Kader Regelarme inrichting en besturing gebiedsgericht vormgegeven Mei 2014 Marjolein Lotsy Marco van Putten Annemiek Janzen
https://transitiewb.coopcreation.com/
Inhoud Kader Regelarme inrichting en besturing gebiedsgericht vormgegeven ................................................ 2 Aanleiding & Leeswijzer .......................................................................................................................... 7 Beleidsnotitie in een voorbeeldgemeente ...................................................................................... 7 Zicht op processen........................................................................................................................... 7 Opgave & belofte samenbrengen ................................................................................................... 7 Doelmatig en Doeltreffend.............................................................................................................. 8 Vingeroefening in keuzes ................................................................................................................ 8 Van globale informatie naar gezamenlijke keuzes .......................................................................... 8 Samenvatting........................................................................................................................................... 9 De gemeente kort geschetst ................................................................................................................. 11 Bevolkingssamenstelling ............................................................................................................... 11 Huidige capaciteit en diversiteit .................................................................................................... 11 Woonvisie ...................................................................................................................................... 12 Toekomstplannen van de gemeente ............................................................................................. 12 Woonvoorzieningen in de gemeente ............................................................................................ 13 Vergelijking vraag en aanbod: regionaal agendapunt................................................................... 13 Opbouw van ons voorzieningenniveau in de gemeente ....................................................................... 14 Zienswijze opnieuw ordenen? ....................................................................................................... 14 De algemene voorzieningen in de gemeente................................................................................ 15 Gebiedsgericht .............................................................................................................................. 15 Dorpsgericht werken ..................................................................................................................... 15 Bewonersgroepen en -participatie ................................................................................................ 15 Dorpshuis en verenigingsleven….. ................................................................................................. 16 Participatie en werk....................................................................................................................... 16 Wet Werk en Bijstand.................................................................................................................... 16 Zoeken naar de inzet, Samen vormgeven ..................................................................................... 17 Jeugdzorg....................................................................................................................................... 17 Ambulant Jongerenwerk ............................................................................................................... 18 Hulp bij keuzes............................................................................................................................... 18 Maatwerkvoorzieningen in beeld ......................................................................................................... 19 Intramurale capaciteitsvraagstuk .................................................................................................. 20 3
Conclusies: uitdagingen voor de gemeente .................................................................................. 21 Transitie en transformatie: zo kunnen we het regelarm doen! ............................................................ 22 Zo eenvoudig en dichtbij mogelijk ................................................................................................ 22 Op welke voorzieningen kan de burger een beroep doen? .......................................................... 22 De stad of het dorp van de toekomst............................................................................................ 22 Samen vormgeven ......................................................................................................................... 22 Dichtbij en op maat organiseren ................................................................................................... 23 Overgangsjaar 2015 en overgangsrecht voor huidige cliënten..................................................... 23 Contactpunt voor elke burger ....................................................................................................... 23 Eenvoud in ons aanbod ................................................................................................................. 24 Organisatie van zorg en voorzieningen in de gemeente ............................................................... 24 De processtappen .......................................................................................................................... 24 Sociaal netwerkstrategie ............................................................................................................... 24 Begeleiding als Maatwerk ............................................................................................................. 25 Arrangementen: methodisch samen optrekken van WVK en WMO ............................................ 26 Wijkverpleegkundige in de wijk .................................................................................................... 26 Geen uurtje factuurtje ................................................................................................................... 26 Richtlijn wijkverpleging ................................................................................................................. 26 Samen regelen we de toegang tot maatwerk en Individuele voorzieningen ............................... 27 De zorgaanbieders en de professional .......................................................................................... 28 Werkproces back office: gemeente en verzekeraar trekken samen op!? .................................... 28 Geïntegreerde zorg en ondersteuningsafspraken met de burger: samen doen Hoe ziet het werkproces in de gemeentelijke omgeving er uit en hoe in de zorgomgeving?................................... 29 WMO proces.................................................................................................................................. 30 Hoe kan het in de zorg er uit zien? ................................................................................................ 30 NZa: Declareren op basis van zorgplan nu ook al mogelijk ................................................................. 30 Grondslag voor de inzet van maatwerk ........................................................................................ 31 Van tijdsregistratie per cliënt naar dynamisch arrangementbeheer ............................................ 31 Zorg en ondersteuningsplan.......................................................................................................... 31 Zorg/ondersteuningsarrangement ................................................................................................ 31 Van arrangement naar planning ................................................................................................... 32 Planning = Realisatie...................................................................................................................... 32 Facturatie....................................................................................................................................... 32 Regelen van de inrichting informatieverkeer ................................................................................ 32
4
iWmo-standaard............................................................................................................................ 33 Standaard voor berichtenverkeer ................................................................................................. 34 Uitwisseling producten en diensten .............................................................................................. 34 Implementatieondersteuning ....................................................................................................... 34 Controle samen doen .................................................................................................................... 35 High Trust & High Penalty ............................................................................................................. 35 Bekostiging en beschikbaar budget: samenwerking belonen ............................................................... 36 Kiezen voor regionale samenwerking ........................................................................................... 36 Hybride bekostigen ....................................................................................................................... 36 Huisartsen per wijk ........................................................................................................................ 36 Onze uitgangspunten .................................................................................................................... 37 Sociaal wijkteam: hybride gefinancierd ........................................................................................ 38 Aantal wijkverpleegkundigen in de gemeente volgens de hybride systematiek .......................... 38 Bekostiging en beschikbaar budget Begeleiding ........................................................................... 39 Vraag vanuit de burgers die nu begeleiding ontvangen ............................................................... 39 Inzet dorpsteam ............................................................................................................................ 41 Maaltijdservice .............................................................................................................................. 41 Investeren in infrastructuur .......................................................................................................... 41 Combineren van doelgroepen ....................................................................................................... 41 Inzetten van mantelzorg................................................................................................................ 41 Meer opnemen van sport(activiteiten) in het begeleidingsaanbod ............................................. 41 Van individueel naar collectief ...................................................................................................... 42 Inzetten begeleiding op afstand .................................................................................................... 42 Vervoer .......................................................................................................................................... 42 Voorbeeld uitgewerkt.................................................................................................................... 42 Verantwoording en outcome monitor: hybride .................................................................................... 44 Outcomemonitor ........................................................................................................................... 44 Ontwikkelen van een monitor op outcome .......................................................................................... 45 De transitie- en transformatie agenda .................................................................................................. 46 Verbinding regionaal, subregionaal en lokaal beleid versterkt..................................................... 47 In schematisch overzicht ............................................................................................................... 49 Bijlage 1 ................................................................................................................................................. 50 Gebruik van voorzieningen............................................................................................................ 50 Gebruik regelingen zorg en welzijn per huishouden ..................................................................... 50 5
Gebruik regelingen jeugdzorg per huishouden ............................................................................. 51 Gebruik regelingen arbeidsparticitatie en inkomensondersteuning per huishouden .................. 51 Bijlage 2 ................................................................................................................................................. 52 Gezondheidsindicatoren ............................................................................................................... 52 Ouderen die momenteel mantelzorg geven per gemeente: ........................................................ 54 Ouderen die eenzaam zijn (lichtblauw eenzaam, donkerblauw (zeer) ernstig eenzaam) per gemeente ...................................................................................................................................... 54 Bijlage 3 ................................................................................................................................................. 55 Voorbeelden van burgerinitiatieven in de diverse kernen ............................................................... 55
6
Aanleiding & Leeswijzer De transitie staat voor de deur. De transformatie agenda voor de komende jaren moet worden samengesteld. Wat we eerder gezien hebben is dat het belangrijk is de inrichting van de lokale organisatie en het samenwerkingsproces daarbinnen goed vorm te geven. Als gemeente en zorg- en welzijnsveld moeten we met elkaar komen tot een toekomstbestendige en duurzame inrichting van de organisatie van het sociale domein in verbinding met het zorgdomein waarop we de komende jaren verder kunnen bouwen. In onze gemeente, in onze subregio en in de regio. Beleidsnotitie in een voorbeeldgemeente We hebben gekozen voor de vorm van een beleidsnotitie binnen een voorbeeld gemeente. In die voorbeeldgemeente proberen we te concretiseren hoe de vernieuwing eruit kan zien wanneer we de geleerde lessen1 en de ontwikkelde inrichtingsprincipes2 toepassen op een willekeurige gemeente in West Brabant. En het geeft zicht op wat je op regionale schaal zou kunnen doen en wat je vooral samen met de verzekeraar zou kunnen doen. Zicht op processen Met deze notitie proberen we zicht te geven op hoe regelarm organiseren nu zou kunnen gaan functioneren in onze gemeente. Onder invloed van de media zijn daar vele beelden over gevormd: het lijkt ons tijd zicht te geven hoe het nu werkelijk kan. En welke inzet we gezamenlijk organiseren om het binnen onze (sub)regionale gemeenten zo goed mogelijk te organiseren voor onze inwoners. Opgave & belofte samenbrengen Die inrichting omvat in ieder geval de spelregels die we samen overeenkomen, de visie die we hebben op zorg en welzijn en de opgave voor de komende jaren evenals de verdeling van middelen en de verantwoording daarover. In onze keuzes proberen we ons zoveel mogelijk te laten inspireren door de belofte die in de transitie en het transformatieproces in de zorg ligt opgesloten. We zoeken naar:
minder administratieve lasten afname van indirecte taken voor professionals betere samenwerking tussen domeinen afgestemde inkoop, voorkomen van stapeling van regelingen doelmatig inzet van middelen geen afwenteling van kosten op elkaar
De huidige schotten tussen het gemeentelijk sociaal en regionaal verzekerd domein moeten geslecht worden en dat stelt eisen aan de wijze waarop we gaan werken en samenwerken, en de wijze waarop we de voorzieningen voor onze burgers kunnen vorm geven. Door als gemeenten en als gemeenten regionaal nauw samen te werken met elkaar en met de verzekeraar kunnen we voorkomen dat we weer nieuwe (bureaucratische) muren bouwen. Muren die het meestal voor burgers en professionals al snel tot doolhof laten worden. Dat moet echt voorkomen worden.
1 2
Monitorrapportage Regelarme Transitie Regio West Brabant januari 2014 Kader Regelarme transitie Maatschappelijke begeleiding Regio West Brabant, januari 2014
7
Doelmatig en Doeltreffend Door zo te werken zorgen we ervoor de beschikbare middelen zo veel mogelijk bij de burgers die het nodig hebben terecht te laten komen. En de professionals en burgers te ontlasten van veel onnodige bureaucratie die nu werkplezier en bereikbaarheid soms flink in de weg zit. Doelmatig en doeltreffend middelen inzetten kunnen we alleen maar samen. Dat is de verplichting die we samen hebben ten opzichte van onze lokale gemeenschappen. En die we samen met de aanbieders van zorg en diensten zijn aangegaan. Aan de hand van de feitelijke situatie in deze gemeente (profiel nu, bevolkingssamenstelling, huidige niveau van voorzieningen) wordt zichtbaar hoe we de voorzieningen nu en straks in de nieuwe wijze van samenwerken, ordenen en werken tot hun recht kunnen laten komen. Een voorzieningenniveau dat past bij de keuzes die we maakten de afgelopen jaren in de gemeentelijke politiek. Voorzieningen ook die passen op de lokale noodzaak. Niet per definitie overal gelijk van vorm en inzet, wel in redenatie gelijk op te bouwen. Vingeroefening in keuzes De notitie is een eerst oefening in concretisering. De concretisering kan alleen bij een reeks van keuzes die gemaakt moeten worden. Keuzes die in samenhang met elkaar een logische en laagdrempelige gemeente en voorzieningen moet opleveren. Doel van deze vingeroefening is dat het gesprek erover nog concreter gevoerd kan gaan worden en de keuzes verder te verdiepen. Van globale informatie naar gezamenlijke keuzes Het is gebouwd op vaak globale beleidsinformatie van de gemeente dat publiekelijk voor handen is. Per onderdeel is verdieping, aanscherping en vooral ook gezamenlijke interpretatie door betrokken partijen noodzakelijk. Het geeft grove lijnen weer waarlangs de argumentatie voor de eigen keuzes verder opgebouwd kan worden. Niet alle componenten zijn voor 1 januari 2015 te regelen en op te lossen. Deze nemen we gezamenlijk mee naar onze samenwerkingsagenda voor de komende periode: zo krijgt de transformatieagenda verder vorm. De aard en inhoud van deze punten komen we in de stappen die we zetten tegen en verzamelen we op de laatste pagina’s. Hiermee wordt ook zicht gegeven op de diverse agenda’s voor de komende tijd: lokaal, subregionaal, regionaal en met de verzekeraars en aanbieders gezamenlijk. Deze notitie is opgebouwd uit drie delen. In het eerste deel van de notitie wordt het beeld van een willekeurige gemeente in West Brabant geschetst. Hoe is de opbouw van de bevolking, welk gevoel is er bij de couleur locale van de verschillende kernen en welke voorzieningen zijn in de gemeente aanwezig en hoe zijn deze over de diverse kernen verdeeld. In het tweede deel wordt de inrichting van de lokale besturingsorganisatie van zorg & welzijn uitgewerkt aan de hand van de elementen uit het kader Regelarme Transitie Regio West Brabant: samenwerking, ketenvorming, toegang, bekostiging, verantwoording. De keuzes die we maken laten zien hoe de regelarme manier van werken er dan uit kan zien. In het derde deel gaan we verder in op de agenda’s voor de komende tijd. Zowel de transitie als de transformatie vragen om gezamenlijke agendavoering op de diverse niveaus en tussen de vele actieve netwerken. Hiermee kan zo effectief mogelijk gewerkt worden aan de opgaven die er liggen. Veel leesplezier! mei, 2014
8
Samenvatting In deze notitie wordt een eerste oefening gedaan gemeentelijk, subregionaal en regionaal beleid met de transitie te verbinden. Vanuit de werkelijke situatie in een proefgemeente wordt doorgeredeneerd naar de uitgangspunten en gewenste resultaten van de decentralisaties. Door dit zo concreet te vertalen naar een lokale situatie beogen we de noodzaak tot nauwe samenwerking in het brede veld van financiers, gemeenten, cliënten en aanbieders zichtbaar te maken en wel op elk niveau. Het willen behalen van de kwalitatieve resultaten die in de transitie het lonkend perspectief bieden vereist een doordachte inrichting van de organisatie en besturing tot op het werkprocesniveau van professionals en het zorgproces van cliënten/burgers. In deze notitie is een voorbeeld uitwerking opgenomen waarin het sociaal domein en de wereld van de gemeenten zijn samengebracht met het verzekerd domein en de wereld van zorgverzekeraars en aanbieders. Tegelijkertijd zijn de tot nu toe bekende landelijke afspraken er in verwerkt. Zoveel mogelijk met verwijzing naar bron en status. Alle inhoud is vertaald naar een inrichting en organisatie die een aantal basisprincipes volgt om de basis voor de beoogde transformatie goed te leggen. Deze principes komen ook voort uit de praktijkervaring binnen de AWBZ tot nu toe en de omslag die daarin wordt beoogd om af te komen van de organisatie van wantrouwen, control en beheersing. Door de volgende uitgangspunten lokaal, sub regionaal en regionaal te integreren in de organisatie en besturing wordt er de mogelijkheid gecreëerd tot:
geïntegreerd werken en beheren door samenhangende inkoop en monitoring vanuit financiers in sociaal en verzekerd; eenvoudige producten en prijsstellingen waarin ruimte is voor uitoefening mandaat van professionals met de cliënt; afgestemde werkprocessen en gezamenlijk gedeelde instrumenten die op professional/cliëntniveau randvoorwaarde zijn voor o.a. één gezin, één plan maar ook voor efficiënte inzet (geen dubbele verstrekkingen e.d.); afgestemde declaratiesystematiek t.b.v. de financiële verantwoording op basis van arrangementen; eén systeem ICT t.b.v. berichtenverkeer gemeente, verzekeraar, CAK t.b.v. declaraties, eigen bijdragen en controle; organiseren van vertrouwen d.m.v. steekproefcontroles ingebed in eenvoudig en transparant high trust, high penalty afspraken bij contractering; regionale outcome monitor organiseren op beoogde resultaten in de gemeenten, vanuit de lokale omgeving opgebouwd inclusief tevredenheidsmonitor cliënten/burgers; op termijn de outcome verbreden naar de 3D’s en de eerstelijnsgezondheidszorg in de wijk/gemeente.
In de hierna opgenomen visualisatie zijn deze elementen in stroomschema opgenomen.
