letterlijk ‘gedurende alle maanden’. In de streken van oorsprong van deze plant, rond de Middellandse Zee, bloeit Goudsbloem gedurende het hele jaar, in tegenstelling tot onze streken, waar de plant verdwijnt na de eerste nachtvorst. De soortnaam ‘officinalis’ is een indicatie, dat het hier gaat om een traditioneel en lang erkend geneeskruid binnen de Europese traditie. E: Pot marigold, Bull's Eyes, Calendula, Calendula officinalis, Garden Marigold, Holigold, Hollygold, Marigold, Marybud, Poet's Marigold, Poor Man's Saffron, Pot / Scotch Marigold, Scottish-marigold F: Souci des jardins, Souci officinal, Calendule, Fleur de souci, Soubi, Souci, Tous les mois D: Garten-Ringelblume, Ringel-Blume, Butterblume, Dotterblume, Echte Ringelblume, Gartendotterblume, Goldblume, Ingelblum, Rinderblume, Ringelrose, Ringula, Sonnenbraut, Sonnenwende, Studentenblume, Totenblume, Warzenkraut, Weckbröseln, Wucherblume
Volksnamen Al-verdrijf, Boterbloemen, Capkenskruid, Dodenbloem, Dot, Gansbloem, Geelgoud, Goldbloeme, Gortjebloem, Goubloem, Goud, Goudbloem, Goudjebloem, Goudroosje, Grouwbloem, Guldenbloem, Guldenkont, Klokbloem, Kokadde, Kroningsbloem, Mierbloem, Oranjebloem, Oranjebloem, Soessie, Stinker, Vergabloeme, Vergouwbloem, Weerhaantje, Wrattenkruid
Etymologie de
In de 13de eeuw, noemt Jacob van Maerlant, de Goudsbloem al bij de huidige naam, in de vorm van ‘goutbloeme’. De naam is makkelijk te verklaren, door iedereen die de bloem ziet, ook de volksnamen, waarin het woord ‘gulden’ terugkomt, zijn natuurlijk terug te voeren op de geeloranje kleur van de bloemen. de
Jacob van Maerlant noemt het kruid in eerste instantie bij haar 13 de eeuwse Latijnse naam, Sponsa solis, dit betekent ‘Bruid van de Zon’, wel een van de meest poëtische namen die je je maar kunt bedenken. De Goudsbloem is een ‘zonnevolger’, dit wil zeggen, dat de bloemen altijd gericht naar de zon staan, en zich sluiten als de zon achter de wolken verdwijnt, de namen Weerhaantje en Klokbloem, zijn verwijzingen naar dit verschijnsel. De naam Kroningsbloem, dankt het kruid aan de oranje kleur, natuurlijk in Nederland een verwijzing naar het Huis van Oranje. Soessie is een verbastering van de Franse naam voor de plant, Fleur de souci of kortweg Souci, letterlijk de Zorgplant, een naam die aangeeft wat de kracht van dit kruid is. Ook de Noord-Limburgse naam Al-verdrijf, verwijst naar de medicinale werking. Kokadde verwijst naar de kokarde, het ronde insigne in de vorm van een strik, dat op hoeden en kleding werd gedragen. Ook de Kokardebloem (Gaillardia x grandiflora) is genoemd naar de kokarde. Opvallend is in het Nederlands taalgebied, de afwezigheid van verwijzingen naar Maria, in het Engels zijn er veel namen voor het kruid waarin verwezen wordt naar de Heilige Maagd.
Farmaceutische benamingen Flores Calendulae cum calycibus Flores Calendulae sine calycibus Herba Calendulae
Naam binnen de Ayurveda Genda
de hele bloem lintbloemen hele bloeiende kruid
Naam binnen de TCM Jin Zhan Ju 金盏菊
INCI-benaming Calendula officinalis
Geschiedenis De historische beschrijving van Goudsbloem levert een probleem op, namelijk dat er geen eenduidigheid is in de beschrijvingen van de Goudsbloem, iets waar zelfs de Duitse plantkundige Hieronymus Bock, zich al over beklaagde in de de 16 eeuw, toen hij de oude werken van Dioscorides doorlas en over de Goudsbloem niets met zekerheid kon terugvinden. De plant die door Dioscorides ‘klymenon’ werd genoemd, is waarschijnlijk de Akkergoudsbloem, ook blijft het onzeker dat de ‘caltha’ die door Plinius de Oudere en Vergillius wordt vermeld wel degelijk onze Goudsbloem is, en niet de Dotterbloem. Het onderzoek in de Middeleeuwen wordt bemoeilijkt door het feit dat de Latijnse benaming Calendula officinalis ook wordt gebruikt voor de Cichorei en de Paardenbloem. Die planten werden net als de Goudsbloem ‘heliotropium’, oftewel ‘zonnevolger’ genoemd, omdat ze de loop van de zon volgen. Vaak moet men op de toepassingen van de genoemde de kruiden afgaan, wil men een beetje zekerheid krijgen of het hier om de Goudsbloem gaat. Zo raadde Matthiolus in de 16 eeuw, het gebruik van waarschijnlijk Goudsbloem aan op wonden en andere kwetsuren. Aan de toepassingsmogelijkheden, zou je kunnen herleiden dat het hier om de Calendula officinalis gaat.
Foto Meta Klein-Dam
Er zijn tal van mythen en legenden over de Goudsbloem, maar ook voor deze verhalen geldt, dat ze mogelijk ook verwijzen naar gelijkende planten. Zo is er de Griekse mythe over Clytia en Apollo. Toen de zonnegod Apollo (in sommige versies, wordt ook Helios genoemd) de liefde van Clytia verzaakte voor de liefde van Loekothoë, vertelde Clytia dit uit jaloezie aan de vader van dit meisje. Voor straf veranderde Apollo haar in een Goudsbloem, of in een soortgelijke bloem. Een andere mythe zegt dat Goudsbloemen zijn ontstaan uit de tranen die Aphrodite plengde toen Adonis stierf.
Binnen het Christendom is de Goudsbloem gewijd aan Maria, een teken dat het kruid erg gewaardeerd werd. In het Engelse taalgebied zien we dit terug in de naam Marigold. Goudsbloemen waren ook een symbool van de dood, dikwijls werden ze op kerkhoven aangeplant. In de Engelse graafschappen Devonshire en Wiltshire werd gedacht dat het plukken van Goudsbloemen leidde tot drankzucht. In Nederland zijn bij diverse opgravingen zaden gevonden van Goudsbloem, maar voor zo’n bekend geneeskruid, eigenlijk verrassend weinig. In Gouda (Bolwerk) op een site met tijdspanne van 1500-1700), in Dordrecht op de Groenmarkt uit begin de de de 17 eeuw, op de Koornmarkt in Tiel uit de 18 eeuw en bij een opgraving in Den Haag op de Gedempte Gracht uit de 16 eeuw (1). de
Hildegard von Bingen noemt de Goudsbloem in de 11de eeuw en schrijft het volgende: “Calendula (Ringula) is koud en vochtig en heeft een sterke groenheid en werkt tegen gif, laat eenieder die gif heeft gegeten Calendula in water koken, knijp het water eruit en plaats het warm op de maag; het gif zal verzwakken en worden uitgescheiden. Laat diezelfde persoon ook wat goede wijn warmen, doe er Calendula in en deze wijn drinken. De persoon zal het gif kwijtraken door zijn neus, of zal het als schuim uitbraken. Als vee iets gegeten heeft, dan het snel doet opzwellen, vijzel wat Calendula en knijp het sap uit. Giet het sap met met een beetje water in hun bek en laat ze het doorslikken. Zij zullen genezen. Als vee hoest, giet het sap dan zonder water in de neus van het dier. De kwade humoren zullen dan uitgescheiden worden en de dieren zullen beter worden. Laat eenieder met korsten op het hoofd, reuzel vermengen met Calendula en dit op het hoofd smeren. De korsten zullen afvallen en de persoon zal weer een fraai hoofd hebben. Laat eenieder die schurft heeft aan het hoofd, de bloemen en bladeren van Calendula nemen en het sap eruit persen en een brij maken van het sap, met wat water en roggemeel. Plaats dit op het hoofd , dek het af met een doek en laat het daar tot het warm wordt en de brij uit elkaar valt. Herhaal dit negen dagen. Iedere keer als de brij is verwijderd van het hoofd, was het dan met loog en Calendulasap. De persoon zal herstellen.“ (Ook al is ze heilig, volg niet zonder meer de raad van Hilde op..) Vanaf de Renaissance verschijnt de Goudsbloem in Materia medica en in andere kruidennaslagwerken, zoals deze na de uitvinding van de boekdrukkunst in Europa verschijnen. Fuller: ‘Conserve made of the flowers and sugar, taken in the morning fasting, cureth the trembling of the harte, and is also given in the time of plague or pestilence. The yellow leaves of the flowers are dried and kept throughout Dutchland against winter to put into broths, physicall potions and for divers other purposes, in such quantity that in some Grocers or Spicesellers are to be found barrels filled with them and retailed by the penny or less, insomuch that no broths are well made without dried Marigold.' Dodoens: Cracht en werckinghe A Die bloemen alleene oft met den cruyde in wijn ghesoden ende ghedroncken doen den vrouwen huer natuerlijcken cranckheyt comen. B Die selve bloemen ende dat cruyt ghedroocht ende op gloeyende colen geleyt treckt die secondine ende doode vruchten sterckelijck af/ als den roock daer af comende van onder ontfanghen wordt. C Dwater van desen bloemen ghedistilleert gheneest die roode ooghen alst daer inne ghedruypt wordt. D Die Conserve van den bloemen gheneest die bevinghe ende cloppinghe aen therte tsmorghens nuchter inghenomen/ zy es oock goet tseghen die pestilentie ende quade lochten ghebruyckt.
