No title

Het OIVO is het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de volgende Verbruikersorganisaties: Algemeen Belgisch Vakverbond A.B.V.V.: www.abvv.be Uitgever .......................................................... Catie Thorburn Internationaal coördinator . ............................. Sylvie Huysmans Productiecoördinator....................................... Stéphanie Racette Nationaal coördinator...................................... Sylvie Huysmans Vormgeving en opmaak................................... Dominique Chasseur, Myriam Lequenne, Yannick Muller Redactie.......................................................... Helen Jones, Marc Vandercammen Stichting Generation Europe Sint Pietersesteenweg 123 B-1040 Brussel, België E-mail: [email protected] http://www.generation-europe.org (bestellingen) http://www.generation-europe.eu.com (forums, onderzoek, vragenlijst) Projectpartner in België OIVO, Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties Paapsemlaan 20, 1070 Brussel Tel: 02/547.06.11 Fax: 02/547.06.01 Contactpersoon: Bram De Saedeleer E-mail: [email protected] Website: http://www.oivo.be

Vertalers voor alle edities Carmen Ardelean, Adam Amborski, Silvia Durán-García, Liga Ezera, Eili Heinmets, Jon Helmerson, Jacob Hestoy, Ifigenia Kastanara, Monika Kavalir, Jan Kroupa, Marine Lefebvre, Lina Perkauskyte, Violetta Polese, Emilia Raunio, Maria José Santos, Simona Spassova, Veronika Vajdova, Edit Virag, Valesca Vos, Alix Wurdak. Dankwoord Deze uitgave is tot stand gekomen dankzij de hulp en het advies van de Stichting Generation Europe en de nationale coördinators. Wij danken graag alle personen en organisaties die hebben bijgedragen aan de samenstelling van deze agenda en in het bijzonder onze nationale partner, het OIVO. De informatie in deze uitgave is met grote zorg en zo nauwkeurig mogelijk samengesteld op basis van actuele gegevens op het moment van drukken. De uitgever aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor onjuiste of onvolledige informatie. Niet alle meningen in deze uitgave zijn die van de uitgever. De Europese Commissie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van websites waar naar verwezen wordt, behalve voor hun eigen websites. Websites van derden zijn slechts ter illustratie vermeld, vormen geen volledige lijst en houden geen speciale aanbeveling in.

De directoraten-generaal voor Gezondheid, Consumentenbescherming, Milieu, Communicatie en Onderzoek van de Europese Commissie bieden je met genoegen de Agenda Europa aan. Jouw school heeft de agenda voor jou aangevraagd, dus we hopen dat je de agenda op school en thuis met plezier zult gebruiken. http://europa.eu/

Algemeen Christelijk Vakverbond A.C.V.: www.acv-csc.be Christelijke Mutualiteit http://www.cm.be Federatie der Belgische Coöperaties www.febecoop.be Gezinsbond www.gezinsbond.be Kristelijke Arbeidersvrouwenbeweging K.A.V.: www.kav.be Kristelijke Werknemersbeweging K.W.B.: www.kwb.be Nationaal Verbond voor Socialistische Mutualiteiten www.socmut.be Socialistische Vooruitziende Vrouwen VIVA: www.viva-svv.be Verbruikersateljee www.verbruikersateljee.be Vereniging der Coöperatieve Apotheken van België www.ophaco.org Verbruikersorganisatie die niet lid van het OIVO is: Test-Aankoop: www.test-aankoop.be

Druk: Drukkerij Lannoo, België

© Europese Gemeenschappen, 2007.

Algemene Centrale van Liberale Vakbonden van België A.C.L.V.B.: www.aclvb.be

www.climatechange.eu.com

Agenda Europa Familienaam

Voornamen

Geboortedatum

Adres

Land

Telefoonnummer

GSM nummer

E-mail adres

Naam van de school

Adres

Klas

Klastitularis

Te waarschuwen in geval van nood

Telefoonnummer

De Europese Unie

Inhoud

Voorwoord van Commissaris Kuneva

De Europese Unie Voorwoord van Commissaris Kuneva................................................................. 3 EU Tijdslijn...........................................................................................................4 Wat is de Europese Unie?................................................................................... 7 Hoe wetten tot stand komen: de batterijenrichtlijn............................................. 10 EU-landenprofielen............................................................................................ 12

Ik ben zeer trots dat ik de verantwoordelijkheid heb gekregen voor een beleidsdomein dat een grote impact heeft op het leven, de gezondheid en de economische belangen van miljoenen jongeren in de 27 landen die nu deel uitmaken van de Europese Unie.

De Consument en Veiligheid Alles draait om geld........................................................................................... 18 Reclame............................................................................................................26 Wat is een merk?............................................................................................... 30 Weet je weg op het web.................................................................................... 33 Identiteitsdiefstal................................................................................................ 38 Online gamen: meer dan een spel!................................................................... 39 Een klacht indienen........................................................................................... 40 Europese Consumenten Centra........................................................................ 42 Hoe vermijd je een sportongeval?..................................................................... 43 Kleine plaatjes met een grote betekenis........................................................... 44

Ik weet dat jullie nu meer keuzes hebben en moeilijkere beslissingen moeten nemen dan ooit tevoren en dat jullie een actievere rol willen spelen in de vorming van Europa’s toekomst. Een van mijn prioriteiten is dan ook om jonge consumenten in staat te stellen geïnformeerde en weloverwogen beslissingen te nemen. Mijn belangrijkste doel is ervoor te zorgen dat alle burgers in de Europese Unie dezelfde consumentenrechten hebben, ongeacht waar ze willen leven, eten, kopen, reizen of studeren.

De Consument en Gezondheid Wat staat er op een etiket?................................................................................ 46 Jezelf beschermen in de zon............................................................................. 48 Roken… de feiten.............................................................................................. 50 Alcohol...............................................................................................................52 Seksueel overdraagbare aandoeningen........................................................... 54 Zwaarlijvigheid – een modern probleem met grote gevolgen............................ 56 Groenten en fruit: Kies voor lokaal en seizoensgebonden!............................... 59 Milieu Voorwoord van Commissaris Dimas................................................................. 60 Het milieu nu en in de toekomst beschermen................................................... 61 Klimaatverandering........................................................................................... 64 Onze energie raakt op....................................................................................... 72 Water – een kostbare natuurlijke hulpbron........................................................ 74 Frisse lucht?...................................................................................................... 78 De bedreiging voor onze natuur........................................................................ 81 Schadelijke chemicaliën.................................................................................... 84 Afgedankte elektr(on)ische apparatuur............................................................. 85 Verminder, gebruik opnieuw, recycleer.............................................................. 86 Onderzoek en Ontwikkeling Onderzoek.........................................................................................................90 Een netwerk voor verkeersveiligheid................................................................. 91 De zon gaat voor niets op................................................................................. 92 De Consument en Verantwoordelijke Consumptie Maatschappelijk verantwoord ondernemen....................................................... 94 Flower power..................................................................................................... 95 Licht reizen........................................................................................................96

In de Europese Unie is het belangrijk om op de hoogte te zijn: je hebt de vrijheid om te kopen wat je wilt, waar je wilt, en je weet dat je dingen kunt terugsturen als je er niet tevreden over bent. De EU heeft wetten om oneerlijke handelaren aan te pakken zodat je niet het slachtoffer wordt van de meest recente vormen van oplichting en om ervoor te zorgen dat bedrijven geen druk uitoefenen op consumenten, omdat dat zeer stresserend kan zijn. Je hebt het recht om veilig voedsel te eten en om te vertrouwen wat er op een etiket staat. De agenda ‘Consumeer wijzer’ biedt praktische tips en ‘knowhow’ zodat je als consument gezonder, veiliger en assertiever kunt worden door gebruik te maken van de rechten die de EU je biedt. De eerste drie edities van onze agenda ‘Consumeer wijzer’ waren een groot succes. Ze hebben ons geholpen om de volgende generatie van de EU te informeren over consumentenrechten, gezondheid, rijkdom en koopkracht. Met de agenda van dit jaar willen we jongeren in de Europese Unie die nu uit 27 landen bestaat, aanmoedigen om nog een stap verder te gaan en keuzes te maken die ook goed zijn voor het milieu. Ik heb besloten om je nauwer te betrekken bij onze toekomstige beleidsvorming door je mening te vragen over een paar belangrijke consumentenkwesties. Ik wil jullie daarom allemaal uitnodigen om deel te nemen aan ons online onderzoek dat gedurende het schooljaar 2007/2008* gelanceerd wordt. Bedankt en veel succes! Meglena Kuneva Europees Commissaris voor Consumentenbescherming Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu/consumers/index_nl.htm

*Zie pagina 49.

De Europese Unie

EU Tijdslijn 2006

1946 In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog is het doel de vrede veilig te stellen tussen de Europese landen die de oorlog gewonnen hebben en de Europese landen die de oorlog verloren hebben.

2004 2002

1950 De Schuman-verklaring. Deze leidt in april 1951 tot het Verdrag van Parijs en de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Zes landen tekenen het verdrag: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en de Bondsrepubliek Duitsland. Binnen de Gemeenschap zijn deze landen gelijkwaardig en ze werken samen via gedeelde instellingen.

2001 1999 1997 1992

1957 België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en West-Duitsland ondertekenen het Verdrag van Rome, waaruit de Europese Economische Gemeenschap (EEG) en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (EGA of Euratom) ontstaan. Er wordt ook een gemeenschappelijke markt opgericht waarbinnen goederen, diensten, kapitaal en mensen vrij kunnen bewegen. 1960 De Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) wordt opgericht door West-Europese landen die niet deel uitmaken van de EEG.

1986

1979 1946

1950

1957

1960

1968

1986 De Europese Akte wordt ondertekend. 1968 Het doel is om voor De douane-unie komt tot stand: alle invoerrechten tussen de 6 1 januari 1993 een landen van de EEG worden afgeschaft. gemeenschappelijke 1979 markt te realiseren. Eerste verkiezing van het Europees Parlement door middel van directe verkiezingen. Het EMS (Europees Monetair Stelsel) wordt ook opgericht. Het helpt om de wisselkoersen te stabiliseren.

1989

Eind 2006 hadden 15 lidstaten de Europese Grondwet bekrachtigd: Oostenrijk, België, Cyprus, Estland, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Slowakije, Slovenië en Spanje. De Franse en Nederlandse bevolking hebben de Grondwet verworpen.

2004 Het Grondwetsverdrag wordt ondertekend. Het ratificatieproces door elke lidstaat begint. 2002 Euro-bankbiljetten en muntstukken worden ingevoerd. De nationale munteenheden verdwijnen.

2001 Ondertekening van het Verdrag van Nice. Hierdoor worden de instellingen verder hervormd en het betekent een versteviging van de grondrechten, de veiligheid en defensie, en de justitiële samenwerking in strafzaken. 1999 De euro, de gemeenschappelijke Europese munt, wordt geïntroduceerd in 11 van de 15 lidstaten als een munteenheid die gebruikt kan worden voor girale betalingen. Het jaar daarna worden dat 12 lidstaten.

1997 Ondertekening van het Verdrag van Amsterdam met als doel om de instellingen van de Unie te hervormen. 1992 Ondertekening van het Verdrag van Maastricht, waardoor de Europese Gemeenschap wordt omgevormd tot de Europese Unie. De lidstaten stellen nieuwe ambitieuze doelstellingen: monetaire eenheid vanaf 1999, Europees burgerschap, nieuwe gezamenlijke beleidsmaatregelen (waaronder een Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid of GBVB) en maatregelen voor de interne veiligheid. 1989 Het ijzeren gordijn valt, waardoor de mogelijkheid voor een herenigd continent ontstaat. Dit leidt tot de eenwording van Duitsland op 3 oktober 1990 en de landen in Midden- en Oost-Europa worden een democratie. Je kunt hier meer over lezen op: http://europa.eu/constitution/index_nl.htm Om deel te nemen aan het debat over de toekomst van Europa: http://europa.eu/debateeurope/index_nl.htm Ga voor meer informatie over de geschiedenis van de EU naar: http://europa.eu/abc/history/index_nl.htm Voor vragen over specifieke aspecten van de Europese Unie: Europe Direct: http://europedirect.europa.eu of bel het gratis nummer 00 800 6 7 8 9 10 11 of ga naar een informatiepunt – het dichtstbijzijnde informatiepunt kun je vinden op website van Europe Direct.

De Europese Unie

Wat is de Europese Unie? Wat nu? De Europese Unie is enorm gegroeid. Niet alleen de omvang, het bevolkingsaantal en de economische macht zijn toegenomen, maar de EU heeft ook steeds meer invloed op ons leven. Door dit succes is de Europese Unie zichtbaarder geworden voor het grote publiek. Mensen vragen zich nu dingen af zoals: • • •

Als de Europese Unie ons op dezelfde manier regeert als nationale overheden, moeten we dan ook geen rechten hebben als “Europese” burger? Hoeveel groter moet de Europese Unie worden? Als de Europese Unie zo’n grote impact heeft op ons leven, dan heeft ze ook invloed op onze samenleving. Maar niet elk land heeft en wil dezelfde soort samenleving en sociaal model. Hoe past dit in het “Europese” ideaal?