9
10
De gemeente kort geschetst De centrumgemeente is het grote, groene gebied. De gemeente bestaat uit een zestal dorpen met daarnaast nog enkele buurtschappen; allen met eigen bijzondere karakteristieke uitstraling. De plattelandsgemeente betreft het een typisch land- en tuinbouwgebied waarin het toerisme/recreatie en de agrarische sector belangrijke pijlers zijn. In de totale gemeente wonen ruim 26.500 inwoners. De gemeente is ontstaan door samenvoeging van enkele dorpen. Sinds 2002 groeit de gemeente niet meer, bevolkingsprognoses gaan uit van krimp. De verwachting is dat de gemeente in 2025 ongeveer 1.000 inwoners minder zal tellen. Bevolkingssamenstelling In de gemeente wonen meer dan 25.000 inwoners, verspreid over de diverse dorpskernen. De grootste kern is Dorp 4 met een centrumfunctie voor de overige kernen, met bijvoorbeeld het stadhuis en gevarieerder winkelaanbod. In alle kernen zijn winkels voor de Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL) zoals een kleine supermarkt aanwezig. De tendens van ontgroening en vergrijzing lijkt in De gemeente iets sterker te spelen dan gemiddeld in Brabant, het aandeel bewoners tussen de 45 en 64 jaar is relatief hoog. Het aantal 65 plussers zal net als overal in Nederland de komende jaren toenemen, van ongeveer 19 % in 2015 naar 21 % in 2020. Verwachting is, dat er in de gemeente steeds meer kleinere huishoudens (qua omvang) bij zullen komen. Kern 3
Kern 2
Kern 6
Kern 4
Kern 3
Kern 1
Totaal in gemeente
inwonersaantallen aantal 65 plussers aantal 75 plussers aantal 80 plussers aantal 85 plussers aantal jongeren jonger dan 15
4.065 540
1.715 185
2.190 295
11.875 1.770
6.290 710
525 55
26.660 5.520 (20 %) 1.190 (5%) 760 (2,8%) 340 (1,5%) 3.705 (14 %)
aantal huishoudens aantal huishoudens met een regeling of voorziening
1.745
715
855
4.985
2.755
215
11.270
870
330
420
2.605
1.540
80
5.845
Huidige capaciteit en diversiteit De woningvoorraad in de gemeente is divers qua bouwjaar, qua prijs en qua woningtype. De woningvoorraad bestaat voor 76% uit koopwoningen, de overige woningen zijn huurwoningen. Veruit het grootste deel van de huurwoningen betreft sociale huur. Verder blijkt dat de gemeente relatief veel woningen heeft uit de periode 1971-1990 (39%). Het aandeel vooroorlogse woningen (16%) is maar relatief laag. De groei van de woningvoorraad ligt al enige tijd onder het landelijk gemiddelde.
11
Kern 3
aantal woningen koopwoningen huurwoningen beschermde woonvormen
Kern 2
Kern Dorp 6
Kern Dorp 4
Kern Dorp 5
Kern 1
Totaal in gemeente 10.700
91
25
34
242
86
7
8.132 2.568 485
bron: structuurvisie, februari 2014 gecombineerd met subregiovisie 2004 (informatie over beschermde woonvormen en maatwerkgegevens per kern uit 2014)
Woonvisie In de Woonvisie van de gemeente wordt beschreven welke ambities de gemeente heeft om in de behoefte te voorzien. De gemeente is van mening dat zij de ambities alleen kan realiseren door samen te werken met bewoners, woningcorporaties, projectontwikkelaars en zorginstellingen. De gemeente is voornemens de regie te nemen om tot afspraken te komen met en tussen deze partijen over investeringen in wonen, zorg en welzijn en over de bouwplannen voor seniorenwoningen, woningen voor beschut en beschermd wonen. De gemeente treedt daartoe in overleg met zorgaanbieders en ontwikkelaars om plannen verder uit te werken. Ook zal de gemeente samen met woningcorporaties en zorgaanbieders de mogelijkheden van domotica3 onderzoeken en eventueel afspraken met hen maken over de toepassing ervan. Op het gebied van wonen spelen ook particulieren een belangrijke rol. De meeste woningen in de gemeente zijn immers koopwoningen. Het project Blijvend Thuis in Eigen Huis (BTEH) biedt hen de mogelijkheid gratis advies te ontvangen over het levensloopbestendig maken van een woning. De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), die in 2010 in werking is getreden, als mede de herziene bestemmingsplannen van de kernen, maken het gemakkelijker om woningen te verbouwen. Dit biedt mogelijkheden voor het langer thuis kunnen blijven wonen bij het ouder worden, voor mantelzorg onder eigen dak of voor het inwonen van ouders bij hun kinderen. Een gewenste verhouding huur – koop in de gemeente van 40 – 60 % wordt losgelaten. Per project wordt afgewogen wat de verhouding wordt, afhankelijk van de kern waar gebouwd gaat worden, van locatie specifieke kenmerken en marktomstandigheden. Bij toevoeging van huurwoningen moeten deze vooral geschikt zijn voor senioren. Toekomstplannen van de gemeente De gemeente heeft recent (februari 2014) een nieuwe structuurvisie4 vastgesteld. De visie geeft antwoord op de vraag waar de gemeente naar toe wil werken. Twee uitgangspunten zijn in dit kader van belang: het versterken van het aantrekkelijk landelijk woonklimaat in de dorpskernen en het verbeteren van de kwaliteit van de woningvoorraad en van de openbare ruimten. Hiermee bijdragend aan een goed woon- en leefklimaat waarin ook kwetsbare inwoners zicht thuis blijven voelen en thuis kunnen blijven. Voor een optimale sociale samenhang wordt gestreefd naar gemengde wijken waar jong en oud door elkaar wonen met voldoende aanbod aan levensloopgeschikte woningen.
3
Domotica is huiselijke elektronica waardoor technologie en dienstverlening worden geïntegreerd. Denk aan systemen voor alarmering
of het automatisch in- en uitschakelen van verwarming en verlichting. 4 Voor de kaart met de belangrijkste gevolgen wordt verwezen naar de bijlage.
12
Woonvoorzieningen in de gemeente De WMO is er op gericht zijn dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, zelfstandig kunnen blijven functioneren in hun vertrouwde omgeving ongeacht de beperking. Op de langere termijn (2015) zal de bevolking van de gemeente zich ontwikkelen naar meer ouderen, minder kinderen; er zijn meer huishoudens en de huishoudens zijn kleiner. Transitie en woonopgave: een regionale opgave Met de transitie van taken naar de gemeente is er tevens sprake van afbouw van intramurale (woon)capaciteit in de ouderen-, gehandicapten – en GGZ-zorg en verschuiving van zorg en behandeling naar de thuissituatie in het verzekerd domein. Onze gemeente heeft de koers om deze verschuivingen met de corporaties (Woningstichting Goed wonen5 en Volksbelang6) en zorginstellingen te vertalen naar aangepaste voorraad op de vergrijzende samenleving die meer zorg behoeft al eerder ingezet. Het op regionale schaal in afstemming zoeken met en coördinatie op de woningmarkt in relatie tot de intramurale capaciteitsverschuiving in de zorg is voor de gemeente noodzaak. Ook landelijk staat het woonbeleid i.r.t. zorgtransitie inmiddels op de agenda van het gezamenlijk regieoverleg tussen VWS, Sociale Zaken en Wonen met de veldpartijen. Aandachtspunt is dat herstemmen van leeggekomen zorgappartementen drukken op de mogelijke bouwplannen in de gemeente en daarmee bouwcapaciteit bezetten. Dit punt wil de gemeente nadrukkelijk laten meewegen. Vergelijking vraag en aanbod: regionaal agendapunt Het in beeld krijgen van de opgave voor de gemeente in relatie tot de transitie van zorg naar de gemeenten en de capaciteitsverandering in de intramurale zorg is een opgave die in de regio samen met de verzekeraars ingevuld zal moeten worden. Waarom dat niet lokaal alleen kan worden opgelost wordt goed geïllustreerd door het volgende: Op het moment dat inwoners van Dorp 2, Dorp 1 en Dorp 6 zorg nodig hebben die onder beschermd wonen vallen, zullen zij nu moeten verhuizen naar woningen / wooneenheden (zorginstellingen) in de andere dorpen. Daarmee doen we een beroep op de buurgemeenten in onze regio. Hiervoor is goede afstemming noodzakelijk. Op regionale schaal in West Brabant is het overleg gestart tussen CZ verzekeraar en een afvaardiging van de 18 samenwerkende gemeenten om onder andere op dit punt samen werking op te bouwen. Tegelijkertijd wordt sub regionaal de opgave in beeld gebracht, voor ons betreft dit de sub-regionale gemeenten. Een aantal agendapunten: - in welk tempo zal de afbouw van intramurale plaatsen vorm krijgen? - op grond van welke uitgangspunten wordt gekozen? - welke afspraken zijn hierover inmiddels gemaakt tussen aanbieders en zorgkantoor? - wat zijn de consequenties voor de locaties die we nu in de dorpen en kernen hebben? - zijn er andere voorzieningen in de intramurale locaties die dreigen te verdwijnen door de krimp van lage ZZP’s? 5
Wonen is een kleine woningcorporatie, die huizen en winkels bezit in dorp 3, dorp 2 en dorp 7. Op dit moment gaat het om ruim 600 panden en dit aantal neemt nog toe. 6
belang bezit 2000 verhuureenheden in de gemeente. Het bezit bestaat uit woningen, garages en commerciële ruimtes in de kernen 1, 4, 5 en 6.
13
- zijn er alternatieve bestemmingen voor de leeggekomen plaatsten binnen de intramurale voorzieningen? - welke consequenties voorzien wij voor de (kleine) kernen en buurtschappen? - kunnen we komen tot een gezamenlijk beleid om de woon en zorgomgeving in de nabijheid van een ieder te blijven organiseren? Voor 1-1-2015 zal deze opgave niet zijn ingevuld. Wel zal de komende tijd de basis gelegd moeten worden onder koers en afspraken over de wijze waarop we dit onderdeel in de transitie en daarop volgende transformatieperiode vorm gaan geven binnen het (sub)regionaal samenwerkingsverband.
Opbouw van ons voorzieningenniveau in de gemeente Zienswijze opnieuw ordenen? Het opnieuw ordenen van wat in de gemeente aanwezig is, nodig is en evt. moet komen is nodig om aan te sluiten bij de kanteling in de denk- en zienswijze op de organisatie van zorg- en welzijn. Dat vraagt om een ordeningskader dat het model van geïntegreerde zorg en welzijn kan laten zien. In dit beeld is de nieuwe ordening7 zichtbaar : - in de gele balk: de hoofdordening van aanbod in algemene voorzieningen, maatwerk en specialistische zorg; - in de blauwe bollen: de aaneenschakeling van voorzieningen die als een flexibele keten moeten gaan functioneren; - en welke financier de voorzieningen inkoopt.
De beoogde werkwijze in deze ordening wordt gekenmerkt door de uitgangspunten van Eigen kracht en Eigen regie. Hiermee wordt gezocht naar werkwijzen die burgers helpen zoveel mogelijk zelf of binnen de laagdrempelige algemene voorzieningen op te lossen.
7
model van geïntegreerde zorg, bron: notitie kadervorming regelarme transitie
maatschappelijke begeleiding, januari 2014
14
uitgaan van wat mensen (nog) wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen, kwaliteit van leven (welbevinden) staat voorop als ondersteuning nodig is wordt eerst gekeken naar het eigen sociale netwerk en de financiële mogelijkheden van betrokkenen en wordt hulp dichtbij georganiseerd voor wie ook met steun uit eigen omgeving niet (meer) zelfredzaam kan zijn is er altijd op participatie gerichte ondersteuning en/of passende zorg de meest kwetsbare mensen krijgen recht op passende zorg in een beschermende, intramurale omgeving in een nieuwe overblijvende kern-AWBZ
De (laagdrempelige) algemene voorzieningen in de gemeente hebben een belangrijke functie in het sociale netwerk/vangnet van onze gemeenschappen. Advies, contact, activiteiten, ontmoeting, samen zorgen voor, eerste opvang, burenhulp, vrijwilligers, mantelzorgondersteuning, verenigingen, platforms etc. Stimuleren, betrekken, verbinden, samen is wat dit in zich draagt. In vogelvlucht de uitgangspunten en voorzieningen op een rij. De algemene voorzieningen in de gemeente In het kader van de verschillende decentralisaties wordt vooral een blik geworpen op de zorg- en welzijnsvoorzieningen en de woonvoorzieningen. Samen vormen deze de ruggengraat van de aanwezige sociale infrastructuur. De gemeente overziend is er sprake van verschillen tussen de kernen. Daar is soms een verband te leggen met inwonersaantallen of -opbouw; soms is de historie de voornaamste verklarende factor. Wat in de ene kern zeer vanzelfsprekend is, is dat in de andere kern dus niet. Dit kan mogelijk ook verklaard worden vanuit de couleur locale. Gebiedsgericht Door middel van dorpsgericht werken heeft de gemeente een werkwijze geïntroduceerd (2010) die gericht is op het (uit)bouwen van sociale netwerken. Het is een manier van gebiedsgericht werken waarbij bewoners, instanties en verenigingen nauw samenwerken om de leefbaarheid, veiligheid en sociale betrokkenheid in de dorpen te versterken. Dorpsgericht werken In elke kern worden actieve bewonersgroepen gestimuleerd. Partners in dit proces zijn dorpsbewoners, bewonersgroepen, de gemeentelijke organisatie, politie, Woningstichting, Woningstichting, Welzijn, Welzijn en Ondersteuning, ouderenwerk en jeugd- en jongerenwerk, een gemeentelijke coördinator dorpsgericht werken en incidenteel overige organisaties en verenigingen als maatschappelijke dienstverlening, onderwijs, winkeliersverenigingen en bedrijven. Wat betreft de afbakening richt het Dorpsgericht werken zich op leefbaarheid, veiligheid en sociale betrokkenheid. Gezamenlijk wordt nagedacht en uitvoering gegeven aan de aanpak van zaken die groepen bewoners en de leefomgeving in de dorpen aangaan. Bijvoorbeeld dorpsvoorzieningen- en activiteiten, openbare ruimte, verkeersveiligheid en overlast. Het zijn die onderwerpen waarbij verwacht kan worden dat ze direct effect of invloed hebben op de bewoners. Bewonersgroepen en -participatie In elk dorp in De gemeente is een bewonersgroep actief: Bewonersplatform Dorp 3, Dorp 1, SAM Dorp 4, platform Dorp 5, Dorpsraad Dorp 6 en Dorp 2 Voor Mekaar. In alle dorpen in de gemeente wordt ook dorpssignaal toegepast; een methode om leefbaarheid, veiligheid en sociale betrokkenheid effectief te verbeteren door gezamenlijke inspanning van 15
professionele partners en bewoners. Door middel van diepgaande interviews wordt een beeld verkregen van wat er leeft in een dorp op het gebied van leefbaarheid (woonplezier), veiligheid en sociale betrokkenheid. Vervolgens worden resultaten gepresenteerd, gezamenlijk prioriteiten gesteld en plannen van aanpak gemaakt en uitgevoerd. Binnen de gemeente is het (nog) heel gebruikelijk om mantelzorg te verlenen: steun aan iemand in de omgeving die vanwege een ziekte of handicap huishoudelijke en/of zelf verzorgende activiteiten niet kan uitvoeren. 10 % van de inwoners van de gemeente tussen 19 en 69 jaar verleent mantelzorg. Dorpshuis en verenigingsleven….. In elke dorpskern is een dorpshuis aanwezig dat een centrale functie heeft met activiteiten etc. Fysieke aanwezigheid in iedere kern blijft het streven. Omdat steeds meer voorzieningen via internet geregeld kunnen worden, is optimale digitale bereikbaarheid van groot belang. De gemeente streeft daarom naar een snelle digitale verbinding in de hele gemeente. ……in combinatie met Begeleiding Dorpshuizen zijn met name voor het levendige verenigingsleven en sociale binding in de kleine kernen essentieel. De gemeente streeft naar een combinatie met een ontmoetingsplek/dagopvang voor ouderen in iedere kern. Daarbij is het belangrijk dat voorzieningen naar de mensen toe kunnen of dat de mensen naar de voorzieningen gebracht kunnen worden. Participatie en werk De gemeente heeft geen regionale werkgelegenheidsfunctie. Binnen de gemeente is werk voor ongeveer de helft van de eigen beroepsbevolking (13.800 werkenden en 7.200 banen). De grootste werkgevende sectoren zijn de gezondheidszorg (17,5 %), zakelijke dienstverlening (20 %), de detailhandel (13 %), bouwnijvernheid (17,5 %) en recreatie en toerisme (6 %). De werkgelegenheid in de gemeente is afgelopen periode afgenomen met 4% (-321 banen); deze daling is groter dan het gemiddelde van West-Brabant (-1%). Werkgelegenheidsgroei is vooral te vinden in de sector advisering en onderzoek en onderwijs. De gemeente kent verhoudingsgewijs een relatief "oude" beroepsbevolking. Het merendeel (48%) is te vinden in de leeftijdscategorie tussen 25 en 44 jaar en 30% tussen de 45 en 54 jaar; ruim 13% is ouder dan 55 jaar. Vergeleken met het landelijke beeld kent de gemeente relatief weinig jongeren (15-24 jaar, minder dan 10 %) en veel 45+ inwoners. Hieronder bevinden zich relatief veel ouderen. Het aantal werklozen ligt onder het landelijk gemiddelde. Wet Werk en Bijstand De Wet werk en bijstand (Wwb) maakt het mogelijk om mensen met een bijstandsuitkering in te zetten voor de WMO. Bijvoorbeeld door hen op te leiden tot alfahulp of door inzet als mantelzorger of vrijwilliger op sociale dienstverlening. De gemeente kent ook dergelijke initiatieven. Een voorbeeld hiervan het project waarin een aantal uitkeringsgerechtigden zijn opgeleid tot alfahulp. Voor uitkeringsgerechtigden met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt bemiddelt de gemeente in het vinden van een stageplaats of vrijwilligerswerk.