Culpepper: 'Herb of the Sun, and under Leo. They strengthen the heart exceedingly, and are very expulsive, and a little less effectual in the smallpox and measles than saffron. The juice of Marigold leaves mixed with vinegar, and any hot swelling bathed with it, instantly gives ease, and assuages it. The flowers, either green or dried, are much used in possets, broths, and drink, as a comforter of the heart and spirits, and to expel any malignant or pestilential quality which might annoy them. A plaister made with the dry flowers in powder, hog's-grease, turpentine, and rosin, applied to the breast, strengthens and succours the heart infinitely in fevers, whether pestilential or not.' Tegenwoordig is Goudsbloem een van de meest bekende geneeskruiden, zelfs mensen die niets van kruiden weten, kennen meestal wel de naam Calendula. Deze reputatie is terecht, het is een van de meest veelzijdige, effectieve en vriendelijke geneeskruiden.
Botanie Goudsbloem is een eenjarige of kortlevende vaste plant (afhankelijk van het klimaat) uit de Composietenfamilie. De plant wordt tussen de 30 en 70 cm hoog. De penwortel is dun en de stengel is bros en vertakt meer naar de top. De bladeren zijn lichtgroen en behaard en hebben een omgekeerd ovale vorm. De bloemen hebben een typerende composietenvorm, zijn geel/oranje van kleur, de buitenste lintbloemen zijn talrijk aanwezig meestal in verschillende rijen. De binnenste buisbloemen zijn iets donkerder van kleur. De bloemhoofdjes gaan open bij zonsopgang en sluiten tegen de avond. Het kruid heeft een heel typerende geur, je vind het lekker of niet. De vrucht is een sikkelvormig nootje dat er wrattig uitziet op de rugzijde. In Nederland en Belgie is de bloeitijd van juni tot de eerste nachtvorst. In het zuiden van Europa, kun je in het wild de Akkergoudsbloem (Calendula arvensis) aantreffen, die een tengerder uiterlijk heeft dan de Goudsbloem en minder sterk medicinaal actief is.
Teelt Goudsbloemen zijn makkelijk in iedere redelijk voedzame grond te kweken uit zaad. Zaaien in maart in rijen en later uitdunnen, of in de herfst en dan in de lente uitdunnen. Goudsbloem zaait zichzelf uit, maar is niet hinderlijk en een vrolijke toon in de tuin. Kijk wel uit met slakken, die vinden ze lekker. Er zijn veel cultivars in omloop van Calendula officinalis. De meeste zijn ook gewoon medicinaal, let wel op een aantal uiterlijke kenmerken, een diepe kleur van de bloemen, dit is een teken van veel carotenoïden en een duidelijk aanwezige geur. Dubbele bloemen zijn natuurlijk erg fijn voor herboristen die zelf producten maken. Een aantal geschikte cultivars: -
Calendula officinalis 'Alpha' Calendula officinalis 'Ball's improved orange' Calendula officinalis 'Bon-bon orange' (dubbelbloemig) Calendula officinalis 'Erfurter Orangefarbigen' Calendula officinalis 'Flashback' Calendula officinalis 'Greenheart orange' Calendula officinalis 'Orange Button' Calendula officinalis 'Orange King' (dubbelbloemig) Calendula officinalis 'Oranja'
Gebruikte delen Medicinaal worden de bloemen en de rest van de bovengrondse delen gebruikt. Van de knoppen kun je kappertjes maken.
Oogst en verwerking Bloemen: Goudsbloemen kun je het beste oogsten als de bloemen geheel geopend zijn op een droge zonnige dag. De bloemen kunnen zowel vers, als gedroogd gebruikt worden. De verse lintbloemen vormen de basis van de klassieke kruidenmiddelen Goudsbloemolie en Goudsbloemzalf/crème. Je kunt de bloemen ook drogen, droog ze altijd in het geheel, dan kun je later de lintbloemen verwijderen, dit is makkelijker drogen, al neemt het meer plek in. Je kunt goudsbloemen het beste drogen op een droogrek of in een dehydrator op 40 graden. Bovengrondse bloeiende delen: De tinctuur van Goudsbloem, wordt gemaakt van de bovengrondse bloeiende delen, dus stengel met blad en bloem. Ook deze kun je het beste plukken op een droge, zonnige dag. De tinctuur kun je het beste van het verse kruid maken. Knoppen: oogsten op een droge zonnige dag.
Inhoudsstoffen -
-
-
-
-
-
-
Terpenoïden waaronder sitosterolen, stigmasterolen (1), diesters van diolen (2), 3-mono-esters van taraxasterol, ψ-taraxasterol, lupeol (3,4), erythrodiol, breine (5,6), ursadiol (7), faradiol-3-O-palmitaat, faradiol-3-O-myristaat, faradiol-3-O-lauraat (8), arnidiol-3-O-palmitaat, arnidiol-3-O-myristaat, arnidiol-3-O-lauraat, calenduladiol-3-Opalmitaat, calenduladiol-3-O-myristaat (9, 10), Saponine glycosiden: calenduloside A-H(11, 14), oleanane triterpene glycoside: calendulaglycoside A, calendulaglycoside A6’-O-n-methylester, calendulaglycoside A6’-O-n-butylester, calendulaglycoside B, calendulaglycoside B 6-O-n-butylester, calendulaglycoside C, calendulaglycoside C 6′-O-n-methylester, calendulaglycoside C 6′-O-n-butylester, calenduloside F6′-O-n-butylester, calenduloside G6′-O-n-methylester (10), glucosiden van oleonolzuur (vooral in de wortels van volwassen planten) I, II, III, VI, VII (15, 16) en glucuroniden (vooral in de bloemen en groene delen) F, D, D2, C, B en A(17). Een nieuwe triterpene ester afkomstig van olanane oorsprong uit de bloemen in de plant was cornulacisch zuur (18). Flavonoïden waaronder quercetine, isorhamnetine (19), isoquercetine, isorhamnetine-3-O-β-D-glycoside, narcissine, calendoflaside (20), calendoflavoside, calendoflavobioside, rutine, isoquercitrine, neohesperidoside, isorhamnetine-3-O-neohesperidoside, isorhamnetine-3-O-2-rhamnosyl rutinoside, isorhamnetine-3-O-rutinoside, quercetine-3-O-glucoside en quercetine-3-O-rutinoside (10). Cumarinen scopoletine, umbelliferoon en esculetine (21). Etherische olie (Goudsbloemen bevatten het maximale gehalte aan etherische oliën tijdens de volle bloei (0,97%) en een minimum als de plant nog geen bloemknoppen draagt (0,13 %). De samenstelling van de etherische olie kan ook nogal variëren in de diverse groeistadia. Verschillende monoterpenen en sesquiterpenen zijn gemeld in de etherische olie van Goudsbloem: α-thujeen, α-pieneen, sabineen, β-pieneen, limoneen, 1,8-cineool, p-cymeen, trans-β-ocimeen, γ-terpeneen, δ-3-careen, nonanal, terpeen-4-ol, 3-cylohexeen-1-ol, α-fellandreen, α-terpeneol, geraniol, carvacrol, bornylacetaat, sabinylacetaat, αcubebeen, α-copaeen, α-bourboneen, β-cubebeen, αgurjuneen, aromadendreen, β-caryophylleen, α-ylangeen, α-humuleen, epi-bicyclo-sequifellandreen, germacreen D, alloaromadendreen, β-salien, calareen, muuroleen, δ-cadineen, cadina 1,4-diene, α-cadineen, nerolidol, palustron, endobourboneen, oplopenon, α-cadinol, T-muurolol. De etherische olie is ook rijk aan α-cadineen, αcadinol, t-muurolol, limoneen en 1,8-cineol met p-cymeen in kleinere hoeveelheden na de bloei. (23). Carotenoïden in de bladeren, lintbloemen en pollen: De carotenoïden in de lintbloemen en pollen waren neoxanthine, 9Z-neoxanthine, violaxanthine, luteoxanthine, auroxanthine, 9Z-violaxanthine, flavoxanthine, mutatoxanthine, 9Z-anthroxanthine, glutine, 9/9′A-luteine, 13/13′Z-luteine, α-cryptoxanthine, β-cryptoxanthine, z-cryptoxanthine, lycopeen, α-caroteen en β-caroteen. Het totale gewicht aan carotenoïden (mg/g droog gewicht) was 7,71 % voor de lintbloemen en 1,61 % in de pollen. De bladeren bevatten vooral de carotenoïden neoxanthine, 9Z-neoxanthine, violaxanthine, luteoxanthine, 9Z-violaxanthine, 13Z-violaxanthine, antheraxanthine, mutatoxanthine epimeer 1, mutatoxanthine epimeer 2, glutine, 9/9′2-luteine, α-cryptoxanthine, βcryptoxanthine, β-caroteen. Totaal gewicht aan carotenoïden (mg/g droog gewicht) in de bladeren is 0,85 % en voor de stengels 0,18 % (24,25). Aminozuren, in Goudsbloem zijn 15 verschillende aminozuren herkend in een vrije vorm: alanine, arginine, asparaginezuur, aspargine, valine, histidine, glutaminezuur, leucine, lysine, proline, serine, tyrosine, threonine, methionine en fenylalanine. De hoeveelheid aminozuren in de bladeren is ongeveer 5 %, in de stengels 3,5 % en in de bloemen 4,5 % (26). Koolhydraten in de vorm van polysacchariden, vooral in de bloemen, genaamd PS-I,-II, en –III. (27, 28).
