s.be www.goodplanetaction
eDUcAtieF DossieR
oL o H c s @ g A D R e t A W WeReLD
goodplanet actions is een initiatief van goodplanet Belgium met de steun van:
1
>
Inhoud 1. De actie in een oogopslag........................................ 4 2. De uitdagingen........................................................... 5 2.1 Water in de wereld..............................................................5 2.2 Milieuproblemen.................................................................6 2.3 Sociale problemen..............................................................8 2.4 Economische gevolgen.......................................................9 2.5 Mogelijke oplossingen........................................................9
> Om je in te werken in de thematiek > Ook geschikt voor leerlingen vanaf 14 jaar
3. De actie in de praktijk............................................ 11 3.1 Sensibiliseren.............................................................11 3.2 Coördineren................................................................16 3.3 Communiceren...........................................................20 3.4 Opvolgen.....................................................................21
> Concrete ideeën en voorbeelden om deze verschillende taken waar te maken
4. Praktische tools..................................................... 22 4.1 Modelbrief aan de ouders.................................................22 4.2 GP-ACTIEPAS....................................................................23 4.3 Voorbeeld van een persbericht.........................................25 5. Referenties.............................................................. 26
> Om de communicatie vlot te laten verlopen > Aan te passen aan jullie noden en situatie
3
1. De actie in een oogopslag De actie ‘Wereldwaterdag@School’ wil ons waterverbruik onder de loep nemen en vooral de nadruk leggen op de solidariteit met mensen uit het Zuiden, waar toegang tot zuiver, drinkbaar water vaak een probleem vormt. Sommigen moeten meerdere kilometers lopen om aan water te raken!
ans-www.elodietim mermans Elodie Timmerm
wereld waterdag @school 21/03/14
ordelijke uitgever
: Luc Michiels
– Edinburgstraat
26 – 1050 Brussel
/ Lay-out: Bérengèr e Bordet-www.sawa
dika.be / Foto’s:
www.goodplanetactions.be
erd papier / Verantwo
> Jullie kiezen de actie: • Vermijd waterverspilling. Uit onze kraan komt altijd drinkbaar water. Ja, zelfs als je het toilet doorspoelt. Ga dus op lekkenjacht en ontdek samen hoe je verspilling kan tegengaan of zelfs het waterverbruik kan terugschroeven. • Steun het Zuiden. Toon je solidariteit met een symbolische actie. o Organiseer een ‘Walk for water’ en ervaar hoe het is om geen directe toegang tot drinkbaar water te hebben. o Bedenk oplossingen voor de wereldwaterproblematiek en inspireer anderen door jouw oplossingen te delen via www.waw2015. org
.com
> Datum van de actie ? Vrijdag 21 maart 2014 > Link met de actualiteit Wereldwaterdag op 22 maart > Doel? We gaan zorgzaam en spaarzaam om met water. Of we tonen met een symbolische actie onze solidariteit met de mensen die geen toegang hebben tot veilig water. > Waarom doen we dit? 1,5 miljard mensen moeten meer dan een kilometer stappen naar de dichtstbijzijnde waterbron. 2,6 miljard mensen hebben geen toegang tot basissanitatie. Zo sterven jaarlijks 5 miljoen mensen door onveilig water. Solidair zijn met het Zuiden voor water, belangrijk omwille van verschillende redenen: • nadenken over solidariteit, gemeenschappelijk goed en respect; • geen water verspillen en zo de druk op ondergrondse watervoorraden verlichten; • de vele lekken op school opsporen en zo de waterfactuur verlagen.
> Positief effect van de actie : - Nadenken over de waarden: solidariteit en water als gemeenschappelijk goed; - Waterverspilling vermijden en op die manier de druk op onze watervoorraden verlichten; - De waterrekening verlagen door het gebruik op school te onderzoeken; - Het gebruik van schadelijke stoffen verminderen en zoeken naar alternatieven met meer aandacht voor onze waterhuishouding; - Drankverpakkingen vermijden door te kiezen voor drinkbussen of herbruikbare bekers; - Het transport verminderen door niet meer te kiezen voor verpakte dranken; - De gezondheidsaspecten van het drinken van water belichten voor jongeren. Gedrukt op gerecycle
>
> GoodPlanet Actions is een initiatief van GoodPlanet Belgium met de steun van:
Milieuzorg Op School
> Thema’s die je kunt aanhalen met de jongeren: - Water, een kostbaar goed - De ongelijke verdeling en toegang tot water in de wereld - De gezondheidsvoordelen van kraantjeswater - De waterkringloop, om het belang van zuiver water te benadrukken - De CO2-impact aantonen van verpakte drankjes - Virtueel water, het verborgen water dat gebruikt wordt voor de productie van al onze consumptiegoederen.
4
>
2. De uitdagingen Water is doorzichtig, bruisend, verfrissend, het spettert en ontspant ons, maar het is ook zeldzaam, kwistig gebruikt, te ver weg, te vervuild, te diep, te duur, te zout, … We moeten ons bewust zijn van onze verantwoordelijkheid in deze problematiek, maar we willen ook laten zien dat we allemaal een deel kunnen zijn van de oplossing! Politieke verantwoordelijken, bedrijfsleiders, wetenschappers, technici, artiesten, burgers en jongeren: samen kunnen we gaan voor een verstandig gebruik van water. Laat ons solidair zijn met hen die vandaag moeite hebben om aan water te raken, maar ook met de toekomstige generaties. 1
2.1 Water in de wereld Water is leven Water is van onontkomelijk belang voor alles dat leeft. Drie miljard jaar geleden was het water de plaats waar het eerste leven tot stand kwam. Vandaag is het nog altijd datzelfde water dat in een voortdurende kringloop reist: van de zee naar de wolken, van de wolken naar waterlopen en gletsjers, van de waterlopen naar de zee, … Het water dat de dinosaurussen miljoenen jaren geleden dronken, is hetzelfde als het water dat vandaag de dag tegen onze ramen tikt wanneer het regent! Hoewel onze blauwe planeet voor 70% bedekt is met water, is slechts een heel klein stukje zoet en toegankelijk voor ons. 97% van het water op de wereld is zout, 2% zit vast in sneeuw en ijs. Wij hebben dus slechts toegang tot 1% van alle watervoorraden. Water, dat voor de mens, de planten en de dieren levensbelangrijk is, mag dus zeker beschouwd worden als een schaars goed dat we moeten delen. Maar is er wel genoeg water om onze groeiende wereldbevolking in stand te houden, met deze stijgende vraag en verdergaande vervuiling ervan? Hoe kunnen we dit water gelijk verdelen, wanneer we weten dat water ongelijk verdeeld is over de wereld? Water is nu al vaak de oorzaak van conflict en onrecht.
Watergebruik Globaal gezien wordt ongeveer 10% van onze waterconsumptie gebruikt in het huishouden. De rest gaat naar irrigatie, industrie, waterkracht- en kerncentrales, … Ongeveer 20% gaat naar de industrie en 70% naar de landbouw. • De vraag naar water voor huishoudelijk gebruik varieert aanzienlijk per land. Zo gebruikt een Amerikaan ongeveer 700 l water per dag, een Belg 115 l en een Somaliër slechts 13 l per dag. Hoe kunnen deze laatsten koken, zich wassen, het huis poetsen, de kleren wassen met zo weinig water? Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft elke mens minstens 20 l water per dag nodig om waardig te leven en te voldoen aan zijn fysiologische, sanitaire en sociale noden. nitaires et sociaux. 1 www.waw2015.org
5
• De industrie gebruikt water onder andere voor het afkoelen van machines, de ontginning van grondstoffen, het wassen van dingen, om elektriciteit te maken en verder nog bij het klaarmaken van voedingsproducten en andere consumptiegoederen. • 70 % van het beschikbare water wordt gebruikt in de landbouw, onder andere voor de irrigatie van akkers. Jammer genoeg verdampt het grootste deel van dit bevloeiingswater nog voor het in de bodem kan doordringen. Wat een verspilling!!