16
Zoeken naar de inzet, Samen vormgeven Sommige gemeenten vragen uitkeringsgerechtigden vrijwilligerswerk te doen als tegenprestatie voor de uitkering. Deze mogelijkheid is vanaf 2013 opgenomen in de Wwb. De gemeente heeft nog geen ervaring met de toepassing van deze mogelijkheid. De notitie Samen vormgeven aan begeleiding in de Subregionale gemeenten voorziet in het maken en uitvoeren van een plan voor het werven van vrijwilligers opdat het aanbod aan vrijwilligers kan worden vergroot. Zo is binnen de context van de WMO te denken aan het stimuleren van vrijwilligerswerk ook door mensen met een beperking. Door de beperking is iemand aangewezen op (vrijwillige of professionele) ondersteuning maar kan ook zijn of haar mogelijkheden inzetten voor de maatschappij. Deze wederkerigheid verder vorm geven helpt de verbinding met en deelname aan de gemeenschap te versterken. Jeugdzorg Het preventief jeugdbeleid kan niet meer los gezien worden van de transitie. Daarom vindt de gemeente het nodig om het preventief jeugdbeleid “transitieproof “ te maken. Dit gebeurt onder meer door opbouw en versterking van het CJG in de gemeente. Instanties die advies en hulp over opvoeden en opgroeien kunnen bieden werken samen in het CJG8.
In de jeugdregio (9 gemeenten) wordt op dit moment op basis van de opgedane ervaringen in de afgelopen jaren nagegaan hoe er een standaard kan worden afgesproken voor dienstverlening, zonder daarbij het lokale perspectief uit het oog te verliezen. Hierin is De gemeenteactief in de jeugdregio betrokken en verwacht daarmee ook tot het eigen beleid te kunnen komen. Uitgegaan wordt van versterking van de eigen kracht van ouders en jeugdigen en zorg en hulp dichtbij, met één aanspreekpunt. Als het gaat om datgene te behouden waarover tevredenheid heerst, dan kan geconcludeerd worden dat het schoolmaatschappelijk werk op de basisscholen een 8
Dit zijn de GGD West-Brabant, Jeugdgezondheidszorg, Welzijn, Welzijn, de GGz regio Breda, MEE West-Brabant en Bureau Jeugdzorg.
17
hulpverleningsvorm is die prima past bij hulp en zorg dichtbij huis. Met betrekking tot de verbinding onderwijs en jeugd, valt er nog het een en ander te verbeteren, zeker omdat scholen meer zorgtaken krijgen in het kader van passend onderwijs. Ambulant Jongerenwerk Met betrekking tot het ambulant jongerenwerk zijn de ervaringen goed en geldt ook hierbij dat het nuttig is om dit werk voort te zetten. De uitbreiding van de uren die in 2009 gestart is, heeft er toe geleid dat de ambulante jongerenwerker in staat is om jongeren die hulp en zorg nodig hebben ook daadwerkelijk te bereiken en ze te ondersteunen. De jongeren weten de jongerenwerker beter te vinden: de jongerenwerker heeft een activiteitenbudget en organiseert inloopavonden. Daarmee is de jongerenwerker zichtbaarder geworden. De ambulante jongerenwerker zou een spil kunnen zijn richting jongeren om jongerenparticipatie in het CJG te bevorderen (jongeren die andere jongeren helpen, samen informatie delen, etc.). Voor een overzicht van het gebruik van regelingen in de verschillende domeinen in de gemeente wordt naar de eerste bijlage verwezen. Hulp bij keuzes Eén van de beleidsdoelstellingen waar mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen met behulp van hun sociale netwerk en eventuele gemeentelijke ondersteuning vraagt om zicht op de infrastructuur. Het is van belang dat we als gemeente kiezen voor elke dorpskern en helpen bijdragen aan voldoende vitaliteit, leefbaarheid en ondersteuning van eigen kracht en zelfredzaamheid. Een rijk en bloeiend club- en verenigingsleven kan de sociale cohesie versterken en het potentieel aan samenredzaamheid vergroten. Maar hoe bepalen we nu wat een voldoende krachtige infrastructuur is? Naast de hiervoor aangegeven activiteiten is een meer objectief instrument mogelijk behulpzaam in de discussie. Vergelijking vraag en aanbod Om een inschatting te kunnen maken hoe rijk of hoe arm de plaatselijke aanwezige infrastructuur is, kan op basis van landelijke kengetallen een vergelijking worden gemaakt tussen wat in de gemeente aanwezig is en wat in Nederland als vuistregel voor planning van voorzieningen wordt gebruikt.
voorzieningen huisarts fysiotherapeut oefentheapeut apotheek tandarts consultatiebureau NB per 1.000 0 - 4 jarigen buurthuis of dorpshuis jongerencentrum NB per 1.000 12-19 jarigen 2 algemeen maatschappelijk werk bibliotheek gymzaal overdekt zwembad sportaccomodatie overdekte sporthal voor bv tennis voetbalveld onoverdekte tennisbaan winkels voor dagelijkse goederen horeca vestiging bron: STIPO, kennisbank voorzieingenscan. Van mensen naar meters, 2012.
kengetal per 1.000 inwoners 0,43 0,88 0,07 0,13 0,52 1,3 0,12 0,23 0,82 0,07 0,33 0,029 0,087 0,044 0,42 0,34 1,74 0,41
18
Maatwerkvoorzieningen in beeld Naast de algemene voorzieningen zijn er ook voorzieningen beschikbaar waar een beroep op gedaan kan worden als het echt nodig is. Als het zelf even niet meer gaat. Wanneer we de voorzieningen per kern ordenen ontstaat het volgende beeld. Kern 3
inwonersaantallen aantal 65 plussers aantal huishoudens aantal huisartsen en huisartsenpraktijken aantal apothekers aantal zorgaanbieders9 verpleging en verzorging
Kern 2
Kern Dorp 6
Kern Dorp 4
Kern Dorp 5
Totaal in gemeente
4.065 540 1.745 2+1
1.715 185 715 -
2.190 295 855 1+1
11.875 1.770 4.985 7 +2
6.290 710 2.755 6+2
525 55 215 -
2
0
2
2 5
1 5
0
woonzorgcentrum 24 verpleeghuis 48
woonzorgcentrum 42 kleinschalig wonen 31
woonzorgcentrum 60 aanleunwoningen en nieuwbouw in ontwikkeling
aanleunwoningen 87 KSW Pm gehandicaptenzorg (vooral vg)
Kern 1
Beschermd wonen Dorp 6 8
revalidatie
26.660 5.520 11.270
8
aanleunwoningen 18 Beschermd wonen 242 Dagactiviteitencentrum 115 Dagactiviteitencentrum 65 Dagactiviteitencentrum 25 Dagactiviteitencentrum 45
De kernen 1 en 3 moeten het stellen zonder een in die plaats gevestigde huisarts, tandarts, apotheek en fysiotherapeut. De overige kernen huisvesten wel deze diensten.
Ingezette capaciteit thuiszorg
Totaal gemeente 82.130
aantal huishoudelijke verzorgingsuren per jaar aantal uren verpleging per jaar
8.740
aantal uren persoonlijke verzorging per jaar 9
5.725
In de gemeente zijn de volgende zorgaanbieders actief: Regionale Kruisvereniging Thuiszorg Thuiszorg Thuiszorg en kraamzorg Stichting voor zorg en wonen (verpleeghuis en verzorgingshuizen) Zorgcentrum V&V
19
bron: vraag en aanbod analyse monitor (VAAM, NPCF) Capaciteit Wet Langdurige Zorg v en v ZZP 5 en hoger
Totaal gemeente
v en v beschermd wonen, ZZP lager dan 5 GZ, ongedifferentieerd
231
87
242
Intramurale capaciteitsvraagstuk Met de decentralisatie van AWBZ taken naar de gemeenten loopt tegelijkertijd de beperking van de toegang tot de intramurale capaciteit. In AWBZ terminoogie heeft starks allen nog ZZP 5 en hoger toegang tot intramurale voorzieningen. Dit betekent dat er een herschikking van plaatsen in de regio zal gaan plaats vinden. Vrij komen van ‘lichte’zorg plaatsen en evt. herbestemmen van de vrijgekomen ‘woonruimte met zorginfrastructuur’. De capaciteit intramurale zorgplaatsen voor zwaardere zorg in de gemeente kan niet los worden gezien van de regionale capaciteit. Binnen de grenzen van de regio zou sprake moeten zijn van voldoende plaasten en specialismen. Welke maatwerkvoorzieningen regionaal, subregionaal of lokaal gewenst zijn en de weg naar adequate inrichting en spreiding is een gezamenlijke weg van aanbieders, verzekeraar, zorgkantoor en gemeenten. Berekening regionale intramurale capaciteit verpleging en verzorging Voor de berekening van de capaciteit voor zorgvraag ZZP 5 en hoger wordt gebruik gemaakt van een landelijke norm. Deze norm is nog in ontwikkeling, en schommelt in de verschillende (zorgkantoor)regio's tussen de 125 en 150 plaatsen per 1.000 personen van 80 en ouder.
Voorbeeld: Op basis van deze norm zou een gewenste capaciteit aanwezig moeten zijn in de gemeente van ongeveer 115 plaatsen. Er zijn er minder (87) hetgeen vraagt om verdere analyse. Is dat omdat meer koopwoningen geschikt zijn gemaakt voor zwaardere zorg? Of gaan inwoners naar naburige gemeenten? Of bestaan er inmiddels burgerinitiatieven die we zouden kunnen ondersteunen om hiermee ook in deze behoefte te kunnen voorzien? Bestaat er een wachtlijst? Is er een echt probleem? Duidelijk is dat dit vraagt om een plaats op de transformatieagenda.
20
Conclusies: uitdagingen voor de gemeente De gemeente is opgebouwd uit de diverse kernen. De samenstelling van de bevolking verschilt per kern of dorp. Elk hebben hun eigen karakter. De bevolking krimpt en verandert langzaam van samenstelling: meer ouderen en minder jeugd. Uit voorgaande beschrijving wordt zichtbaar dat het voorzieningenniveau daar nog niet geheel op aansluit. De verhuizingbereidheid tussen de kernen is redelijk laag; burgers voelen zich onderdeel van hun eigen dorp. Daarom is het van belang om het basisvoorzieningenniveau van elk dorp of kern goed op orde te hebben. Investeren in de Algemene Voorzieningen in de diverse kernen ondersteunt de eigen kracht gedachte en het werken aan toekomstbestendigheid en de duurzaamheid van de gemeente. Hier ligt een kans om door middel van o.a. het sociaal wijkteam de algemene voorzieningen te versterken en het dorpsgericht werken verder integraal te ontwikkelen. Bij mogelijkheden tot uitbreiding van de woningvoorraad zou het ontwikkelen van passende woningen voorrang moeten krijgen. In de totale regio is de ambitie neergelegd dat de totale woningvoorraad tot 2040 met tenminste 15 % toe zal moeten nemen. Deze beoogde groei van de woningvoorraad is nodig om de groei in huishoudens op te vangen en om bestaande tekorten terug te dringen10. Zo wordt speciaal aandacht gevraagd voor passende huisvesting voor kwetsbaren. Toch kan ook nog met de bril van de transitie opnieuw naar de woningvoorraadopgave gekeken worden. Het betrekken van de mogelijkheden in de koopwoningen, de burgerinitiatieven, herbestemming van ‘lichte ZZP plaatsen” e.d. kan een ander beeld opleveren. De gemeente heeft al ervaring met en stimuleert dorpsgericht werken. Er zijn buurtnetwerken actief en er zijn in de diverse dorphuizen en activiteitencentra veel mogelijkheden aanwezig. Toch valt op dat in vergelijking met andere gemeenten in West Brabant het aantal ouderen dat zich ernstig tot zeer ernstig eenzaam voelt en aan de bovenkant van de norm binnen de regio zit. Wanneer gekeken wordt naar de genoemde landelijke kengetallen bij hulp bij keuzes kan door vergelijking van de normen een beeld worden gevormd van de robuustheid van de aanwezige infrastructuur. Het aantal aanwezige huisartsen, therapeuten, apotheken en tandartsen benaderen de genoemde landelijke normen. De spreiding van voorzieningen over de diverse kernen is een punt van aandacht. Daarbij is het van belang dat de gemeente zich een mogelijk beeld vormt: zo ligt er een fundamentele keuze of in alle kernen een basisinfrastructuur aanwezig moet zijn (optimale spreiding en elke kern of wijk zelfvoorzienend of dat een zekere mate van overconcentratie in een van de wijken of kernen kan bestaan omdat deze kernen kunnen een bovenlokale regionale functie vervullen. Voorbeeld hiervan is de fysieke concentratie van voorzieningen voor gehandicapten in de kern Dorp 5. Het gesprek is nodig om met elkaar te bekijken welke algemene voorzieningen een dusdanige rol spelen in de infrastructuur van een wijk dat ze niet kunnen ontbreken omdat de zelfredzaamheid daardoor te sterk negatief wordt beïnvloed. Een concreet voorbeeld is het ontbreken van ADL winkels in de nabije omgeving of geen ontmoetingspunt dichtbij. 10
bron: bijgestelde regionale bouwprognose van de provincie Noord Brabant, maart 2012. voor de totale regio West brabant wordt daarin
een programma benoemd tot 2024 van 147 woningen in het segment beschermd wonen, 177 woningen in het segment verzorgd wonen en 122 woningen in het segment geschikt wonen.
21
Transitie en transformatie: zo kunnen we het regelarm doen! Zo eenvoudig en dichtbij mogelijk Geredeneerd vanuit de burger is de route voor de burger op zoek naar welzijn, diensten of zorg gelijk. De burger meldt zich, gaat in gesprek en komt samen met professional tot een advies, afspraak, een plan of de gewenste informatie. Vanuit de optiek van de burger is het dan ook logisch dat bij hem in de buurt het gehele pallet bespreekbaar is. Om dat te organiseren is de wijkgebonden gezamenlijke inrichting van algemene voorzieningen en zorgmaatwerk cruciaal. En daar kiezen we dan ook voor. Voor de burger is dit eenduidig en eenvoudig, en vooral ook dichtbij. Op welke voorzieningen kan de burger een beroep doen? In onze gemeente is sprake van een al lang lopend beleid op welzijn en maatschappelijk dienstverlening, vrijwilligersorganisaties en mantelzorgondersteuning. Ook voert de gemeente beleid uit rond werk & Inkomen en geeft vorm aan de bredere participatiesamenleving in onze wijken en kernen. Daarnaast kunnen onze burgers een beroep doen op de woon- en zorgvoorzieningen in onze gemeente. De transitie AWBZ gefinancierde begeleiding en 5% V&V stelt de gemeente samen met de aanbieders en zorgverzekeraar beter in staat de voorzieningen in de gemeente goed te organiseren en op elkaar af te stemmen. Stapelingen, langs elkaar heen werkende professionals, dubbele voorzieningen voor aparte doelgroepen naast elkaar. Hier kiezen we als gemeente niet meer voor. Het kan anders, het kan beter, het kan meer met de burger samen en meer vertrouwd en dichtbij. Dat betekent dat er veranderingen plaats zullen gaan vinden. Maar die veranderingen zullen niet per 1-1-2015 tot stand gebracht zijn. De keuze die wij als gemeente maken is om nu dat wat kan in tact te laten voor de burgers. En de verplichting aan te gaan met de samenwerkingspartners om daar waar er problemen optreden deze ook samen met de burger op te lossen. Hierdoor zal 2015 een overgangsjaar zijn. Er zullen naast de algemene voorzieningen zoals bijvoorbeeld het buurthuis, de middelen voor de ondersteuning van de vrijwilligers die zullen blijven, ook maatwerkvoorzieningen komen. De verzekeraar zal per gemeente de wijkverpleegkundige zorg inkopen zodat die nauw kan samenwerken in de wijken en met de WMO consulent in de gemeente. De stad of het dorp van de toekomst De gemeenten van de toekomst is er een die je samen vorm geeft. Samen met burgers, organisaties, bedrijven, lokale overheden en andere geïnteresseerden hebben we gewerkt aan het vormen van beelden en formuleren van oplossingen voor onze zorg en dienstverlening. Samen leggen we nu het fundament neer waarop we de komende jaren voortbouwen. En dat is en blijft een belangrijk principe: samen ontwikkelen en leren. Samen dus ook verbeteren en steeds stappen zetten die het nog beter maken, meer passend laten worden. Dat is de belofte die in de transities huist. En die belofte gaan we inlossen met elkaar. Samen vormgeven Cocreatie bijeenkomsten rondom diverse thema’s hebben ons geholpen zicht te krijgen op de keuzes die gemaakt moeten worden. Daarbij gaat het om de zorg en diensten aan onze inwoners die dat 22
nodig hebben. En op een wijze die past, prettig is en in wederkerigheid kan worden georganiseerd. Tussen burger en dienst- of zorgverlener. Zonder onnodige regels en bureaucratie, fair en transparant in uitvoering. Samen worden we verantwoordelijk voor het goed benutten van de middelen die we hiervoor krijgen. Daarom gaan we met al onze bestaande aanbieders en mogelijke nieuwe partijen een langdurige relatie aan. Binnen de bestuurlijke aanbesteding die we wensen voor te bereiden is daar ruimte toe. Meerjaren afspraken waarbij we zorgen voor voldoende speelruimte om onderweg de contracten te herzien. Dit past bij de komende transformatieperiode: niemand weet nog exact de gekozen oplossingen en wegen die we zullen inslaan. Voor iedere partij moet dan ook er ruimte zijn te herzien. Spelregels die dit regelen stellen we daartoe op. Dichtbij en op maat organiseren Organiseren van de zorg en diensten doe je dus dichtbij: daar waar het nodig is. En alleen daar, niet overal omdat het er nu eenmaal kan zijn. Dichtbij, in de eigen gemeente, in de eigen buurt of dorpskern. Op maat omdat niet iedere buurt of inwoner met dezelfde vraag kampt en de zelfde voorzieningen nodig heeft. Maar wel zo dat daar waar het nodig is er ook adequate voorzieningen zijn. Zo lang als nodig: niet korter, niet langer. Overgangsjaar 2015 en overgangsrecht voor huidige cliënten Op 1 januari 2015 is de decentralisatie van verantwoordelijkheden en middelen een feit. Dat wil niet zeggen dat op die dag ook alles anders zal worden. Voor de bestaande AWBZ zorg en diensten bestaat de overgangsregeling 2015. Behoudt van recht op de voorzieningen waarbij het gesprek tussen burger en leveranciers opnieuw zal plaats vinden om samen te kijken wat anders kan. Stap voor stap zal de ruimte ontstaan om nieuwe voorzieningen in de wijk of gemeente in te richten die plaats innemen van een deel van het huidige aanbod. Het is als volgt geformuleerd: Bestaande AWBZ cliënten hebben in het wetsvoorstel een overgangsrecht van een periode van 1 jaar na de invoering van de wet, tenzij de gemeente met goedkeuring van de cliënt een ander arrangement kan aanbieden11 In de aanloop gedurende 2014 wordt gaandeweg al volgens deze nieuwe methode gewerkt. Gemeenteconsulent en wijkverpleegkundige trekken samen op en leggen huisbezoeken af voor het keukentafelgesprek. Dit kan ook op initiatief van de burger zelf plaats vinden. Contactpunt voor elke burger Iedere burger kan terecht bij de WMO consulent in uw gemeente, voor alle vragen over zorg en welzijn. Ook de wijkverpleegkundige in wijk of dorp kan via dit loket of via de huisarts benaderd worden. Elke zorgaanbieder heeft en houdt ook het eigen loket beschikbaar om vragen van burgers te beantwoorden en op te volgen. 11
De hoofdregel is dat personen die AWBZ zorg ontvangen op het tijdstip waarop de aanspraak daarop ingevolge dit wetsvoorstel vervalt (1 januari 2015), gedurende de looptijd van hun indicatiebesluit – maar uiterlijk tot het einde van dat jaar – recht houden op die zorg, onder de condities die daarvoor onder de AWBZ van toepassing waren (ook wat betreft de eigen bijdragen). Dat betekent ook dat zij er recht op hebben dat die zorg geleverd wordt door de zorgaanbieder van wie zij die zorg dan ontvangen, zelfs indien deze niet door de gemeente is gecontracteerd. Het college krijgt echter ook de bevoegdheid om met inachtneming van de daarvoor door het wetsvoorstel voorgeschreven procedures, op een eerder tijdstip een besluit in de plaats te stellen van het eerder afgegeven AWBZ-indicatiebesluit over de ondersteuning die betrokkene van de gemeente zal ontvangen. Indien de gemeente op zorgvuldige wijze tot een dergelijk besluit komt en betrokkene daarmee instemt dan wel het nieuwe besluit – al dan niet nadat betrokkene daartegen in bezwaar en beroep is gegaan – onherroepelijk is geworden, eindigt de overgangstermijn voor die cliënt eerder dan volgens de hoofdregel het geval zou zijn.