-
-
Harsen Lipiden komen voor in de zaden, bladeren en bloemen. De hoeveelheid neutrale lipiden in de zaden was 15,7 %, fosfolipiden 0,6 % en glycolipiden 0,9 %. In de bloemen komen laurierzuur, myristinezuur, palmitinezuur, stearinezuur, oliezuur, linolzuur en linoleenzuur voor. (29, 30) Bitterstoffen loliolide (calendin), calenduline en n-paraffinen (31, 32).
Etherische olie Er worden twee etherische oliën geproduceerd van Goudsbloem. Absolue Het absolue wordt gemaakt van de verse bloemhoofdjes in een oplosmiddel en wordt slechts op kleine schaal geproduceerd in Frankrijk. Het absolue is viscoos en groenbruin van kleur, met een scherpe kruidige geur, die anders is dan die van de verse plant. Het absolue bevat calenduline, wassen en de etherische olie uit de plant. Het absolue heeft min of meer dezelfde eigenschappen als het kruid. Altijd in een dragende olie toepassen. Bij juist gebruik veilig. CO2 extract Voor therapeutische toepassingen verdient het CO2 extract de voorkeur boven het absolue. Het CO2 extract wordt gemaakt van de gedroogde bloemen en is zeer compleet van samenstelling, ook de geur benaderd heel dicht de verse plant. De opbrengst is zeer laag, gemiddeld leveren 24 delen bloemblad, slechts 1 deel extract op. De kleur is roodbruin, maar wordt bij verdunning weer oranje, De consistentie is stroperig, waardoor het extract in het flesje eerst au bain Marie verwarmd moet worden, alvorens het verder te verwerken. De geur is harsachtig met een frisse groene noot. Het CO2 extract bevat naast de etherische olie, ook sterolen, β-caroteen, calenduline, triterpendiol esters en faradiol (20%). Het is werkzaam op dezelfde gebieden als het kruid, maar wordt alleen uitwendig toegepast. Het CO2 extract moet opgelost worden in een dragende olie, jojoba is daarvoor een goede keuze. Op de huid mag het tot 3% aan een product worden toegevoegd. Bij juist gebruik veilig. (1)
Lichamelijke effecten -
Alterativum Antibacterieel Anticarcinogeen Anti-inflammatoricum Antimicrobioticum Antimycoticum Antisepticum Antispasmodicum Antiviraal Aperient Astringent Balsem Bitter (mild) Cholagogum Cosmeticum Demulcens Desinfectant Desinfectant Diaforeticum Digestivum Emmenagogum (mild) Emmollient Hemostaticum Hepatoprotectivum Immunostimulant Immunostimulant Protectivum Vulneraricum
Werkingsgebieden Goudsbloem is een zeer intensief onderzocht kruid, waarschijnlijk vanwege de vele cosmetische toepassingen van het kruid die het commercieel interessant maken en de effectiviteit, helaas is een deel van deze onderzoeken uitgevoerd op dieren. Binnen de kruidengeneeskunde is met betrekking tot Goudsbloem een makkelijk te onthouden regel, dat je het kruid kunt toepassen bij alles wat op ‘itis’ eindigt, dat wil zeggen bij praktisch alle infecties, in – en uitwendig. 1.
Huid
Goudsbloem is een klassiek plantaardig geneesmiddel voor allerlei kwetsuren van de huid. Het wordt al vanaf de oudheid beschreven als medicijn, voor wat wij nu zien als infecties van de huid en bij wondverzorging. Goudsbloem heeft een sterk antibacteriële, antivirale en antischimmel activiteit, daarbij is het zeer verzachtend voor de huid en bevorderd het kruid het herstel van de huid en zorgt zo voor een mooie genezing van wonden en het verminderd ook pijn en jeuk bij huidproblemen. Traditioneel wordt het zonder problemen en succesvol, voor de meest uiteenlopende medische en cosmetische huidproblemen toegepast. Een belangrijk element in de werkzaamheid van Goudsbloem is de antibacteriële werking, dit is in belangrijke mate te danken aan de terpenoiden en etherische olie in het kruid. Onderzoek toonde in ieder geval een actieve werking tegen anaerobe en facultatieve aerobe periodontale bacteriën, namelijk Porphyromonos gingivalis, Prevotella spp., Furobacterium nucleatum, Caphocytophaga gingivalis, Veilonella parvula, Eikenella corrodens, Peptostreptococcus micros en Actinomyces odontolyticus. (5) De antivirale werking tegen herpes simplexinfecties werd aangetoond in een onderzoek uit 1970. (6) Traditioneel wordt Goudsbloem ook ingezet tegen wratten. Goudsbloem heeft ook een sterk effect tegen schimmel – en gistinfecties. Vooral de etherische olie draagt bij aan dit effect en deze is dan ook nader bekeken in een Braziliaans onderzoek uit 2008. De etherische olie werd bereid van gedroogde bloemen, via stoomdestillatie. Het verkregen water werd later opnieuw geëxtraheerd met hexaan. De etherische olie werd getest op de volgende schimmels en gisten afkomstig van laboratorium-strains van het American Type Culture Collection (Rockville, MD, USA): Candida albicans (ATCC 64548), Candida dubliniensis (ATCC 777), Candida parapsilosis (ATCC 22019), Candida glabrata (ATCC 90030) en Candida krusei (ATCC 6258); en de volgende gisten, die afkomstig waren van menselijk weefsel: Candida albicans, Candida dubliniensis, Candida parapsilosis, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida guilliermondii, Candida krusei en Rhodotorulla sp. De gisten werden gecultiveerd op 25ºC in Sabouraud dextrose agar. Bekend is dat etherische oliën, die rijk zijn aan cadineenisomeren, bijzonder actief zijn tegen schimmels en gisten. Als controle werden deze gisten ook behandeld met Nystatin, een veel gebruikt regulier middel bij schimmel – en gistinfecties. Het onderzoek toonde aan dat de etherische olie van Goudsbloem, actief was tegen alle gisten en betere resultaten opleverde dan Nystatin. (3) De triterpenoiden in het kruid vertonen een sterk ontstekingsremmende werking. (7) Een van de vele bewezen effecten van Goudsbloem op huidaandoeningen, is het voorkomen van acute dermatitis die ontstaat bij radiotherapie voor borstkanker. In een Frans onderzoek gepubliceerd in 2004 werd Goudsbloemzalf (Pommade au Calendula par Digestion; Boiron Ltd, Levallois-Perret, France) vergeleken met Trolamine salicylaat, een regulier veelgebruikt middel bij dermatitis, ontstaan door radiotherapie. Het onderzoek betrof 254 patiënten die een postoperatieve radiotherapie ondergingen voor borstkanker. 126 patiënten kregen goudsbloemzalf voor de behandeling van hun huid en 128 patiënten kregen trolamine, ter voorkoming van klachten. Naast het voorkomen van dermatitis, werd ook gekeken naar pijnbestrijding, de hoeveelheid van de gebruikte zalf van beide oorsprong en de tevredenheid van de patiënt. Het voorkomen van acute dermatitis (graad 2 of hoger), kwam aanzienlijk minder vaak voor bij de mensen die goudsbloemzalf hadden gebruikt (41% v 63%; P < .001), dan bij de mensen die met trolamine werkten. Ook had de Goudsbloemgroep significant minder pijn en de tevredenheid van de patiënten was groter. (1) Brandwonden reageren ook zeer goed op een inwendige behandeling met Goudsbloem. Een interessant onderzoek uit 2008, maakt gebruik van Goudsbloemextract oraal ingenomen door ratten, alvorens deze onder verdoving brandwonden werden toegebracht. De dieren kregen oraal, diverse doseringen van een extract van de bloemen toegediend (20 mg, 100 mg en 200 mg/kg lichaamsgewicht). De behandelde dieren heelden aanzienlijk sneller dan de onbehandelde dieren. De indicatoren van wondgenezing, zoals de aanwezigheid van collageen-hydroxyproline en hexosamine, waren aanzienlijk verhoogd in de behandelde groep. De proteïnen haptoglobine en orosomucoide, waren sterk verminderd per 200 mg/kg lichaamsgewicht, deze proteïnen vormen zich als reactie op verwonding. Het antioxidante verdedigingssysteem in de lever, dat als gevolg van de blootstelling aan verbranding, verminderd was, was juist verhoogd in de behandelde dieren. De lipide peroxidatie van aanmerkelijk verlaagd in de behandelde groep, net als de markeringen voor schade in de vorm van enzymen- alkaline fosfatase, alanine en aspartate transaminases, waarbij een hogere dosering een sterker effect liet zien.