Deze en andere vragen worden behandeld in een heel belangrijk debat over de toekomst van Europa. Als Europese burger kan en zou jij eigenlijk ook moeten deelnemen aan dit debat!

Margot Wallström Vice-president van de Europese Commissie, Institutionele Betrekkingen en Communicatiestrategie Wat is de voornaamste prestatie van de Europese Unie in de voorbije 10 jaar? Ik denk dat de grootste prestatie is dat veel oosterse en westerse landen verenigd zijn, dat we een gemeenschappelijke markt hebben en dat er in veel landen één munteenheid is. Dankzij de EU is de kwaliteit van het alledaagse leven van mensen verbeterd. Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor de komende 10 jaar? Ik denk dat de belangrijkste uitdaging is om een echte democratische Europese Unie te creëren waar mensen hun zorgen kunnen uiten. Mensen moeten het gevoel hebben dat ze zeggenschap hebben, dat ze invloed hebben over wat er gebeurt in Europa en dat er naar hen geluisterd wordt. We moeten ook een oplossing vinden voor het integratievraagstuk. We moeten leren om met elkaar te leven. En een van de grootste uitdagingen zal zijn om te leren omgaan met de gevolgen van globalisering.

De Europese Unie is een groep van 27 lidstaten die besloten hebben om hun macht te delen om hun volk veiliger en welvarender te maken. Het regeringssysteem van de EU is uniek in de wereld. Veel dingen die je leest en hoort over de EU gaan over grote kwesties zoals economische concurrentie, maar het werk dat de EU doet, heeft invloed op bijna elk aspect van ons leven. Zo let de EU op de kwaliteit van ons leefmilieu en zorgt ze ervoor dat de consumenten worden beschermd. Leden van de EU kunnen gemakkelijker wonen, reizen, shoppen, werken en studeren in een andere lidstaat. De EU wordt bestuurd door instellingen die gevestigd zijn in Brussel, Straatsburg en Luxemburg. Elke instelling heeft een eigen rol en beslissingen worden genomen door te onderhandelen, compromissen te sluiten en door middel van consensus. Samen zijn ze verantwoordelijk voor veel van de wetten die ons leven bepalen. De belangrijkste instellingen zijn:

Het Europees Parlement Het Parlement is de stem van het volk. Om de vijf jaar kiezen de 27 EU-lidstaten vertegenwoordigers om in de twee gebouwen van het Parlement te zitten. Deze gebouwen bevinden zich in Straatsburg in Frankrijk en in Brussel, de hoofdstad van België. Het Europees Parlement telt op dit moment 785 leden en het is het grootste multinationale parlement ter wereld. De volgende verkiezingen vinden plaats in 2009. Parlementsleden maken deel uit van het Europese wetgevingsproces door veranderingen aan te brengen in de wetten die zijn voorgesteld door de Europese Commissie en door met de Raad van de EU te onderhandelen over de definitieve versie. Ze houden ook toezicht op het werk van andere Europese organen en keuren de begroting van de EU goed. De parlementsleden zijn gegroepeerd naar politieke overtuiging, niet naar het land waar ze vandaan komen. Het Parlement is over het algemeen een grote voorstander geweest van de Europese Unie, maar een minderheid van de parlementsleden vindt dat de EU nu te veel macht heeft. Er zijn zelfs leden die het volledig zouden willen afschaffen. Voorstanders van de EU worden ook wel ‘eurofielen’ genoemd en tegenstanders ‘eurosceptici’. Hans-Gert Poettering, Voorzitter van het Europees Parlement Geboortedatum: 15 september 1945 Nationaliteit: Duits Ga voor meer informatie naar http://www.europarl.europa.eu

De Europese Unie

De Europese Commissie

De Raad van de EU

De Europese Commissie is gevestigd in Brussel en is de uitvoerende tak van de Europese Unie, een soort ‘regering’. Alle nieuwe wetten ontstaan hier. De Commissie is ook de ‘politie’ van de EU; de Commissie zorgt ervoor dat nationale overheden de regels naleven en zich aan de Europese wetten houden. Als de regels overtreden worden, dan heeft de Commissie het recht om landen voor het Europese Hof van Justitie te dagen. Als een land schuldig wordt bevonden, kan dit land een hoge boete krijgen.

De Raad van de EU is het belangrijkste beslissingsorgaan van de EU. De taak van de Raad is om samen met het Europees Parlement Europese wetten goed te keuren. Dit is waar nationale regeringen hun zegje kunnen doen. De Raad, die gevestigd is in Brussel, kan de nieuwe wetsvoorstellen van de Commissie wijzigen, goedkeuren of afwijzen.

De Commissie wordt geleid door een voorzitter. Op dit moment is dat José Barroso uit Portugal. De voorzitter leidt een team van 26 commissarissen uit de 26 andere lidstaten. Elke commissaris wordt voor een periode van vijf jaar aangesteld en is verantwoordelijk voor een specifiek gebied zoals landbouw of handel. Voordat de commissarissen aan hun werk beginnen, beloven zij plechtig dat ze zullen handelen in het belang van de burgers van de gehele Europese Unie, niet alleen de burgers van hun eigen land.

Als het onderwerp minder gevoelig is, bijvoorbeeld als het om het industriële beleid gaat, dan is een gekwalificeerde meerderheid van de stemmen genoeg om een beslissing door te voeren. Een grote lidstaat zoals Duitsland heeft meer stemmen en daardoor meer macht in de Raad dan een kleine lidstaat zoals Malta. Deze kleinere lidstaten krijgen echter extra stemmen zodat ze niet altijd verliezen van hun grotere buren. Ga voor meer informatie naar http://www.consilium.europa.eu.

Om efficiënt te kunnen werken is de Commissie opgedeeld in “directoratengeneraal” (DG’s) of afdelingen en gespecialiseerde diensten die allemaal verantwoordelijk zijn voor verschillende gebieden. Voorbeelden van deze gebieden zijn Gezondheid en Consumentenbescherming, Milieu, Communicatie, en Onderzoek. In deze agenda kun je meer te weten komen over hun werk. Ongeveer 22.500 mensen werken voor de Europese Commissie. Het merendeel werkt in Brussel, maar er zijn ook mensen die werkzaam zijn op kantoren verspreid in Europa en de rest van de wereld. Er zijn ongeveer 3000 vertalers en tolken in dienst.

Als gevoelige onderwerpen, zoals het buitenlandse beleid, besproken worden, moet de Raad tot een unaniem besluit komen. Dit is soms moeilijk als er 27 landen om de tafel zitten.

Het Europese Hof van Justitie Wetten kunnen op verschillende manieren uitgelegd worden. Het Hof moet ervoor zorgen dat de wetten in de Europese Unie correct geïnterpreteerd worden. Elke lidstaat stuurt een rechter naar het Hof in Luxemburg voor een periode van zes jaar. De uitspraak van het Hof is bindend. Ze kan niet tegengesproken worden door de nationale rechtbanken van de lidstaten.

De Europese Rekenkamer José Manuel Barroso, Voorzitter van de Europese Commissie Geboortedatum: 23 maart 1956 Nationaliteit: Portugees

De uitgaven van de Europese Unie worden betaald via belastingen. Belastingbetalers hebben het recht om te weten of hun geld wel juist wordt uitgegeven. De Europese Rekenkamer, ook gevestigd in Luxemburg, controleert de rekeningen van de Commissie en publiceert elk jaar een verslag over de manier waarop het geld is uitgegeven.

De Europese Raad

Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu

De Europese raad komt twee keer per jaar bijeen om de toekomst van de Europese Unie te bespreken. De Raad bestaat uit de presidenten of ministers-presidenten van elke lidstaat. Elke lidstaat is voor een periode van zes maanden voorzitter van de Europese Raad en de Raad van de EU (Landbouw, Begroting, Douane, Onderwijs, etc).

De Europese Unie

Hoe wetten tot stand komen: de batterijenrichtlijn Of batterijen nu in een tandenborstel of een auto gebruikt worden, ze bevatten vaak schadelijke metalen zoals kwik, lood en cadmium. Deze metalen kunnen het milieu aantasten als ze zomaar worden weggegooid. Om dit te vermijden, hebben het Europees Parlement en de Raad van de EU in juli 2006 een akkoord bereikt over een nieuwe wet om meer batterijen in te zamelen die gerecycleerd worden.

Hoe worden Europese wetten gemaakt? 1. De Commissie bekijkt de kwestie en dient een wetsvoorstel in Het is de taak van de Europese Commissie om nieuwe wetten voor te stellen als de Commissie daar een noodzaak voor ziet. Voordat de Commissie een voorstel indient, wordt er een groot publiek debat geopend over de belangrijkste kwesties. Geïnteresseerde partijen (nationale, regionale en lokale overheden, vakbonden, bedrijven, NGO’s en consumentenorganisaties) geven hun mening om zo de nieuwe wet vorm te geven. De Commissie analyseert ook of de wet eventuele economische en sociale gevolgen heeft en of het een impact op het milieu zal hebben. Aan het eind van dit proces dient de Commissie een voorstel in bij de EU-wetgevers. Dat zijn de Raad en het Europese Parlement. De Commissie kan zelf geen wetten aannemen, dit is het exclusieve recht van het Europees Parlement en de Raad van de EU.

3. Het Parlement en de Raad werken samen Als het standpunt van het Europees Parlement en de Raad grotendeels overeenkomen, kan de nieuwe wet direct aangenomen worden. Als de twee instellingen het op bepaalde punten niet eens zijn, kunnen ze allebei hun positie herzien. Als hun standpunten hierna nog steeds te ver uit elkaar liggen (zoals het geval was bij de batterijenrichtlijn), dan volgt er een ‘medebeslissingsprocedure’ om tot een tekst te komen waarmee beide partijen het eens zijn. De uiteindelijke wet is daarom altijd een compromis tussen de partijen van het Europees Parlement en de regeringen van de lidstaten, gebaseerd op een voorstel van de Commissie.

4. Een wet invoeren Als een Europese richtlijn wordt aangenomen, moeten de nationale wetten van de lidstaten aangepast worden of moet er in de lidstaten een nieuwe wet aangenomen worden zodat de EU-wet ingevoerd kan worden. Nationale regeringen hebben hier een bepaalde periode de tijd voor. In het geval van de batterijenrichtlijn is dat tot en met september 2008.

Wat zal er veranderen door de nieuwe batterijenrichtlijn? •

In 2016 moet 45% van alle gebruikte draagbare batterijen ingezameld worden. Om dat te bereiken, worden er verzamelpunten gecreëerd, bijvoorbeeld in supermarkten, waar je batterijen naartoe kunt brengen zonder daar extra voor te hoeven betalen.

•

Alle ingezamelde batterijen moeten gerecycleerd worden en het recycleren moet efficiënter gebeuren.

•

Het gebruik van bepaalde schadelijke materialen in batterijen wordt aan banden gelegd.

•

Vanaf 2009 zal op alle batterijen hun capaciteit te zien zijn zodat consumenten batterijen kunnen kiezen die langer meegaan en zo helpen om minder afval te produceren.

2. Het Europees Parlement en de Raad bekijken allebei de tekst Het Europees Parlement neemt een bepaald standpunt in over het voorstel van de Commissie. Voordat dit standpunt bereikt wordt, wordt er veel gelobbyd, gediscussieerd en moeten er compromissen gesloten worden, omdat verschillende politieke groepen in het Parlement een verschillende mening kunnen hebben. Hetzelfde gebeurt binnen de Raad waar nationale regeringen verschillende meningen en prioriteiten hebben. Zonder uiteraard de talrijke lobbyisten te vergeten die de betrokken industriële sectoren vertegenwoordigen.

10

11

De Europese Unie

EU-landenprofielen De 27 lidstaten

België

30.510 10.289.088 Brussel 117,3 12% 14% 88 469

Estland

Finland

Werkloosheid (2004 ca.) Breedbandpenetratie Abonnementen op een mobiele telefoon* Gegenereerde afval (kg/persoon)

110.910 7.537.929 Sofia 34,5 12,7% 0,02% 68 471

Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad

9250 771.657 Nicosia

Frankrijk

BBP per hoofd bevolking in KKS (verwachting voor 2007)

Republiek Cyprus: 82,8 Republiek Cyprus: 3,2%; 2,0% Noord-Cyprus: 5,6% (2004 ca.)

Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad BBP per hoofd bevolking in KKS (verwachting voor 2007)


Bulgarije


Cyprus


Denemarken



Duitsland


* per 100 inwoners

12



Werkloosheid (2004 ca.) Breedbandpenetratie Abonnementen op een mobiele telefoon Gegenereerde afval (kg/persoon)





90 730 (ca.)

43.094 5.384.384 Kopenhagen 125,6 6,2% 15,6% 96 696

Griekenland

357.021 82.398.326 Berlijn 107,7 10,6% 6,7% 86 600 (ca.)

Hongarije





45.226 1.408.556 Tallinn 65,1 9,6% 7,6% 93 449

337.030 5.190.785 Helsinki 115,4 8,9% 11% 96 455

547.030 60.180.529 Parijs 107,3 10,1% 8,2% 74 567

131.940 10.665.989 Athene 83,6 10% 0,2% 84 433

93.030 10.045.407 Boedapest 63,8 5,9% 2,2% 86 506 (ca.)