23
Eenvoud in ons aanbod Een belangrijk uitgangspunt in het organiseren van onze gemeentediensten is eenvoud en duidelijkheid. Zonder onnodige bureaucratie en snel en adequaat beschikbaar voor wie het nodig heeft. Om dat te bepalen kiezen we samen met de verzekeraar voor een zelfde methode van werken die samen op blijven trekken zolang als er diensten van de een of ander worden afgenomen. En in die methode heeft ook de burger en zijn naasten een centrale rol en verantwoordelijkheid. Professionals en burgers zullen zo samen komen tot de juiste inzet, voor een juiste periode, afgestemd op die unieke situatie bij die burger. De begeleiding kan individueel zijn, in groepsverband, incidenteel of structureel, op locatie of bij u thuis. Organisatie van zorg en voorzieningen in de gemeente Het goed organiseren van zorg en diensten in het sociale domein vraagt om duidelijke uitgangspunten voor elke fase van de zorg- en dienstverlening. De procedure, de werkwijze, het aanbod en de kwaliteit van dat aanbod is waar het om gaat. Cruciaal is daarin de samenwerking: samenwerking tussen burger en professionals, samenwerking tussen professionals in zorg en welzijn. Dit moet leiden tot minder stapeling, minder formulieren en meer regie van de burger. De samenwerking in en tussen de gemeenten in de regio en met het zorgkantoor en de verzekeraar moet dit verder mogelijk maken en versterken. De processtappen In onderstaande figuur ziet u drie fictieve stappen: onderdelen die aan de orde kunnen komen in het contact met de burger. Afhankelijk van de vraag en situatie.
Sociaal netwerk strategie: (Sociaal) wijkteam Inzet algemene buurtvoorzieningen Keukentafelgesprek
Doelgroep behandeling : Zichtbare Schakel/ WMO consulent verbonden in wijk(team) Doelgroepselectie/screening WMO+ZvW maatwerk Casemanagement: sociaal netwerk en maatwerk verbinden tot Eén gezin, Eén plan
Backoffice WMO beschikking Zorgtoewijzing
12
Sociaal netwerkstrategie De eerste stap is in de buurt of dorp en met de professionals die daar werken. Zij kennen de voorzieningen, kunnen introduceren, verder helpen in het organiseren van de eigen kracht. Daarin gaat het om het verbinden: van initiatieven, van mensen, burgers aan maatschappelijke initiatieven, 12
Casemanagement is in de zorgverzekeringswet geregeld in de aanspraak wijkverpleging
24
maatschappelijk middenveld aan professionals etc. Voorzieningen die u al kent spelen hierin een rol, maar ook kunnen nieuwe initiatieven ontstaan. In onze gemeente kunt u dan denken aan hulp van vrijwilligers, samen werken aan een vitale en sociale gemeenschap. Sociale wijkteams of niet? Sociale wijkteams is een begrip in de transitie gelanceerd om vooral de rollen van verbinden, regelen, ogen en oren in de wijk vorm te geven. Zo een team zou keukentafeloplossingen verder kunnen helpen. Wat we in de experimenten met sociale wijkteams hebben gezien is dat het voor de huidige professionals lastig is te schakelen van individuele zorg naar buurt zorg, zorg voor de wijk als geheel. Niet zelf als professional gaan zorg verlenen maar mensen verbinden het zelf te kunnen gaan doen, faciliteren van burgers en netwerken. Dat is een vaardigheid die opnieuw moet worden ontwikkeld en tijd vraagt. Uitkristalliseren van de toegevoegde waarde van een specifiek sociaal wijkteam moet daartoe verder plaats vinden. In onze gemeente kiezen we er dan ook voor in aanvang slechts beperkt te werken met specifiek georganiseerde sociale wijkteams. Daar waar de problematiek om brede aanpak vraagt die in nauwe coördinatie werkt aan oplossing van problematiek kan dit worden ingezet. Het netwerk van zowel de WMO- consulent als de wijkverpleegkundige is dermate toegankelijk dat snel geschakeld kan worden. De beslissingsruimte van beide is dat eveneens. Wel vinden we de rollen verbinder, netwerker, facilitator van belang. Deze rollen organiseren we door de WMO deskundige en de wijkverpleegkundigen nauw op dorpsniveau te laten samenwerken en het welzijnswerk een specifieke opdracht te verstrekken de sociale netwerkstrategie in de wijken vorm te geven samen met het maatschappelijk middenveld. In nauwe samenwerking met WMO deskundige en Wijkverpleegkundige waar nodig. Deze drie-eenheid kent de andere professionals (huisarts, POH’s, SPV, cliënt ondersteuners etc.) in de wijk, die professionals kennen hen. Door zo dichtbij mensen te werken en met elkaar op wijkniveau op te trekken is het schakelen tussen voorzieningen eenvoudig te organiseren en het contact met specialistische zorg eenvoudig. Begeleiding als Maatwerk Uiteraard zal er bij een deel van de burgers ook behoefte zijn aan individueel maatwerk. Individueel of in groep georganiseerd. Incidenteel of structureel en over een langere periode. Uitgangspunt is dat de burger die het nodig heeft begeleiding krijgt, in een vorm die past en voor een periode op maat. Als onderdeel van een arrangement ook vaak. We willen dat de maatwerkvoorzieningen terecht komen bij de mensen die het werkelijk nodig hebben. Maatwerk is voor mensen die met ernstige problematiek te kampen hebben. Niet iedereen hoeft bij elke vraag door een heel onderzoek heen. Selectie is een middel om de mensen met multiproblematiek te onderscheiden en daarmee op te nemen in het proces naar maatschappelijke begeleiding en formele zorgverlening. Eenduidig en transparant werken vraagt om een helder proces van vraagverheldering tot inzetbepaling, in het gesprek tussen cliënt en WVK en/of WMO-consulent. Samen komen zij tot een goed arrangement. In het volgende plaatje is dat proces in stappen opgedeeld (naar CZ Zowel model). De stappen leiden uiteindelijk tot inzet/aanbod op maat.
25
Selectie meervoudige problematiek
• Indicatoren: • lichamelijk, psychisch, sociaal problematiek • NIet in staat regie te voeren over zorg en ondersteuning
Keukentafel gesprek
• Medische status • ADL - functioneren • Maatschappelijke participatie • Leefsituatie
Individueel zorg- en odersteuningsplan opstellen o.b.v. pyramide
• formele zorg • maatschappelijke ondersteuning • informeel netwerk • zelfredzaamheid
Arrangementen: methodisch samen optrekken van WVK en WMO De toe te passen methodiek in het keukentafelgesprek en de beoordeling van inzet in het individuele ondersteunings- en zorgplan is een punt van ontwikkeling. In de experimenten is in onze gemeenten geoefend met de methodiek van een cliëntondersteuningsorganisatie. Landelijk wordt door de beroepsvereniging van verpleegkundigen, de V&VN, op verzoek van het ministerie van VWS een advies ontwikkeld welke moet leiden tot een standaard voor het bepalen van verzorgend/ verpleegkundig maatwerk. De aansluiting hierop vanuit het WMO domein moet samen met de verzekeraar in de regio verder ingevuld worden. Voorzien wordt dat 1 juli het advies klaar ligt. Tot die tijd kiezen we voor de inzet van de huidige methodiek. Hiertoe zijn de medewerkers getraind en worden in de toepassing ervan verder begeleid. Wijkverpleegkundige in de wijk13 Mensen kunnen vanaf 2015 rechtstreeks of bijvoorbeeld via hun huisarts, WMO-loket of gezondheidscentrum in contact komen met een wijkverpleegkundige. Zij staat aan de zijde van cliënten bij het beoordelen van wat ze nodig hebben aan verpleegkundige zorg om langer thuis te kunnen wonen. De wijkverpleegkundige hoeft niet altijd de persoon te zijn die daadwerkelijk de zorg verleent. Deze kan ook verleend worden door een verpleegkundige, een verzorgende of een casemanager dementie. De wijkverpleegkundige coördineert alle zorg rondom de cliënt en stemt af met andere hulpverleners, zoals de huisarts, medisch specialist en de maatschappelijk werker. Geen uurtje factuurtje De wijkverpleegkundigen krijgen straks de ruimte om zelf in te schatten hoeveel tijd er nodig is voor een cliënt. Ze worden dus niet op pad gestuurd met de boodschap dat ze maar x minuten of uren per cliënt mogen besteden. “De wijkverpleegkundige in een nieuw jasje dus, zonder stopwatch”, aldus Van Rijn. Op deze manier krijgen ze ruimte voor inzet van hun professionaliteit. Richtlijn wijkverpleging De beroepsgroep voor verpleegkundigen en verzorgenden Nederland (V&VN) ontwikkelt een richtlijn waarin wordt omschreven hoe een wijkverpleegkundige beoordeeld wat een cliënt aan zorg nodig heeft en hoe de aansluiting met gemeentelijke ondersteuning in praktijk vorm zal kunnen krijgen.
13
Verkorte versie van de meest recente afspraken Wijkverpleging
26
De aanspraak wijkverpleging In het (concept) Besluit zorgverzekering wordt de nieuwe aanspraak wijkverpleging als volgt gedefinieerd. ‘Verpleging en verzorging omvat zorg zoals verpleegkundigen die plegen te bieden, waarbij die zorg: - verband houdt met de behoefte aan de geneeskundige zorg of een hoog risico daarop, - niet gepaard gaat met verblijf, en - geen kraamzorg betreft. Onder deze zorg valt niet verzorging aan verzekerden tot achttien jaar, tenzij er sprake is van verzorging vanwege complexe somatische problematiek of vanwege een lichamelijke handicap, waarbij: - sprake is van behoefte aan permanent toezicht, of - vierentwintig uur per dag zorg in de nabijheid beschikbaar moet zijn en die zorg gepaard gaat met een of meer specifieke verpleegkundige handelingen.’
Samen regelen we de toegang tot maatwerk en Individuele voorzieningen In de gemeente is geëxperimenteerd met een model van een dorpsteam, waarin een dorpsregisseur fungeert die professionals rond een cliëntvraag bij elkaar brengt en op basis van de eigen kracht piramide een antwoord formuleert. In dit experiment is geleerd dat een Sociaal Wijkteam niet groot en geïnstitutionaliseerd moet zijn maar juist moet werken vanuit professionele verantwoordelijkheid en compact samenwerken als nodig. Met een groot netwerk er omheen van aanbieders en specialisten. Een duo14 als kern van het sociale wijkteam: de wijkverpleegkundige en de WMO deskundige. De wijkverpleegkundige (die de verzekeraar in het gebied heeft gecontracteerd in het kader van de aanspraak wijkverpleging die vanaf 2015 in de basisverzekering opgenomen gaat worden) coördineert alle zorg rondom de cliënt en stemt af met andere hulpverleners, zoals de huisarts, GGZ, welzijnswerkers, vrijwilligers, medisch specialist en de maatschappelijk werker. De WMO- deskundige, een persoon die vanuit dan wel namens de gemeente de mogelijkheid heeft om besluiten te nemen en/of een beschikking af te geven op basis waarvan de burger een beroep kan doen op ondersteuning. Hiervoor zijn de volgende afspraken nodig:
14
14
het duo van wijkverpleegkundige en de WMO deskundige kan samen beslissen over de inzet van de zorg en diensten en heeft daarmee als het ware inzicht en (mede)zeggenschap over elkaars portemonnee; het duo wordt gezien en gepositioneerd als basisvoorziening in de wijk en gezamenlijk gefinancierd door verzekeraar en gemeente 15
Het Zowel model is ontwikkeld door CZ om aan te geven hoe wijkverpleegkundige en gemeentelijk/WMO deskundige samen kunnen
werken en het sociale domein en verzekerde domein zouden kunnen verbinden. zie: http://www.cz.nl/zorg-en-welzijn-model.pdf 15 Binnen de WMO stelt VWS €50 miljoen ter beschikking om sociale wijkteams in te richten, die het mede mogelijk moeten maken dat mensen met ondersteuning en zorg thuis kunnen blijven wonen. Daarnaast trekt het kabinet €200 miljoen uit in de ZvW voor de inzet van wijkverpleegkundigen, zodat thuis wonen ook langer mogelijk blijft. Het wijkteam bestaat volgens voorstel uit een wijkverpleegkundige, waarvoor dus geld beschikbaar komt bij zorgverzekeraars, en een WMO-deskundige, waarvoor de gemeente financieel verantwoordelijk is.
27
het duo werkt aan van te voren afgesproken outcome indicatoren die voor die wijk van belang zijn; deze worden zo mogelijk in samenhang met de outcome afspraken met huisartsen gemaakt.
De zorgaanbieders en de professional Het contracteren van zorg en diensten zoals we dat in onze gemeenten voor ogen hebben kent als belangrijke voorwaarde dat aanbieders aantoonbaar en met elkaar tot afgestemde zorg en welzijn bij de burgers komen. Dit vereist een goede samenwerking op wijk, dorp en gemeenteniveau. Een goede samenwerking tussen vrijwilligers, professionals van allerlei aard en de (zorg)specialisten. Een goede samenwerking ook bestuurlijk. Door als gemeenten samen met de zorgverzekeraar te kiezen voor de inrichting van het bovenstaand proces van eigen kracht tot individueel zorgplan krijgen de professionals de ruimte. Dit leidt tot minder administratieve lasten en een hogere arbeidssatisfactie. Professionals hebben meer tijd voor de burger/cliënt en de verhouding tussen directe en indirecte uren verandert voor de verpleegkundigen (minder overhead). Deze twee bewegingen versterken elkaar. De gemeente kiest voor een goed proces voor haar burgers en koopt de juiste kwaliteit in; de verzekeraar zorgt met de gemeente voor de gezamenlijke aansluiting in de wijk tussen sociaal en verzekerde inzet, de aanbieders zorgen voor effectieve en efficiënte inzet van goede kwaliteit. De burger is de spil in eigen regie, al of niet ondersteund: samen met haar komt dit alles tot stand.