Virtueel water, het water dat we verbruiken maar niet zien. Virtueel water is het water dat nodig is voor het produceren, wassen, verpakken en vervoeren van een product, het water dat we dus gebruiken in de landbouw en de industrie. We zien dit water niet in het uiteindelijke product. Zo hebben we bijvoorbeeld 15.000 l water nodig om 1 kilo rundsvlees te kweken, 5.000 l water voor een kilo kaas, 3.000 l voor een kilo rijst en 2.700 l voor een katoenen T-shirt. Deze insteek is interessant om te begrijpen dat consumptiegoederen die we hier gebruiken ook een grote impact hebben op het waterverbruik elders in de wereld.
2.2 Milieuproblemen De helft van de waterlopen wereldwijd zijn vervuild. Verstedelijking, verregaande industrialisering en intensieve landbouw hebben de watervervuiling sterk in de hand gewerkt. Via riolen worden zepen, uitwerpselen, pesticides, oliën, medicijnen en ander huishoudelijk afval afgevoerd. De industrie en mijnbouw stoten eveneens giftige stoffen uit. Synthetische vetten en pesticides, gebruikt bij intensieve landbouw, komen terecht in de bodem en het grondwater of in de waterlopen en vervuilen deze, waardoor de aanwezige ecosystemen worden aangetast. Van de tienduizenden gekende zoetwatervissoorten wordt één op vijf (en één op drie in Europa) met uitsterven bedreigd door deze vervuiling.2 Waterzuivering en behandeling van het vervuilde water kunnen deze problemen tot op zekere hoogte een halt toeroepen, maar niet elk land beschikt over de middelen om deze technieken toe te passen. Ze stellen hun bevolking hiermee bloot aan ernstige besmettingsrisico’s.
2 Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet, p. 44
6
Uitputting van de grond- en oppervlaktewateren. In bepaalde gebieden gebruikt de mens intensief water: ze leiden grote waterlopen om, leggen gigantische dammen aan, … in die mate zelfs dat bepaalde rivieren opgedroogd zijn, nog voor ze in de zee terechtkomen. Een sprekend voorbeeld hiervan is het Aralmeer in Kazachstan. Deze binnenzee, ooit de vierde grootste ter wereld, is in de laatste 40 jaar nagenoeg volledig opgedroogd, omdat de twee grote rivieren die het meer voedden zijn omgelegd om intensieve katoenteelt in de nabijgelegen woestijn mogelijk te maken. In droge gebieden wordt ook te veel druk gelegd op de ondergrondse watervoorraden. Deze krijgen niet meer de tijd om zich op natuurlijke, geologische wijze aan te vullen. Ook de ondoorlaatbaarheid van vele bodems, door de verstedelijking (gebouwen, asfaltwegen, …) zorgt ervoor dat de grondwaterlagen maar moeilijk aangevuld kunnen worden. Het water loopt onmiddellijk over de verharde oppervlaktes naar de waterlopen en van daaruit rechtstreeks in zee, waar het wordt gemengd met het zoute water. Dat het water niet meer zachtjes in de bodem kan doordringen, zorgt ook voor steeds meer overstromingen bij zware regenval. Ontbossing, het verdwijnen van bocagelandschappen en het droogleggen van moerassige gebieden belemmert ook de rol van de aarde als natuurlijke spons. Het verdwijnen van de gletsjers door de opwarming van het klimaat, zal in de komende decennia zorgen voor een daling van de hoeveelheid smeltwater. Dit betekent een ernstig gevaar voor de voorradigheid van drinkwater in bergachtige gebieden, zoals de Andes en vele Aziatische landen die afhankelijk zijn van het Himalayagebergte voor hun water. Deze gebieden herbergen een aanzienlijk aantal mensen, die hun zoetwatervoorraad zullen zien verdwijnen. Als je weet dat één op twee mensen ter wereld afhankelijk zijn van de rivieren uit het Himalayagebergte, zie je al snel de schaal van dit probleem.3
De opwarming van het klimaat en de verstoring van de waterkringloop. Door de stijging van de gemiddelde temperatuur op Aarde , verdampt meer water en wijzigen de neerslagpatronen wereldwijd. Het gevolg hiervan is dat er op de ene plaats verwoestijning voorkomt en op andere plaatsen meer verwoestende overstromingen. Elk jaar worden een half miljard mensen getroffen door watersnood, waarvan meer dan de helft in Azië.4 Op termijn zal ook de stijging van de zeespiegel zware gevolgen hebben voor kustgebieden en vergroot ook de kans op verzilting van het grondwater in deze kuststreken.
3 Erik Orsenna, conferentie van 23.04.2013 in Luik. 4 Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet, p. 58
7
2.3 Sociale problemen
Ongelijke toegang: de rol van vrouwen en kinderen. Hoewel de toegang tot water erkend wordt als mensenrecht door de Verenigde Naties, hebben meer dan één miljard mensen geen toegang tot drinkbaar water.5 Zij kunnen niet zomaar de kraan opendraaien en drinkbaar water zien stromen. Elke dag opnieuw moeten ze op zoek naar de dichtstbijzijnde waterbron, soms op meerdere kilometers van hun huis. Ze verslepen vaak tot 20 l water! Meestal zijn het vrouwen en kinderen die instaan voor het halen van water. Ze spenderen hieraan meerdere uren per dag. Tijd die ze anders kunnen benutten door naar school te gaan of om andere activiteiten te ontwikkelen. Mochten we in België op zoek moeten naar de 115l die we elke dag gemiddeld verbruiken en dit water in een emmer van 10 l vervoeren over een afstand van 2 kilometer (ongeveer 15 minuten wandelen), dan zouden we dagelijks 12 maal deze tocht moeten ondernemen, oftewel 6 uur per dag weg en weer wandelen.6
Niet-drinkbaar water is de grootste doodsoorzaak ter wereld.7 Elk jaar sterven vijf miljoen mensen door het drinken van ongezuiverd water. Dat is tien maal meer dan de slachtoffers van oorlogen. Daar waar mens en dier hetzelfde water gebruiken, waar het drinkwater en het afvalwater niet gescheiden worden, waar beekjes en grachten gebruikt worden als open riolen, kan het water al heel snel besmet raken door uitwerpselen en verspreiden dodelijke ziektes zich heel snel. Het niet beschikken over proper water of minimale sanitaire voorzieningen bemoeilijkt de emancipatie en ontwikkeling van een waardig mensenleven.
Conflicten rond de toegang tot water8 Wanneer meerdere landen hun water putten uit eenzelfde stroom moeten er afspraken komen voor het beheer van dit water, naargelang de noden van elk land. Vaak leidt dit tot terugkerende conflicten, zoals tussen Turkije, Syrië en Irak, die alledrie aanspraak maken op het water uit de Tigris en de Eufraat. Soms geeft dit aanleiding tot een langdurig gevecht voor waterrechten, zoals het geval is voor het Israëlisch-Palestijns conflict. De strijd voor de ondergrondse watervoorraden op de Westelijke Jordaanoever is al jaren aan de gang. De Palestijnen mogen er geen druppel water uit putten, terwijl de Israëli’s er dagelijks 350 l water van verbruiken.
5 ‘Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet, p. 58 De VN stelt dat iemand toegang heeft tot drinkwater wanneer deze beschikt over een propere, niet-besmette watervoorraad binnen een straal van 3km rond zijn woonplaats. 6 Les cahiers du développement durable, Jasmin Jalajel, Jean-Michel Lex, p.150. 7 www.waw2015.org 8 ‘Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet, p. 61
8
2.4 Economische gevolgen Een rem op de economische ontwikkeling Water speelt een essentiële rol in de industrie en de landbouw. Landen met een beperkte toegang tot water, zien hun economische ontwikkeling stagneren door dit probleem. Bovendien kunnen vrouwen en kinderen er veel minder tijd besteden aan werken of naar school gaan, omdat ze hun dagelijkse tochten naar de waterput moeten volhouden. Elk jaar gaan zo twee tot drie miljard werkdagen verloren ten gevolge van het zoeken naar water. Het economische verlies wordt hiervoor geschat op vijf miljard euro.9
De kost van drinkwater De prijs van drinkwater stijgt; niet alleen door het schaarser worden van deze grondstof, maar ook door de steeds groter wordende vervuiling van ons water. Voor het water uit onze kraan komt, ondergaat het een reeks kostelijke behandelingen die worden doorgerekend in onze factuur. De prijs van water hangt af van de kosten bij de productie, behandeling, controle en distributie van het kraanwater en de zuivering nadien. In de Golfstaten zijn meerdere processen ontwikkeld voor de ontzilting van zeewater en de omzetting naar drinkwater. Deze procedures kosten handenvol geld en verbruiken enorm veel energie.