13

De Europese Unie

Ierland

Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad BBP per hoofd bevolking in KKS (verwachting voor 2007)

Werkloosheid (2004 ca.)

Italië



Letland



Litouwen



Luxemburg



14

70.280 3.924.140 Dublin 140,1 4,3% 1,7% 94 869 (ca.)

Malta

301.230 57.998.353 Rome 100,6 8,6% 6,1% 98 (2003) 538

Nederland

64.589 2.348.784 Riga 53,1 8,8% 1,5% n.v.t. 311





Oostenrijk



65.200 3.592.561 Vilnius 56,6 8% 2,5% 89 366

Polen

2586 454.157 Luxemburg 255,6 4,5% 5,7% 143 668 (ca.)

Portugal





316 400.420 Valletta 67,6 7% 3,5% 77 572

41.526 16.150.511 Amsterdam 125,3 6% 14,7% 83 (2003) 624

83.858 8.188.207 Wenen 120,0 4,40% 8,7% 98 627

312.685 38.662.660 Warschau 52,3 19,5% 0,5% 60 256

92.391 10.102.022 Lissabon 68,9 6,5% 6,4% 93 434

15

De Europese Unie

Roemenië



Verenigd Koninkrijk 237.500 22.271.839 Boekarest 37,1 6,3% 0,41% 47 378



Zweden


Slovenië



20.253 1.935.677 Ljubljana 82,8 6,4% 3,8% 93 435


Slowakije

Oppervlakte (in km ) Bevolking (inwoners) Hoofdstad BBP per hoofd bevolking in KKS (verwachting voor 2007)


Spanje



Tsjechië



16

48.845 5.430.033 Bratislava 59,7 13,1% 0,4% 79 274

504.782 40.217.413 Madrid 98,3 10,4% 6,7% 92 662

78.866 10.249.216 Praag 76,9 10,6% 0,7% 106 278

449.964 8.878.085 Stockholm 116,1 5,6% 12,1% 109 464

De 3 kandidaat-lidstaten (12/2006) Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad


2

244.820 60.094.648 Londen 116,8 4,8% 7,4% 89 (2003) 600 (ca.)

Werkloosheid (2004 ca.) Breedbandpenetratie Abonnementen op een mobiele telefoon Gegenereerde afval (kg/persoon) Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad


Werkloosheid (2004 ca.) Breedbandpenetratie Abonnementen op een mobiele telefoon Gegenereerde afval (kg/persoon) Oppervlakte (in km2) Bevolking (inwoners) Hoofdstad


Werkloosheid (2004 ca.)

56.542 4.496.869 Zagreb 51,0 13,8% n.v.t. 64 282 (ca.) 780.580 68.109.469 Ankara 32,2 9,3% 0,68% 49 458 25.333 2.045.262 Skopje 27,0 38%

Kroatië

Turkije

Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië

Breedbandpenetratie: Het aantal breedbandabonnementen als een percentage van de bevolking. BBP per hoofd van de bevolking uitgedrukt in KKS: Door gebruik te maken van de koopkrachtstandaard (KKS) wordt het verschil in prijsniveau tussen verschillende landen opgeheven, waardoor het BBP van deze landen beter met elkaar vergeleken kan worden. Als de index van een land hoger is dan 100 dan is het BBP van dit land hoger dan het Europese gemiddelde en vice versa. Abonnementen op een mobiele telefoon (per 100 inwoners): Aantal abonnementen als een percentage van de bevolking. Actieve prepaid-kaarten worden gezien als een abonnement. Afval gegenereerd in kg per persoon per jaar (2004): Het grootste deel van dit afval is afkomstig van huishoudens, maar soortgelijk afval van ondernemingen, kantoren en overheidsinstellingen is erbij inbegrepen. Bronnen: Eurostat / International Telecommunications Union / OECD

17

De Consument en Veiligheid

Alles draait om geld Waar zouden we zijn zonder geld? We zouden nog steeds spullen moeten ruilen zoals onze voorouders. Geld maakt ons leven absoluut gemakkelijker, maar geld bestaat niet alleen uit de euromunten die je in je zak hebt of de bankbiljetten in je portemonnee. Er is een hele wereld van geld waar helemaal geen contant geld aan te pas komt: kredietkaarten en bankkaarten, rekeningtegoeden, leningen en schulden. Het is belangrijk om verstandig met je financiën om te gaan. Steeds meer jongeren in Europa geven meer geld uit dan ze hebben. Ze gebruiken kredietkaarten, lenen geld, staan in het rood, en komen in schulden te zitten. Dat heeft een grote impact op hun leven, dat van hun familie én op hun financiële vooruitzichten.

Wist je dit? We verspillen gemiddeld 1.600 uur, of bijna een jaar van ons leven, aan het betalen van onze facturen.

Geef uit wat je hebt Als je contant geld in je zak hebt zitten, kun je dat uitgeven. Maar met een bankkaart kun je het geld uitgeven dat niet in je portemonnee zit, maar op je bankrekening staat. Het is gemakkelijker dan veel geld op zak te hebben en er wordt dan ook steeds meer op deze manier gekocht. Er zijn financiële experts die geloven dat we in de toekomst geen contant geld meer op zak hebben en zelfs voor de kleinste aankopen een bankkaart gebruiken. Het is belangrijk dat je je pincode onthoudt. Voor de hand liggende nummers als 1234 en geboortedatums moet je vermijden. Schrijf het nummer nooit op en bewaar het niet in je portefeuille. Dieven liggen op de loer...

Kredietkaarten en hoe ze werken Vluchten, concertkaartjes, boeken, cd’s... Steeds meer producten en diensten worden aangeboden op het internet. Om online te betalen met een Bancontact of Mister Cash, moet je een digipass aanvragen bij de bank. Kredietkaarten zijn enkel beschikbaar voor wie ouder is dan 18 jaar. Opgepast, want er bestaan twee soorten kredietkaarten: Zo zijn er kredietkaarten die elke maand volledig afbetaald moeten worden. Bij deze hoef je over het geleende bedrag geen rente te betalen. Er zijn ook kredietkaarten die niet elke maand afbetaald hoeven te worden, maar waarbij de schuld van maand tot maand kan doorlopen en je elke maand een bedrag betaalt. Die worden vooral door supermarkten aangeboden. In dat geval worden intresten aangerekend van 12 tot 19 %. Als je niet tijdig betaalt, lopen die intresten nog hoger op. Vraag altijd inlichtingen over de precieze voorwaarden bij het gebruik van een kredietkaart. Vergeet niet dat een lening nooit gratis is...

Het Jaarlijks Kostenpercentage (JKP) Het jaarlijks kostenpercentage drukt de totale kost uit van het consumentenkrediet. Dit percentage moet vermeld worden op alle kredietovereenkomsten alsook in alle reclame die, in de vorm van cijfers, gewag maakt van de kosten van het krediet. Behalve het jaarlijks kostenpercentage mag men de consument in principe geen kosten aanrekenen. Het JKP is echter niet de enige parameter waar je rekening mee moet houden. Het belangrijkste is dat je weet hoeveel je je kunt veroorloven om terug te betalen.

Creditcards – een zegen of een vloek? De nieuwste sportschoenen, een nieuwe computer, kaartjes om een populaire nieuwe band te zien, een reisje naar een Europese stad? Waarom neem je het niet allemaal? Als je iets graag wilt, kan het erg handig lijken om gewoon geld te lenen. Het is immers gemakkelijk om een kredietkaart te krijgen.

18

19


Let op de kleine lettertjes Naast intrest zijn er nog extra kosten aan kredietkaarten • • • •

Boete voor te laat betalen Kosten voor het opnemen van geld uit een betaalautomaat Jaarlijkse bijdrage Boete voor het overschrijden van de kredietlimiet

Maar pas op: een kredietkaart is een van de duurste manieren om geld te lenen. Als je het geld niet onmiddellijk terugbetaalt, moet je intrest betalen (soms wel 30%) en zo kunnen je schulden hoog oplopen. Als je geen geld hebt om iets wat je graag wil te kopen, neem dan zeker geen kredietkaart.

In het rood staan? Reken er niet op Je kunt ook geld lenen door aan te vragen om in het rood te kunnen staan. Als je een overeenkomst hebt met je bank, kun je tot een bepaald bedrag geld opnemen van je rekening als er niets meer opstaat. De intrest is echter hoog, dus het is alleen geschikt als een tijdelijke noodoplossing. Als je langer in het rood staat dan overeengekomen met je bank, kan die ervoor zorgen dat je geen geld meer kan afhalen. Als je denkt dat je in het rood komt te staan, neem dan contact op met je bank om het te bespreken.

“Het is gemakkelijk om krediet te krijgen als je dure apparatuur koopt. Je kunt bijvoorbeeld in termijnen betalen en je beseft niet dat je een schuld hebt. Banken proberen onze koopkracht te verhogen, maar we hebben geen geld. Ik zou eigenlijk elke dag mijn uitgaven op een lijstje moeten schrijven om een overzicht te hebben van hoeveel ik uitgeef.” - Ranjee, 22

20

Bankleningen Een banklening is een andere manier om geld te lenen. Normaalgesproken is de rente van deze lening lager dan de rente die kredietkaartdbedrijven rekenen. Je leent een vastgesteld bedrag en dat krijg je in een keer uitbetaald. Deze lening wordt meestal gebruikt voor grote aankopen, zoals een auto. Je lost de lening binnen een vastgestelde periode af door elke maand een bedrag te betalen. Deze periode kan variëren van zes maanden tot tien jaar. Als je de lening niet afbetaalt, kan je vervolgd worden. De wanbetaling zal ook vastgelegd worden in de Centrale voor Kredieten aan Particulieren.

Blijf praten Als je kredietproblemen hebt, dan kan dat geen geheim blijven. In België is het krediet zeer streng gereglementeerd. Er bestaat een Centrale voor Kredieten aan Particulieren, die de kredietverleners (banken of andere) informeert en hun gegevens verzamelt. Elke keer dat je een lening aanvraagt, moet de kredietverlener de centrale consulteren om gegevens over jouw situatie te verzamelen. Als deze goed zijn, dan heb je een goed kredietrapport. Als je je schulden niet correct hebt afbetaald - vanaf twee maanden betalingsachterstand - dan heb je een slecht kredietrapport en wordt het moeilijk om nog een lening te krijgen.

21


Schuld Het is gemakkelijk om in de schulden te raken, maar het is veel moeilijker om er weer vanaf te komen. Een groeiend aantal jongeren in Europa heeft een schuldprobleem, omdat ze om de een of andere reden meer geld hebben uitgegeven dan ze hebben en het geld dat ze verschuldigd zijn niet kunnen terugbetalen.

Dit is

Rachels verhaal:

“Ik was net aan mijn eerste baan begonnen en het salaris was behoorlijk laag. Ik nam een lening om de borg voor een huurflat in Londen te betalen. Ik nam ook een kredietkaart en begon geld uit te geven aan kleren, ik ging uit na mijn werk, naar restaurants, avondjes uit, kaartjes om bands te zien, dat soort dingen. Ik besloot ook om een auto te kopen om gemakkelijker naar mijn werk te kunnen reizen en ik nam nog een lening. Ik had moeite om alles af te betalen en toen ging het bedrijf waar ik voor werkte dicht. Het duurde vijf maanden voordat ik een andere baan had en tegen die tijd waren mijn schulden hoog opgelopen. Ik heb het uiteindelijk aan mijn moeder verteld. Zij kon mijn schulden niet betalen, maar we gingen naar een financiële adviseur die me heeft geholpen met een aflossingsplan. Ik neem nooit meer een kredietkaart.” Rachel, 20, Verenigd Koninkrijk

22

“Het is gemakkelijk voor jongeren om schulden te krijgen. We hebben niet veel geld, maar we geven veel uit in kroegen en restaurants. Banken richten hun reclame te veel op jongeren en ze zetten ons aan om geld uit te geven.” - Thomas, 20

Aantrekkelijke aanbiedingen? Opgepast! Er bestaan bedrijven die gespecialiseerd zijn in leningen aan particulieren die in geldproblemen zitten. Hun intrestvoeten zijn echter enorm hoog en de terugbetalingstermijn des te korter. Laat je dus niet verleiden door advertenties die je gemakkelijk geld beloven. Dergelijke promoties zijn trouwens verboden. Ze moeten dan ook gesignaleerd worden aan de economische inspectie!

23


Wat je wel en niet moet doen als je schulden hebt: Niet doen: - Steek je kop niet in het zand. Probeer je toenemende schulden niet te negeren of te verbergen. Ze gaan niet weg en de situatie wordt alleen maar erger. - Laat je rekeningen en bankafschriften niet ongeopend. - Probeer je schulden niet te consolideren door meer geld te lenen zodat je alles kunt afbetalen. Vraag eerst onafhankelijk advies.