TOEGANG
INZET
Professionele beslisruimte in domeinen (Zichtbare Schakel en WMO consulent)
Zorgplan = Zorglevering = declaratie
Mandaat toegang tot maatwerk in de wijk bij ZS en WMOC
Eenvoud in maatwerkproducten Differentiatie per doelgroep minimaal Ruimte prof. samenwerking en afstemming ZW
Registratie/Verantwoording aantal clienten per maand Opbouwen outcomeindicatoren resultaat Benchmark tussen wijken/gemeenten op inzet/populatie, resultaat, tevredenheid
Terug begeleiding naar Algemeen
Werkproces back office: gemeente en verzekeraar trekken samen op!? De parallel tussen de werking van het proces voor de burgers en de noodzakelijke inrichting van het werkproces van professionals is in onderstaand plaatje in een oogopslag duidelijk. In de rol van opdrachtgever is de gemeente en de zorgverzekeraar te zien. Centraal staat het integraal (keukentafel)gesprek en de verbinding tussen burger en zijn omgeving en de professional en het netwerk in de wijk. Vanuit dat gesprek worden de activiteiten in samenhang georganiseerd. De professional is hier de sleutel tussen burger en het afgesproken systeem. Vanuit de professional wordt de berichtgeving, de inzet en het samenwerken met de omgeving van de burger verder op gang gebracht. Zowel inhoudelijk als administratief. Het is evident dat de 28
professional aan de (keuken)tafel en de aanbieder het meest gediend zijn bij eenduidigheid in systeem en werkproces voor sociaal en verzekerd domein. Gescheiden systemen zorgen voor dubbele boekhoudingen, dubbele werkzaamheden en kunstmatige scheidingen in handelingen van personeel die voor beide domeinen soms werkzaamheden uitvoeren. Elke herhaalactie of dubbele invoer is extra werk, tijd en dus geld. Door dit in aanvang al eenduidig te organiseren is een groot deel van de administratieve last die nu drukt op bijv. de uitvoering van de HV in de WMO weg te nemen evenals die binnen de huidige V&V.
Geïntegreerde zorg en ondersteuningsafspraken met de burger: samen doen Hoe ziet het werkproces in de gemeentelijke omgeving er uit en hoe in de zorgomgeving?
.
29
WMO proces Zowel het gemeentelijk werkproces als het regelarme zorgproces is schematisch in kaart gebracht. In bovenstaand processchema ziet u welke stappen hiervoor gezet moeten worden. De keuze om de Wijkverpleegkundige en de WMO consulent in de wijk of dorp samen de inzet van zorg en ondersteuning te laten organiseren vereist een werkproces die aansluit en het hen ook mogelijk maakt. En wel zonder last te hebben van de diversiteit in financiers en hun systeemeisen. Hoe kan het in de zorg er uit zien? De ruimte om te mogen beslissen, de wijze van samenwerken met de burger en de wijze van verantwoorden bepaalt in belangrijke mate de arbeidsintensiteit en bureaucratie van dit stappenmodel. Deze lessen zijn in de AWBZ zorg geleerd en hebben geleid tot ruimte in de zorg om dit anders te organiseren en te stroomlijnen in de geest van. Er ligt geen belemmering op landelijk niveau om dit regionaal met elkaar, gemeenten en verzekeraar, in te richten.
NZa: Declareren op basis van zorgplan nu ook al mogelijk 01-05-2013 Er zijn geen belemmeringen in de huidige regelgeving om op basis van een zorgplan te declareren. Dat constateert de Nederlandse Zorgautoriteit na een toets van de regelgeving op verzoek van de staatssecretaris. Sterker nog, declareren met een zorgplan is nu ook al mogelijk in de extramurale AWBZ-zorg. De NZa schreef en schrijft geen bepaalde manier van registreren voor in de thuiszorg, dus ook geen minutenregistratie. Het registreren en declareren van zorg kan op verschillende manieren. Zo kan de personeelsplanning daarvoor gebruikt worden, of het zorgplan, waarin staat welke zorg wanneer geleverd wordt. Het is aan het zorgkantoor en de zorgaanbieder om vervolgens samen afspraken te maken over de manier waarop de zorgaanbieder verantwoording aflegt over de uren zorg die daadwerkelijk zijn geleverd. Dat kan bijvoorbeeld door de cliënt periodiek het zorgplan te laten ondertekenen.
In onderstaand figuur is de keten van afspraken tussen cliënt en (maatwerk)leverancier systematisch in beeld gebracht. De stappen zijn in feite in beide processen gelijk: gemeentelijk of verzekerd. We lopen de stappen kort langs om inzichtelijk te maken hoe dit kan verlopen op een burgervriendelijke, transparante wijze.
30
Doelen op zorg en ondersteuning die je moet bereiken
Plan wordt overeengekomen tussen aanbieder en client
2. Arrangementsafspraak
Soort zorg en ondersteuning, hoeveelheid, duur en frequen e
De te leveren zorg en ondersteuning wordt overeengekomen
3. Zorgrealisa e
We leveren zorg en ondersteuning op basis van cliëntplanning en personeelsplanning
De geleverde zorg en ondersteuning
4. Factura e & Eigen bijdrage
Factura e van geleverde zorg/ OS bij het zorgkantoor t.b.v. betaling; indiening geleverde zorg bij CAK t.b.v. eigen bijdrage
Factuur voor zorgkantoor en CAK
5. Controle
1. Zorgplan
Grondslag voor de inzet van maatwerk De inkoop regelt de randvoorwaarden van waaruit de professional mag werken met de burgers. Daarin worden afspraken gemaakt over de in te zetten producten, de prijs en kwaliteit of het budget per wijk. Onze keuze voor een sterk vereenvoudigd maatwerk productpakket geeft maximaal ruimte aan burger, sociaal wijknetwerk en professionals om maatwerk te leveren. De kern is dat de afspraak leidend is voor de inzet. De flexibiliteit ligt er in dat wijkverpleegkundige en/of de WMO consulent samen met de klant dit proces expliciet managen. Van tijdsregistratie per cliënt naar dynamisch arrangementbeheer Eenvoud en afname van bureaucratie is in de transitie van groot belang. Door om te schakelen van minutenindicatie en -registratie naar het planning = realisatiesysteem zoals dat nu al mogelijk is in de AWBZ en daarop aan te sluiten ook in de procesgang voor Ondersteuning/Begeleiding, beogen we de gezamenlijke werkwijze ook hierin consistent in te richten voor professionals en burgers. Stapsgewijs zou dit er uit kunnen zien zoals als volgt beschreven. Zorg en ondersteuningsplan Dit plan dat wordt opgesteld door de wijkverpleegkundige dan wel de WMO consulent en is de basis voor de inzet die wordt gedaan door de aanbieder. Hieraan gekoppeld wordt de wettelijke basis voor de levering geregeld: de beschikking van de gemeente dan wel de indicatie voor de ZvW. De wijze waarop de indicatie voor de ZvW wordt gesteld wordt nu ontwikkeld (landelijk) door de V&VN. Zorg/ondersteuningsarrangement De door de burger gekozen aanbieder maakt samen met de cliënt het arrangement en zet zorg en/of ondersteuning in.
31
Dit arrangement speelt een cruciale rol in de AO. In het arrangement wordt de zorg en ondersteuning zo ingericht met die deskundigheid om de doelstelling verwoord in het zorgplan te kunnen halen. In het arrangement worden afspraken gemaakt op basis van gemiddelde inzet om de flexibiliteit te houden. Bij structurele veranderingen wordt het arrangement aangepast, evt. tevens het zorgplan. Het arrangement vormt de basis voor de eigen bijdrage. Van arrangement naar planning Het omzetten van de arrangementsafspraken in inzet wordt door het team in de cliënt- en personeelsplanning gedaan. Het gaat om de doelen en de inzet daarop. Zolang de realisatie binnen het arrangement past en de afwijkingen niet structureel zijn hoeft dit niet tot wijziging van het arrangement te leiden. Indien dit samen met cliënt wel als structureel wordt ervaren kan arrangement worden aangepast wat dan leidt tot een nieuwe planning. De bij aanvang frequente evaluatieafspraken bieden hiervoor gestructureerd de ruimte. Planning = Realisatie De zorgrealisatie is gebaseerd op de planning die is gemaakt op basis van het arrangement. De planning legt dag en tijdstip vast. De aanbieder administreert het arrangement dat is opgenomen in de planning van zorg en personeel conform de productieafspraken die hij gemaakt heeft met de financier. Facturatie De omvang van de facturatie is het gemiddelde van de geleverde zorg en ondersteuning bij zorgverzekeraar, CAK en bij de gemeente conform de inkoopafspraken. De grondslag van de facturatie komt overeen met de gemiddelde geleverde zorg zoals in het arrangement is afgesproken. Uiteraard wordt alleen gefactureerd als er geleverd is. De opstelling van het arrangement is geschikt voor de facturatie en de interne informatiebehoefte: het laat gekoppeld aan de doelen de inzet zien met de frequentie per week. Dit is de input voor de planning die daarop is samengesteld: voor personeel en voor cliënt. Zowel voor CAK (berekenen van eigen bijdrage) als voor zorgverzekeraar/gemeente (facturatie) wordt een set van basisgegevens gebruikt. Dus ook de grondslag voor de eigen bijdrage wordt gevormd door de gemiddelde overeengekomen inzet in het arrangement. Regelen van de inrichting informatieverkeer Het regelen van het berichtenverkeer tussen aanbieders, financiers en CAK is noodzakelijk voor het administratieve en financiële proces. Ook binnen de zorg is er een bestaand werkproces tussen aanbieders en opdrachtgever/financier. Dit wordt ook wel ‘AZR 16’ genoemd. AZR is een systematiek voor het volgen van de cliënt in alle fasen in de keten; het indiceren, het toewijzen, het leveren van de zorg en het opleggen van de eigen bijdrage. Het doel is het eenduidig ondersteunen van een snelle en efficiënte inzet van zorg en bijdragen aan afname van administratieve lasten. Alle aanbieders en zorgkantoren wisselen zo hun
16
De AWBZ-brede zorgregistratie (AZR) is een systematiek voor het volgen van de cliënt in alle fasen van de keten: het indiceren, het toewijzen en het leveren van zorg en het opleggen van de eigen bijdrage aan cliënten. Het doel van de AZR is het ondersteunen van een snelle en efficiënte inzet van zorg en bijdragen aan een afname van administratieve lasten. AZR wisselt op cliëntniveau elektronisch gegevens uit tussen ketenpartijen. Dit gebeurt op basis van landelijk vastgestelde standaarden.
32
berichten uit op dit basisproces. In schema ziet het berichtenverkeer AZR er als volgt uit:
Door dit procesdeel, het administratief berichtenverkeer, vanuit gemeente en verzekeraar samen en eenduidig in te richten voorkomen we veel extra kosten bij aanbieders en gemeenten. Standaardisatie zorgt voor duidelijk verkeer tussen partijen en vergelijkbare informatie op elk niveau. Aansluiten bij het advies van de stuurgroep i-HLZ wordt door onze gemeente dan ook nagestreefd. Hoe ziet de praktische planning er uit? Hieronder een doorkijkje naar de landelijke aansluiting die wij maken. iWmo-standaard De iWmo standaard is ontwikkeld om gemeenten en andere betrokken partijen te ondersteunen bij de transitie van de AWBZ naar de Wmo 2015. De iWmo standaard sluit zoveel mogelijk aan bij de werkwijze in de AWBZ waardoor optimaal gebruik wordt gemaakt van de huidige kennis en systemen. Om het gebruik van de standaard in het gemeentelijk proces toe te lichten wordt door VWS een handreiking geschreven. Op 10 april 2014 heeft de stuurgroep i-HLZ de functionele standaard voor het elektronische berichtenverkeer in de nieuwe WMO vastgesteld. Met deze standaard worden de bestaande specificaties in de AWBZ optimaal hergebruikt. De standaard is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met gemeenten, aanbieders, softwareleveranciers, zorgkantoren en beheerorganisaties. De vaststelling markeert een belangrijke stap in het ondersteunen van de transitie naar de nieuwe WMO. De WMO-standaard wordt niet verplicht gesteld, maar het belang van standaardisatie wordt wel door alle partijen binnen de WMO onderschreven. De technische uitwerking van de standaarden wordt rond 1 juni a.s. gepubliceerd op www.platformizo.nl. De definitieve specificaties volgen op 1 juli 2014 en zijn dan beschikbaar op het nieuwe informatieportaal van Zorginstituut Nederland, www.istandaarden.nl (voorheen zorgregistratie.nl). De ondersteunende validatie module om berichten te testen komt beschikbaar in augustus 2014.
33
Standaard voor berichtenverkeer17 Maandag 26 mei heeft de derde en laatste bijeenkomst van de landelijke Referentiegroep iWmo plaatsgevonden. Vertegenwoordigers vanuit zorgaanbieders, gemeenten, softwareleveranciers, zorgkantoren, CAK, SVB, KING, VNG, Vektis, VWS en Zorginstituut Nederland hebben gezamenlijk de concept standaard aangescherpt en gesproken over welke ondersteuning nodig is bij implementatie van de standaard. De bijeenkomsten zijn georganiseerd door Zorginstituut Nederland dat in opdracht van VWS het beheer van de iWmo-standaard in 2014 op zich neemt. In de eerste week van juni worden de uitgewerkte conceptspecificaties gepubliceerd. Uitwisseling producten en diensten In het Wmo-berichtenverkeer wisselen partijen straks informatie uit over de producten en diensten die worden geleverd. Hierbij is het uitgangspunt dat gemeenten beleidsvrijheid hebben in de uitvoering van de Wmo. Om deze uitwisseling mogelijk te maken worden vaak codetabellen gebruikt. Uit de referentiegroep kwam naar voren dat enerzijds iedereen er belang bij heeft om een standaard codetabel te gebruiken, maar dat anderzijds dit niet ten koste mag gaan van de vrijheid van gemeenten om lokaal nieuwe producten en diensten te definiëren. In de referentiegroep is gezocht naar een oplossing hiervoor. Afgesproken is dat er een productcodetabel wordt opgesteld met een aantal landelijk vastgestelde productcategorieën, waaronder gemeenten productcodes kunnen definiëren. In overleg met de VNG wordt de samenhang tussen de productcategorieën en de lijsten voor financiële verantwoording vanuit de gemeenten bekeken. Implementatieondersteuning Om de implementatie en het gebruik van de standaard te faciliteren heeft Zorginstituut Nederland een servicedesk ingericht. Deze servicedesk is bereikbaar via
[email protected]. Daarnaast wordt in augustus een Testmodule opgeleverd waarin ketenpartijen hun Wmo-berichten kunnen valideren. Ook komt er een XML-conversieservice. Om de kennis over de Wmo en het werken met standaarden te vergroten wordt er in samenwerking met alle partijen een WMO Kennisportaal ontwikkeld. Net als voor het beheer van de standaarden in de AWBZ wordt een overlegstructuur ingericht om de voortgang te bewaken en afstemming met de ketenpartners te organiseren.
17
bron: Zorginstituut Nederland
34
Controle samen doen In de controle gaat het om de aansluiting tussen geplande, geleverde en gefactureerde zorg. De betrouwbaarheid, consistentie en toetsbaarheid is leidend in de opzet. Hierop komen controle, samenwerking van gemeente met zorgverzekeraar en de werkwijzen van de aanbieders samen. Periodieke afspraken tussen aanbieders en financiers zouden gewenst zijn om de kwalitatieve toetsing van de arrangementen en de realisatie enerzijds als ook afspraken rondom de kostenontwikkeling en gemiddelde kosten per cliënt vorm te kunnen gaan geven. Dit zo inrichten is noodzakelijk om in gezamenlijkheid in control te zijn en past ook in onze aanpak om meerjaren afspraken te maken met aanbieders in onze gemeente. Wij kiezen hier met de aanbieders voor deze werkwijze die voortbouwt op relatie en samenwerking. High Trust & High Penalty Deze wijze van samenwerken en organiseren in de gemeente om zo de gebiedsgerichte aanpak, toegang en inzet vorm te geven is een grote stap voorwaarts in het bieden van ruimte aan professionals, regie bij de burger en afname van bureaucratische tijd en kosten bij zowel de financiers als de aanbieders. Het vraagt ook een andere wijze van besturen en controleren. De keuze impliceert een zekere mate van gecontroleerd vertrouwen die de financier geeft aan de aanbieders en de professionals. Dit is geen naïef vertrouwen. Het is een contract dat voor beide partijen, financier en leverancier, het nodige op het spel zet. Dit contract regelt het proces, de randvoorwaarden waaronder, de eisen aan uitvoering en kwaliteit. Tegelijkertijd is in dat contract geregeld wat de controle betekent en welke penalty’s te verwachten zijn. De penalty’s zijn zo van betekenis dat dit iets is waar rekening mee gehouden wordt. Voorbeeld CIZ High trust, high penalty Veel zorgaanbieders werken met een taakmandaat van het CIZ. Dit betekent dat zij indicaties mogen stellen en direct kunnen inzetten. Het CIZ heeft het Informatieprotocol toezicht indicatiestelling met taakmandaat opgesteld. In dit toezicht wordt gecontroleerd op o.a. upcoding. Dit protocol op slechts één pagina maakt inzichtelijk welke maatregelen gelden, wie welke informatie krijgt over het toezicht door het CIZ op de indicatiestelling via taakmandaat en hoe de informatie aan de desbetreffende partijen wordt verstrekt. Voor meer informatie zie: https://transitiewb.coopcreation.com/LAB/Kennisbank/?Action=showConversation&key=31bd265e-c985e311-ab17-ac162dbe5a57
High Penalty is dat de mandaatrechten kunnen worden afgenomen van aanbieders. Zij mogen geen indicaties meer stellen en ook niet direct zorg inzetten bij cliënten. Indien het mandaat wordt afgenomen wordt dit publiek gemaakt.