Histopathologische analyse van huidweefsel, toonden ook een verhoogd niveau van genezing aan van de dieren met brandwonden. (2). Een veel voorkomende aandoening zijn ontstoken lippen (cheilitis), dit kan diverse onderliggende oorzaken hebben. In de volgende case studie werd gekeken naar het effect van Goudsbloem op exfoliatieve cheilitis, de vorm van cheilitis die gekenmerkt wordt door velletjes op de lippen, vurige, pijnlijke en ontstoken lippen. Deze vorm kan veroorzaakt worden door een candida-infectie en komt relatief vaak voor bij een HIV-infectie. In dit geval ging het om een 18-jarige Braziliaanse man met een chronische vorm van exfoliatieve cheilitis, waarvoor regulier 0,1% triamcinolone-creme was voorgeschreven. Ondanks het dagelijks aanbrengen van deze corticosteroïde crème, bleven de klachten. Een mogelijke oorzaak voor de klachten, was dat de patiënt door de mond ademde, hij werd hiervoor behandeld door een spraaktherapeut. Omdat er een aanzienlijk risico is verbonden aan het langdurig gebruik van corticosteroïde crème, was het in dit geval zeker zinvol om naar alternatieve te kijken. De patiënt werd behandeld met een 10% Goudsbloemzalf en binnen 7 dagen trad er een aanzienlijke verbetering op van de conditie van de lippen en na 15 dagen waren de lippen in een normale conditie. (4). Door de combinatie van effecten is Goudsbloem een EHBO-kruid bij uitstek, dat in diverse vormen onmisbaar is in de natuurlijke behandeling van (kleinere) verwondingen en veel voorkomende huidinfecties, Goudsbloem mag op open wonden worden toegepast. Indicaties:
-
Aambeien en spataderen (vooral aanvullend als herstellend, verzachtend en desinfecterend middel) Acne (niet in een vette crème, maar als hydrolaat of in een dunne lotion op jojobabasis of arganbasis of de etherische olie, in een dragende olie, liefst jojoba. Anusfissuren en andere kloven Brandwonden (eerste – en tweedegraads, mits niet groter dan een hand). Candida-infecties Cosmetisch (mooi ingrediënt in iedere cosmetische crème en in zeep). Eczeem (alle vormen) Fistels en steenpuisten Herpesinfecties Huidinfecties/Dermatitis (alle vormen) Huidirritaties Insectenbeten – en steken Luieruitslag Lippen (ontstoken) Radiotherapie (voorkomen dermatitis) Wondbehandeling (bij zowel acute behandelingen, als bij langzaam genezende wonden, ook zeer geschikt in deze context voor mensen met diabetes, die vaak een slechte wondgenezing hebben. Ook een fijn middel bij grotere schaafwonden, bijvoorbeeld bij kinderen) Zonnebrand
2.
Immuunsysteem
-
Goudsbloem kan van nut zijn bij aandoeningen die samenhangen met een verstoring van het immuunsysteem. Zo is het kruid actief tegen het influenza A2 en influenza APR-8 virussen in vitro. (1) Het kruid heeft ook een zweetdrijvende werking, wat het een ideaal middel maakt, voor griep en verkoudheid, die gepaard gaat met koorts. Preliminair onderzoek lijkt een werking aan te tonen van een extract van gedroogde Goudsbloem tegen het human immunodeficiency virus (HIV) in vitro. Goudsbloem is nog niet klinisch getest op mensen met HIV. (10) Een ethanolextract van de bloemen van Goudsbloem was in vitro actief tegen E. coli en Vibrio cholera. (9) De aanwezigheid van polysacchariden in het kruid heeft een stimulerend effect op de immuniteit, dit is aangetoond in meerdere onderzoeken op basis van een in vitro granulocyten test (granulocyten zijn een vorm van witte bloedcellen, die gekenmerkt worden door de aanwezigheid van granules in hun cytoplasma). PS III toonde de hoogste fagocytosis (54 – 100 %) bij een concentratie van 10-5 - 10-6 mg/mL, terwijl PS-I en PS-II respectievelijk 40 – 57 en 20 – 30 % fagocytose vertoonden in twee onderzoeken uit 1985 en 1987. (2, 3)
Polysacchariden stimuleren de aanmaak van leukocyten (witte bloedcellen), die als eerste taak hebben het opruimen van pathogenen in het lichaam. Kruiden die polysacchariden bevatten zijn bij uitstek geschikt om het eigen immuunsysteem te triggeren. Ze werken niet preventief, kruiden met een dergelijke werking, kunnen het beste worden ingenomen als er al sprake is van een infectie. Goudsbloem heeft ook een antioxidante werking, vooral dankzij de aanwezigheid van carotenoïden, een reden om te kiezen voor felgekleurde variaties van het kruid. Opvallend is dat een extract van de hele bloemen, minder antioxidante werking had, dan een extract van alleen de lintbloemen. (4) Mogelijk kan Goudsbloem een complementaire bijdrage leveren aan de behandeling van kanker, diverse onderzoeken wijzen op de aanwezigheid van anticarcinogene eigenschappen. Een Japans onderzoek uit 2006, toonde aan dat een methylextract van Goudsbloem in vitro cytotoxische activiteit vertoonde. Na verdere isolatie van inhoudsstoffen uit dit extract bleek, dat de actiefste stoffen calenduloside F6'-O-n-butylester, (dat actief was tegen leukemie, darmkanker, en melanomen, eierstokkanker, nierkanker en borstkanker) en calenduloside G6'-O-methylester, dat actief tegen dezelfde kankercellijnen, met uitzondering van eierstokkanker en nierkanker. (5) Een lasergeactiveerd waterextract van Goudsbloem, toonde in vitro een inhibitie van de groei van tumorcellen op een grote hoeveelheid menselijke kankercellen en van ratten en muizen. Het mechanisme achter de inhibitie lijkt een onderbreking van de celcyclus te zijn in G0/G1 fase en caspase-3 geïnduceerde apoptosis. (6) Verschillende extracten van het blad, bloem en de gehele plant zijn cytotoxisch tegen MRC5, HeP2, cellen uit een Ehrlich carcinoma. De werking werd vooral toegeschreven aan de terpenoiden saponinen in het kruid. (7) De leverbeschermende kwaliteiten van Goudsbloem bewijst ook haar nut. Een infuus van Goudsbloem vertoonde een antihepatoma effect, tegen 5 menselijke leverkankercellijnen; HepG2/C3A, SK-HEP-1, HA22T/VGH, Hep3B and PLC/PRF/5 – met een inhiberend effect van 25 – 26 % bij een dosering van 2000μg/ml. (8) Goudsbloem kan zowel op zichzelf staand als complementair een bijdrage leveren bij tal van aandoeningen die samenhangen met een verminderde immuniteit. Het is een zeer veilig kruid, dat verdragen wordt door kinderen, ouderen en mensen met een verzwakte conditie. Vaak zijn problemen met de immuniteit van langdurige aard, dan is Goudsbloem met haar milde karakter en stevige werking een fantastisch medicijn. Indicaties: -
3.