Wel doen: - Zoek hulp en advies voordat de situatie uit de hand loopt. Er zijn liefdadigheidsinstellingen en consumentenorganisaties die je kunnen helpen. - Zorg dat je een goede relatie hebt met je bank of met andere kredietverstrekkers zoals kredietkaartbedrijven.

De nieuwe lidstaten en de euro Sinds 2002 hebben 12 EU-lidstaten hun traditionele munteenheid vervangen met de euro. De tien landen die in 2004 lid zijn geworden van de EU zijn ook van plan om de euro in de nabije toekomst te introduceren. Hun overheden zijn begonnen met de implementatie van strenge economische hervormingen die nodig zijn voordat de munteenheid geïntroduceerd kan worden. Sommige landen zijn verder gevorderd met deze hervormingen dan andere. Slovenië werd in januari 2007 lid en Cyprus, Estland, Letland en Malta zullen in 2008 toetreden. Slowakije en Litouwen zullen naar verwachting in 2009 lid worden en de Tsjechische Republiek, Hongarije en Bulgarije tegen 2010. Als de euro geïntroduceerd is, hoef je geen geld meer te wisselen als je naar deze landen op vakantie gaat. Dit betekent dat je geen commissie hoeft te betalen en heb je dus meer geld te besteden als je daar bent!

- Realiseer je dat de meeste schuldeisers bereid zijn om over je problemen te praten en om een realistisch plan te accepteren zodat je je schuld kunt terugbetalen. - Neem initiatief. Neem zo snel mogelijk contact op met je kredietverschaffers. Hoe sneller ze bekend zijn met het probleem, hoe groter de kans is dat je een regeling kunt treffen.

Om jou te helpen Schuldbemiddelingsdiensten willen mensen helpen om hun financiën weer op orde te brengen en een plan op te stellen om de schulden af te lossen. Je kan ook contact opnemen met het OCMW van je gemeente of andere sociale diensten die vaak ook als bemiddelaar kunnen optreden. Voor meer informatie: http://www.bnb.be http://sos.welzijn.net http://www.verbruikersateljee.be http://www.oivo-crioc.org/teksten/1517.shtml

24

2002

(SLO: 2007)

2008 2009 2010

Quizzen, tips, zelftesten & meer informatie: http://www.dolceta.eu

25


Reclame Gehersenspoeld door reclame De gemiddelde Europese consument ontvangt ongeveer 30.000 reclameboodschappen per jaar. Bedrijven gebruikten eerder altijd de tv, radio, posters, kranten en tijdschriften om hun product te adverteren, maar nu gebruiken ze ook slimme nieuwe manieren om potentiële klanten te bereiken. Subliminale reclame, het invoegen van verborgen boodschappen zoals “koop dit product”, is verboden in de EU en wetenschappers betwijfelen of het eigenlijk wel werkt. Interessanter is het gebruik van zogenaamde ‘ambient media’, waarbij je wordt omringd door reclameboodschappen. Sommige bedrijven adverteren op benzinepompen, op toiletdeuren in kroegen en restaurants, op kotszakjes in vliegtuigen en zelfs op de holes op golfbanen zodat ze consumenten overal kunnen bereiken. En sommige bedrijven hersenspoelen je helemaal met reclame zodat je niet alleen weet hoe een merk eruitziet, maar ook hoe het ruikt en klinkt. Een waspoederbedrijf maakte buskaartjes met de kenmerkende geur van zijn product. Een reisbureau verspreidt de geur van de zee en kokosolie in zijn winkels om potentiële klanten in een vakantiestemming te brengen en er is een computerfirma die een bepaald deuntje gebruikt in alle reclame. Je hoort hetzelfde geluid als je je computer opstart zodat je het altijd associeert met het merk.

Mensen laten lachen is een van de krachtigste vormen van communicatie en veel reclamebureaus geloven dat een grappige campagne ervoor zorgt dat consumenten een product niet snel vergeten. Het is dus niet verbazend dat humor de basis is van virale reclame. Zogenaamde ‘virals’ zijn grappige videoclips of spelletjes die gemaild worden aan een geselecteerd groepje consumenten waarvan reclamebureaus hopen dat zij de e-mail doorsturen aan hun vrienden die de e-mail ook weer forwarden zodat de campagne zich razendsnel verspreidt. Een van de meest populaire virale campagnes was een spel dat gecreëerd werd in Duitsland voor een alcoholisch drankje waarbij je een eend moest neerschieten. Een andere viral die enorm populair bleek, was voor een merk dat ingeblikte vis verkoopt, waarbij een man met een grizzlybeer vocht om de beste zalm. Het merk was alleen in het Verenigd Koninkrijk te koop, maar de reclame werd door de hele wereld bekeken. Virale campagnes trekken echt de aandacht en er is een reclamebureau dat consumenten aanmoedigt om hun eigen reclame te maken voor een bepaald automerk die ze vervolgens op het internet kunnen zetten.

Junkmail

Reclameverbod Niet alle producten kunnen geadverteerd worden. Sinds 2005 is het verboden in de EU om reclame te maken voor tabak en sigarettenmerken mogen hun logo binnen de Europese Unie niet langer op Formule 1auto’s zetten. Het gevolg was dat Formule 1-teams andere sponsors moesten gaan zoeken. In de toekomst wordt er misschien nog wel meer verboden. Er zijn landen die reclame voor alcohol willen gaan verbieden en in het Verenigd Koninkrijk heeft de regering een voorstel ingediend om voor 9 uur ’s avonds geen reclame voor junkfood uit te zenden op tv.

26

Virale reclame

Er wordt heel wat geadverteerd in cyberspace. Als je inbox vol staat met aanbiedingen voor goedkope medicijnen, manieren om geld te verdienen, porno en datingbureaus, dan ben je gespammed. Er worden naar schatting 136 miljard e-mails per dag verstuurd in de wereld en zo’n 95% daarvan is junkmail. Veel junkmail bevat tegenwoordig virussen die computers gebruiken om nog meer junkmail te verspreiden zonder dat je het weet. Als je een email krijgt met een aanbieding die te goed lijkt om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook zo.

27


Reclame op je mobieltje Is het jou ook overkomen dat je mobiele telefoon afgaat en je verwacht dat het een berichtje is van een vriend, maar het blijkt reclame te zijn? Dan ben je niet de enige. Producten marketen via een mobiele telefoon is de nieuwste manier om consumenten te bereiken. Het voordeel voor bedrijven is dat de kans groot is dat je reclamefolders of junkmail weggooit, maar je een tekstbericht op je telefoon waarschijnlijk wel leest.

Het merk achter de blog Het internet wordt overspoeld door blogs, online dagboeken geschreven door mensen overal ter wereld. Er zijn nu 50 miljoen blogs in cyberspace en er worden naar schatting 175.000 nieuwe blogs per dag gecreëerd. In de dagboeken worden allerlei onderwerpen besproken, van katten tot politiek, en er zijn ook blogs die over merken gaan. Maar pas op: er Waarom kiezen we voor zijn bedrijven die schrijvers gebruiken die het ene product en niet zich voordoen als normale consumenten voor het andere? Uit en zeggen hoe geweldige bepaalde proonderzoek blijkt dat we ducten zijn. Geloof niet bij het kiezen van een alles wat je leest! merk op mond-tot-mondreclame afgaan. Uit cijfers van een internationaal onderzoeksbureau blijkt dat 63% van de shoppers advies vraagt aan vrienden, buren en collega’s.

De invloed van beroemdheden Drinkt je favoriete voetballer een bepaalde cola of draagt hij een bepaalde zonnebril? Of heeft jouw favoriete rockster een bepaalde mobiele telefoon? Veel beroemdheden maken reclame voor producten en bedrijven denken dat dit hun merkt helpt. Maar uit recent onderzoek blijkt dat consumenten hier niet van onder de indruk zijn en geen vertrouwen hebben in beroemdheden die betaald worden om producten te adverteren. Daarom wordt het nu ook op een subtielere manier gedaan. Beroemdheden worden overstelpt met cadeautjes zoals mobiele telefoons, sieraden en auto’s in de hoop dat ze gefotografeerd worden door de paparazzi en zo voor gratis publiciteit zorgen.

Product placement Product placement (echte producten in films gebruiken) is een andere vorm van reclame. Merken zijn bereid om miljoenen dollars te betalen om geassocieerd te worden met de nieuwste blockbuster. We weten in welke auto James Bond rijdt, welke kredietkaart hij gebruikt en welke wodka hij het lekkerst vindt, omdat we dat in de films hebben gezien. Er zijn filmcritici die klagen dat sommige actiefilms net één lange reclame zijn en niet een samenhangend verhaal hebben.

Ga voor meer informatie naar: http://www.dolceta.eu http://www.oivo.be: trefwoord ‘publiciteit’

28

29


Wat is een merk? Water, suiker, kleurstoffen en smaakstoffen. Dat zegt op het eerste gezicht niet veel, maar het zijn wel de bestanddelen van een van de populairste frisdrankmerken ter wereld. Zoals bij ieder ander bekend merk gaat het om meer dan een lijst ingrediënten op de zijkant van het blikje. Het wereldwijde succes is te danken aan de smaak, kleur, verpakking, vorm, logo, naam en de manier waarop het merk geadverteerd wordt. Al deze elementen zijn verantwoordelijk voor de persoonlijkheid en het imago van een merk en zorgen ervoor dat het door mensen over de hele wereld herkend wordt. Verschillende soorten blikjes cola, sportschoenen of jeansbroeken kunnen sterk op elkaar lijken, maar het is de kracht van het merk waardoor een product zich kan onderscheiden en waardoor het aantrekkelijk wordt.

Namaak Wat als je de modernste designermerken wilt, maar tegen een lage prijs? Veel consumenten worden verleid door namaakkleding op straatmarkten in heel Europa, maar pas op: je denkt misschien dat het een koopje is, maar de producten kunnen van slechte kwaliteit zijn. Bovendien zijn ze misschien vervaardigd door kinderarbeiders, kosten ze banen bij legitieme bedrijven in de EU en financier je op die manier de georganiseerde misdaad en terrorisme. Het is niet alleen de slechte kwaliteit van namaaktassen waarvan de naden loszitten waarover je je zorgen moet maken. Sommige namaakproducten kunnen zeer gevaarlijk zijn. Vervalsers zijn niet alleen actief in de mode, maar richten zich nu ook op andere merkgoederen zoals auto-onderdelen, medicijnen en zelfs eetwaren. De douanediensten van de 25 EU-lidstaten namen in 2005 meer dan 75 miljoen namaakgoederen in beslag, zo blijkt uit statistieken van de Europese Commissie. Meer dan een kwart daarvan, bijna 19 miljoen, werd in beslag genomen in ons land. Namaaksigaretten worden ook massaal ingevoerd in de EU. In 2004 werden er 41 miljoen pakjes in beslag genomen door de douane, een kwart meer dan het jaar daarvoor. En veel van deze sigaretten zijn nog slechter voor je gezondheid dan legitieme merken.

Trouw aan een merk Bedrijven willen dat hun producten populair zijn en dat consumenten trouw zijn aan een merk en het steeds opnieuw kopen. Een van de manieren om een merk aantrekkelijk te maken is ervoor te zorgen dat coole en trendy mensen gezien worden met jouw gsm, handtas, auto, of drankje. Veel bedrijven geven dan ook gratis producten aan modieuze beroemdheden zodat hun merken op de juiste plekken gezien worden. Andere bedrijven nemen merkambassadeurs aan die worden betaald om met vreemden in cafés en clubs een gesprek te voeren en daarbij een merknaam te vernoemen. Er worden zelfs mensen ingehuurd om met vrienden en collega’s over merken te praten. Er is een sportschoenenfabrikant die de coolste, meest invloedrijke kinderen uit de klas plukt en ze de nieuwste ontwerpen geeft om te dragen. Dit creëert een hype rond het merk en zorgt ervoor dat iedereen deze kleding wil hebben. Een studie van het OIVO in 2006 toonde aan dat meer dan 70% van de Belgische 18-jarigen merkkleding draagt.

30

“Ik koop geen merkproducten, omdat ze te duur zijn.” - Iris, 19 “Ik koop een merk als ik weet dat het merk van een betere kwaliteit is en als ik het model leuk vind. Anders koop ik geen merken.” - Belen, 21

31


Weet je weg op het web Waar komen nepproducten vandaan? De meeste vervalste goederen die in Europa onderschept worden, zijn afkomstig uit Azië en met name China. De Chinese overheid neemt harde maatregelen tegen de daders, maar het komt steeds vaker voor dat vervalsers hun goederen eerst naar derde landen zoals Japan en de VS sturen voordat ze naar Europa gesmokkeld worden.

Wat wordt eraan gedaan? In 2005 stelde de Europese Commissie een reeks maatregelen voor om vervalsingen te bestrijden, waaronder het versterken van de douaneautoriteiten en een snelle vernietiging van namaakgoederen. “Ja, ik heb wel eens een nephorloge gekocht, omdat ik het heel erg mooi vond en ik het merkhorloge niet kon betalen. Ik weet dat het slecht is, maar ik heb het maar één keer gedaan en ik ben me er bewust van.” - Arwinder, 18 Pas op als je in de verleiding wordt gebracht om een vervalste handtas, zonnebril of dvd te kopen ergens op een markt of op het strand in toeristische plaatsen. Sommige regio’s worden dermate overspoeld door vervalste goederen, dat mensen die ze kopen een boete riskeren tussen de €500 en €10.000 euro!