Water, binnenkort een handelsgoed? Wereldwijd is er een tendens van privatisering van watermaatschappijen aan de gang ten voordele van private bedrijven, meestal mulitnationals. Hierdoor wordt water meer en meer beschouwd als een economisch goed en dus als een bron van inkomsten. Als het toezicht van de overheden op het waterbeheer volledig wordt doorgevoerd, is het risico zeer reëel dat water binnenkort wordt beschouwd als een gewoon consumptieproduct: een verhandelbaar goed. Maar mag water, dat naast universeel erfgoed van de mensheid, ook levensnoodzakelijk is voor haar overleven, zomaar als handelswaar beschouwd worden?! Vele NGO’s verzetten zich heftig tegen de vermarkting van water en roepen water uit tot een universeel mensenrecht. In 2005 heeft het Belgische parlement een resolutie aangenomen waarin dit recht erkend wordt.
2.5 Mogelijke oplossingen Om water op een duurzame manier te beheren, moeten we de vervuiling stoppen en onze consumptie ervan beperken. Vergeet immers niet hoe gelukkig we mogen zijn dat drinkbaar water voor ons slechts één draai aan de kraan verwijderd is. Laten we het daarom alle eer aandoen en gebruiken als ons drankje bij uitstek.
9 www.protos.be - PROTOS is een Vlaamse NGO die zich inzet voor de verspreiding van kennis rond water en de waterproblematiek.
9
Watervervuiling vermijden • Giet nooit afval, verfresten, oplosmiddelen, medicijnen of oliën in de lavabo, het toilet of het riool. Breng ze naar het containerpark waar ze op de gepaste wijze worden verwerkt. • Gebruik kuisproducten en wasmiddelen die biologisch afbreekbaar zijn. Let ook op de aangeraden hoeveelheden. • Vermijd herbicides, kunstmest of pesticides in je tuin. Deze dringen door in de bodem en vervuilen zo het grondwater. Bovendien verstoren ze het natuurlijke evenwicht van je tuin, wat op termijn negatieve gevolgen heeft (meer daarover in ons dossier 1m² biodiversiteit). • Gooi geen etensresten in de gootsteen of het toilet. • Neem deel aan een opkuisdag van je lokale waterlopen. Je vermindert hiermee niet alleen de vervuiling van de waterlopen, maar zorgt ook voor een verbetering van de ecoystemen rond het water. • Zorg ervoor dat je huis aangesloten is op het rioolnet, onderhoud je septische put goed en ledig hem regelmatig.
Waterverbruik verminderen • Geef de voorkeur aan een korte douche in plaats van een bad en draai de kraan dicht tijdens het inzepen. • Maak gebruik van spraakranen en spaardouchekoppen. Je kan zo 20 tot 50 % van je verbruik verminderen. • Laat het water niet lopen wanneer je je tanden poetst. • Herstel lekken. Een lekkende kraan kan tot 300 l water verliezen per jaar, bij een lekkende spoelbak van het toilet loopt dit op tot 600 liter per jaar. • Het toilet doorspoelen kost tot 40 liter per dag per persoon. Een spaarknop kan deze hoeveelheid drastische verminderen. Je kan ook gaan voor een droog toilet of een composttoilet. Op die manier gebruik je helemaal geen water voor je toilet. • Een vaatwasmachin verbruikt gemiddeld 20 l water, een wasmachine tot 60 liter. Door deze machines goed te vullen voor je ze laat draaien, kun je ook heel wat water besparen. Een verrassend feit: een zuinige en goed gevulde afwasmachine kan minder water verbruiken dan afwassen met de hand!10 • Vang regenwater op in grote vaten en gebruik dit om je planten water te geven. • Installeer een regenwaterput en gebruik dit water om je toilet door te spoelen, de afwas te doen, te douchen, … In Vlaanderen is een regenwaterput trouwens verplicht bij nieuwbouw en grondige renovatie.11
Heb je dorst? Draai de kraan open Kraantjeswater maakt van jou een drievoudig winnaar. Het is niet alleen goed voor het milieu en je gezondheid, maar ook voor je portemonnee. Leidingwater kost ongeveer 1.000 keer minder dan flessenwater! Het is beschikbaar zonder het in flessen te steken en deze te vervoeren per vrachtwagen en vermindert dus ook de CO2-uitstoot die hierbij komt kijken. In België wordt leidingwater regelmatig en zeer streng gecontroleerd, dat garandeert ons een kwalitatief hoogstaand water. Drink het dus zonder mate!
10 http://www.energievreters.be (site van de FOD Leefmilieu). Directe link: http://www.energievreters.be/infoPrint.aspx?lang=nl&typeid=3 11 http://www.vlaanderen.be/nl/natuur-en-milieu/water/verplichte-installatie-van-een-regenwaterput en http://www.vmm.be/water/waterwegwijzerbouwen
10
>
3. De actie in de praktijk 3.1 Sensibiliseren Om jongeren te sensibiliseren over het thema water en de uitdagingen hierrond kan je heel wat kanten op. Het eerste doel is om hen duidelijk te maken waarom duurzaam omspringen met ons water zo belangrijk is. We willen laten zien dat water ons onvermijdelijk verbindt met mensen in het Zuiden.
SENSIBILISEREN DOOR TE INFORMEREN >>Met teksten en kranten- of tijdschriftartikelen Je kan interessante teksten lezen, analyseren, herformuleren of samenvatten. Deze klassieke oefening tijdens de lessen Nederlands of geschiedenis kun je misschien eens toepassen in de vakken aardrijkskunde, wiskunde, wetenschappen of ethiek? Op www.goodplanetactions.be vind je op de verborgen pagina voor de ingeschreven scholen: Artikels: • Op www.11.be vind je heel wat interessante artikels over water en de waterproblematiek in de wereld. Via deze link kom je rechtstreeks op de juiste pagina terecht: http://www.11.be/themas/thema/detail/water,1046?oneview=all_relations • Op www.hln.be kun je veel Nederlandstalige artikels terugvinden over wateroverlast: http://www.hln.be/hln/nl/9080/wateroverlast/index.dhtml • De Wereld Morgen biedt een interessante, alternatieve kijk op het nieuws. Via deze link kom je terecht op de pagina met alles over water: http://www.dewereldmorgen.be/tags/ drinkbaar-water • ‘Water doet leven’ op www.gezondheid.be • ’10 feiten over flessenwater waarvan u achterover zal vallen’ – artikel op http://www.express.be/business/nl/economy/10-feiten-over-de-flessenwaterindustriewaarvan-u-achterover-zal-vallen/193734.htm • ‘Water is het nieuwe zwarte goud in het Midden-Oosten.’ – artikel van MO op http://www.mo.be/artikel/water-het-nieuwe-zwarte-goud-het-midden-oosten • ‘Afrika zit bovenop zee van drinkwater’ artikel uit de gazet van Antwerpen op http://www.gva.be/nieuws/wetenschap/aid1158369/afrika-zit-bovenop-zee-vandrinkwater.aspx • Op de site van PROTOS vind je erg veel informatie over alle aspecten van water. www.protos.be Pedagogische dossiers: Basis- en kleuteronderwijs GoodPlanet Belgium: meer info op www.goodplanet.be • ‘Wauw water’ – vorming over water voor kleuters. • ‘Waterdragers in Marokko’ – vorming over water voor 2de en 3de graad lager onderwijs. • ‘Wateronderzoek’ – vorming over water voor het lager onderwijs. • ‘Bouwspel Waterland’ – vorming over water voor de 3de graad lager onderwijs • ‘Troubled Waters’ – vorming over water voor de 3de graad lager onderwijs. • ‘Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet voor de 3de graad lager onderwijs.