35
Bekostiging en beschikbaar budget: samenwerking belonen De samenwerking tussen intramurale (specialistische) voorzieningen, huisartsen, wijkverpleegkundigen, sociaal wijkteam en andere WMO voorzieningen is cruciaal voor de juiste zorg- dienstverlening in onze gemeente. De verzekeraar en het zorgkantoor contracteren de medische zorg en de intramurale zorg, de gemeente draagt zorg voor het sociaalwijkteam en de WMO voorzieningen. In West Brabant hebben met name CZ en VGZ een groot marktaandeel. CZ vervult voor de regio West Brabant de zorgkantoor rol en contracteert aanbieders in de care en voor 2015 de wijkverpleging voor de hele regio. Kiezen voor regionale samenwerking In de gemeente steunen we de regionale samenwerking van onze 18 gemeenten. In dat verband werken we samen aan een eenduidig en slimmere afgestemde inkoop en contracten. Hierdoor moet er minder of geen sprake zijn van stapelingen van regelingen en interventies, geen schotten ontstaan tussen systemen. Samen werken we aan zorg en ondersteuningsaanbod over de financieringsstromen heen. En specialismen organiseren we zoveel mogelijk regionaal. We streven naar minimale overhead. En dat kunnen we vooral doen ook door samen te werken als gemeenten in de regio en met de verzekeraar. Hybride bekostigen De populatie- en prestatiebekostiging gebeurt binnen zowel het sociale als het verzekerd domein op basis van dezelfde grondslagen. Zo kunnen bijvoorbeeld de op -en afslagen van de financiering bij de huisarts ook gebruikt worden om te differentiëren in de bekostiging van het sociaal wijkteam. Een wijk of dorp met een bovengemiddeld aantal kwetsbaren (80-plussers of mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking) zal naar verwachting een hoger beroep ondervinden op de toegangspoort dan een wijk of dorp waar dat niet het geval is. Huisartsen per wijk De huisartsen worden al op de hybride wijze ingekocht. Er is sprake van een mix van populatiebekostiging en outcome -indicatoren. In het verzekerde domein is de huisarts vaak het eerste aanspreekpunt. Bij lichamelijke of psychische klachten of een vraag over de gezondheid, fungeert deze als een poortwachter: de huisarts stelt een gezondheidsprobleem vast en bepaalt of er een behandeling moet worden ingezet, en zo ja, welke behandeling. Wanneer we kijken naar wat de inzet in de gemeente is komt dat op de volgende inrichting neer:
aantal huisartsen aantal fysiotherapeuten aantal inwoners die gezondheid als matig tot slecht ervaren
Gemeente 11,2 FTE 14 personen 20,8 FTE 10,8 %
36
Huisartsen: contracteren en de weg naar populatie en uitkomstbekostiging De gemiddelde huisartsendichtheid in Nederland is 2.379 inwoners per FTE huisarts. Huisartsen worden betaald op basis van de populatie van hun praktijk; het aantal jongeren, het aantal ouderen, mensen uit andere culturen etc. Door de verzekeraar gecontracteerde huisartsen voldoen aan bepaalde basiseisen, zo hebben ze een goede waarneemregeling en garanderen ze ook 's avonds, 's nachts en in het weekend huisartsenzorg. Naast deze basisafspraken kunnen huisartsen aanvullende afspraken maken met een verzekeraar. Hiervoor worden ze dan extra beloond: hoe hoger het niveau van kwaliteit en service, hoe hoger het bedrag wat de huisarts ontvangt van de verzekeraar. Een van de onderdelen waarover bijvoorbeeld afspraken gemaakt kunnen worden tussen verzekeraar en huisarts is de mate van samenwerking met het sociale wijkteam. Er is dus sprake van een hybride bekostiging waarbij zowel naar populatie als prestatie gekeken wordt.
Onze uitgangspunten Het vraagstuk van bekostiging van de voorzieningen in de gemeente beschouwen we vanuit drie overwegingen: - het staat in relatie tot het voorzieningenniveau dat we ons als gemeente wensen - het beschikbaar budget; - het moet aansluiten bij de systematiek: gebiedsgericht, eigen kracht, flexibiliteit voor professionals en cliënten, gericht op versterken van samenwerking; - keuze voor bekostigingswijze ook in relatie tot verantwoording en outcome die we ons wensen. Dit sluit aan bij de begroting binnen onze gemeente. De begroting 2014 is gebouwd op tien programma's die een uitwerking zijn van het coalitieakkoord. Per programma is in de begroting aangegeven: de doelstellingen, kaders die gehanteerd worden en activiteiten. Vervolgens zijn de kosten aangegeven en prestatie indicatoren. Door de prestatieindicatoren waar mogelijk te verbinden met de outcome indicatoren die voorzien worden binnen de activiteiten vanuit de WMO en de Zorgverzekeringswet versterken we de aanpak en uitvoering in onze eigen gemeente. Zo wordt voor het programma in de zorg als doelstellingen benoemd:
het behouden van het rapportcijfer 7,5 voor de dienstverlening en de WMO producten
Het behouden van het niveau 2012 voor de uitstroom van uitkeringsgerechtigden (dus naar 214 burgers)
Het behouden van het niveau 2012 voor het aantal mensen in traject schuldhulpverlening (dus naar 60 burgers)
Het terugdringen en voorkomen van eenzaamheid onder ouderen (75+) met jaarlijks 2% evenals het vergroten van de zelfredzaamheid van ouderen (75+), waardoor ze langer zelfstandig kunnen blijven wonen in onze gemeente (dus naar 45 %)
Het terugdringen en voorkomen van schadelijk alcoholgebruik (dus naar 11 %) en van overgewicht (dus naar 48 % ) met jaarlijks 2%
De opgave voor 1-1-2015 is vooral te zorgen dat de basis goed gelegd wordt onder extra activiteiten en dat er doorontwikkeld kan worden de jaren erna. Dat betekent dat we ons in dit verband focussen op de nieuwe rollen en producten. Achtereenvolgens staan we stil bij het Sociale wijkteam, de WMO deskundige, de verbinding van de wijkverpleegkundige in de duo-rol en het product begeleiding. 37
Sociaal wijkteam: hybride gefinancierd De afspraken die we hierover kunnen maken passen hoogstwaarschijnlijk binnen de bestaande werkzaamheden van welzijn- en zorgmedewerkers in de wijk. Het zijn vooral professionals in de wijk die netwerken vormen rondom cliënten(groepen) en op die wijze samen werken. Naast de professionals werken de wijkverpleegkundigen en WMO-deskundige in duo in de wijk. CZ stelt een denkrichting voor om te bepalen hoeveel uren de wijkverpleegkundige beschikbaar moet zijn voor een bepaalde wijk of dorp: in eerste instantie is dit het aantal inwoners ouder dan 65 jaar en de sociaaleconomische status (SES score )zijn voor CZ belangrijke indicatoren voor het bepalen van het aantal benodigde uren wijkverpleegkundige coördinatie. Daarbij wordt een schaal van ongeveer 15.000 inwoners verbonden met een wijk of dorp.
Beschikbare uren van het wijkduo worden vastgesteld op basis van een dergelijke weegmand. Benodigd budget is afkomstig van verzekeraar (voor de inzet van de wijkverpleegkundige) en de gemeente (voor de inzet van een WMO- deskundige). Voorstel is om naast populatiebekostiging te werken met belonen van outcome van gezondheidsuitkomsten, ook wel de hybride bekostigingsvorm genoemd. Deze outcome monitor zal gezamenlijk vorm gegeven moeten worden. Hybride bekostigen In populatiebekostiging wordt op basis van bewonerssamenstelling gecombineerd met bijvoorbeeld sociaal economische status een rekenfactor opgesteld. In feite is het een gelijke redenatie als subsidiering van diensten die al veel langer in de gemeente plaats vindt in bijv. maatschappelijk of welzijnswerk. Dit deel is voor een groot deel een vast budget. Daarnaast zou een deel variabel te maken zijn en wel zo dat een prikkel wordt ingebouwd om bijvoorbeeld goede gezondheidsresultaten resultaten na te streven die geënt zijn op de gemeente of (sub)regio. De verzekeraar CZ zal in de hele regio de inkoop organiseren van de wijkverpleegkundige rollen.
Aantal wijkverpleegkundigen in de gemeente volgens de hybride systematiek Om dat de SES score in de gemeente tussen de -1 en 1 ligt 18, wordt in een mogelijke berekening van het aantal uur uitgegaan van 13 uur per 1.000 65 plussers. Het aantal 65 plussers in de gemeente bedraagt 5.520. Dit geeft een volgend beeld per kern over het aantal beschikbare uren van de wijkverpleegkundige waardoor duidelijk is dat gedacht kan worden aan twee full timers per week voor de totale gemeente. Kern 3
inwonersaantallen aantal 65 plussers aantal uur wijkverpleegkundigen
18
Kern 2
4.065 540
1.715 185
Kern Dorp 6
2.190 295
Kern Dorp 4
11.875 1.770
Kern Dorp 5
Kern 1
6.290 710
Totaal in gemeente 525 55
26.660 5.520 72 uur
De SES score voor de hele gemeente ligt op - 0,113.
38
Bekostiging en beschikbaar budget Begeleiding Het gaat in de gezamenlijke opgave van verzekeraar en gemeente om naar schatting 850 mensen die nu extramurale begeleiding of persoonlijke verzorging vanuit de AWBZ ontvangen. Voorlopig wordt gerekend met een bedrag van 7,5 miljoen euro dat overgaat naar de gemeente (Begeleiding) en naar de zorgverzekeraar (persoonlijke verzorging). Begeleiding Het gaat in de gemeente om ongeveer 185 burgers die nu vanuit de AWBZ begeleiding krijgen, zowel individueel als in groepsverband. In totaal ontvangen zorgaanbieders ongeveer 2,1 miljoen euro per jaar om de 185 burgers te begeleiden. Van deze 2,1 miljoen zal naar schatting 1,6 miljoen (korting 25%) worden overgeheveld naar de gemeente om de begeleiding voor deze groep burgers te organiseren. In de onderstaande tabel is dit weergegeven per dorp inclusief de vergoedingen die vanuit de huidige regelingen beschikbaar zijn voor de begeleiding van deze mensen. De kernen Dorp 4 en Dorp 5 hebben verreweg de meeste burgers die nu begeleiding ontvangen: dorp 5 dorp 6 dorp 3 dorp 2 dorp 1
30 5 10 5 0
20 5 5 5 0
15 5 5 5 0
€ € € € €
295.003,28 42.597,10 112.402,16 23.359,70 -
€ € € € €
237.559,14 37.957,92 47.447,40 36.232,56 -
€ € € € €
29.966,04 7.710,56 9.638,20 7.360,08 -
€ € € € €
562.528,46 88.265,58 169.487,76 66.952,34 -
€ € € € €
421.896 66.199 127.116 50.214 -
De beide kernen beschikken, in tegenstelling tot de andere kernen, over bestaande voorzieningen voor gehandicapten (dagactiviteitencentra) en ouderen (verzorgingshuis, aanleunwoningen) en hebben ook een regionale functie. Vraag vanuit de burgers die nu begeleiding ontvangen Begeleiding is bedoeld om de zelfredzaamheid van burgers te bevorderen, te behouden of te compenseren zodat een verblijf in een instelling zo lang mogelijk wordt uitgesteld waarbij verwaarlozing wordt voorkomen. Begeleiding, zoals het nu is georganiseerd, is mogelijk in de vorm van individuele begeleiding of als begeleiding in groepsverband. Er zijn in de huidige AWBZ meerdere grondslagen voor de indicatie mogelijk:
Somatische aandoening/beperking (SOM); Psychogeriatrische aandoening/ beperking (PG); Psychiatrische aandoening/ beperking (PSY); Lichamelijke handicap (LG); Verstandelijke handicap (VG); Zintuiglijke handicap (ZG).
Onder beide functies gaat een veelvoud aan activiteiten en zorgaanbieders schuil. Individuele begeleiding wordt ingezet voor onder andere woonbegeleiding of thuisbegeleiding. Onder groepsbegeleiding valt onder meer dagbesteding en dagopvang. Voorbeelden van de huidige extramurale AWBZ-begeleiding zijn:
woonbegeleiding, thuisbegeleiding en activerende psychiatrische thuiszorg 39
praktische pedagogische thuishulp en gezinsondersteuning dagopvang / dagbesteding voor kinderen, volwassenen, dementerenden en mensen met psychiatrische problematiek gespecialiseerde buitenschoolse opvang en logeerhuizen begeleiding bij rehabilitatietrajecten verslaafden ontmoetingsgroepen en inloopvoorzieningen
De ondersteuning van mensen is vaak gericht op het versterken van de (dag)structuur en het dagritme. Tevens is ondersteuning gericht op praktische hulp op het gebied van het dagelijks leven, het huishouden en de administratie. De ondersteuning kan kortdurend of van structurele aard zijn. Korte intensieve begeleiding is bijvoorbeeld nodig tijdens de beginfase van een begeleidingstraject, bij een crisissituatie of na een traumatische gebeurtenis.
In de onderstaande tabel is de verdeling naar grondslag voor Dorp 4 weergegeven: dorp 4 Aantal inwoners met indicatie begeleiding Aantal Waarvan individueel uren Waarvan groep Dagdelen SOM 15 0 15 5,8 PG 10 0 10 5,5 PSY 35 20 2,2 15 4,2 LGH 30 10 4,6 20 5,6 VG 10 10 3,8 ZG 0 0 NB 0 0 Totaal 100 40 3,53 60 5,275
Voor Dorp 4 geldt dat een meerderheid van de burgers met een indicatie voor begeleiding deze begeleiding in groepsverband ontvangt. Gemiddeld is deze begeleiding ruim 5 dagdelen per week. Deze groepsbegeleiding is breed verdeeld over mensen met een somatisch probleem, psychogeriatrie, een psychiatrische grondslag en mensen met een lichamelijke handicap. De individuele begeleiding is gemiddeld 3,5 uur per week en wordt veelal geboden aan burgers met een psychiatrische aandoening. In Dorp 5 ontvangt een meerderheid van de burgers met een indicatie voor begeleiding deze individueel, voor ongeveer 3 uur per week. De meeste burgers ontvangen deze begeleiding als gevolg van problemen met een psychiatrische grondslag. De groepsbegeleiding is met name voor mensen met somatische problemen en psychogeriatrie. Dorp 5 Aantal inwoners met indicatie begeleiding SOM PG
Aantal
Uren
10 5
Waarvan individueel 0 0
Waarvan groep 10 5
Dagdelen
PSY
20
15
LGH
5
5
2,2
5
4,6
4,3
0
VG
10
10
ZG
0
0
2,9
0
NB
0
0
Totaal
50
30
5,1 6,9
0 0 3,13
20
5,53
40
Het huidig aanbod van begeleiding voor de burgers zal deels verdwijnen of anders opgezet worden. Voortzetten van het huidige aanbod zal namelijk leiden tot verschraling. Uitgangspunt voor de gemeente(en de andere Subregio-gemeenten) is het inzetten op het gebruikmaken van algemene en collectieve voorzieningen en het stimuleren van onderlinge steun. Dit moet leiden tot minder beroep op individuele voorzieningen. Hoe kan het anders? Enkele mogelijkheden hiervoor zijn: Inzet dorpsteam Het dorpsteam / sociaal wijkteam kan preventief werken voor de huidige en de nieuwe groep mensen die behoefte hebben aan begeleiding. De WMO deskundige kan, in samenwerking met de wijkverpleegkundige, met inzet van de principes van de eigen kracht pyramide met de burgers bekijken hoe de behoefte aan begeleiding in het eigen netwerk kan worden vervuld en welke vragen met het inzetten van informele zorg beantwoord kunnen worden, zonder een beroep te doen op professionals. Maaltijdservice De maaltijddienst is er om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Ouderen die niet (meer) in staat zijn voor de eigen warme maaltijd te zorgen of het gezellig vinden om samen met anderen te eten, kunnen deelnemen aan deze zorgvoorziening. Deze zorg in Dorp 4 en de gemeente wordt uitgevoerd door de vrijwilligers onder begeleiding van aanbieder V&V. Investeren in infrastructuur Een deel van de huidige begeleiding wordt ingezet om eenzaamheid van met name ouderen te doorbreken. Dit wordt met name via dagbesteding ingevuld. Het creëren van een wijkcentrum (in een school of in de kerk) waarin de ouderen elkaar kunnen ontmoeten kan een deel van de behoefte aan dagbesteding worden vervuld. Combineren van doelgroepen Een andere mogelijkheid is om doelgroepen te combineren. Dagbesteding voor ouderen kan gecombineerd worden met dagbesteding voor mensen met verstandelijke en lichamelijke beperking. Een andere optie is om bijvoorbeeld de doelgroep volwassenen met psychiatrische problematiek gebruik te laten maken van het aanbod van een wijkcentrum. Het wijkcentrum en de GGZ moeten hierbij nauw samenwerken. Een specifieke voorziening voor de doelgroep blijkt hierdoor niet noodzakelijk. Inzetten van mantelzorg Net als in de persoonlijke verzorging is het mogelijk om mantelzorgers en familie meer te betrekken bij de begeleiding. De vraag is wel hoe lang de mantelzorger de extra inzet die van hem/haar wordt verwacht ook daadwerkelijk weet vol te houden. Met name bij PG is de draagkracht van de mantelzorgers een belangrijk punt. De gemeente kan dit aanpakken enerzijds door hen direct te ondersteunen en door respijtzorg te bieden. Anderzijds door bestaande sociale systemen rondom zorgvragers te ontlasten en te versterken door inzet van vrijwilligers en welzijnsorganisaties. Meer opnemen van sport(activiteiten) in het begeleidingsaanbod Sport biedt kansen om de zelfredzaamheid van mensen met een beperking te vergroten. Daarnaast kunnen sportverenigingen ook activiteiten aanbieden in het kader van dagbesteding. Uiteraard in samenwerking met de zorgaanbieders uit de regio.