Komt er een verzet tegen merken? Merken zullen nooit helemaal verdwijnen, maar het lijkt erop dat sommige consumenten hun interesse erin beginnen te verliezen, in de modewereld tenminste. Er zijn nog steeds “fashion victims” die het niet erg vinden om hoge prijzen te betalen om het nieuwste van het nieuwste te hebben, maar op dit moment is het trendy om je individualiteit te tonen en geen opvallende merkkleding te dragen. Het is ook cool om zuinig te zijn. Consumenten storten zich op kringloopwinkels voor vintage en tweedehands kleren en gaan naar supermarkten die kleren voor lage prijzen verkopen. Consumenten zijn zich ook steeds bewuster van het personeels- en milieubeleid van bedrijven en negeren merken die niet aan hun eigen waarden voldoen. Meer informatie over vervalsingen: http://www.consumentenbedrog.be Meer informatie over jongeren en merken: http://www.oivo-crioc.org/teksten/pdf/1701nl.pdf

32

Meer mensen dan ooit tevoren kopen online. In 2006 gaven Europese consumenten meer dan €100 miljard online uit, en sommige analisten denken dat dit cijfer de komende vijf jaar minstens zal verdubbelen. Online shoppen is mogelijk met een kredietkaart vanaf de leeftijd van 18 jaar (om die te krijgen, moet je echter ofwel een salaris kunnen voorleggen ofwel een garantie van de ouders krijgen), of door middel van een storting (via debetkaart). Het is waar dat de prijzen van e-commerce websites vaak schappelijker zijn dan bij de collega’s in de stad omdat er minder kosten bij komen kijken.

Consumenten in het Verenigd Koninkrijk zijn de grootste fans van online shoppen en gaven in 2005 €9,79 miljard uit, gevolgd door de Duitsers die €9,71 miljard uitgaven in dezelfde periode. De populairste aankopen zijn boeken, cd’s en vluchten, maar steeds meer mensen kopen ook kleren en elektrische apparatuur online.

Van wie koop je? Je kunt niet altijd zeker weten van wie je koopt in cyberspace, maar de verantwoordelijken van e-commerce websites zijn wettelijk verplicht hun contactgegevens te vermelden: telefoonnummer, adres, ... Betalen kan op verschillende manieren, maar je kijkt best eerst even na of het op een beveiligde wijze kan: via een elektronische storting, kredietkaart, debetkaart (Bancontact of Mistercash), ... Hoe ga je na of je op een beveiligde manier kan betalen? Er bestaan twee modellen met betrekking tot beveiligd online betalen: SSL (Secure Sockets Layer) en SET (Secure Electronic Transaction). In België worden die twee technieken vooral gebruikt in het kader van een beveiligd betalingssysteem, Banxafe genaamd. SSL herken je aan een gesloten hangslotje in de rechter benedenhoek van je navigatiescherm en aan het feit dat de URL begint me “https”. Dankzij dit model zijn je bankgegevens - bankkaartnummer en vervaldatum - niet leesbaar op de netwerken. Nog veiliger dan SSL: SET. Daarbij heeft verstrekker geen toegang tot je bankgegevens. Die worden in onleesbaar formaat aan de uitgever van je kredietkaart verstuurd, die de enige persoon is die ze kan “ontcijferen” om de geldigheid van de transactie na te trekken. Alle risico’s op hacking worden zo in de kiem gesmoord. Het D3 Secure model zorgt op gelijkaardige wijze voor je beveiliging. De concrete toepassing van deze verschillende systemen in België heet Banxafe, dat op zijn beurt ook beveiligde betalingswijzen via gsm ontwikkelt. Alle praktische info hieromtrent vind je op http://www.banxafe.be.

33

De Consument en Veiligheid Bepaalde websites aanvaarden ook betaling via overschrijving. Let op voor de kostprijs van een internationale overschrijving! Een overschrijving binnen Europa kan aan dezelfde tarieven gebeuren als een nationale overschrijving als: • het bedrag in euro wordt uitgedrukt • ze gebeurt tussen landen die tot de Europese Economische Ruimte behoren. Dat zijn de 25 landen van de Europese Unie + Ijsland, Liechtenstein en Noorwegen. • ze een bedrag van 50.000 euro niet overschrijdt • ze het IBAN-nummer van de bankrekening van de begunstigde én de BICcode van de bank van de begunstigde vermeldt. betrouwbare online winkels zetten hun telefoonnummer

Houd alleszins een print van je bestelformulier en van de eventuele emailbevestiging van je bestelling bij. Als er iets misgaat, neem dan contact op met de verkoper. Als die je niet helpt, schrijf dan een klachtenbrief. Nog steeds geen resultaat? Dien klacht in bij de FOD Economie. Als de verkoper uit een ander EU-land komt, kun je contact opnemen met de het Europees Consumenten Centrum. Als je met een kredietkaart hebt betaald, controleer dan de rekening zodra je die krijgt. Als je iets vreemds ziet, bijvoorbeeld als er €200 is afgeschreven in plaats van €20, bel dan de winkel en je bank, die indien nodig je bankkaart kan blokkeren en op die manier misbruik kan voorkomen.

Wat zijn de werkelijke kosten?

Jouw rechten als een Europeaan

Vergeet niet dat als je online koopt, je ook de verzendkosten moet betalen. Die hangen af van het aantal gekochte producten. Om ze te kennen, moet je dus soms een aankoopprocedure simuleren. Sommige sites rekenen geen verzendkosten als je een minimumbedrag uitgeeft of als je bereid bent om een paar dagen op je spullen te wachten. Op de website moet duidelijk staan hoeveel de verzendkosten bedragen en wanneer je bestelling bezorgd wordt.

De wetgeving van de EU geeft je: • • •

Als je van een bedrijf koopt dat niet in de EU gevestigd is, controleer dan of het bereid is om de goederen naar je toe te sturen. Er zijn Amerikaanse websites die alleen aan mensen verkopen met een Amerikaans adres. Je moet misschien invoerrechten betalen, omdat je iets wilt laten importeren in de EU. De kosten hiervan variëren en de verzendkosten zijn waarschijnlijk hoger. In zo’n geval is het trouwens veel moeilijker om je wettelijke bescherming te laten gelden. Als er iets misgaat, kan het moeilijk of onmogelijk zijn om je geld terug te krijgen.

Vergeet de btw niet Als de website waar je van koopt in de EU is gevestigd dan moet je voor de meeste goederen belasting toegevoegde waarde (btw) betalen. De kosten verschillen per EU-land, maar als je in België €100 aan software koopt van een Iers bedrijf dan moet je €100 betalen plus 21% btw, dus dat is in totaal €121. Kijk altijd online hoeveel btw je moet betalen voordat je iets koopt.

• • •

Online veilingen Dankzij de groei van online veilingsites kun je soms een koopje krijgen en iets vinden waar je al lang naar op zoek bent. Deze websites zijn een van de populairste in cyberspace, maar omdat je van een persoon koopt in plaats van een bedrijf, krijg je niet dezelfde juridische bescherming. Maar hier zijn wat tips om je te beschermen: •

Controleer de reputatie van de verkoper. Op de meeste veilingsites staat de feedbackscore van verkopers. Deze score is gebaseerd op het commentaar van andere kopers.

•

Een eerlijke verkoper is altijd bereid om vragen te beantwoorden. Probeer hem ook “in real life” te ontmoeten.

•

Controleer de beschrijving en de prijs.

•

Controleer de verzendkosten.

•

Controleer hoe de verkoper betaald wil worden. Online betalingssystemen die door Banxafe zijn beveiligd, zijn het veiligst, maar die zijn niet mogelijk tussen particulieren. Stuur geen geld op vooraleer je de bestelling hebt ontvangen of zonder dat je de garantie kreeg dit geld te kunnen recupereren als er zich problemen voordoen!

Wat als het misgaat? Voor je overgaat tot een aankoop online, kijk je best na of je wel recht hebt op een verzakingstermijn: dat is normaal gezien het geval met aankopen op afstand, maar er zijn uitzonderingen: reizen, vliegbiljetten, concerttickets... Als er een verzakingstermijn is, kan er volgens de Belgische wet op e-commerce - geen betaling of voorschot worden geëist voordat die termijn is verlopen.

34

Het recht op volledige informatie over het product dat je wilt kopen. Het recht op een schriftelijke bevestiging van je bestelling. Het recht om je bestelling binnen zeven dagen (exclusief weekenden en feestdagen) te annuleren. Opgepast, er bestaan uitzonderingen op deze regel. Het recht om te weigeren om iets te kopen dat je niet besteld hebt. Het recht om je bestelling binnen 30 dagen te ontvangen. Bescherming tegen bankkaartfraude.

35


Je kunt meer informatie over internetfraude vinden op: http://www.consumentenbedrog.be http://www.hoaxbuster.com Ga voor meer informatie over online shoppen naar: http://mineco.fgov.be http://banxafe.be

Ben je verslaafd aan het internet? De gemiddelde computergebruiker is 12 uur per week online, maar sommige gebruikers zijn verslaafd aan surfen op het internet. Psychiaters noemen het compulsief internetgebruik en slachtoffers zijn niet van hun computer weg te slaan. In het ergste geval vertonen ze zelfs fysieke symptomen zoals branderige ogen en hoofdpijn. Ze maken onvrijwillige typebewegingen, en hun relatie met familie en vrienden loopt stuk. Deze verslaafden brengen uren door met chatten, gamen, gokken, het bekijken van porno en het deelnemen aan online veilingen.

Dit verhaal is niet ongewoon:

Bepaalde veilingsites stellen een beveiligd betalingssysteem voor, zoals dat bij E-Bay het geval is met het systeem PayPal. Dat vergoelijkt evenwel niet de aankoop van producten en diensten waarvan de verkoop verboden is. Of het nu gaat om kansspelen of loterijen (e-gambling), pornografie of drugs, PayPal legt sinds 2004 boetes van 500 euro op aan verkopers die de wet niet respecteren.

“Ik was 12 uur per dag online. Ik zat vooral in chatrooms, maar deed ook spelletjes. Het nam mijn leven over. Ik studeerde niet meer, ik zag mijn vrienden niet, negeerde mijn familie en ik ging nooit uit. Uiteindelijk namen mijn ouders me mee naar een consulent en ik begin langzaam te leren dat mijn leven niet om mijn computer hoeft te draaien.”

Soms wordt ook voorgesteld om je geld aan een “derde vertrouwenspersoon” toe te vertrouwen. Dit is een soort tussenpersoon die je geld bijhoudt tot op het moment waarop je het product hebt ontvangen en nagekeken. Tussen die vertrouwenspersonen zitten echter ook oplichters! Kijk dus goed na op je veilingsite welke veiligheidsmaatregelen worden genomen.

Vervalsingen, phishing en zwendelpraktijken Pas op voor nepwebsites. Criminelen lokken mensen naar de websites via een methode die “phishing” heet. Ze sturen e-mails waarin staat dat ze zogezegd van een bank of een ander bedrijf zijn en ze vragen je om je bankrekeningnummer te bevestigen. Andere zwendelpraktijken waar je op moet letten zijn brieven of e-mails waarin staat dat je een grote prijs in een buitenlandse loterij hebt gewonnen en waarin je gevraagd wordt om de administratiekosten te betalen voordat je de prijs krijgt; of e-mails van buitenlandse functionarissen die miljoenen euro’s met je willen delen voor het gebruik van je bankrekening om het geld vanuit hun land over te maken. De bankrekening van de slachtoffers wordt vervolgens leeggemaakt.

36

Voor meer informatie over internetverslaving: http://www.saferinternet.be

37


Identiteitsdiefstal Heb jij last van een identiteitscrisis? Gebruikt iemand jouw naam? Identiteitsdiefstal is een van Europa’s snelst groeiende misdaden. Criminelen stelen je persoonlijke gegevens zoals je naam, adres en geboortedatum om bankrekeningen te openen, leningen te krijgen, kredietkaarten op jouw naam te nemen of zelfs om een paspoort of rijbewijs te krijgen. Dieven kunnen de schulden hoog laten oplopen, terwijl ze jouw identiteit gebruiken waardoor jij in de toekomst misschien problemen zal hebben om een lening, kredietkaart of een hypotheek te krijgen.

Online gamen: meer dan een spel! Online spelletjes kennen een groot succes. De meest populaire rollenspellen brengen duizenden spelers van over heel de wereld samen. Sommige spelers zijn er uren mee bezig en vergeten de rest van de niet-virtuele wereld. Laten we de voeten op de grond en ons geld in onze portefeuille houden. Betaalspelletjes trekken je aandacht? Opgepast!

Hoe kun je jezelf beschermen? •

Criminelen plegen identiteitsdiefstal door jouw persoonlijke gegevens te bemachtigen. Sommige criminelen gaan door je vuilniszak om persoonlijke documenten te vinden of nemen contact met je op via de telefoon of e-mail en zeggen dat ze van een legitieme organisatie zijn zoals een bank. Verscheur al je financiële documenten. Gooi deze informatie niet zomaar in de vuilniszak en geef geen persoonlijke informatie uit via de telefoon of via e-mail als iemand onverwacht contact met je opneemt.