11
Leefmilieu Brussel: meer info op www.leefmilieu.be • ‘Zin in water’ – diverse nieuwe werkwijzes om het thema water in de klas aan te halen. • ‘Water’ – pedagogische fiches rond water. • ‘Het Watermoment’ – Hulpmiddelen om met 5-8-jarigen rond water te werken. • ‘Een drinkbus voor iedereen’ – voor 8-10-jarigen. • ‘Verfrissend Kraantjeswater’ – voor 10-12-jarigen. Departement voor Leefmilieu, Natuur en Energie: meer info op www.lne.be • Hier vind je de MOS-bundel over water. PROTOS: meer info op www.protos.be • ‘Waterslag’ – opdrachtenspel rond water voor de 3de graad lager onderwijs. • ‘Water is hoofdzaak’ – werkschriftje voor leerlingen van de 3de graad lager onderwijs. • ‘Zonder Water geen Leven.’ – werkschriftje voor leerlingen van de 3de graad lager onderwijs. • ‘Een dag uit het leven van een Haïtiaans kind’ – korte film over de waterproblematiek in Haïti voor leerlingen tot 13 jaar. Secundair onderwijs • ‘Troubled Waters’ – vorming over water voor het secundair onderwijs – www.goodplanet.be. • ‘Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet voor secundair onderwijs – www.goodplanet.be. • ‘Kraantjeswater, nooit veraf’ – pedagogische dossiers rond water in het secundair onderwijs, op www.leefmilieubrussel.be • www.waternet.be – Op deze site vind je interessante info over de waterproblemen in België en de wereld. • ‘Waterschakelspel’ – een natuureducatief spel over water voor 11-18 jarigen op www.lne.be • ‘Water voor Later’ – een gezelschapsspel met nabespreking voor 2de en 3de graad ASO door PROTOS, www.protos.be • ‘Palanka’ – een opdrachtenspel voor de 2de en 3de graad TSO-BSO van PROTOS, www.protos.be • ‘XARD 2 – water is eindig’- lessenpakket om zelf aan de slag te gaan met de 2de en 3de graad TSO en BSO van PROTOS, www.protos.be • ‘Ingeblikt’ – een online reportagespel voor de 2de en 3de graad SO van PROTOS, www.protos.be • ‘Zuid-Noord Klimaatspiegel’ – een gratis lessenpakket voor de 2de en 3de graad SO van PROTOS en GoodPlanet Belgium, www.klimaatspiegel.be • ‘Link It’ – een online clipspel voor 2de en 3de graad SO van PROTOS en GoodPlanet Belgium, www.klimaatspiegel.be • Departement voor Leefmilieu, Natuur en Energie: meer info op www.lne.be o Hier vind je de MOS-bundel over water.
>>Met video’s, documentaires, films, … Een film of documentaire bekijken, stelt de leerlingen in staat om zelf de uitdagingen en oplossingen van de overconsumptie in kaart te brengen. We geven je alvast enkele ideetjes mee, die volgens ons zeker een meerwaarde bieden. De links kan je terugvinden op de speciale webpagina voor ingeschreven scholen.
12
Voorstellen: • ‘La Soif du Monde’ - prachtige documentaire van Yann-Arthus Bertrand over water in de wereld. • ‘Bottled Life: Nestle’s Business with Water’ – treffende documentaire van Urs Schnell over de vermarkting van ons drinkwater. • ‘Labyrint: Schatten van de Diepzee’ – Nederlandse documentaire over de gevaren van ontginning in de diepzee. • ‘Water: the Great Mystery’ – Amerikaanse documentaire over de wonderbaarlijke kracht van water. • ‘Planet Earth’ – de mooiste en duurste natuurdocumentaire van de BBC heeft ook 3 afleveringen over water. Aflevering 3, 9 en 11. • ‘Water, le Pouvoir Secret de l’Eau’ – Franstalige documentaire over water. • ‘NCRV Natuurlijk - Het blauwe goud’ – Een vierdelige Nederlandse documentairereeks over de waterproblematiek. • ‘Blue Gold: World Water Wars’ – Engelstalige documentaire over de waterproblematiek. • ‘Flow: How do a handful of corporations steal our water?’ – Engelstalige documentaire over de vermarkting van ons drinkwater. • ‘The Story of Bottled Water’ – online filmpje over flessenwater. • ‘Tapped’ – Engelstalige documentaire over de lelijke waarheid achter ons flessenwater. • ‘Settlements and Palestinian Water Supply’ – Engelstalige documentaire over de waterproblemen in het Israëlisch-Palestijns conflict.
>>Met een zoekopdracht op het internet Werken met internet leert jongeren om verschillende bronnen te analyseren, kritisch na te denken, sleutelwoorden zoeken, informatie vergelijken, …. • Je kan sleutelwoorden googelen en op zoek gaan naar debatten en informatie over toegang tot water, conflicten rond water, de vermarkting van water, water en de klimaatverandering … • Je kan op zoek gaan naar belangrijke organisaties en tips. Hier vind je alvast enkele nuttige en interessante sites • www.aquaflanders.be – De site van de Vlaamse Drinkwaterbedrijven. Je vindt er heel wat info over het leidingwater en de zuivering van afvalwater. • www.protos.be – Een NGO die zich inzet voor een beter waterbeheer. Je vindt er informatie over de wereldwaterproblematiek en het belang van water voor een menswaardige ontwikkeling. • www.vivaqua.be – De site van het Brusselse drinkwaterbedrijf. Leer meer over de waterwinning, verdeling en zuivering in Brussel. • www.waterfootprint.org – Een handige tool om je watervoetafdruk te berekenen. • www.waw2015.org – Een publiek platform van GoodPlanet om samen met de wereld op zoek te gaan naar oplossingen voor de wereldwaterproblematiek. • www.pmje-wypw.org – De Engelstalige site van het Wereld Jongerenparlement voor Water. • www.lne.be – De site van de Vlaamse overheid over ons Leefmilieu, Natuur en Energie. • www.vmm.be – De site van de Vlaamse Milieumaatschappij. Je vindt er heel wat info over water in Vlaanderen.
13
OP BEZOEK BUITEN DE KLAS >>Om de jongeren op een andere manier te sensibiliseren kun je op bezoek gaan bij: • Een waterzuiveringsstation bij jou in de buurt. Voor meer info kun je terecht op www. aquafin.be (Vlaanderen) en www.aquiris.be (Brussel). Je vindt er een overzicht van de te bezoeken stations. • Een watertoren. In vele gemeentes vind je nog steeds de watertoren. Deze kan heel interessant zijn om te bezoeken. Voor meer info over jouw drinkwaterbedrijf kan je terecht op www.aquaflanders.be. • Het Rioolmuseum in Brussel: een museum voor mensen die graag weten wat zich onder hun voeten afspeelt. Voor meer info kun je terecht op www.bruplus.irisnet.be/nl. • Ga met je klas op stap in een waterrijk gebied rond je school. Zo kun je ook de watergebonden biotoop van je omgeving bestuderen. Als je er een educatief spel wil spelen, kijk dan eens op www.deboomin.eu.