41
Van individueel naar collectief Een optie om voor een deel van de burgers waarvoor nog weinig alternatieven zijn, is om de individuele begeleiding in 2015 over te zetten naar groepsbegeleiding. Uit berekeningen van het huidige budget blijkt dat het overzetten van individuele begeleiding minimaal 20% kostenbesparing oplevert. Niet alleen vanuit het oogpunt van maatschappelijke kosten is de omzetting relevant, maar in de eerste plaats om mensen te helpen (weer) een netwerk op te bouwen. Inzetten begeleiding op afstand Begeleiding op afstand is een mogelijkheid om de begeleiding veel meer op de vraag van de burger te richten en tegelijkertijd de kosten voor de begeleiding te verlagen (met name de reistijd). Inmiddels zijn er tal van voorbeelden beschikbaar die aantonen dat het inzetten van bijvoorbeeld beeldschermzorg forse besparingen oplevert, met name op reistijd maar ook op tijd voor begeleiding. Vervoer Na de decentralisatie is het vervoer van en naar de dagbesteding een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Deze is in de regio West Brabant regionaal opgepakt en uitgewerkt tot een gezamenlijk beleid. Dichtbij wat dichtbij kan, in de eigen woonomgeving zoveel mogelijk. Dit past goed in het te voeren en ontwikkelen beleid als gevolg van de transitie. Voorbeeld uitgewerkt Welke mogelijkheden zijn er voor Dorp 4 en Dorp 5 om de vraag naar de huidige begeleiding te beantwoorden en te financieren via collectieve voorzieningen? Een voorbeeld: In totaal zijn er 150 burgers die op dit moment gebruik maken van individuele- en groepsbegeleiding in Dorp 4. Het budget (inclusief de korting) wat overkomt voor deze groep is 1,3 miljoen euro per jaar, inclusief de vergoeding voor vervoer. Het streven van de gemeente is om de vraag naar begeleiding voor het grootste deel van deze 150 burgers via algemene voorzieningen te beantwoorden. Het dorpsteam is hiervoor de eerste stap. Zij gaan met deze groep burgers, aan de hand van de eigen kracht pyramide, vaststellen hoe en in welke mate de belemmeringen die zij nu ervaren in hun leven zelfstandig kunnen oplossen. Dit levert inzicht in de mogelijkheden en onmogelijkheden van de huidige groep burgers om de huidige begeleiding op een andere wijze te kunnen invullen. De aanname(ambitie) is dat van deze groep burgers een aanzienlijke groep via de inzet van algemene voorzieningen (zoals het dagelijks kunnen bezoeken van een dorpshuis), het versterken van hun eigen netwerk, de inzet van participatie bij en met werkgevers, van de sportverenigingen etc. in hun behoefte aan begeleiding en ondersteuning voorzien kunnen worden. Voor de overige burgers die onvoldoende via de inzet van de algemene voorzieningen ondersteund kunnen worden, biedt de gemeente een maatwerkoplossing. Het streven van de gemeente is om voor deze groep het maatwerk zoveel mogelijk via groepsbegeleiding aan te bieden. Individuele begeleiding zal gericht en met een duidelijke structuur aangeboden worden waar dat echt nodig is en resultaat kan bieden. Een dergelijke uitwerking en berekening zal de gemeente komend jaar moeten gaan maken. De route hierbij is:
42
1. In gesprek met de burgers die nu een indicatie voor begeleiding hebben. Het wijkteam/dorpsteam lijkt hiervoor een geschikt middel om vast te stellen wat de behoeften zijn vanuit de huidige groep en in hoeverre dit opgevangen kan worden met algemene voorzieningen. Dit moet voor 1 januari gerealiseerd zijn om de huidige groep burgers met een indicatie voor te bereiden op de veranderingen waar zij vanaf 2015 mee te maken krijgen. 2. Vaststellen van het aanbod wat via de algemene voorzieningen geleverd kan worden en afspraken maken met organisaties en vrijwilligers om deze voorzieningen aan te passen aan de vraag van de burgers die nu begeleiding ontvangen. Vervolgens de financiële middelen vaststellen voor deze voorzieningen. De middelenverdeling vindt plaats op basis van populatiekenmerken van de burgers die wonen in de wijken/kernen. 3. Vaststellen resterend budget voor de maatwerkvoorzieningen en contracteren van de aanbieders van deze maatwerkvoorzieningen. De middelenverdeling van dit resterend budget vindt plaats op basis van prestatiebekostiging. Dit kan bijvoorbeeld op de wijze zoals de gemeente Breda dit heeft geregeld. Breda gaat uit van één tarief voor de mogelijke vormen van begeleiding zoals beschreven19. Belonen van gezondheidsuitkomsten De algemene voorzieningen en de maatwerkoplossingen worden respectievelijk via populatiebekostiging en prestatiebekostiging gefinancierd. Een derde manier van financiering is via uitkomstbekostiging. Het beschikbare budget hiervoor is afhankelijk van het budget wat de gemeente hiervoor beschikbaar wil stellen in overleg met de verzekeraar en de outcome-indicatoren die vastgesteld worden. Enkele voorbeelden van outcome-indicatoren die binnen de gemeente gehanteerd kunnen worden zijn:
19
Aantal inwoners dat mantelzorg verleent en ontvangt neemt toe Aantal inwoners dat aangeeft dat de mate van zelfstandigheid is toegenomen De draagkracht van de mantelzorgers neemt toe Aantal eenzame kwetsbare burgers neemt af
Zie hiervoor: www.breda.nl/system/files/artikelen/20140224_overeenkomst_maatwerkvoorziening_begeleiding.pdf
43
Verantwoording en outcome monitor: hybride We zoeken samen naar de mogelijkheid om slim zorg en ondersteuning aan te bieden waardoor de kosten voor registratie en verantwoording ‘verdeeld’ kunnen worden over de aanbiedende en regisserende partijen. Hiermee willen we onder andere afwenteling van de (negatieve) consequenties op elkaar voorkomen. We weten samen immers al te goed dat de effecten van een goed zorgaanbod van gemeenten doorwerken op het zorgaanbod van de zorgverzekeraar en vice versa. Het beheersen van het waterbed effect helpt alle partijen.
Het kunnen monitoren van inzet en gebruik van middelen is natuurlijk een noodzaak. Gezocht hebben we naar een zo regelarm mogelijke insteek die het meeste recht doet aan de professionele ruimte die we aan de WMO-deskundige en de Wijkverpleegkundige willen geven als ook aan de flexibiliteit waarmee cliënten kunnen worden geholpen. Door te kiezen voor een eenvoudig productomschrijving , een prijs per maand/per cliënt is de administratieve last minimaal, de flexibiliteit maximaal. Er is in de contractering tussen gemeente en aanbieder de mogelijkheid om daar bovenop specifieke afspraken te maken voor een specifiek product en/of groep cliënten. Outcomemonitor In 2013 is de nota Lokaal gezondheidsbeleid gemeente 2013-2016 vastgesteld. Deze nota geeft zicht op de gezondheid van onze inwoners. Daarnaast geeft het zicht op diverse voorgenomen maatregelen om de gezondheid van de inwoners te bevorderen. Daarbij gaat het soms om maatregelen met een preventieve werking ten aanzien van het gebruik van WMO-voorzieningen, soms vooral gericht op terugdringen van gebruik van de duurdere voorzieningen in WMO of Zorgverzekeringswet. Denk hierbij aan zaken als jeugdgezondheidszorg, het bevorderen van een gezonde leefstijl (bestrijden van overgewicht, drankmisbruik en drugsverslaving) en ouderengezondheidszorg (valpreventie, omgaan met dementie, voorkomen van eenzaamheid). Uit deze nota blijkt dat er ongeveer 450 inwoners van de gemeente te kampen hebben met dementie. Dat aantal zal in de komende 15 jaar verdubbelen. Schatting is dat het aantal personen met dementie zal oplopen naar een op de 57 Nederlanders. In dat verband is het van belang om vormen van opvang te beschouwen. Gezamenlijke speerpunten van beleid? Wanneer de speerpunten van beleid tussen gemeente en verzekeraar overeenkomen is het logisch dat er vanuit en tussen beide financiers afspraken gemaakt worden om de gewenste prikkels te versterken. Wordt er bijvoorbeeld door gemeente en verzekeraar samen geïnvesteerd in de ondersteuning van dementerenden, dan zal bij succesvol en aantoonbaar uitstellen van intramuraal opname het dorp daarvoor beloond kunnen worden door een bonus op de middelen. Outcome indicatoren bepaal je samen en op basis van populatiekenmerken. Voorbeelden in onderstaand quadrant voor onze gemeente.
44
indicator
veld
bron
Aantal inwoners dat mantelzorg verleent en ontvangt
Samenredzaamheid, sociale cohesie kern
jaarlijkse GGD monitor
Aantal inwoners dat de dingen kan doen die ze willen doen
Zelfredzaamheid
Jaarlijkse GGD monitor
Aantal kwetsbaren dat zich eenzaam en/of zeer eenzaam voelt
Participatiemogelijkheden
jaarlijkse GGD monitor
Wachttijd voor bijzondere vormen van huisvesting
Passende woonomgeving
Landelijk Woonwensenonderzoek
Ontwikkelen van een monitor op outcome In de gemeente en in de regio is de afgelopen anderhalf jaar geëxperimenteerd met de nieuwe werkwijzen. De experimenten zijn gevolgd en beschreven in de monitor in het programma. In toenemende mate is zicht ontstaan op en de behoefte aan het meetbaar maken van de resulaten. In het monitoringproces van de experimenten komen indicaties naar voren van de resultaten die kunnen worden behaald:
bij het stroomlijnen van de werkprocessen (minder overhead/systeemkosten) bij het verminderen van het beroep op (professionele) ondersteuning (op cliëntniveau)
De mate waarin die indicaties ‘hard’ zullen zijn, is onzeker. Dat is namelijk afhankelijk van de mate waarin – vanuit de experimenten/gemeenten – de nieuwe werkprocessen uitkristalliseren en de nieuwe werkwijzen rond cliënten tot concrete andere oplossingen leiden. Vooralsnog blijven de dossiers die hierbij in het kader van de monitor worden bestudeerd te veel op een beschrijvend, kwalitatief niveau steken en blijkt het lastig om – gegeven een oplossing – het alternatief (op basis van de andere werkwijze) zodanig scherp te stellen dat daarmee een kwantificering mogelijk is. Op basis van een verkenning in de regio door het experimentenprogramma, is de indruk dat er vanuit de gemeenten behoefte is aan ondersteuning bij het proces om de vermindering van het beroep op ondersteuning in beeld te brengen en te kwantificeren. Concreet is in Breda, Oosterhout en Roosendaal het idee uitgesproken om dit met een beperkt aantal cases te gaan uitwerken. Aansluitend is er vanuit gemeenten (en aanbieders) een behoefte aan houvast voor een kwantitatieve invulling rond de verantwoording na de transitie. Daarbij is inzicht gewenst in volume, klantperspectief en meer algemeen: ‘outcome’. De insteek hierbij is om door een slimme combinatie van landelijke bronnen en lokale gegevens een instrument te ontwikkelen dat het voor de gemeenten in de regio mogelijk maakt om de resultaten in de tijd te volgen en onderling (met elkaar) te vergelijken (benchmark). 45
Om te komen tot een dergelijk instrument moet nog wel het nodige worden scherpgesteld: welke volumes, welke outcome, welke aspecten van klantenperspectief? Redenerend vanuit het M&S toetsingskader dat in de regio wordt omarmd, is er echter al wel richting en kan die exercitie beperkt blijven en tot een concreet resultaat leiden dat vermoedelijk ook elders in het land van nut kan zijn. In onze gemeente kiezen we voor de ontwikkeling van de monitor ervoor aan te sluiten bij de regionale ontwikkeling. Die biedt de meeste kans op een goed instrument die aansluiting weet te maken op landelijke bronnen, (sub)regionale afspraken tussen gemeenten en met de verzekeraar en de inbreng van de lokale omgeving in die afspraken. Door te kunnen vergelijken in de regio tussen aanpak en keuzes geeft het tevens een instrument om kritisch ons beleid te volgen t.o.v. de andere gemeenten. Op dit moment is dit een belangrijk punt van aandacht in ons regionale samenwerking tbv de transitie.
De transitie- en transformatie agenda Het vormgeven aan de transitie beoogd de overheveling van middelen per 1-1-2015 en de nieuwe verantwoordelijkheden van de diverse partijen daarin te organiseren. De transformatieagenda behelst de vernieuwing en ontwikkeling van zorg en welzijn in de nieuwe constellatie als gevolg van de transitie. Gemeenschappelijke elementen in de transities zijn:
noodzaak van inhoudelijke vernieuwing, de transformatie versterking van de eigen kracht en zelfredzaamheid (kosten)effectiever, lagere kosten zonder schotten, werkend vanuit integrale benadering: één gezin, één plan over alle domeinen heen minder bureaucratie, terugdringen administratieve lasten: regelarm
Toegewerkt wordt naar een stelsel dat verbindt, zich stelselmatig verbetert en niet versnippert. Van belang zijn: realiseren van continuïteit van zorg In de voorbereiding naar dit nieuwe stelsel is de continuïteit van zorg en ondersteuning een belangrijk uitgangspunt. Een bijzonder aandachtspunt hierbinnen zijn de overgangsrechten van bestaande cliënten, die van het ene naar het andere systeem meeverhuizen. Er moet onder meer geregeld worden dat huidige aanbieders zodanig hun werkzaamheden kunnen voortzetten dat zij niet in hun voortbestaan worden bedreigd zodat tenminste een overgangstermijn kan ontstaan van oud naar nieuw (tenminste een jaar na 2015). Frictiekosten worden zoveel als mogelijk voorkomen en cliënten worden niet de dupe van overheveling van taken en middelen. op lokaal niveau diverse expertises borgen Het ondersteuningsplan kan aan kwaliteit winnen wanneer professionals betrokken worden met specialistische kennis wanneer dat nodig is. Het gaat daarbij om professionals die niet in meest directe netwerken participeren maar in kringen eromheen. Gedacht wordt aan expertise over bijvoorbeeld zorg voor personen met een lichamelijk of verstandelijk beperking, expertise rond dementie en/of expertise op GGZ vraagstukken etc. 46
reservering van kosten Het macro budget is het uitgangpunt. Daarnaast wordt een aantal kosten gereserveerd. Daarbij wordt gedacht aan beheerskosten voor het systeem, kosten voor toegang en verantwoording. In de kosten voor zorg en ondersteuning wordt een onderscheid gemaakt tussen kosten van algemene voorzieningen (vrij toegankelijk, onderdeel van de infrastructuur van de wijk of dorp) en maatwerkvoorzieningen. Ten aanzien van de maatwerkvoorzieningen wordt afgesproken dat het duo als spil (wijkverpleegkundige en WMO deskundige) van het sociale wijknetwerk samen op basis van het ondersteuningsplan de indicatie dan wel de toegang kunnen geven tot maatwerkvoorzieningen. samenhangende keuzes in inkoop en contractering Om domeinen met elkaar te kunnen verbinden en het totale spectrum aan mogelijkheden voor cliënten toegankelijk te maken is het van belang dat de financiers hun beleidskeuzes afstemmen en gezamenlijke randvoorwaarden mogelijk maken. Onderliggend is één systeem van bekostiging nodig, dat hybride is ingericht vanuit een combinatie van populatie- en prestatiegerichte bekostiging, zoveel als mogelijk over de domeinen heen en opgebouwd vanuit dezelfde grondslagen. Daarnaast heeft de gemeente te maken met een nieuwe rol in een netwerk dat meer integraal moet gaan functioneren; er is meer samenhang en samenwerking nodig tussen aanbieders van zorg en welzijn. Dat betekent bouwen aan relaties en smeden van nieuwe verbindingen. Een langere termijndoelstelling. Een keuze voor relationele vormen van aanbesteding waarin met elkaar gewerkt wordt naar resultaten past daarin. En vormt onderdeel van de transformatie agenda. Onderliggend is ook één systeem van verantwoording noodzakelijk, waarmee gestuurd kan worden op (betere) prestaties en resultaten in een wijk of dorp. Hier kan een regionale benchmark helpen om de gezondheidsresultaten bijvoorbeeld per inwoner per tijdsperiode te kunnen vergelijken. Een systeem gebaseerd niet op eindeloze controle en beheersing met verdere bureaucratie maar op high trust-high penalty. Dit systeem van verantwoording kan gekoppeld zijn aan een systeem van declaratie zodat eenmalige registratie ook over domeinen heen kan volstaan. zoveel als mogelijk transformeren in de gewenste richting De transitie agenda sluit aan op de transformatie agenda. Het is van belang dat er keuzes gemaakt worden in de transitie die stroken met de gewenste richting op de langere termijn. Verbinding regionaal, subregionaal en lokaal beleid versterkt Het maken van verbinding binnen de regio op allerlei niveau is In bijgaand overzicht geven we zicht op de diverse overlegtafels die de komende maanden nodig zijn en de agendapunten die we op dit moment voorzien. Er is sprake van drie ‘tafels’ die in feite gevormd zouden moeten worden. De tafels voeden en versterken elkaar. Tevens kan het tot versnelling leiden. Een korte toelichting per tafel: 1. Gezamenlijke Inkoop door regiogemeenten en CZ/VGZ In dit overleg komt de samenwerking tot stand tussen de financiers, de gemeente en de verzekeraar. De agenda is voor de korte termijn, 1 januari 2015 transitie organiseren en levert tevens input voor de langere termijn agenda: de transformatie. Hierop zijn samenwerkings- en ontwikkelafspraken te maken. 47
2. Afspraken op regionale schaal en evt. contractering De verzekeraar koopt regionaal in, de voorzieningen zullen deels regionaal worden georganiseerd in verband met noodzakelijke schaal grootte en de verantwoordingslasten zijn terug te dringen door regionaal te organiseren en te meten. Hoe gaan we dit doen met elkaar? Kunnen we komen tot een werkbare structuur? En welke ambities hebben we dan om te komen tot innovaties?