•

Houd je rekeningen altijd nauw in de gaten. Je moet altijd weten waar je je geld aan hebt uitgegeven en lees je afschriften zodra je deze krijgt.

•

Gebruik het wachtwoord van je bank nooit voor andere websites.

•

Als je een kredietkaart hebt en je besluit dat je deze niet langer wilt gebruiken, moet je de kredietkaart niet alleen maar doorknippen en er van uitgaan dat je rekening gesloten is. Je moet contact opnemen met het kredietkaartbedrijf, anders blijft je rekening actief.

Laat je persoonlijke documenten niet thuis rondslingeren. Het is gemakkelijker voor een dief om deze gegevens mee te nemen dan een dvd-speler of een computer. Bewaar deze informatie zorgvuldig.

Meer info over hoe je je kan wapenen tegen online identiteitsdiefstal vind je op: http://www. www.spamsquad.be

38

Wat mag (niet)? We maken een onderscheid tussen “e-gaming” (gratis online spelletjes) en “egambling” (kansspelen tegen betaling zoals casinospelletjes). De exploitatie van online kansspelen is onderhevig aan een Europese reglementering. Bepaalde landen verbieden het, in België is men volop bezig een wet te ontwikkelen om dergelijke spelletjes strikt te reglementeren. De wet wil het aantal ondernemingen die online kansspelen mogen aanbieden, beperken. Er zal een financiële waarborg worden gevraagd aan bedrijven die een betrouwbaarheidscertificaat zullen ontvangen. Tot dusver had enkel de nationale loterij een exclusief recht in dat domein. Volgens de Europese Unie was die exclusiviteit toegestaan met het oog op het terugdringen van de afhankelijkheid aan spelletjes en fraude. Het probleem is uiteraard de controle op online kansspelen. Soms worden dergelijke e-gambling websites van buiten België beheerd of zijn de initiatiefnemers moeilijk terug te vinden. Hoe voorkom je dat verslaafden aan dergelijke spelletjes op zulke websites terechtkomen? Vandaar het belang erop te wijzen dat je voorzichtig met het internet moet omspringen. In België vormen het OIVO en Child Focus het platform Safer Internet. Zowel voor jongeren als hun opvoeders stellen ze heel wat materiaal ter sensibilisering voor met betrekking tot e-commerce, bescherming van de privacy, ethiek op het internet... Meer weten? Afspraak op: http://www. www.web4me.be http://www. www.saferinternet.be Informatie over online spelletjes Kansspelcommissie: http://www.gamingcommission.fgov.be Documentatie en onderzoek: http://www.gokverslaving.be

39


Een klacht indienen Effectief een klacht indienen

Kom voor jezelf op Ben je wel eens opgelicht? Dan ben je niet alleen. Elke dag zijn er consumenten die problemen hebben met goederen en diensten, maar je hoeft het niet te nemen. Kom voor jezelf op en dien een klacht in!

Producten terugbrengen Als je niet tevreden bent met iets dat je gekocht hebt, breng het dan terug naar de winkel. Vertel de winkelier wat het probleem is en hoe je het wilt opgelost zien. Schrijf de naam op van de persoon met wie je hebt gesproken voor het geval dat je later nog eens op het gesprek moet terugkomen. Als dat niet werkt, kan je als volgende stap contact opnemen met het hoofdkantoor van het bedrijf. Je kunt het adres en het telefoonnummer op het internet opzoeken. Als het bedrijf geen internetadres heeft, stuur dan een brief of pleeg een telefoontje. Als je belt, noteer dan de datum, het tijdstip, de naam van degene die je hebt gesproken en wat jullie besproken hebben. Het is ook een goed idee om daarna nog een brief te schrijven waarin je het gesprek samenvat. Vergeet niet een kopie voor jezelf te bewaren.

Mocht je nog niet tevreden zijn, kan je contact opnemen met de gratis consumentenlijn van de Federale Overheidsdienst Economie. Die staat ter beschikking voor alle vragen en problemen met betrekking tot consumptie. In de meeste gevallen word je onmiddellijk geholpen, maar soms word je ook doorverwezen naar de bevoegde instantie (geschillencommissie, ombudsman, ...). Contactgegevens consumentenlijn: Tel: 0800 120 33 - Fax: 0 800 120 57 - Email: [email protected] Als laatste toevlucht kan je overwegen om gerechtelijke stappen te nemen. In veel gevallen is bemiddeling een betere oplossing omdat de kosten voor een advocaat hoog kunnen oplopen. “Als ik niet tevreden ben met een product, ga ik terug naar de winkel en probeer ik het om te ruilen. Het werkt niet altijd. Ik had eens een dure ketting gekocht en die kon ik niet ruilen. Ik koop nooit meer iets in die winkel.” - Lucia, 21

40

Wees niet bang om een klacht in te dienen. Zorg dat je weet wat je rechten zijn voordat je begint. De kans is groter dat je krijgt wat je wilt als je kalm blijft! Blijf bij de feiten. Maak duidelijk wat je verwachtingen zijn. Wil je verontschuldigingen, dat het product vervangen wordt, wil je je geld terug, wil je een betere service of wil je compensatie? 6. Zorg ervoor dat je met iemand spreekt die bevoegd is om actie te ondernemen. Vraag naar de manager. 7. Bewaar alle informatie die je nodig hebt: advertenties, bestelbonnen, kassabonnen, garantiebewijzen, betaalbewijzen, brieven, data van gesprekken en de namen van de mensen die je hebt gesproken. 8. Als het bedrijf waar de klacht loopt deze informatie nodig heeft, stuur dan een kopie en bewaar zelf het origineel. 9. Als je ontdekt dat er een probleem is, onderneem dan snel actie. Stel het niet uit. 10. Maak altijd duidelijk wie je bent: je naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en een klantennummer als je dat bij het bedrijf hebt.

Heb je een probleem met een buitenlands bedrijf?

Nog steeds niet tevreden?

“Ik klaag niet genoeg. Ik doe het alleen als het om een duur product gaat. Dan ga ik terug naar de winkel met de garantie en de kassabon.” - Daan, 20

1. 2. 3. 4. 5.

Website van het nationale ECC (Europees Consumenten Centrum): http://www.eccbelgie.be

De EU heeft het Netwerk van Europese Consumenten Centra (ECC-net) opgericht voor Europeanen die problemen hebben met een product of een dienst in een ander EU-land. Hier kun je terecht voor advies en praktische hulp als je een probleem hebt met een buitenlands bedrijf. Als je in België woont en je hebt een probleem, bijvoorbeeld met iets dat je in Spanje hebt gekocht, kan het ECCnet je informeren over het consumentenrecht binnen de Europese Unie en je adviseren hoe die wetten nageleefd kunnen worden. Ze kunnen je ook helpen om contact op te nemen met het bedrijf om tot een oplossing te komen. Voor meer informatie: http://www.oivo.be – http://www.consumentenbedrog.be Algemene Directie Controle en Bemiddeling: WTCIII - Simon bolivarlaan 30, 1000 Brussel Tel.: 0800 120 33 - Fax: 0800 120 57 - [email protected] http://mineco.fgov.be Andere instanties waar je klacht kan indienen: http://www.dolceta.eu Verzekeringen: http://www.ombudsman.as – Banken: http://www.cbfa.be Reizen: http://mineco.fgov.be/protection_consumer/disputes/voyages/home_nl.htm Telecommunicatie: http://www.ombudsmantelecom.be De Post: http://www.ombudsman.post.be/ – NMBS: http://www.b-rail.be/ombudsman/N/ Reclame: http://www.jepbelgium.be Federaal Ombudsman: http://www.federaalombudsman.be Vlaamse Ombudsdienst: http://www.vlaamseombudsdienst.be BE: http://www.test-aankoop.be

41


Europese Consumenten Centra

Hoe vermijd je een sportongeval?

Om ervoor te zorgen dat Europese burgers op de hoogte zijn van hun consumentenrechten heeft de EU een netwerk van Europese Consumenten Centra (ECC-net) gecreëerd. Deze centra zijn gevestigd in 27 Europese landen. Het netwerk legt consumenten uit hoe ze beter over de grens kunnen winkelen en biedt hulp en advies als ze problemen hebben met verkopers in een ander EU-land of in IJsland of Noorwegen.

In België behandelt het Europees Consumenten Centrum geschillen met betrekking tot reizen (21%), timesharing (16%), verblijven (14%), elektronische uitrustingen (11%), auto’s (10%) en hobby-artikelen (10%). Met wat voor soort problemen wordt het Centrum het vaakst geconfronteerd? Problemen met levering (25%), teleurstelling over het product zelf (21%), contracten (17%), prijzen (13%) of vormen van consumentenbedrog (11%).

Bij ingewikkelde gevallen, zullen de centra je doorverwijzen naar een specialist die je probleem kan oplossen zonder naar een rechtbank te stappen. Adviseurs van consumentencentra kunnen je ook helpen met het vertalen van relevante documenten en kunnen vragen beantwoorden over de nationale verschillen in de wetgeving. Als het nodig is, kunnen ze direct contact opnemen met de desbetreffende handelaar.

De ECC’s hebben vooral te maken met vragen over reizen, online shoppen, garanties, het kopen van auto’s in het buitenland, en oplichterijen.

Ga voor vragen over de Europese Unie naar: http://europa.eu.int/europedirect

Vind jouw dichtstbijzijnde ECC: http://www.eccbelgium.be Voor meer informatie: http://europa.eu.int/comm/consumers/index_en.htm

42

Een sport aanleren vereist ook de nodige kennis van de preventiemaatregelen die ongevallen kunnen vermijden. Spectaculaire activiteiten als bungee jumping zijn streng gereglementeerd. Maar dat geldt ook voor infrastructuren: speelpleinen, zwembaden, sportcentra, klimmuren, ... Uitrustingen die aan scholen of gezinnen worden verkocht, moeten ook conform zijn aan verschillende precieze normen. En dat allemaal om zo veel mogelijk sportongevallen te voorkomen. Kunnen alle ongevallen vermeden worden? Uiteraard niet. Veiligheid in de sport is een lange ketting van verantwoordelijkheden waarin elk radertje zijn functie heeft. De uitbater van een sportinfrastructuur heeft bijvoorbeeld een aantal verplichtingen. Een sportanimator moet op zijn beurt de staat van de installaties nakijken en de jongeren onder zijn hoede surveilleren. Ook de sporter zelf moet geschikt materiaal gebruiken opdat hij zichzelf of anderen niet in gevaar brengt. Begin dus niet met een sportactiviteit als er iets duidelijk niet in orde is! Om al deze risico’s in kaart te brengen, analyseren de veiligheidsexperten van het OIVO de oorzaken van ongevallen met betrekking tot sportactiviteiten. Als we de omstandigheden van ongevallen beter begrijpen, kunnen we ook regels opstellen om ze te vermijden. Op basis van interviews met personen die een ongeval hebben gehad, hebben we kunnen concluderen dat 1 sportongeval op 20 tot een ziekenhuisbezoek leidt. Vooral bij schaatsen, paardrijden en gemotoriseerde sporten was dat het geval. Basketballers, voetballers, tennissers en volleyballers belanden dan weer minder in het ziekenhuis. Voor professionelen bestaan er dus methodes voor risicoanalyse. En de sporter zelf? Die stelt zich best enkele vragen voor hij eraan begint: Ben ik in goede mentale en fysieke conditie? Ben ik opgewarmd? Welke gevaren komen bij mijn sport kijken? Welke risico loop ik zonder een gepast kader? Is de behoefte om mijn grenzen te verleggen wel opgewassen tegen het risico op een erg ongeval?

Op de website van het OIVO: Hoe ver moeten we gaan in het beschermen van de sportieve consument? http://www.oivo-crioc.org/files/nl/1951nl.pdf Over methodes voor risico-analyse: http://www.oivo-crioc.org/files/nl/1806nl.pdf

43


Sommige producten zijn gevaarlijk en moeten voorzichtig gebruikt worden. Zorg ervoor dat je weet waarmee je te maken hebt.

Schadelijke producten Bij dergelijke producten neem je best een aantal voorzorgen. Bewaar ze in een goed geventileerde ruimte en buiten het bereik van kinderen. Bij gebruik moet je handschoenen aandoen en je ogen en huid beschermen. Zorg ervoor dat je de producten niet inademt of, erger nog, drinkt. Lees de instructies en waarschuwingen op de verpakking zodat je precies weet wat je wel en niet moet doen.

Xn

Xi

Schadelijk Kan bij inademing, bij inslikken of via de huid gevaar voor de gezondheid opleveren.

Ontvlambare producten Er zijn drie verschillende symbolen voor ontvlambare producten, afhankelijk van de aard van ontvlambaarheid. Ook bij deze producten is het belangrijk dat je ze in een goed geventileerde ruimte gebruikt. Bewaar en gebruik het product uit de buurt van een warmtebron: kookstellen, kaarsen, sigaretten, aanstekers, enz.