SENSIBILISEREN DOOR DE IMPACT VAN JE ACTIE TE BEREKENEN Naargelang de actie die je hebt gekozen, bestaan er verschillende mogelijkheden om je milieuimpact te berekenen. Maak jacht op waterlekken > Bereken het aantal liters water dat je bespaart door lekken te stoppen. Met een waterfactuur kun je nu ook berekenen hoeveel geld deze actie je bespaart. Promoot kraantjeswater > Bereken of schat hoeveel water er op je school wordt gedronken. > Bereken nu hoeveel CO2-uitstoot je vermijdt, wanneer je het aantal verpakte drankjes vermindert. De CO2-uitstoot van verpakte dranken komt voort uit de productie, het transport en de verwerking van deze verpakkingen achteraf. Hieronder vind je enkele cijfers voor de meest voorkomende drankverpakkingen op school. Dit cijfermateriaal werd verzameld door verschillende bedrijven om een zicht te krijgen op de CO2-uitstoot van hun producten en verpakkingen.12
12 Deze berekeningen houden rekening met: de verschillende stappen in het landbouwproces, de productie, de verpakking, het transport en de verdeling. Over het algemeen produceert het landbouwproces veel CO2. Dit is vooral het geval bij de teelt van sinaasappelen! In het geval van een drankkarton sinaasappelsap wordt er minder CO2 geproduceerd voor de verpakking (ca. 87g. CO2) dan voor het sap zelf. In geval van een drankblikje is dat net het omgekeerde. Daar wordt voor de verpakking heel wat CO2 geproduceerd. Voor drankautomaten op school moet je ook de constante koeling inrekenen…
14
Blikje (metaal) 170 g. de CO2
> 1 LITER komt overeen met 510 gram CO2
240 g. de CO2
> 1 LITER komt overeen met 480 gram CO2
113 g. de
> 1 LITER komt overeen met 226 gram CO2
Brikje sinaasappelsap 250 ml
312 g. de CO2
> 1 LITER komt overeen met 1215 gram CO2
Brikje appelsap 250 ml
237 g. de CO2
> 1 LITER komt overeen met 950 gram CO2
Drankblikje (330ml) Fles (plastiek) Frisdrankflesje (500 ml) Waterfles (500ml) Drankkarton (karton)
Kraantjeswater
> NUL gram CO2 !!!!
Walk for Water: > Bereken het aantal deelnemers en de gewandelde kilometers.
15
3.2 Coördineren Er zijn meerdere mogelijkheden om de actie Wereldwaterdag@school vorm te geven. Je kan nadenken over mogelijke oplossingen voor de waterproblematiek, je kan kraantjeswater op school promoten of je kan een Walk for Water organiseren. Het is aan jou om te kiezen welke actie het best past om je pedagogische of ecologische doelstellingen te bereiken en uiteraard ook naargelang de beschikbare tijd.
> OPTIe 1: Bedenk oplossingen om ons water beter te beheren – WAW2015. Deze optie is zeer makkelijk te verwezenlijken, aangezien er nagenoeg geen voorbereidingen buiten de klas zijn. Het volstaat om één of meerdere ideëen over een beter waterbeheer in te geven op www.waw2015.org. Je kan deze opdracht makkelijk combineren met het vak Nederlands, Frans of aardrijkskunde. In aardrijkskunde bestudeer je de inhoud en bij Nederlands formuleer je een mooie tekst. Het project WAW2015 staat voor Water Awareness 2015 Solutions. Zoals de naam al zegt, gaan we op zoek naar 2015 oplossingen voor de waterproblematiek wereldwijd. Deze ideeën verwerken we in een tentoonstelling die vanaf Wereldwaterdag 2015 de wereld zal rondreizen, met als eerste bestemming het Europees Parlement. Bart Devos, voorzitter van het Wereldjongerenparlement voor Water, neemt alle ideeën mee naar het 7de Wereldwaterforum in Zuid-Korea. Zo willen we beleidsmakers overtuigen om water hoger op de agenda te plaatsen. 2015 is ook de deadline voor het bereiken van de millenniumdoelstellingen, gericht op het wereldwijd uitbannen van extreme armoede. Toegang tot drinkwater en sanitatie zijn hierbij levensnoodzakelijk. Welke doelen zullen we tegen 2015 bereiken? Welke niet? En hoe kunnen onze oplossingen daartoe bijdragen, nu en in de toekomst?
Specifieke opdrachten bij deze optie: • Verzamel informatie over water in de wereld. - Bekijk daarvoor de inleiding van dit dossier, kijk op ‘Wereldwaterproblematiek’ op www.waw2015.org of maak gebruik van de dossiers bij de posterreeks van GoodPlanet. www.goodplanet.be/nl/grote-publiek/posters-grote-publiek.php; • Denk na over je oplossingen en schrijf deze nu neer in maximum 2000 tekens. De ideëen mogen zeer concreet zijn of ook aanzetten tot een betere omgang met water; • Als je meer kans wil maken om ook in de wereldwijde tentoonstelling opgenomen te worden, kun je je oplossingen opluisteren met een leuke foto of een goed uitgewerkt stappenplan; • Bonus: - De expo zal in het Engels doorgaan, grijp deze kans aan om je voorstellen te vertalen naar het Engels. - Deel je voorstel op je Facebook-pagina en nodig je vrienden uit om mee te helpen zoeken naar oplossingen.
> OPTIE 2: Maak van kraantjeswater dé drank op school. Deze optie is eveneens redelijk makkelijk te realiseren. Er zijn immers meerdere mogelijkheden om kraantjeswater te promoten. In elk geval moet je de actiedag voldoende bekend maken bij de leerlingen. Op de actiedag zelf kun je misschien een activiteit op de speelplaats laten doorgaan.
16
Tijdens deze activiteit kun je de leerlingen wijzen op het gemak van kwalitatief, drinkbaar water uit de kraan. Je kan het drinken van kraantjeswater in de kijker zetten, maar eveneens waterverspilling of vervuiling.
De boodschap? Terwijl meer dan 1 miljard mensen dagelijks op zoek moeten naar water, komt het bij ons, in België zomaar uit de kraan in ons huis. Wat zijn wij een gelukzakken…
ENKELE IDEEEN OM DEZE ACTIE UIT TE VOEREN A/ DRINK KRAANTJESWATER • Toon de leerlingen waar ze kraantjewater kunnen vinden op school: je kunt deze plaatsen eens extra kuisen of versieren en zo de leerlingen warm maken voor het gebruik van kraantjeswater als dorstlesser. Mocht je bij deze opdracht merken dat er nergens een makkelijke of propere plaats is waar je leerlingen water kunnen drinken, grijp dan deze actiedag aan om de directie hierop te wijzen. • Geef gratis kraantjeswater weg - Vlakbij de plaats waar je water kunt drinken. - In de refter, met herbruikbare bekers en kruiken voor iedereen. - Tijdens de speeltijd kun je een kraanwaterbar maken. Maar let daarbij op volgende zaken: • Vermijd wegwerpbekers of gebruik de flesjes en drinkbussen die de leerlingen zelf mee hebben. • Met smaakvolle siropen of diksappen kun je water nog leuker maken. • Je kan je kraanwaterbar voor de drankautomaten zetten. Leg dan vooral de nadruk op het feit dat dit water GRATIS is en wijs de leerlingen op de milieu- en gezondheidsvoordelen. • Zet leerlingen die het al goed doen in de kijker. Zij die al kraantjeswater drinken in een drinkbus, herbruikbare fles, in de refter, … kun je een sticker, een badge of een bloem geven. Een symbolisch cadeautje. Voorafgaande taken voor deze optie: • Kies makkelijke en duidelijke instructies om te communiceren. • Start je communicatie minstens één week op voorhand door bijvoorbeeld: - Een brief mee te geven voor de ouders. - In elke klas uitleg te gaan geven over het hoe en waarom van de actie. - Te vragen aan de leerkrachten om de acties van de dag in herinnering te brengen. • Waarschuw ook het onderhoudspersoneel over de actie. Zo zijn zij ook op de hoogte. B/ WATERVERSPILLING STOPPEN • Identificeer eventuele lekken, 2 pistes: - Onderzoek alle kranen en toiletten in school en controleer deze op lekken. Als de kranen goed dichtgedraaid zijn en er toch nog water uitdruppelt, dan heb je een probleem. Stel de directie hiervan op de hoogte. Om je argument nog meer kracht bij te
17
zetten, kun je gedurende één uur een emmer plaatsen onder te lekkende kraan en dan berekenen hoeveel water (en geld) er verloren gaat per jaar. - Controleer de watermeter voor en na het weekend of de vakantie. Als nadien blijkt dat er in die periode toch water is verbruikt, dan is er waarschijnlijk een lek dat gerepareerd moet worden. In veel scholen zijn er kranen en toiletten die lekken. Dikwijls besteedt niemand er echt aandacht aan. Nochtans kunnen deze lekken een serieuze hap uit het budget nemen. Ze zijn bovendien een grote verspilling. Een kraan die 10 druppels per minuut lost, heeft na een jaar al 2.000 l water gekost!