Griep en verkoudheid Inwendige infecties, zowel op zichzelf staand als complementair, vooral bij infecties van de spijsverteringsorganen is Goudsbloem een fijn middel, maar ook de urinewegen en luchtwegen hebben baat bij Goudsbloem. Complementair bij de behandeling van kanker, bij het complementair behandelen van kanker met natuurlijke middelen is het belangrijk om een serieuze kruidengeneeskundige te raadplegen. Spijsvertering
Goudsbloem is van oudsher een typisch kruid voor de spijsvertering, het valt onder de bitterkruiden en heeft in deze groep een mild karakter. De aanwezigheid van bitterstoffen in het kruid stimuleren op een milde manier de spijsvertering, terwijl de verzachtende en ontstekingsremmende eigenschappen zorgen dat infecties aan het spijsverteringsstelsel genezen. Het kruid heeft ook een leverbeschermende werking, bij een onderzoek op ratten, wiens lever beschadigd was door tetrachloormethaan, werd een tinctuur in een dosering van 10 mL/kg toegediend, dit resulteerde in een vermindering van hepatocytolysis met 28,5 %, door een verlaging in glutamo-oxalate-transaminase (GOT) en glutamo-pyruvate-transaminase (GPT). (1) Een waterextract van de bloemen, wanneer dit werd bekeken op het effect in de nuchtere darm van een konijn, veroorzaakte een dosisafhankelijk ontspanning van dit orgaan, wat impliceert dat Goudsbloem ook bij verkrampingen in het spijsverteringsstelsel een goed effect zou kunnen hebben. Het lijkt erop dat de krampopheffende werking te danken is aan de werking van Goudsbloem als calciumantagonist. (2) De ontstekingsremmende en antiseptische effecten van Goudsbloem, zijn uitstekend in te zetten bij de herstellende fase na een voedselvergiftiging. Een extract van Goudsbloem bleek actief tegen E-coli (PTCC no.1330) volgens een in-vitro onderzoek uit 2004. (3)
Verder is Goudsbloem een eerste kruid voor de behandeling van infecties aan het spijsverteringssysteem. Indicaties: Darmkrampen Dyspepsie Gebrekkige voedingstoestand bij verzwakte personen, die gebaat zijn bij een mild bitterkruid. Leveraandoeningen, met als aantekening, dat Goudsbloem, vanwege de duidelijke werking op de lever, waarschijnlijk interacties heeft met veel reguliere medicijnen die gebruikt worden voor de behandeling van bijvoorbeeld diverse vormen van hepatitis en cirrose (cytochroom P450). Het is wel een idee om het kruid te gebruiken bij mensen die het risico lopen op leveraandoeningen, bijvoorbeeld alcoholisten. Spijsvertering, trage
Foto Meta Klein-Dam
Overigen De Goudsbloem met haar sterk ontsmettende eigenschappen, verzachtende en wondhelende effecten, kan ook worden ingezet voor infecties van bijvoorbeeld urinewegen en vrouwelijke geslachtsorganen. De licht krampopheffende werking, kan ook worden gebruikt om milde menstruatiepijn te verminderen. Het kruid brengt ook in lichte mate de menstruatie op gang. Goudsbloem heeft een mild sederend effect. Culinair is Goudsbloem een vooral kleurrijk kruid, met een eigen smaak, vooral de verse lintbloemen zijn leuk in salades en in soep (pas op het laatste moment toevoegen). Ook in kruidenboter is het een mooi ingrediënt. De knoppen kunnen net als kappertjes worden ingemaakt. Goudsbloemen zijn mooie snijbloemen en geven kleur en vrolijkheid aan iedere tuin.
Doseringen en toepassingen Infuus van de bloemen of lintbloemen (Flores Calendulae cum/sine calycibus): 1 tot 4 gr per op een kopje heet water, 3 x daags. Dit infuus kan ook dienen als basis voor een crème of kompres. Ø van het hele kruid: 2 tot 5 ml inwendig 3 x daags. De tinctuur kan ook dienen als basis voor een crème of kompres. Zalf van de bloemen (Flores Calendulae cum/sine calycibus): op de aangedane plaats aanbrengen. Goudsbloem mag op open wonden worden toegepast. Oliemaceraat van de bloemen of lintbloemen (Flores Calendulae cum/sine calycibus): op de aangedane plaatsen aanbrengen, of als basis voor een zalf, crème of zeep. Hydrolaat van de bloemen (Flores Calendulae cum/sine calycibus): verdund inwendig bij genoemde klachten, uitwendig als basis voor een crème, zeep of als wondreinigend middel. Etherische olie van de bloemen: opgelost in een dragende olie bij de genoemde klachten (uitwendig).
Contra-indicaties Op dit moment (2014), zijn er geen contra-indicaties bekend van de Goudsbloem. Er zijn bronnen die waarschuwen tegen gebruik tijdens de zwangerschap, dit is echter gebaseerd op het principe ‘beter het zekere, dan het onzekere’, maar er zijn geen daadwerkelijke gevallen bekend, waarin het gebruik tijdens de zwangerschap tot problemen leiden. Op internet is het verhaal te vinden dat Goudsbloem giftig zou zijn voor katten, dit is NIET het geval, het gaat hier om een foutieve vertaling van het woord Marigold, dat ook wordt gebruikt voor Afrikaantjes (Tagetes spp.), die wel giftig zijn voor katten. Mensen die allergisch reageren op andere leden van de composietenfamilie, kunnen Goudsbloem beter vermijden. Goudsbloem is geschikt en veilig voor kinderen en ouderen.
Interacties Sedatieven Goudsbloem heeft een licht sedatieve werking, in theorie zou er een opstapelend effect kunnen ontstaan, als Goudsbloem gecombineerd wordt met reguliere sedatieve middelen. Een aantal van deze middelen: -
Benzodiazepinen Opiate middelen als morfine Seresta
Bijwerkingen Op dit moment (2014), zijn er geen bijwerkingen bekend van de Goudsbloem.
Goudsbloem in complexmiddelen Goudsbloem is een zeer veelzijdig, breed toepasbaar kruid, dat zich makkelijk laat combineren met andere kruiden. Voor de behandeling van wonden, gaat het heel goed samen andere wondhelende en ontsmettende kruiden en etherische oliën. Bijvoorbeeld met Duizendblad (Achillea millefolium), Toverhazelaar (Hamamelis virginiana), Sint Janskruid (Hypericum perforatum), Smalle en Grote Weegbree (Plantago lanceolata/major). Voor het verzorgen van littekens met een dichte huid combineert het met Gewone Smeerwortel (Symphytum officinale), Echte Kamille (Matricaria chamomilla) en Aloë (Aloë barbadensis). Voor de verzorging van brandwonden zijn Aloë (Aloë barbadensis), Lavendel (Lavandula angustifolia) en Eik (Quercus spp.) goede synergieën. Bij de uitwendige behandeling van eczeem (afhankelijk van de soort), is Goudsbloem combineerbaar met kruiden als Vogelmuur (Stellaria media), Grote Klis (Arctium lappa), Berk (Betula spp.), Heemst (Althea officinalis), Koningskaars (Verbascum thapsus), Kaasjeskruid (Malva spp.) en Aloë (Aloë barbadensis). Bij gist – en schimmelinfecties gaat Goudsbloem goed samen met andere kruiden en etherische oliën, die actief zijn tegen schimmels, zoals Pau d’Arco (Tabebuia spp.), Mirre (Commiphora spp.), Canadese Geelwortel (Hydrastis canadensis), Neem (Azadirachta indica), Rode Zonnehoed (Echinacea purpurea/angustifolia), Olibanum (Olibanum spp.), Tea Tree (Melaleuca alternifolia), Manuka (Leptospermum scoparium), Tijm (Thymus officinalis) en Propolis. Voor herpesinfecties en andere virale infecties is Goudsbloem een goede keuze, zeker als het gecombineerd wordt met andere krachtpatsers op dit gebied. Bijvoorbeeld Rode Zonnehoed (Echinacea purpurea/angustifolia), Citroenmelisse (Melissa officinalis), Canadese Geelwortel (Hydrastis canadensis), Lavendel (Lavandula angustifolia), Neem (Azadirachta indica), Manuka (Leptospermum scoparium), Mirre (Commiphora spp.) en Propolis. Bij het voorkomen van dermatitis ten gevolge van radiotherapie is Echte Kamille een goede gezel van Goudsbloem. Voor inwendige toepassingen bij infecties kan Goudsbloem het best gecombineerd worden met kruiden die specifiek zijn voor het gebied van de infectie, Goudsbloem is een allround kruid bij infecties. Bij griep en verkoudheid gaat het goed samen met andere antivirale en koortsdrijvende kruiden zoals Vlier (Sambucus nigra), Gember (Zingiber officinalis), Citroengras, en Kaneel.