Irriterend Kan ontstekingen van de huid, de slijmvliezen of de ogen veroorzaken bij direct, langdurig of herhaald contact. Bijtend Kan ernstige brandwonden van huid of slijmvliezen veroorzaken. Giftig Als er “T+” onder staat: zeer giftig. Het product kan voor ernstige verwondingen zorgen, blijvende gevolgen hebben en kan zelfs de dood veroorzaken. Zorg ervoor dat je je handen wast voordat je iets eet, drinkt of met je handen in de buurt van je mond komt.

44

Als je huid of ogen toch in contact komen met deze producten, houd de brandwonde dan minstens 10 minuten onder koud of lauw water. Als het product is ingeslikt, mag het slachtoffer niet braken en eten of drinken. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, helpt melk niet. Het kan de situatie zelfs verergeren. Bel meteen het Antigifcentrum. Het is een goed idee om dit nummer naast je telefoon te bewaren: 070 245 245 (als u in het buitenland bent, vorm dan 112).

© Oliver Gruener - Plusverde

Kleine plaatjes met een grote betekenis

F

Licht ontvlambaar Als er F+ onder dit symbool staat, gaat het om een zeer licht ontvlambare stof. Ontplofbaar Een ontploffing is een zeer snelle verbranding die kan uitgelokt worden door verhitting,vonken, wrijving, schok of reactie met andere stoffen. Oxiderend Deze stoffen kunnen, doordat ze veel zuurstof bevatten, de verbranding van andere stoffen in hoge mate bevorderen.

Allergieën

Voorbeelden van produkten die allergieën mogen veroorzaken:

Sommige mensen krijgen huidallergieën (roodheid, zwelling, uitslag, jeuk) bij het gebruik van producten zoals cosmetica en wasmiddelen. Als je een allergische reactie krijgt, neem dan contact op met je dokter en/of dermatoloog. Neem de producten mee die je de afgelopen weken gebruikt hebt. Als je de verpakking nog hebt, neem die dan ook mee. Samen kunnen jullie misschien het product of zelfs het ingrediënt vinden dat de allergie heeft veroorzaakt. Om te voorkomen dat je allergie terugkeert, moet je stoppen met het gebruik van producten die het ingrediënt bevatten waarvoor je allergisch bent. Als je eenmaal op de hoogte bent van je allergie, kijk dan op de verpakking van producten of de ingrediënten vermeld zijn of dat je ze op de website van de producent (technische fiches) kan terugvinden. Afhankelijk van de sector verplicht de wet de bedrijven om de consument te wijzen op de aanwezigheid van allergene substanties in het product en dat vanaf een bepaalde concentratie (bijvoorbeeld bij detergenten is de drempel 0,01%).

AMYL CINNAMAL BENZYL ALCOHOL CINNAMYL ALCOHOL CITRAL EUGENOL HYDROXYCITRONELLAL ISOEUGENOL AMYLCINNAMYL ALCOHOL BENZYL SALICYLATE CINNAMAL COUMARIN GERANIOL HYDROXYISOHEXYL 3-CYCLOHEXENE CARBOXALDEHYDE

ANISE ALCOHOL BENZYL CINNAMATE FARNESOL BUTYLPHENYL METHYLPROPIONAL LINALOOL BENZYL BENZOATE CITRONELLOL HEXYL CINNAMAL LIMONENE METHYL 2-OCTYNOATE ALPHA-ISOMETHYL IONONE EVERNIA PRUNASTRI EXTRACT EVERNIA FURFURACEA EXTRACT

45

De Consument en Gezondheid

Wat staat er op een etiket? Omdat we producten van andere EU-landen kopen, is het belangrijk dat de etiketten die we gebruiken dezelfde betekenis hebben in alle lidstaten. Etiketten moeten accuraat, volledig, correct en in de landstaal uitgewerkt zijn. Als er fouten staan op een etiket kan dat ernstige gevolgen hebben, vooral voor mensen die last hebben van een voedselallergie of -intolerantie. De EU-wetgeving bepaalt wat er op voedseletiketten mag of moet staan, zodat consumenten weten wat er in voedselproducten zit, hoe lang het voedsel houdbaar is, wie de fabrikant is, waar het vandaan komt, en hoe het bewaard en bereid moet worden.

Wat je moet weten •

Ingrediënten staan gerangschikt in aflopende orde van gewicht. Alle bestanddelen, inclusief water en voedseladditieven, moeten vermeld worden.

•

Als voedingsmiddelen ingrediënten of sporen van stoffen bevatten die bij sommige mensen een allergische reactie kunnen opwekken, dan moet dat volgens de EU-wetgeving op het etiket staan aangegeven.

•

De contactgegevens van de fabrikant moeten duidelijk op het etiket staan zodat consumenten een klacht kunnen indienen of meer informatie kunnen krijgen over het product.

•

Afbeeldingen op etiketten mogen niet misleidend zijn. Als de smaak van aardbeienyoghurt kunstmatig wordt gemaakt, mag er geen afbeelding van aardbeien op de verpakking staan.

•

Let goed op de aanwijzingen over de houdbaarheid, zoals ‘te gebruiken voor’ en ‘tenminste houdbaar tot’ zodat je niet ziek wordt. De ‘uiterste verkoopdatum’ is bedoeld voor het winkelpersoneel en niet zozeer voor consumenten.

•

Ontdooien en bereidingstijden. Lees op het etiket hoe je een product moet bewaren en bereiden om er zeker van te zijn dat bacteriën gedood zijn.

•

Voedingswaarde-etiketten geven informatie over bijvoorbeeld de energiewaarde en de hoeveelheid eiwitten, koolhydraten, vetten, voedingsvezels, natrium, vitaminen en mineralen in een voedingsmiddel. Dit is niet verplicht in de EU, tenzij er beweerd wordt dat een voedingsmiddel bepaalde calorieën of een bepaalde voedingswaarde bevat.

Wist je dit? Er zijn specifieke regels over wat er op het etiket van voedsel moet staan. Chocolade mag pas “chocolade” heten als het ten minste 45% aan cacaobestanddelen bevat.

46

Duidelijkheid Als dure producten vervangen zijn door goedkopere alternatieven dan moet dat op het etiket staan. Als goedkope margarine bijvoorbeeld is gemengd met dure boter, moeten consumenten dat weten. En als voedsel zwaarder wordt gemaakt, bijvoorbeeld door water toe te voegen aan ham of kip, dan moet dat vermeld worden op het etiket. Er zijn voedselproducten die uit een bepaalde streek komen en die internationaal bekend staan om hun kwaliteit. Daarom worden deze streekproducten wettelijk beschermd. Dit betekent dat Parmaham uit Parma in Italië moet komen en dat champagne uit de streek in Frankrijk moet komen die dezelfde naam draagt.

EU-etiketten en allergieën Ongeveer 2% van alle volwassenen en 5% van alle kinderen hebben last van een voedselallergie. Een allergische reactie kan een lichte irritatie veroorzaken, maar het kan ook tot de dood leiden. Het is dus heel belangrijk dat etiketten volledig zijn. Volgens de EU-wetgeving moeten alle ingrediënten (of de ingrediënten die nodig waren om het voedsel te bereiden) vermeld worden. Dit geldt met name voor mogelijke allergene ingrediënten zoals noten.

Voorbeelden van allergene ingrediënten: • Graanproducten die gluten bevatten • Schaaldieren (zeevruchten zoals krab, garnalen, scampi, etc.) • Eieren • Vis • Pinda’s • Sesamzaad • Soja • Melk

• Andere noten (amandelen, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, paranoten, pistachenoten, macadamianoten) • Selderij • Mosterd • Zwaveldioxide en sulfieten in hogere concentraties

Ga voor meer informatie over etiketten naar: http://www.efsa.eu.int http://www.favv.be

47


Jezelf beschermen in de zon Wil je deze zomer graag een kleurtje krijgen zodat je er goed uitziet op het strand? Je hebt misschien zin om languit in de zon te gaan liggen om een ‘gezonde’ kleur te krijgen, maar dat kan erg schadelijk zijn. Een langdurige blootstelling aan de zon kan huidkanker veroorzaken.

Tips om veilig te zonnen •

Zonnebrandcrème biedt je bescherming tegen de schadelijke ultraviolette straling van de zon. Hoe hoger de beschermingsfactor van je zonnebrandcrème, hoe beter je beschermd bent tegen de UVB-stralen die ervoor zorgen dat je verbrandt. Zorg ervoor dat je een zonnebrandcrème kiest met een beschermingsfactor van 15 of hoger en dat de crème je ook beschermt tegen UVA-stralen. UVA-straling kan op de lange termijn schadelijk zijn en kan het risico op huidkanker vergroten. Wat er ook beweerd wordt, er is geen enkel product dat je volledig kan beschermen tegen de schadelijke stralen van de zon. De EU-lidstaten zijn bezig om de etiketten van zonnebrandcrèmes te veranderen zodat het gemakkelijker voor je wordt om het product te kiezen dat het veiligste is voor jou.

•

Drink veel water.

•

Zoek de schaduw op tussen 11.00 en 15.00 uur, want dan is de zon het krachtigst.

•

Zonnebrandcrème is slechts één manier om jezelf te beschermen. Het is belangrijk om je huid ook te beschermen door kleren, een hoed en een zonnebril te dragen.

•

Wees extra voorzichtig als je sproeten of moedervlekken hebt, huidkanker in de familie voorkomt of als je snel verbrandt.

•

Zonnebanken zijn niet veiliger. In Ierland is het verboden voor jongeren onder de 18 om onder de zonnebank te gaan, omdat tieners een hoger risico lopen om melanoom (de gevaarlijkste vorm van huidkanker) te ontwikkelen dan volwassenen.

Wist je dit? • Als je je voor je vijftiende een keer heel erg verbrandt, kan de kans dat je huidkanker krijgt verdubbelen. • Vergeet tijdschriften met foto’s van bruine modellen; te veel zon is slecht voor je uiterlijk. Het zorgt voor rimpels, huidverslapping, een droge huid en pigmentvlekken. • Bij lichte bewolking bereiken UVstralen gewoon de aarde, dus op een bewolkte zomerse dag moet je je ook insmeren.

Voor meer informatie:

http://www.huidkanker.be/veiligzonnen.php http://www.medinet.be/shownews.asp?ID=1194 http://www.nsc.org/ehc/sunsafe.htm http://www.skincancer.org/prevention/index.php http://www.sunsafetyalliance.org

Jouw mening telt. in. Vul onze vragenlijst Win een prijs. m

tion-europe.eu.co http://www.genera

48

ropese Commissie gefinancierd door de Eu Deze publicatie wordt in de Europese Unie. er 2 miljoen studenten en wordt verdeeld ond onderwerpen die in de van wat je vindt We willen graag weten en dat je ons jouw eld worden. Dus we hop deze publicatie behand op http://www. gen vra r paa antwoord een mening wilt geven. Be te winnen! zen prij om, en schrijf je in om generation-europe.eu.c

49


Roken… de feiten De meeste mensen die tabak roken, raken verslaafd. Dit komt door nicotine, een zeer verslavende drug die in alle tabaksproducten zit. Hoe jonger je begint, hoe groter de kans dat je verslaafd raakt. Een grote meerderheid van rokers raakt verslaafd voor hun achttiende en uit onderzoek blijkt dat ongeveer 21% van de 15-jarigen regelmatig rookt. Het goede nieuws is dat als je vroeg stopt, je de schade aan je lichaam binnen 10 à 15 jaar bijna volledig ongedaan kan maken. En je gezondheid verbetert al binnen een dag!

Waarom stoppen met roken?

Je kunt het Hoe langer je wacht, hoe moeilijker het wordt om te stoppen. Dus stel het niet uit omdat je examens eraan komen, vanwege relatieproblemen, of omdat je een avondje uitgaat. •

Doe het niet alleen. Er is veel gratis hulp beschikbaar. Hulp van de EU! De campagne Voor een rookvrij leven is te vinden op de website http://www. help-eu.com en bevat praktisch advies over stoppen, handige links en een test waarmee je je tabaksverslaving kan meten.

•

Het is misschien moeilijk om te stoppen, maar miljoenen ex-rokers in heel Europa bewijzen dat het mogelijk is. Nicotine is een krachtige drug. Je hebt veel wilskracht nodig om de greep die het goedje op je heeft te breken. De meeste mensen hebben het de eerste dagen zwaar, maar voelen zich tegen de vierde dag beter. Er kunnen ontwenningsverschijnselen ontstaan zoals humeurigheid, slapeloosheid en rusteloosheid, maar die gaan allemaal weer over.

•

We weten al 50 jaar dat roken longkanker veroorzaakt. Maar het veroorzaakt ook andere fatale hart-, hersenen longziekten, en wordt in verband gebracht met meer dan 50 andere ziekten en kwalen.

•

De helft van alle mensen die blijven roken, zullen eraan overlijden. Zij leven gemiddeld 16 jaar minder lang.