• Informeer de leerlingen over spaarzame manieren om het dagelijkse waterverbruik te verminderen. We gebruiken dagelijks meerdere liters water bij ons thuis. Met enkele kleine handelingen kunnen we er heel wat van besparen. Laat je inspireren door de voorstellen in het stukje ‘Mogelijke oplossingen’ op pagina 8. C/ WATERVERVUILING STOPPEN • Vermijd om je giftige producten in de afvoer, toiletten of het riool te gieten (verf, lijm, …). Wanneer je deze producten gebruikt, kun je ze opvangen en nadien in het containerpark indienen. !!! Deze optie kan zeer interessant zijn voor scholen met technische opleidingen (carrosserie, voeding-verzorging, haartooi, …). Je kunt er met de leerlingen een discussie voeren over hoe ze omgaan met giftige producten in hun sector en meer ecologische alternatieven zoeken. • Stel aan het onderhoudspersoneel of de directie voor om in het vervolg ecologische producten te gebruiken voor het kuisen van de school. Om te tonen hoe goed wij het hebben, met onze makkelijke toegang tot drinkwater, kun je een ‘waterestafette’ organiseren. Voorzie voor deze opdracht emmers, teiltjes, bekers, … zodat leerlingen water kunnen overbrengen van het ene recipiënt naar het andere. Straks moeten de leerlingen deze recipiënten overbrengen naar het einde van het parcours. Laat de leerlingen vooral weten dat het hier gaat om 5 tot 10 liter water maximum, terwijl kinderen en vrouwen in Marokko hetzelfde moeten doen, maar dan met 20 liter water (oftewel 20 kg). Denk ook na over manieren om het water te vervoeren zonder je rug of nek al te veel te belasten (op het hoofd, op de rug, ...). Nu moeten de leerlingen zo veel mogelijk water overbrengen langs een parcours dat de weg van de waterput tot thuis voorstelt. Slechts na het overbrengen mogen de leerlingen drinken. Let er bij deze opdracht wel op dat je niet te veel water verspilt en gebruik het water nadien om de planten water te geven of om een lokaal te poetsen.
> OPTIE 3: Organiseer een ‘Walk for Water’. Deze optie is het meest ingewikkelde als je er een publiek, politiek en mediatiek evenement van wil maken. Doe je deze opdracht in school, dan valt die een stuk vlotter te organiseren. Het gaat bij deze opdracht om een symbolische wandeling, ter gelegenheid van Wereldwaterdag. De wandeling stelt de kilometerslange tocht voor die door veel mensen elke dag moet afgelegd worden om aan water te raken.
18
Deze actie, die over de hele wereld wordt georganiseerd, wil de overheden wijzen op hun verantwoordelijkheid tegenover landen in het Zuiden en wijst hen erop dat toegang tot proper water een mensenrecht is. (meer info vind e op www.worldwalksforwater.org). In Vlaanderen zet GoodPlanet samen met MOS en PROTOS zijn schouders onder deze actie. Meer info op http://walkforwater-mos.blogspot.be/. Het is ook een leuk middel voor lokale sensiblisering. Miljoenen mensen, vooral vrouwen, moeten elke dag meer dan 3 km lopen om hun families van water te voorzien. Ze dragen daarbij vaak tot 20 kg water op hun terugweg.
Twee opties: • Wandel vanuit jouw straat naar een symbolische waterput (een rivier, een watertoren, een waterzuiveringstation, …). Wanneer je er bent aangekomen, kun je een inspirerende tekst voorlezen, liedjes zingen of een charter rond water ondertekenen, … •Wandel in school: Stippel een tocht van om en bij de 6 km uit om de afstand weer te geven die men vaak moet afleggen voor water. Het kan leuk zijn om enkele leerlingen ook water te laten dragen in een emmer, een teiltje, een kruik, bidon, … om hen erop te wijzen dat ook kinderen zo’n watercorvee hebben. Voorafgaande taken voor deze actie: • • • •
Schrijf je in op www.worldwalksforwater.org → “Register a walk”; Nodig lokale of regionale bekendheden uit (uit de politiek, bedrijven, NGO’s, …); Mobiliseer zoveel mogelijk volk in de school of een verzamelplaats; Breng de actie in de media door de pers uit te nodigen.
Gedetailleerde informatie over dit project vind je ook op http://walkforwater-mos.blogspot. be/ en in het Engels op http://www.worldwalksforwater.org/dl/eng/WWfWS%20tookit%20 2014%20ENG%20FINAL.pdf
19
3.3 Communiceren Welke actie je ook kiest, de communicatie errond is essentieel. Het belangrijkste is dat je mensen aanspoort om na te denken over water en hen ook duidelijk maakt waarom deze actiedag georganiseerd wordt.
> HIER VIND JE ENKELE IDEETJES OM VLOT TE COMMUNICEREN: • Verspreid de boodschap in school, bij de leerkrachten, de leerlingen en het onderhoudspersoneel, maar laat ook de ouders weten wat er op til is. Je kan hiervoor de modelbrief uit hoofdstuk 4 “Praktische tools” gebruiken; • Bouw je interne communicatie op rond de vragen: wanneer, wat, waarom?; • Als je een “Walk for Water” organiseert, bezoek dan zeker deze link http://www.worldwalksforwater.org/dl/eng/FR_WWfWS_toolkit_2014.pdf. Je vindt er alle stappen, netjes uitgeschreven; • Als je een oplossing voor WAW2015 schrijft, maak deze oplossingen dan bekend via je Facebook-pagina of druk ze in het groot af om rond te hangen in school of in de klas; • Schrijf een brief aan de directeur om de school aan te sporen om ecologische kuisproducten te gebruiken. Laat deze brief ondertekenen door alle leerlingen. Informeer ook het onderhoudspersoneel over het juiste gebruik van deze producten; • Maak zelf inspirende affiches met de deelnemende groepen: leuke foto’s, grappige slogans, tekeningen, collages, spandoeken, …; • Om kraantjewater te promoten, kun je de gootstenen, lavabo’s, … versieren die de leerlingen kunnen gebruiken; • Stel kraampjes op waar je een kraanwaterbar organiseert. De beste plaats is vlakbij de drankautomaten; • Speel een spel rond de smaak van water (meer info vind je op de site van GoodPlanet Actions); • Maak T-shirts of badges om de organiserende klassen te onderscheiden; • Maak kleine, symbolische cadeautjes om de leerlingen die kraanwater drinken te bedanken; • Organiseer een “waterestafette” op de speelplaats of de turnzaal en laat de leerlingen de realiteit van miljoenen mensen ervaren; • Kies een goeie fotograaf die op de dag zelf mooie foto’s kan nemen (een kwalitatief fototoestel maakt een wereld van verschil). Als je foto’s neemt, let er dan op dat je vooral wijde shots of kleine groepen fotografeert. Let ook op de lichtinval (buitenlicht geeft het mooiste resultaat).
20
3.4 Opvolgen Eén dag duurzaam bezig zijn is uiteraard heel goed, maar je kan de actie ook meerdere malen herhalen. Misschien lukt het wel om ook op de lange termijn een duurzame verandering te zien in jouw school. Kort gezegd, als je dit thema verder wil uitdiepen dan vind je hier enkele leuke ideetjes!