De werking van Goudsbloem is deels gebaseerd op de immuniteitsversterkende effecten van polysacchariden, het is niet het enige kruid met dit effect, ook kruiden als Rode Zonnehoed (Echinacea purpurea/angustifolia), Cat’s Claw (Uncaria tomentosa), Wilde Indigo (Baptisia australis) en Heemst (Althea officinalis). Dit soort kruiden werkt vaak goed bij acute ontstekingsreacties, omdat ze zorgen dat de groei van leukocyten gestimuleerd worden, ze werken minder goed als er geen sprake is van een acute infectie, al is Goudsbloem complexer in inhoudsstoffen en kan het breder worden ingezet dan de andere genoemde kruiden. Bij het toepassen van Goudsbloem bij kanker moet met extra zorg gekeken worden naar tal van factoren die een rol kunnen spelen bij de behandeling, zoals de conditie van de patiënt, de aard van de gebruikte reguliere therapie en de meest voorkomende bijwerkingen daarvan, en pas dan kan gekeken worden naar welke kruiden er complementair gebruikt kunnen worden. Veel kruiden die complementair bij kanker worden toegepast, zorgen ervoor dat de immuniteit van de patiënt op peil blijft en dat bijwerkingen zoveel mogelijk worden beperkt. Vraag altijd advies, aan zowel de behandelende arts, als aan een goede fytotherapeut, die ervaring heeft met dit soort behandelingen. Voor de behandeling van ernstiger leveraandoeningen geldt eigenlijk hetzelfde, als bij kanker. De meeste van deze patiënten zullen medicijnen gebruiken, die vaak lastig combineren met kruiden. Maar als er geen sprake is van reguliere medicatie, kun je denken aan Mariadistel (Silybum marianum), Kurkuma (Curcuma domestica), Kutki (Picrorhiza Kurroa), Andrographis (Andrographis paniculata) en Schisandra (Schisandra sinensis).
Tincturen De tinctuur van Goudsbloem wordt gemaakt van de bovengrondse bloeiende delen. Het beste kun je de verse plantendelen gebruiken die je oogst op het hoogtepunt van de bloei. Polysacchariden vormen een belangrijk bestanddeel van Goudsbloem en ze dragen bij aan de immuniteitstimulerende eigenschappen van het kruid. Polysacchariden nemen relatief slecht op in ethanol. Daarom is het zinvol om ook glycerol als oplosmiddel te gebruiken. Een goed menstrum is bijvoorbeeld 60% glycerol + 40% ethanol (96%). Maak de plantendelen fijn, maar niet te fijn, er moet osmose plaatsvinden, doe ze in een schone pot en voeg het menstrum toe, totdat de plantendelen volledig bedekt zijn. Deze tinctuur is binnen 2 maanden klaar, je kunt dan afzeven en bottelen in een fles of pot. Op je label dient te staan: Ø Herba Calendulae + glycerol/ethanolpercentage + oogstdatum + botteldatum + eventueel batch nummer. Deze tinctuur is ongeveer 3 jaar houdbaar. Je kunt ook enkel ethanol en water als menstrum gebruiken, in een verhouding 1:1. De procedure is hetzelfde, maar deze tinctuur is 5 jaar houdbaar, wel zitten er minder polysacchariden in deze oplossing.
Infusies Goudsbloem is een veelgebruikt ingrediënt in kruidenthee, zowel op zichzelf staand als in mengsels. Meestal worden de lintbloemen gebruikt in infusies. Hou er wel rekening mee, dat polysacchariden slecht worden opgenomen in water zonder meer, maar wel in kokend water. Kies voor inwendige medicinale toepassingen bij voorkeur een tinctuur. Infusies kun je ook gebruiken als basis voor een crème of zeep.
Zonnige Zomerthee
Vrolijke thee in zonnige kleuren. De smaak is vrij zacht en een beetje bitter, de Toortsbloemen zorgen voor een licht slijmerig effect, ook is de thee licht rustgevend. Ook geschikt voor kinderen. -
¼ deel Goudsbloem (lintbloemen) ¼ deel Sint Janskruid (kruid) ¼ deel Teunisbloem (bloem) ¼ deel Echte Kamille (bloem)
Zachte Bloementhee
Deze thee heeft een milde zachte smaak, maar geeft ook een verlichting bij pijn door infecties van de spijsvertering en heeft een licht ontsmettend effect. Ook geschikt voor kinderen. -
¼ Goudsbloem (lintbloemen) ¼ Toorts (bloem) ¼ Heemst (bloem) ¼ Kaasjeskruid (bloem)
Hydrolaat Dodoens roemde de werking van Goudsbloemwater al: “Dwater van desen bloemen ghedistilleert gheneest die roode ooghen alst daer inne ghedruypt wordt”. Van Goudsbloem wordt een hydrolaat gemaakt van de verse bloemen, als je de gedroogde bloemen destilleert krijg je een onprettige geur. Het hydrolaat is een uitstekende basis voor crème en zeep, maar is op ook op zichzelf een goede en sterkere vervanging van het infuus en kan worden gebruikt om wonden te reinigen. Het hydrolaat van Goudsbloem is ongeveer 12 maanden houdbaar in de koelkast.
Oliemaceraten Goudsbloemolie is een klassiek fytotherapeutisch middel bij allerlei huidkwetsuren en aandoeningen. Het is een eenvoudig zelf te maken product. Gebruik het liefst verse bloemen voor het maceraat. Kies een methode uit het hoofdstuk ‘Oliemaceraten’, die het beste bij je past.
Zalven en crèmes Goudsbloem is een basisingrediënt voor vele zalven en crèmes, zowel medicinaal als cosmetisch. Hieronder vind je een paar makkelijke en iets moeilijker recepten.
Goudsbloemzalf (klassiek)
Goudsbloemzalf hoort in ieder natuurlijk eerstehulpkoffertje. Deze zalf is minstens 2 jaar houdbaar buiten de koelkast en is ook makkelijk mee te nemen in je tas of op vakantie. -
60 ml oliemaceraat Goudsbloem (lintbloemen) 18 gr bijenwas 5 druppels Goudsbloem EO (optioneel)
Goudsbloem creme
Waterbasis -
80 ml hydrolaat Goudsbloem (bloemen) 1,5 gr Neodefend
Vetbasis -
40 ml oliemaceraat Goudsbloem 10 gr lamékorrels
7 druppels Goudsbloem EO (optioneel)
Lotion voor wondbehandeling
Waterbasis -
40 ml hydrolaat Goudsbloem 40 ml hydrolaat Duizendblad 40 ml hydrolaat Echte Kamille 2 gr Neodefend
Vetbasis -
20 ml oliemaceraat Goudsbloem 20 ml oliemaceraat Sint Janskruid 10 gr lamékorrels
7 druppels Duizendblad EO, 7 druppels Goudsbloem EO
Verzorgende Nachtcrème
Waterbasis -
40 ml hydrolaat Lavendel 40 ml hydrolaat Rozen 1,5 gr Neodefend
Vetbasis -
20 ml oliemaceraat Goudsbloem (kies voor een fijne olie, bijvoorbeeld Amandelolie) 20 ml Teunisbloemolie 10 gr Lamékorrels
Acnelotion
Waterbasis -
40 ml hydrolaat Goudsbloem 40 ml hydrolaat Echte Kamille 40 ml hydrolaat Sandelhout 2 gr Neodefend
Vetbasis -
15 ml oliemaceraat Goudsbloem (gebruik hiervoor Jojobaolie) 15 ml oliemaceraat Driekleurig Viooltje (gebruik hiervoor Jojobaolie) 10 ml Tamanu-olie 10 gr lamékorrels
10 druppels Manuka EO
Goudsbloemzeep
Oliemaceraten en het hydrolaat van Goudsbloem vormen de basis van een heerlijke en vrolijke zeep, die ook een verzorgend effect op de huid heeft. Dit recept kan zowel voor cold process en hot process zeep worden gebruikt. NaOH basis -
61 gr NaOH 172 gr hydrolaat Goudsbloem of Goudsbloeminfuus (sterk)
Vetbasis -
68 gr oliemaceraat Goudsbloem (Amandelolie) 91 gr oliemaceraat Goudsbloem (Kokosolie ) 91 gr oliemaceraat Goudsbloem (Olijfolie) 91 gr Castorolie 113 gr Sheaboter
5% Castorolie voor superfatting Extra toevoegen -
4 hoge eetlepels goudsbloem (lintbloemen) na trace bij cold process, vlak voor het gieten in de mal bij hot process. Eventueel een parfumolie of etherische olie, Goudsbloem laat weinig geur achter in zeep. 20 ml is voldoende voor deze hoeveelheid zeep.
Culinaire recepten
Goudsbloemboter
Vrolijke boter bij een zomerse brunch. -
250 gr roomboter 4 el verse Goudsbloem (lintbloemen), iets kleiner gesneden. Zeezout naar smaak
Laat de boter zacht worden en voeg de overige ingrediënten toe, goed mengen, decoreren met een verse goudsbloem of verse lintbloemen.
Goudsbloemknoppen op azijn
Goudsbloemknoppen op azijn lijken enigszins op kappertjes, maar hebben een harsachtige prettige smaak, met een bittere, maar prettige nasmaak. -
100 gr Goudsbloemknoppen Handje Engelwortelzaad, iets gekneusd 80 gr Himalayazout 300 ml Appelazijn
Verwarm de azijn, los het zout erin op, giet over de knoppen in een steriele, sodaschone pot, voeg de zaadjes toe en sluit af. Minstens 3 weken laten staan. Na openen beperkt houdbaar.