3. Subregionale afspraken en contractering Dit subregionale niveau is in feite al in alle subregio’s ingericht en van start met het vorm geven aan de inkoop van maatwerk door middel van een bestuurlijke aanbesteding. Door op dit niveau samen regelarm in te richten en te organiseren kun je scherpte geven aan ook de regionale schaal. Gaandeweg zal duidelijk worden welke zaken subregionaal en welke zaken regionaal opgepakt zouden moeten worden. De wisselwerking goed tot stand laten komen zal beide ontwikkeling helpen focus en koers te zetten.
48
In schematisch overzicht
Inkoopkader
Deelnemers
Aanleiding
Deelonderwerpen
Specifiek
CZ, VGZ, Breda (18 gemeenten)
Gezamenlijk kader t.b.v. inkoop en sturing
- Bekostiging/tariefstelling - Verantwoording
Maatwerk Maatwerk
- Verbindingsafspraak Sociaal en verzekerd domein in toegangsrol, inzetbepaling en financiering
Inzet wijkverpleegkundige/WMO in toegang/inzet
- High Trust, High Penalty
- Gezondheidsmonitor, evt. aangevuld met indicatoren op sociale index/veiligheid/woonindex etc.
TVB in kwaliteit, toegang en inzet formuleren/penalty
Gezondheidsresultaten CZ en indicatoren gemeenten
Gezamenlijk opbrengsten inzetten
- Shared Revenue - Speerpunten beleid
Regionale afspraken
Regio (18 gemeenten) en aanbieders, CZ
Regievraagstuk
Inrichting governance LT
Regionale tafel
Zorginfrastructuur
Regionale voorzieningen
Indiv. maatwerk, infrastructuur, beschikbaarheidstelling vervoer, specialistisch, domotica e.d.
Kwaliteit, MKB Innovatie
- Maatschappelijk Effecten samen formuleren - (Zingevings)Monitor
Innovatie stimulering Speerpunten /transformatieagenda
Subregionale en lokale afspraken
Subregionale gemeenten en aanbieders
SWK ovk, spelregels
Overlegtafel, besluitvormingsafspraken,
Sub./lokaal tariefstelling
Alg. voorzieningenniveau en organisatie Subsidie Maatwerk Gebied-specifieke onderwerpen
Invulling met subregionaal/lokale parameters Subregionale, Lokale parameters Omvang, voorzieningenniveau Volume Individueel en niet-indiv. toerekenbaar
Populatie metingen en resultaten op regionaal niveau WLZ CAPACITEIT – (spec.) woonvoorraad Regionale resultaten Woningvoorraad, arbeidsmarkt, zicht op democratische legitimatie , democratische legitimering bijv. in stand houding voorzieningenniveau, afbouw dubbele voorzieningen WLZ CAPACITEIT woonvoorraad Bijv. mate van integratie Zorg en Sociaal infrastructuur Beschikbaarheid, bereikbaarheid, voorzieningenniveau Sub-regionale of lokale resultaten
49
Bijlage 1 Gebruik van voorzieningen Gebruik regelingen zorg en welzijn per huishouden Kern 3
Kern 2
inwonersaantallen 4.065 1.715 aantal 1.745 715 huishoudens gebruik Wmo huishoudelijke verzorging gebruik AWBZ persoonlijke verzorging gebruik AWBZ verpleging gebruik AWBZ individuele begeleiding gebruik AWBZ groepsbegeleiding indicatie AWBZ persoonlijke verzorging indicatie AWBZ verpleging indicatie AWBZ individuele begeleiding indicatie AWBZ groepsbegeleiding indicatie AWBZ behandeling Indicatie AWBZ kort verblijf Indicatie AWBZ zorg met verblijf bron: stapelingsmonitor, waar staat je gemeente
Kern Dorp 6
2.190 855
Kern Dorp 4 11.875 4.985
Kern Dorp 5
6.290 2.755
Kern 1
Totaal in gemeente 525 215
26.660 11.270 400
460
165 105
175 530
170 150
195 65 30 660
50
Gebruik regelingen jeugdzorg per huishouden Kern Dorp 3
Kern Dorp 2
Kern Dorp 6
Kern Dorp 4
inwonersaantallen 4.065 1.715 2.190 11.875 aantal huishoudens 1.745 715 855 4.985 jeugdzorg onder toezichtstelling jeugdzorg voogdij Jeugdzorg reclassering ambulante jeugdzorg jeugdzorg dagbehandeling residentiële jeugdzorg jeugdzorg pleegzorg speciaal onderwijs bemoeizorg obv verstoord sociaal gedrag bemoeizorg obv opvoedingsproblemen en/of ontwikkelingsachterstand bemoeizorg obv lichamelijke problemen bron: combinatie stapelingsmonitor(cijfers uit 2013) en GGD monitor (cijfers uit 2009)
Kern Dorp 5
Kern 1
6.290 2.755
Totaal in gemeente 525 215
26.660 11.270 20 10 15 50 10 15 185 11
3
2
Gebruik regelingen arbeidsparticitatie en inkomensondersteuning per huishouden Kern Dorp 3
Kern Dorp 2
inwonersaantallen 4.065 1.715 aantal 1.745 715 huishoudens WAO WIA WAZ Wajong WW WWIB bijzondere bijstand ziektewet aftrek bijzondere ziektekosten bron: stapelingsmonitor, waar staat je gemeente
Kern Dorp 6
2.190 855
Kern Dorp 4 11.875 4.985
Kern Dorp 5
6.290 2.755
Kern 1
Totaal in gemeente 525 215
26.660 11.270 565 160 60 335 735 175 145 240 1.580
51
Bijlage 2 Gezondheidsindicatoren
West Brabant Aantallen waarvan in onze gemeente Zelfredzaam kan de dingen doen die men zou willen doen, ook al is de gezondheid misschien niet optimaal kwetsbaar Lichamelijke gezondheid heeft chronische ziekte (bv hoge bloeddruk of gewrichtsslijtage) is beperkt in horen, zien of bewegen heeft gehoorprobleem heeft gezichtsbeperking heeft mobiliteitsprobleem is beperkt in zijn/haar bezigheden door de lichamelijke gezondheid is beperkt in één of meer huishoudelijke activiteiten: zij kunnen deze wel uitvoeren, maar met enige of veel moeite is beperkt in één of meer dagelijkse activiteiten Geestelijke gezondheid psychisch gezond matig of hoog risico op het krijgen van een angststoornis of depressie in bepaalde mate eenzaam Omgeving en veiligheid voelt zich ’s avonds of ’snachts wel eens onveilig voelt zich overdag wel eens onveilig heeft zijn/haar uitgaansgedrag gewijzigd om te voorkomen dat men slachtoffer wordt van een misdrijf Maatschappelijke participatie meer mensen verrichten onbetaald vrijwilligerswerk en participeren op deze manier in toenemende mate in de samenleving ontevreden over de betrokkenheid in de buurt (sociale cohesie) Mantelzorg geven geeft mantelzorg (iemand die onbetaalde zorg verleent van minstens drie maanden of minstens acht uur per week twee keer zoveel volwassen vrouwen dan volwassen mannen zijn mantelzorger
inwoners
ouderen (65 plussers) 680.000 26.600
400.000 5.520
93 %
80 % 33 %
30 %
75 % 31 % 8% 10 % 25 % 25 % 27 % 15 %
82 % 37 % (lager dan landelijk gemiddelde) 36 %
79 % 42 % (hoger dan landelijke gemiddelde) 50 %
20 %
22 %
8%
11 %
17 %
Van 22 naar 26 %
idem
50 %
idem
12 % (lager dan landelijke gemiddelde)
idem
52
hoogste percentage mantelzorgers onder de 55 t/m 64 jarigen zwaar belaste mantelzorgers onder 75 t/m 84 jarigen Mantelzorg ontvangen ontvangt mantelzorg 19-24 jaar 85 en ouder geeft aan dat er geen hulp beschikbaar is van uit de eigen omgeving wanneer die behoefte er nu of in de toekomst is vanwege de gezondheid 65-74 jaar 75-84 jaar 85 en ouder Zorg en hulp heeft contact gehad met de huisarts de afgelopen twee maanden 85 en ouder geeft aan behoefte te hebben aan meer hulp in verband met de gezondheid Wmo en welzijnsvoorzieningen is ondersteund bij het geven van mantelzorg heeft gebruik gemaakt van opgroei- en opvoedingsondersteuning voor ouders met kinderen heeft gebruik gemaakt van dagopvang, dagverzorging of dagbehandeling weet waar men terecht kan in de gemeente voor vragen en informatie over WMOvoorzieningen wil informatie over een of meer Wmo voorzieningen, maar weet niet waar deze te verkrijgen is maakt wel eens gebruik van één of meer welzijnsvoorzieningen, het meest van hulp bij administratieve of financiële activiteiten, recreatieve of culturele activiteiten en een algemene gezondheidscheck
16 % 3% 0,8 %
12 % 47%
15 % 27 % 30 %
36 %
50 % 68 % 6%
2%
idem
4% 2% 38 %
50 %
9%
23 %
35 %
bron: GGD West Brabant, cijfers uit 2012 over heel West Brabant
bron: agenda voor een gezonde samenleving, GGD West Brabant, 2012
53
Ouderen die momenteel mantelzorg geven per gemeente:
Ouderen die eenzaam zijn (lichtblauw eenzaam, donkerblauw (zeer) ernstig eenzaam) per gemeente
bron: agenda voor een gezonde samenleving, GGD West Brabant, 2012
54
Bijlage 3 Voorbeelden van burgerinitiatieven in de diverse kernen Dorp 2: Drenkelingenkerkhofje In Dorp 2 hebben bewoners het kerkhofje herbouwd en hebben de leerlingen van basisschool de Schittering dit geadopteerd. Het groen rond het kerkhofje wordt door bewoners onderhouden. Onderhoud en beheer hertenkamp In Dorp 2 hebben bewoners in samenwerking met Dorp 2 Voor Mekaar het beheer en onderhoud van het hertenkamp overgenomen van de gemeente.
Dorp 6 Starterwoningen: op initiatief van een starter/ lid dorpsraad Dorp 6 worden er in samenwerking met starters, de dorpsraad, Volksbelang en gemeente starterwoningen gebouwd aan de -weg. Structureel zwerfvuil ruimen De woonvoorziening gehandicapten in Dorp 6 wilde hun bewoners een zinvolle dagbesteding geven en hebben contact opgenomen met de gemeente. Hieruit is het structureel prikken van zwerfvuil op het plein en Rondom de Toren ontstaan. Vliegende Brigades Op initiatief van Samen Actief Dorp 4 is in 2009 in samenwerking met gemeente en politie gestart met een Vliegende Brigade naar aanleiding van de woninginbraken. In de dorpen Dorp 4, Dorp 5, Dorp 3 en Dorp 6 is er een Vliegende Brigade. Dit is een groep bewoners die de extra ogen en oren zijn in de dorpen. Zij letten op verdachte personen, situaties en voertuigen. In samenwerking met de bewonersgroepen, Vliegende Brigades, gemeente en politie vinden regelmatig preventieve acties plaats. Zowel de coördinator Dorpsgericht werken als de ambtenaar Openbare Orde en Veiligheid als de wijkagent zijn hier actief bij betrokken. Visie Dorp 6 De dorpsraad Dorp 6 is actief betrokken bij de toekomstvisie ‘Vitaal Dorp 6’. Onderhoud en beheer volkstuinen De gemeente ziet voor zichzelf in het kader van de kerntakendiscussie geen rol meer weggelegd bij het onderhoud en de uitgifte van de volkstuinen. Het onderhoud van de volkstuinen in Dorp 6 wordt gedaan door de volkstuinders. De dorpsraad Dorp 6 neemt de organisatie en administratie op zich en de stichting vervult hiermee de rol van huurder van het complex.
55
Dorp 4 Schouw glastuinbouwgebied Dorp 4 Op verzoek van de ondernemers in het glastuinbouwgebied in Dorp 4 heeft in samenwerking met de gemeente, politie, Samen Actief Dorp 4 en ondernemers een schouw plaats gevonden. Met deze schouw is een aantal knelpunten in beeld gebracht. Daar waar mogelijk is hierop actie ondernomen. Opening buitenruimte project Langstaat In samenwerking met Stichting Welzijn en de GGD heeft het Dorpsgericht werken de opening van de buitenruimte van het project -straat georganiseerd. Hierbij heeft ook nauwe samenwerking plaatsgevonden met de basisschool, Welzijn, Gehandicaptenzorg en de Dagmarkt. Toegankelijkheid winkelstraat Dorp 4 In Dorp 4 is in samenwerking met WWZ en Samen Actief Dorp 4 een project vanwege de slechte toegankelijkheid van de winkelstraat voor mensen met scootmobiel, rolstoel, rollator en kinderwagen. Leerlingen van het college, hebben meegedacht om oplossingen/ verbeteringen te bedenken. Buddydienst In Dorp 4 is in samenwerking met Samen Actief Dorp 4, een aantal bewoners en gemeente een buddydienst opgezet. Bij dit project willen ouderen een steuntje in de rug vormen voor jongeren die dat nodig hebben.
Dorp 1 Visie dorp 1 In dorp 1 is in samenwerking met bewoners, de bewonersgroep Hart voor dorp 1, ondernemers, gemeente en een stedenbouwkundig bureau een visie opgesteld voor het dorp 1 de oude haven. Griendje In dorp 1 is op initiatief van één van de bewoners in samenwerking met Hart voor dorp 1 een griendje gemaakt bij de binnenkomst van dorp 1, aan de kant van de polder. Het wordt onderhouden door de bewoners, die hiervoor zelf een groep bij elkaar hebben gebracht. Bloemenrand veldje Hart Voor dorp 1 heeft in samenwerking met de Agrarische Natuur Vereniging en in overleg met de gemeente op het veldje een bloemenrand gemaakt. Zij onderhouden dit stukje groen zelf. Klok In dorp 1 wordt de klok in de straat beheerd en onderhouden door de bewoners.
56
Dorp 3 Burendag Het bewonersplatform Dorp 3 heeft in samenwerking met de Ganshoek in 2011 een burendag georganiseerd. Hierbij was ook de jeugdbrandweer aanwezig. Scootmobielschouw In Dorp 4 en Dorp 3 is in samenwerking met WWZ (wonen, welzijn en zorg), de bewonersgroep en bewoners met scootmobiel, een scootmobielschouw gehouden. Met deze schouw hebben we de knelpunten voor mensen met een scootmobiel, rollator, rolstoel en kinderwagen in beeld gebracht. Deze punten zijn doorgegeven aan Openbare werken met het verzoek deze mee te nemen op het moment dat er werkzaamheden uitgevoerd zullen worden. Adoptietieproject Liniecrosser Op initiatief van een bewoner is in Dorp 3 in samenwerking met het bewonersplatform Dorp 3, de basisscholen, de Heemkundekring, Cultuurspot en de gemeente een project en herdenking rondom het monument georganiseerd. Dit project en herdenking zullen jaarlijks herhaald worden.
Dorp 5 Onderhoud en beheer zandbakken Het is de intentie om de zandbakken, die vanwege de bezuiniging weg zouden moeten, in Dorp 4 en Dorp 5 onderhouden gaan worden door bewoners, in overleg met de bewonersgroepen en gemeente. Hierover worden op dit moment afspraken gemaakt
Initiatieven vanuit de gemeente Krant Dorpsgericht werken De krant Dorpsgericht werken verschijnt jaarlijks en wordt in samenwerking met de bewonersgroepen, gemeente en samenwerkingpartners gemaakt. Via deze krant kunnen de bewonersgroepen aan hun achterban vertellen wie ze zijn en waar ze mee bezig zijn. Daarnaast worden er in de krant ook allerlei initiatieven geplaatst om bewoners te informeren. Buurtbemiddeling Vanaf 2011 is in samenwerking met gemeente, woningstichtingen, politie en Welzijn een pilot gestart met Buurtbemiddeling. Hierbij bemiddelen vrijwilligers onder begeleiding van Welzijn bij burenconflicten. Zowel in de interne organisatie als bij de samenwerkingspartners was en is hier een breed draagvlak voor. Het initiatief wordt intern gecoördineerd door de coördinator Dorpsgericht werken samen met een juridisch medewerker van de afdeling Bestuur en Management Ondersteuning.
57