> HERHAAL DE ACTIE: DRINK KRAANTJESWATER - Moedig het gebruik van drinkbussen aan via het schoolreglement. - Bied in de refter kraantjeswater aan via kruiken en glazen. - Plaats een drinkfontein in school. Deze fonteintjes zijn rechtstreeks aangesloten op de waterleiding.
> VERMINDER WATERVERSPILLING OP SCHOOL - Voer een systeem van ‘waterbewaarders’ in: kies elke week één of twee verantwoordelijken uit je klas om te letten op het waterverbruik. Zij zijn dan verantwoordelijk om erop te letten dat de kranen steeds goed dicht zijn op het einde van de dag, verdelen bekers in de refter en vullen de kruiken met water om deze te verdelen, etc. - Onderteken een watercharter: Bijvoorbeeld: ‘Ik speel niet met water’, ‘Ik draai de kraan steeds goed dicht’, ‘Ik gebruik de spaarknop van het toilet’, …
> MINDER VERVUILEN - Gebruik ecologische kuisproducten. - Giet geen giftige producten door de afvoer van lavabo’s, maar breng ze naar het containerpark.
> SCHRIJF JE KLAS IN VOOR EEN WATERPROJECT - Het Scheldejongerenparlement verzamelt alle jongeren uit het Scheldebekken (Frankrijk, België en Nederland) om samen met hen op zoek te gaan naar de Scheldementaliteit. Meer info vind je op www.goodplanet.be. - Het Wereldjongerenparlement voor water geeft jongeren de kans om hun mening en bijdrage te leveren rond de waterproblematiek door middel van concrete acties op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal vlak. Meer info vind je op www.pmje-wypw. org/?lang=en
21
>
4. TOOLS 4.1 Modelbrief aan de ouders Hier vind je een voorbeeld van een brief die je aan de ouders kunt richten, mits enkele aanpassingen. Je vindt dit document ook in een Word-versie terug op de verborgen pagina van www. goodplanetactions.be, om ze nog makkelijker aan te passen. De onderstreepte tekst kan je nog aanpassen. Let bij die aanpassingen vooral op de gevoeligheden binnen je school.
21 maart 2014 – Wereldwaterdag@School Meer aandacht voor het ‘blauwe goud’ van onze Aarde Beste ouder(s), Onze school heeft oog voor de toekomst van onze planeet. Daarom neemt ze deel aan de door GoodPlanet Belgium gecoördineerde campagne GoodPlanet Actions die een aantal concrete acties voorstelt om de klimaatverandering tegen te gaan. Een heleboel andere scholen zullen op hetzelfde moment dezelfde symbolische daad stellen. Met hoe meer we zijn, hoe groter het positieve effect op ons klimaat. Meer informatie over deze campagne vind je op www.goodplanetactions.be. In maart tonen we onze solidariteit met hen die geen toegang hebben tot proper, drinkbaar water. Samen met ons, nemen nog 430 andere Belgische scholen deel aan de actie ‘Wereldwaterdag@School’.
Op 21 maart willen we voor Wereldwaterdag@School: o o o o o
kraantjeswater promoten als ideale drank; zorg dragen voor water en de verspilling verminderen; zorg dragen voor water door het niet te vervuilen; een Walk for Water organiseren; …………………………………………………..……………. ;
Waarom doen we dit? 1,5 miljard mensen moeten meer dan een kilometer stappen naar de dichtstbijzijnde waterbron. 2,6 miljard mensen hebben geen toegang tot basissanitatie. Zo sterven jaarlijks 5 miljoen mensen door besmet water. Solidair zijn met het Zuiden voor water, belangrijk omwille van verschillende redenen: • nadenken over solidariteit, gemeenschappelijk goed en respect; • geen water verspillen en zo de druk op ondergrondse watervoorraden verlichten; • de eventuele lekken op school opsporen en zo de waterfactuur verlagen. Bedankt voor jullie medewerking! De directie en het lerarenteam
22
Drinkwater is een schaarse grondstof die door alle levende wezens op onze planeet ge deeld moet worden. Laten we er daar om samen zorg voor dragen door er spaarzaam mee om te gaan en de verspilling stoppen. Want on s gedrag heeft gevolgen voor iedere en op de Aarde. Laten we er ook vo or zorgen dat we de watervervuilin g stoppen door enkele kleine ha ndelingen aan te nemen, zoals: olië n en giftige stoffen naar het cont ainerpark te bren gen of ecologis che onderhouds producten te gebr uiken. We kunnen een deel van de op lossing zijn!'
Gedrukt op gerecycleerd papier / Verantwoordelijke uitgever : Luc Michiels – Edinburgstraat 26 – 1050 Brussel / Lay-out: Bérengère Bordet-www.sawadika.be / Foto’s: Elodie Timmermans-www.elodietimmermans.com Gedrukt op gerecycleerd papier / Verantwoordelijke uitgever : Luc Michiels – Edinburgstraat 26 – 1050 Brussel / Lay-out: Bérengère Bordet-www.sawadika.be / Foto’s: Elodie Timmermans-www.elodietimmermans.com
Drinkwater is een schaarse grondstof die door alle levende wezens op onze planeet ge deeld moet worden. Laten we er daar om samen zorg voor dragen door er spaarzaam mee om te gaan en de verspilling stoppen. Want on s gedrag heeft gevolgen voor iedere en op de Aarde. Laten we er ook vo or zorgen dat we de watervervuilin g stoppen door enkele kleine ha ndelingen aan te nemen, zoals: olië n en giftige stoffen naar het cont ainerpark te bren gen of ecologis che onderhouds producten te gebr uiken. We kunnen een deel van de op lossing zijn!'
ns.be www.goodplanetactio
wereld waterdag @school 21/03/14
> GoodPlanet Actions is een initiatief van GoodPlanet Belgium met de steun van:
Milieuzorg Op School
ns.be www.goodplanetactio
wereld waterdag @school 21/03/14
> GoodPlanet Actions is een initiatief van GoodPlanet Belgium met de steun van:
23 Milieuzorg Op School
Positieve gevo lgen van deze actie ENGAGEMENT
De familie ………………………
……………….
zet zich in om o p een verstandig e manier om te gaan met water.
aantjeswater als We gebruiken kr an op zoek naar eerste keuze, ga aterleiding en lekken in onze w s e handelingen on in e kl a vi n re e b pro g te dringen. waterverbruik teru voornemens in Ik probeer deze l, zetten, op schoo de praktijk om te re plaatsen. thuis en op ande t il ik aantonen da Op die manier w duurzaam om te m o is k lij e g o m t he ijn impact op het m r, te a w t e m n a ga ir inderen en solida rm ve te u e ili fm e le ft een toegang hee te zijn met wie g tot zuiver water. :
Handtekening
Positieve gevo lgen van deze actie ENGAGEMENT
De familie ………………………
……………….
zet zich in om o p een verstandig e manier om te gaan met water.
aantjeswater als kr n e ik ru b e g e W an op zoek naar eerste keuze, ga aterleiding en lekken in onze w s e handelingen on proberen via klein g te dringen. waterverbruik teru voornemens in Ik probeer deze l, zetten, op schoo te m o ijk kt ra p e d re plaatsen. thuis en op ande t il ik aantonen da Op die manier w te m duurzaam om het mogelijk is o et mijn impact op h gaan met water, ir inderen en solida leefmilieu te verm ft een toegang hee te zijn met wie g tot zuiver water. :
Handtekening
24
4.3 Voorbeeld van een persbericht Dit is een voorbeeld van hoe een persuitnodiging eruit kan zien. Met enkele kleine aanpassingen kun je deze personaliseren voor jouw school. De correcte cijfers (aantal deelnemers, aantal scholen, …) laten we weten via de nieuwsbrief. Deze brief wordt ook digitaal (in Word-formaat) ter beschikking gesteld op www.goodplanetactions.be.