-
Romige Mosselsoep met Goudsbloem 200 gr gekookte mosselen 1,5 liter mosselbouillon of visbouillon 50 gr boter 50 gr bloem 1 spriet Citroengras of 1 tl gedroogd Citroengras (dit kun je eventueel al toevoegen aan het bouillonwater van de mosselen). 2 in ringen gesneden bosuitjes 250 crème fraiche Zout en peper naar smaak Verse peterselie naar smaak gesnipperd Per kopje soep een ½ el goudsbloem (lintbloemen)
Meng de bouillon met de crème fraiche Smelt de boter in een pan met dikke bodem en smoor hierin de uien en het citroengras op een laag vuur. Voeg de bloem toe en laat een paar minuten garen, hou het vuur laag en blijf roeren. Voeg dan de bouillon toe en roer stevig om de eventuele klontjes te verwijderen. Breng op smaak met peper en zout en voeg van het vuur af, de mosselen, peterselie en goudsbloem toe (eventueel pas in de kom).
Gulden Zomersalade
Geweldige salade voor een zomerse barbecue, met bloemen en fruit. -
2 el Goudsbloem (lintbloemen) 10 Teunisbloemen Handje Tijmbloemetjes 150 gr frambozen Zakje gemengde salade ½ komkommer in schijfjes ½ gesnipperde witte ui Dressing van frambozenazijn, hennepolie, granaatappelsiroop (Turkse supermarkt), peper en zout.
Goudsbloemgelei
Frisse gelei, voor op scones en pannenkoeken. -
2,5 kg appels, liefst goudrenetten of een andere kookappel, in stukjes sap van 4 limoenen rasp van 1 limoen 10 el verse lintbloemen goudsbloem 75 gr suiker per 100 ml vocht
Doe de appel en de helft van de bloemblaadjes in een pan met een dikke bodem met genoeg water om het te bedekken. Aan de kook brengen, vuur laag, 30 minuten tegen de kook aanhouden, totdat alles zacht is. Door een schone theedoek of kaasdoek afgieten. Niet in de zak knijpen, anders wordt je gelei troebel. Laat het afgedekt een nacht zo uitlekken. Meet de volgende dag de hoeveelheid verkregen vocht en voeg per 100 ml, 75 gr suiker toe en het limoensap/rasp. Kook dit 15 minuten in een sauspan. Afschuimen en voeg de rest van de bloemblaadjes toe en giet het in sodaschone potjes.
Goudsbloemwijn
Net als van Paardenbloemen, kun je ook van Goudsbloemen een heerlijk wijn maken met een schitterende kleur. Voor 3,8 liter wijn
-
1 citroen 2 sinaasappelen Een 3 liter emmer gevuld met verse Goudsbloemen, zonder de kelkbladeren. 1350 gr suiker 1 pakje wijngist (een Elzas of Gewurztraminer) 1 tl pectine 1 tl citroenzuur 1 tl gistvoeding
Bereiding Zorg dat alles waar je mee werkt grondig gereinigd is met sulfiet en citroenzuur, zodat alleen gewenste gisten een kans krijgen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
Rasp de sinaasappels en citroenen met een zesteur Bewaar het sap van de vruchten. Doe de citrusrasp en bloemen in een grote plastic emmer (minstens 8 liter) Breng 4 liter water aan de kook en giet het over de goudsbloemen en rasp Voeg de suiker toe Roer tot de suiker is opgelost Laat het mengsel afkoelen Voeg de gist, pectine, citroenzuur en gistvoeding toe Voeg het citrussap toe Doe de deksel op de emmer Laat 7 dagen gisten (af en toe roeren) Giet de massa daarna in een 5 liter gistfles met waterslot Na 4 weken gisten, overhevelen in een nieuwe fles 4 weken laten gisten, dan bottelen 6 maanden verder laten gisten op de fles
Bronnen Nomenclatura
-
http://www. meertens.knaw. nl/pland/ A Moder n Herbal, Mrs M. Grieves
Geschiedenis 1. 2. 3. 4.
Caroline Ver meer en, K. Hanninen & L. van Beurden 2010: Industriële, medicinale of sierplanten? Vondsten van stokroos (Alcea rosea L.), goudsbloem (Calendula officinalis L.) en weverskaarde (Dipsacus sativus [L.] Honck.) uit 15e eeuws Den Haag, in: C. Bakels, K. Fennema, W.A. Out & C. Ver meer en (eds.): Van Planten en slakken, Leiden, 237-246. A Moder n Herbal, Mrs M. Grieves Hildegard’s Physica Dodoneus
Inhoudsstoffen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.
Adler G, Kasprzyk Z. Free sterols, steryl esters, glycosides, acelyted glycosides and water-soluble complexes in Calendula officinalis. Phytochemistry, 1975; 14: 627-631. Wilkomirski B, Kasprzyk Z. Free and ester-bound triterpene alcohols and sterols in cellular subfractions of Calendula officinalis. Phytochemistry, 1979; 18: 253-255. Wilkomirski B. Pentacyclic triterpene triols from calendula officinalis flowers. Phytochemistry, 1985; 24(12): 3066-3067. Zittwel-Eglseer K, Sosa S, Jurenitsch J, Schubert-Zsilavecz M, Loggia RD, Tubaro A, Bertoldi M, Franz C. Antioedematous activities of the ma in triterpenoid esters of marigold (Calendula officinalis L.). J Ethnopharmacol,1997; 57: 139-144. Wojciechowski Z, Bochenska-Hryniewicz M, Kurcharezak B, Kasprzyk Z. Sterol and triterpene alcohol esters from calendula officinalis. Phytochemistry, 1972; 11: 1165-1168. Kasprzyk Z, Wilkomirski B. Structure of a new triterpene triol from ca lendula officinalis flowers. Phytochemistry, 1973; 12: 2299-2300. Sliwowski J, Dziewa nowska K, Kasprzyk E. Ursadiol: a new triterpene diol from calendula officinalis flowers. Khim Prir Soed, 1973; 12: 157-160. Eitterl-Eglseer K, Reznicek G, Jurenitsch J , Novak J, Zitterl W, Franz C. Morphogenetic variability of faradiol monoesters in marigold Calendula officinalis L. Phytochem Anal, 2001; 12: 199-201. Neukiron H, D’Ambrosio M, Dovia J, Guerriero A. Simultaneous Quantitative Deter mination of Eight Triterpenoid Monoesters from Flowers of 10 Varieties of Calendula officinalis L. and Characterisation of A New Triterpenoid Monoester. Phytochem Anal, 2004; 15: 30-35. Ukiya M, Akihisa T, Yasukava K, Tokuda H, Suzuki T, Kimura Y. Antiinfla mmatory, anti-Tumor-Promoting and Cytotoxic Activities of Constituents of Marigold (Calendula officina lis) Flowers. J Nat Prod, 2006; 69: 1692-1696. Vecherko LP, Sviridov AF, Zinkevich EP, Kogan LM. Structures of calenduloside g and h from the roots of calendula officinalis. Khim Prir Soed, 1974; 4:532-534. Vecherko LP, Sviridov AF, Zinkevich EP, Kogan LM. The structure of calenduloside C and D from the roots of Calendula officinalis. Khim Prir Soed, 1975; 3:366-73. Vecherko LP, Kabanov US, Zinkevich EP, Kogan LM. The structure of calenduloside B from the roots of Calendula officina lis. Khim Prir Soed, 1971; 4: 533-533. Vecherko LP, Zinkevich EP, Libizov NI, Ban’kooskii AI. Calenduloside A from Calendula officinalis. Khim Prir Soed, 1969; 5(1): 58-59Ruszkowski D, Szakiel A, Janiszowska W. Metabolism of [3-3H] olea nolic acid in Calendula officinalis L. roots. APP, 2003; 25(4): 311-317. Wojciechowski Z, Jelonkiewicz-Konador A, Tomaszewski M, Jankowski J, Kasprzyk Z. The structure of glucosides of oleanolic acid isolated from the roots of calendula officina lis flowers. Phytochemistry, 1971; 10: 1121-24. Vidal-Ollivier E, Balansard G. Revised structures of triterpenoid saponins from the flowers of Calendula officinalis. J Nat Prod, 1989; 52(5): 1156-1159. Naved T, Ansari SH, Mukhtar HM, Ali M. New triterpenic esters of olea nene-ser ies from the flowers of Calendula officinalis Linn.Org Chem Incl Med Chem, 2005; 44: 1088-1091. Kurkin VA and Sharova OV. Flavonoids from calendula officinalis flowers. Khim Prir Soed, 2007; 2: 179-180. Vidal-Ollivier E. Flavonol glycosides from Calendula officinalis flowers. Planta Med, 1989; 55: 73-73. = Ker kach AI, Komissarenko NF and Chernobai VT. Coumarines of the inflor escences of Calendula officinalis and Helichrysum arenarium. Khim Prir Soed, 1986; 6: 777-777. Janiszowska W, Michalski W, Kasprzyk Z. Polyprenyl quinones and α-tocopherol in calendula officinalis. Phytochemistry, 1976; 15: 125-127. Okoh OO, Sadimenko AA, Afola yan AJ. The effects of age on the yield and composition of the essential oils of Calendula officinalis. J Appl Sci; 2007; 7(23): 3806-3810. Bako E, Deli J, Toth G. HPLC study on the carotenoid composition of Calendula products. J Biochem Biophys Methods, 2002; 53: 241-250. Goodwin TW. Studies in carotenogenesis: the carotenoids of the flower petals of calendula officinalis. Biochem J, 1954; 58: 90-94. Abajova RL, Aslanov SM, Mamedova ME. Amino acids of calendula officinalis. Chemistry of Natural Compounds, 1994; 30(15): 641-641. Varlijen J. Structural analysis of rha mnoarabinogalactans and arabinogalactans with immunostimulating activity from Calendula officinalis. Phytochemistry, 1989; 28: 2379-2383. Wagner H, Proksch A, Riess-Maurer I, Vollmar A, S. Odenthal, Stuppner H , Jurcic K, Le Turdu M, Fang Jn. . Immunstimulier end wirkende Polysaccharide (Heter oglyka ne) aus höher en Pflanzen. Arzneimittel-F orschung, 1985; 7: 1069–1075. Vlchenko NT, Glushenkova AI and Mukha medova KS. Lipids of calendula officinalis. Chemistry of Natural Compounds, 1998; 34(3): 272-274. Bada mi RC, Morris LJ. The oxygenated fatty acid of calendula seeds oil. The Journal of the Amer ican Oil Chemist’s Society, 1965; 42: 1119-112138. Wilkomirski B, Kasprzyk Z. Free and ester-bound triterpene alcohols and sterols in calendula flowers. Phytochemistry, 1979; 18: 253-255 Willuhn G, Westhaus RG. Loliolide (Calendin) from Calendula officinalis. Planta Med, 1987; 53: 304-304. Fleisonner AM. Plant extracts: To accelerate healing and reduce infla mmation. Cosmet Toilet, 1985; 45: 100-113.
Etherische olie
-
Harmen Rijpkema - Het Aromecum van Absinth tot Zonnebloem
Werkingsgebieden Hu id 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
P. Pommier, F. Gomez, M.P. Sunyach, A. D'Hombres, C. Carrie and X. Montbarbon; Phase III Randomized Trial of Calendula Officinalis Compared With Trolamine for the Prevention of Acute Der matitis During Irradiation for Breast Cancer, doi: 10.1200/JCO.2004.07.063 JCO April 15, 2004 vol. 22 no. 8 1447-1453 Preethi K. Chandran and Ramadasan Kuttan, Effect of Calendula officinalis Flower Extract on Acute Phase Proteins, Antioxida nt Defense Mechanism and Granuloma Formation During Ther mal Burns, J Clin Biochem Nutr. Sep 2008; 43(2): 58–64. Zilda Cristiane GazimI; Claudia Moraes RezendeII; Sandra Regina FragaII; Terezinha Inez Estiva leti SvidzinskiIII; Diógenes Aparicio Garcia CortezIII Antifungal activity of the essential oil from Calendula officinalis L. (asteraceae) growing in Brazil, Braz. J. Microbiol. vol.39 no.1 São Paulo Jan./Mar. 2008 Lúcia Helena Denardi Roveroni-Favaretto, Karina Bortolin Lodi and Janete Dias Almeida, Topical Calendula officinalis L. successfully treated exfoliative cheilitis: a case report, Cases Journal 2009, 2:9077 Iauk L, Lo-Bue AM, Milazzo I, Rapisarda A, Blandino G. Antibacterial Activity of Medicinal Plant Extracts Against Periodontopathic Bacteria. Phytother Res, 2003; 17: 599-604 Bogda nova NS, Nikola eva IS, Shcherbakova LI, Tolstova TI, Moskalenko NI, Pershin GN. Study of antiviral properties of Calendula officinalis. Farmakol Toksikol (Moscow), 1970, 33: 349. Ukiya M, Akihisa T, Yasukava K, Tokuda H, Suzuki T, Kimura Y. Antiinfla mmatory, anti-Tumor-Promoting and Cytotoxic Activities of Constituents of Marigold (Calendula officina lis) Flowers. J Nat Prod, 2006; 69: 1692-1696
Immuunsysteem 1. 2. 3. 4. 5.
Bogda nova NS, Nikola eva IS, Shcherbakova LI, Tolstova TI, Moskalenko NI, Pershin GN. Study of antiviral properties of Calendula officinalis. Farmakol Toksikol (Moscow), 1970, 33: 349. Varlijen J. Structural analysis of rha mnoarabinogalactans and arabinogalactans with immunostimulating activity from Calendula officinalis. Phytochemistry, 1989; 28: 2379-2383. Wagner H, Proksch A, Riess-Maurer I, Vollmar A, S. Odenthal, Stuppner H , Jurcic K, Le Turdu M, Fang Jn. . Immunstimulier end wirkende Polysaccharide (Heter oglyka ne) aus höher en Pflanzen. Arzneimittel-F orschung, 1985; 7: 1069–1075. Frankic T, Salobir K, Salobir J. The comparison of in vivo antigenotoxic antioxidative capacity of two propylene glycol extracts of Calendula officinalis (Marigold) and vita min E in young growing pigs. J Anim Physiol Anim Nutr, 2008; 41: 1-7. Ukiya M, Akihisa T, Yasukava K, Tokuda H, Suzuki T, Kimura Y. Antiinfla mmatory, anti-Tumor-Promoting and Cytotoxic Activities of Constituents of Marigold (Calendula officina lis) Flowers. J Nat Prod, 2006; 69: 1692-1696.
6. 7. 8. 9. 10.
Medina EJ, Lora AG, Paco L, Algarra I, Colla do A, Garrido F. A new extract of the pla nt Calendula officinalis produces a dual in vitro effect: cytotoxic antitumor activity and lymphocyte activation. BMC Cancer, 2006; 6: 119-132. Boucard-Maitre Y, Boucard-Maitre Y, Alger non O, Raynaurd, J. Genotoxic and antitumoral activity of Calendula officinalis extracts. Pharmazie, 1988; 43: 220-221. Lin LT, Liu LT, Chiang LC, Lin CC. In vitro anti-hepa toma activity of fifteen natural medicines from Canada. Phytother Res, 2002; 16: 440-444. Waseem Safdar, Hamid Majeed, Ishrat Naveed, Waqas Khan Kayani, Haroon Ahmed, Saqib Hussain, Atif Kama l. PHARMACOGNOSTICAL STUDY OF THE MEDICINAL PLANT CALENDULA OFFICINALIS L. (FAMILY COMPOSITAE). International Journal of Cell & Molecular Biology (IJCMB) Accepted on 8 October, 2010, Vol. 1(2), pp 108-116, 1st November, 2010 Kalvatchev Z, Walder R, Garzaro D. Anti-HIV activity of extracts from Calendula officinalis flowers. Biomed Pharmacother. 1997;51(4):176-80.
Spijsvertering 1. 2. 3.
Rasu MA, Tamas M, Puica C, Roman I, Sabadas M. The hepatoprotective action of ten herbal extracts in CCl4 intoxicated liver. Phytother Res, 2005; 19: 744-749 Bashir S, Janbaz KH, Jabeen Q and Gilani AH. Studies on Spasmogenic and Spasmolytic Activities of Calendula officinalis flowers. Phytother Res, 2006; 20: 906-910. G.H. Shahidi Bonhar. Screening for Antibacterial Properties of Some Iranian Plants Against Two Strains of Escherichia coli . Asian Journal of Plant Sciences 3 (3): 310 - 314, 2004.
Interacties
-
Understanding Herb-Drug Interactions: Drugs in Herbal Territory, Not the Other Way Around, Larken Bunce, Clinical Herbalist, Co-Dir ector of Ver mont Center for Integrative Herbalism,
[email protected], Originally presented at Medicine of the P eople, 9/2012 Some of the technical aspects of this text is drawn from a training module developed for the International Centre for Phytotherapy by Simon Mills, Larken Bunce, and Jillia n Borchard. Clinical Evidence of Herb-Drug Interactions: A Systematic Review by the Natural Standard Research Collaboration, Ulbricht, C.; Chao, W.; Costa, D.; Rusie-S ea mon, E.; Weissner, W.; Woods, J. Current Drug Metabolism, Volume 9, Number 10, December 2008 , pp. 1063-1120(58)