Op 21 maart nemen honderden Belgische scholen deel aan Wereldwaterdag@School, in samenwerking met PROTOS, MOS, Kleur Bekennen en Aquaflanders. Onze school neemt ook deel aan deze actie! De vierde actiedag van de campagne GoodPlanet Actions draait volledig rond de wereldwaterproblematiek. Leerlingen van heel wat Belgische scholen zetten zich in voor een betere bewustwording rond ons waterverbruik en de impact hiervan op onze planeet. De “GoodPlanet Actions” tonen ons dat we met een kleine geste een groot verschil kunnen maken.
Bezoek onze school in actie! (Naam van de school)................................................................. Beschrijving van de actiedag...................................................... Praktisch: datum, uur, plaats..................................................... Contact: naam, functie, GSM-nummer.......................................
Honderden scholen in actie! Op Wereldwaterdag willen vele Belgische scholen de banden aanhalen met de mensen uit het Zuiden door hier op een verstandige manier om te gaan met water. Scholen schrijven oplossingen voor de wereldwaterproblematiek, promoten het drinken van kraantjeswater of organiseren een Walk for Water. Waarom zorg dragen voor water? Drinkwater is een schaars en levensnoodzakelijk iets. Wij willen solidair zijn met de mensen uit het Zuiden die geen toegang hebben tot drinkbaar water en zullen daarom verstandig omgaan met ons verbruik. 1,5 miljard mensen moeten meer dan een kilometer stappen naar de dichtstbijzijnde waterbron. 2,6 miljard mensen hebben geen toegang tot basissanitatie. Zo sterven jaarlijks 5 miljoen mensen door besmet water. Wij dragen allemaal een deel van deze verantwoordelijkheid, maar kunnen ook een deel zijn van de oplossing! Meer info vind je op www.goodplanetactions.be Info : GoodPlanet Belgium – Pieter Vanuxem – 0474-11 85 42 –
[email protected]
25
>
5. Referenties Wil je je verder in het thema duurzame voeding verdiepen? Neem een kijkje bij enkele organisaties, surf naar interessante sites, lees een boek of kijk naar een film of documentaire. Deze informatie is interessant om met de klas rond duurzaam watergebruik te werken. ORGANISATIES EN PARTNERS - www.aquaflanders.be – De site van de Vlaamse Drinkwaterbedrijven. Je vindt er heel wat info over het leidingwater en de zuivering van afvalwater. - www.protos.be – Een NGO die zich inzet voor een beter waterbeheer. Je vindt er informatie over de wereldwaterproblematiek en het belang van water voor een menswaardige ontwikkeling. - www.vivaqua.be – De site van het Brusselse drinkwaterbedrijf. Leer meer over de waterwinning, verdeling en zuivering in Brussel. - www.waterfootprint.org – Een handige tool om je watervoetafdruk te berekenen. - www.waw2015.org – Een publiek platform van GoodPlanet om samen met de wereld op zoek te gaan naar oplossingen voor de wereldwaterproblematiek. - www.pmje-wypw.org – De Engelstalige site van het Wereld Jongerenparlement voor Water. - www.lne.be – De site van de Vlaamse overheid over ons Leefmilieu, Natuur en Energie. - www.vmm.be – De site van de Vlaamse Milieumaatschappij. Je vindt er heel wat info over water in Vlaanderen.
DOCUMENTATIE Dossiers en pedagogische wenken Basis- en kleuteronderwijs - GoodPlanet Belgium: meer info op www.goodplanet.be - ‘Wauw water’ – vorming over water voor kleuters. - ‘Waterdragers in Marokko’ – vorming over water voor 2de en 3de graad lager onderwijs. - ‘Wateronderzoek’ – vorming over water voor het lager onderwijs. - ‘Bouwspel Waterland’ – vorming over water voor de 3de graad lager onderwijs - ‘Troubled Waters’ – vorming over water voor de 3de graad lager onderwijs. - ‘Water, een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet voor de 3de graad lager onderwijs. - Leefmilieu Brussel: meer info op www.leefmilieu.be - ‘Zin in water’ – diverse nieuwe werkwijzes om het thema water in de klas aan te halen. - ‘Water’ – pedagogische fiches rond water. - ‘Het Watermoment’ – Hulpmiddelen om met 5-8-jarigen rond water te werken. - ‘Een drinkbus voor iedereen’ – voor 8-10-jarigen. - ‘Verfrissend Kraantjeswater’ – voor 10-12-jarigen. - Departement voor Leefmilieu, Natuur en Energie: meer info op www.lne.be - Hier vind je de MOS-bundel over water.
26
- PROTOS: meer info op www.protos.be - ‘Waterslag’ – opdrachtenspel rond water voor de 3de graad lager onderwijs. - ‘Water is hoofdzaak’ – werkschriftje voor leerlingen van de 3de graad lager onderwijs. - ‘Zonder Water geen Leven.’ – werkschriftje voor leerlingen van de 3de graad lager onderwijs. - ‘Een dag uit het leven van een Haïtiaans kind’ – korte film over de waterproblematiek in Haïti voor leelringen tot 13 jaar. Secundair onderwijs - ‘Troubled Waters’ – vorming over water voor het secundair onderwijs – www.goodplanet.be. - ‘Water een vitale levensbron’ – vorming bij de posterreeks van GoodPlanet voor secundair onderwijs – www.goodplanet.be. - ‘Kraantjeswater, nooit veraf’ – pedagogische dossiers rond water in het secundair onderwijs, op www.leefmilieubrussel.be - www.waternet.be – Op deze site vind je interessante info over de waterproblemen in België en de wereld. - ‘Waterschakelspel’ – een natuureducatief spel over water voor 11-18 jarigen op www.lne.be - ‘Water voor Later’ – een gezelschapsspel met nabespreking voor 2de en 3de graad ASO door PROTOS, www.protos.be - ‘Palanka’ – een opdrachtenspel voor de 2de en 3de graad TSO-BSO van PROTOS, www.protos. be - ‘XARD 2 – water is eindig’- lessenpakket om zelf aan de slag te gaan met de 2de en 3de graad TSO en BSO van PROTOS, www.protos.be - ‘Ingeblikt’ – een online reportagespel voor de 2de en 3de graad SO van PROTOS, www.protos.be - ‘Zuid-Noord Klimaatspiegel’ – een gratis lessenpakket voor de 2de en 3de graad SO van PROTOS en GoodPlanet Belgium, www.klimaatspiegel.be - ‘Link It’ – een online clipspel voor 2de en 3de graad SO van PROTOS, www.protos.be Films & documentaires - ‘La Soif du Monde’ - prachtige documentaire van Yann-Arthus Bertrand over water in de wereld. - ‘Bottled Life: Nestle’s Business with Water’ – treffende documentaire van Urs Schnell over de vermarkting van ons drinkwater. - ‘Labyrint: Schatten van de Diepzee’ – Nederlandse documentaire over de gevaren van ontginning in de diepzee. - ‘Water: the Great Mystery’ – Amerikaanse documentaire over de wonderbaarlijke kracht van water. - ‘Planet Earth’ – de mooiste en duurste natuurdocumentaire van de BBC heeft ook 3 afleveringen over water. Aflevering 3, 9 en 11. - ‘Water, le Pouvoir Secret de l’Eau’ – Franstalige documentaire over water. - ‘NCRV Natuurlijk - Het blauwe goud’ – Een vierdelige Nederlandse documentairereeks over de waterproblematiek. - ‘Blue Gold: World Water Wars’ – Engelstalige documentaire over de waterproblematiek. - ‘Flow: How do a handful of corporations steal our water?’ – Engelstalige documentaire over de vermarkting van ons drinkwater. - ‘The Story of Bottled Water’ – online filmpje over flessenwater. - ‘Tapped’ – Engelstalige documentaire over de lelijke waarheid achter ons flessenwater. - ‘Settlements and Palestinian Water Supply’ – Engelstalige documentaire over de waterproblemen in het Israëlisch-Palestijns conflict.
27
Contacteer ons. 02 893 08 12 -
[email protected] Pieter Vanuxem 0474 11 85 42
[email protected] GoodPlanet Belgium Edinburgstraat 26 1050 Brussel