•

Jonge mensen die roken hebben twee tot zes keer meer kans dan niet-rokers om geconfronteerd te worden met hoestaanvallen en problemen met de ademhaling. Bovendien heeft roken een negatieve invloed op je sportieve en seksuele prestaties, geeft het je rimpels en zorgt het ervoor dat je haar dof wordt.

•

Stoppen met roken is ook goed voor je portefeuille! Het roken van 20 sigaretten per dag kost 1460 euro per jaar. Bedenk eens wat je met dat geld had kunnen doen!

Als je heel erg verslaafd bent en je rookt al een paar jaar, dan kan je gebruik maken van vervangingstherapieën zoals nicotinepleisters of -kauwgom. Op die manier bouw je je nicotineverslaving langzaam af door een lage nicotinedosis te gebruiken en krijg je geen zin in een sigaret.

•

Kijk wat andere Europese jongeren te zeggen hebben over tabak. Ga naar http://www.youthandtobacco.com en lees de Europese jongerenmanifestatie. Dingen veranderen – zorg ervoor dat je niet achterloopt!

•

“Ik ben voor een rookverbod in openbare gelegenheden. Het zal op die plaatsen dan veel gezonder en frisser zijn voor iedereen.” - Iris, 19

In de kou Passief roken is schadelijk voor de gezondheid van niet-rokers. Daarom wordt er geleidelijk aan een rookverbod ingevoerd in Europese openbare plaatsen zoals cafés, restaurants en ook op de werkvloer. Roken is lang niet zo cool als je gedwongen wordt om in de wind en de regen te roken. • • • •

50

In Ierland, Noorwegen, Italië, Zweden en Malta is het verboden om te roken in openbare plaatsen zoals bars en restaurants. Een rookverbod wordt ook ingevoerd in het Verenigd Koninkrijk en België. In Estland, Letland, Luxemburg en Spanje worden de wetten strenger. Sinds er in New York een rookverbod is ingesteld in openbare plaatsen, heeft tweederde van de rokers geprobeerd om te stoppen.

Voor meer informatie: Preventie: http://www.help-eu.com http://www2.vlaanderen.be/ned/sites/rookvrij/ Evolutie rookgedrag bij jongeren: http://www.oivo-crioc.org/teksten/pdf/1694nl.pdf

51


Alcohol Alcohol is de op twee na belangrijkste reden dat Europeanen een slechte gezondheid hebben en het is een relatief groot probleem voor jongeren. Jongeren zijn niet de oorzaak van het probleem, maar zijn juist de slachtoffers. En de toename van het aantal minderjarigen dat drinkt, is een grote reden voor ongerustheid, vooral de schade die wordt veroorzaakt door het zogenaamde ‘binge drinking’, waarbij mensen in een korte periode veel alcohol drinken. In Europa is de trend van binge drinking onder jongeren, en met name onder meisjes, de afgelopen 10 jaar toegenomen.

Wist je dit? In 2003 had naar schatting 23% van alle Europese jongens tussen de 15 en 16 jaar en 14% van de meisjes in de 30 dagen die vooraf gingen aan de enquête drie keer of meer aan ‘binge drinking’ gedaan. Bovendien is schadelijk alcoholgebruik verantwoordelijk voor de dood van 10% van de vrouwen en ongeveer 25% van de mannen tussen de 15 en 29 jaar.

De risico’s De meeste jongeren hebben niet het gevoel dat ze een risico lopen als ze drinken, maar alcohol kan grote gevolgen hebben voor je alledaagse leven. Jongeren die alcohol drinken, hebben meer last van de gezondheidsproblemen en de sociale gevolgen die dat met zich meebrengt dan volwassenen. Als je dronken wordt, kun je uitdrogen, kan je bloedsuikerspiegel dalen en het kan leiden tot vergiftiging, oftewel: een kater. Als je gevaarlijk grote hoeveelheden alcohol drinkt, kan dat dodelijk zijn; je kunt in een coma raken, overgeven, en dan stikken in je braaksel. Alcohol kan je hersenen en je lichaam beschadigen en kan een depressie veroorzaken. Als je hebt gedronken, denk je ook makkelijker over seks en dat kan ertoe leiden dat je jezelf niet beschermt tegen infecties of een ongewilde zwangerschap. De afgelopen 10 jaar is in een aantal Europese landen het aantal jongeren met ernstige leverziekten toegenomen. De verslavende werking van alcohol wordt onderschat en mensen die al vroeg in hun leven hevig drinken, kunnen het moeilijk vinden om hun gedrag te veranderen en verliezen zo controle over hun eigen leven.

Bron: Wereldgezondheidsorganisatie, 2002.

Liters pure alcohol geconsumeerd/persoon, 15 jaar of ouder

52

Wat doet de EU hieraan? De EU en andere Europese landen zijn strategieën aan het ontwikkelen om de schade die door alcohol wordt toegebracht, te verminderen, met name om jongeren te beschermen. Deze strategieën bestaan uit het controleren van de verkoop en het serveren van alcohol aan minderjarigen, kinderen helpen die uit families komen met alcoholproblemen, hulpverlening aan studenten, en ervoor zorgen dat bedrijven die alcohol verkopen hun reclame niet richten op jongeren. Een andere tactiek is dat in sommige landen populaire ‘tienerdrankjes’ zoals zoete mixjes zo duur zijn dat jongeren zich deze drankjes niet kunnen veroorloven.

Je kunt meer informatie vinden over wat er in de EU verder gebeurt op http://health.europa.eu Waar je hulp kunt krijgen: http://www.aavlaanderen.org http://www.oivo.be: word gratis lid en zoek op trefwoord “alcohol” in de zoekmotor.

53


Seksueel overdraagbare aandoeningen Het aantal seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) neemt toe in Europa. Het hiv-virus is een groot probleem voor zowel homoseksuele als heteroseksuele jongeren en liefst 21% van de nieuwe hiv-gevallen in de EU betreft jongeren tussen de 15 en 24 jaar. Steeds meer tieners, en vooral vrouwen, hebben chlamydia, gonorroe en syfilis. Deze toename is te wijten aan een hoog seksueel risicogedrag en een laag condoomgebruik. Iedereen die seks heeft zonder een condoom te gebruiken, kan een seksueel overdraagbare aandoening krijgen van een geïnfecteerde persoon, ook als het je eerste keer is. Een soa kan ook overgedragen worden via orale seks. Je komt er meestal alleen achter dat iemand geïnfecteerd is als ze het je vertellen.

Aantal nieuw vastgestelde hiv-infecties in de EU, 1997-2003 25000

20000

15000

10000

5000

Vergeet niet dat als je een condoom elke keer op de juiste manier gebruikt, je de meeste seksueel overdraagbare aandoeningen kunt voorkomen. Andere voorbehoedsmiddelen, zoals de pil, beschermen je niet tegen een soa.

0

Het is heel belangrijk om op de hoogte te zijn van de verschillende soorten infecties, want sommige symptomen zijn moeilijk te herkennen. •

54

Chlamydia is de meest voorkomende soa in België. Het is een bacteriële infectie, maar veel mensen, vooral vrouwen, vertonen geen of bijna geen symptomen. Als het niet behandeld wordt, kan het tot onvruchtbaarheid leiden.

•

Gonorroe neemt ook toe. Het is mogelijk dat er geen symptomen zijn. Het kan behandeld of genezen worden met antibiotica.

•

Het hiv-virus is een dodelijke soa waarbij het immuunsysteem wordt afgebroken. Dit proces kan vertraagd worden door het virus te onderdrukken met antiretrovirale middelen. Maar als iemands immuunsysteem eenmaal afgebroken is, is hij of zij vatbaar voor andere ziekten, vooral voor infecties zoals tuberculose, longontsteking en kanker. In dit stadium wordt vaak aids bij de patiënt vastgesteld. Het lijkt erop dat een nieuwe generatie jongeren niet op de hoogte is van de gevaren, omdat het aantal besmettingen blijft stijgen.

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Noot: Bevat geen data voor Frankrijk tot 2003. Bron: EuroHIV. HIV/AIDS Surveillance in Europe. End-year report 2004.

Natuurlijk is onthouding ook een manier om een soa te voorkomen. Als je wel seksueel actief bent, kan je het risico op een soa verminderen door niet met meerdere mensen naar bed te gaan. Een wederzijds monogame relatie waarbij het stel een condoom gebruikt, is het veiligst.

Zorg ervoor dat je op de hoogte bent

1997

Als je denkt dat je een soa hebt… •

Mannen moeten letten op afscheiding, wratjes op de penis, pijnlijke zweertjes en jeuk. Vrouwen moeten letten op afscheiding uit de vagina, een branderig gevoel bij het plassen, jeuk of zweertjes.

•

Ga naar een dokter als je ongerust bent zodat je behandeld kunt worden en jezelf of je partner niet in gevaar brengt

Vergeet niet dat de meeste seksueel overdraagbare aandoeningen, met uitzondering van het hiv-virus, gemakkelijk behandeld kunnen worden. Maar als je er niet vroeg bij bent, dan kan je daar heel lang of zelfs permanent last van hebben. Sommige aandoeningen kunnen door een moeder overgebracht worden op een ongeboren kind en kunnen voor een geboorteafwijking zorgen. Sommige seksueel overdraagbare aandoeningen zoals herpes zijn niet te genezen en de rest van je leven zal je deze ziekte overdragen aan seksuele partners. Als je een monogame relatie hebt en je bent van plan om geen condooms meer te gebruiken, moet je je eerst allebei laten onderzoeken zodat je er zeker van bent dat je geen soa hebt.

Ga voor meer informatie naar: http://www.sensoa.be

55


Zwaarlijvigheid – een modern probleem met grote gevolgen Het aantal jongeren in Europa dat zwaarlijvig is, is sterk toegenomen. Veel schoolkinderen eten voedsel dat te veel vet en suiker bevat en ze bewegen te weinig. Ze verorberen liever snacks voor de tv dan calorieën te verbranden op het sportveld.

De feiten 1. Sinds de jaren tachtig is het aantal mensen die zwaarlijvig zijn in veel Europese landen minstens verdriedubbeld. In België zijn vandaag de dag 13 à 14 percent van de mensen zwaarlijvig. In Griekenland hebben 38% van de vrouwen last van zwaarlijvigheid. 2. Drie miljoen Europese schoolkinderen zijn zwaarlijvig. Elk jaar komen daar naar schatting nog eens 85.000 kinderen bij, een verontrustend cijfer. Veel kinderen die zwaarlijvig zijn, ontwikkelen ziekten die normaal gezien alleen onder volwassen voorkomen, zoals type II diabetes. 3. De toename van zwaarlijvigheid loopt gelijk met het groeiende aantal mensen met overgewicht. Naar schatting heeft de helft van de volwassen bevolking en een kwart van de schoolkinderen in de EU last van overgewicht. Jongeren met overgewicht houden dat extra gewicht meestal vast als ze ouder worden en hebben een grotere kans om zwaarlijvig te worden. 4. De voornaamste oorzaak is de manier waarop we leven. In 1999 aten mensen in de Europese Unie ongeveer 300 meer calorieën per dag dan in 1970. Een op de drie Europeanen doet niet aan lichaamsbeweging en de gemiddelde Europeaan brengt meer dan vijf uur per dag zittend door.

BMI = Je gewicht in kg ÷ (Je lengte in meters x Je lengte in meters)

56

Jonge mensen met overgewicht krijgen later in hun leven te maken met enorme gezondheidsproblemen. 7% van het jaarlijkse budget voor gezondheidszorg in de EU wordt uitgegeven aan de behandeling van chronische ziekten die gerelateerd zijn aan zwaarlijvigheid zoals diabetes, kanker en hartziekten. Dit cijfer zal de komende jaren nog verder stijgen. Hier komen de economische kosten nog eens bij. Deze kosten ontstaan als mensen die zwaarlijvig zijn ziek worden, zich sociaal uitgesloten voelen of vroegtijdig sterven. Door de toename van zwaarlijvigheid in Europa is het mogelijk dat jongeren vroeger sterven dan hun ouders. Er zijn kinderen met zwaar overgewicht die al ‘volwassen’ ziekten hebben zoals type II diabetes. Bovendien lopen zij een groter risico dat zij op volwassen leeftijd ziekten ontwikkelen zoals kanker, hartziekten, beroerten en artritis.

Wat kun je doen om jezelf te helpen? • • • • • • •

Lengte (in m)

Body Mass Index: KG/M2

10-19 Ondergewicht 19-25 Normaal gewicht 25-30 Overgewicht 30+ Zwaarlijvig

Wat zijn de kosten?

Gewicht (in kg)

Kijk minder tv en beweeg meer. Probeer een uur per dag te bewegen en kijk niet meer dan een uur per dag tv. Je hoeft niet te sporten om aan lichaamsbeweging te doen. Loop of fiets naar school, neem de trap in plaats van de lift, laat de hond uit, of ga regelmatig zwemmen. Eet ten minste vijf porties fruit en groenten per dag. Dat is goed voor je huid en je haar. Het zorgt er tevens voor dat je essentiële voedingsstoffen binnenkrijgt en dat je beter beschermd bent tegen ziekten. Het is niet verkeerd om een snack te eten, maar houd het gezond. Neem een boterham en een glas melk in plaats van een chocoladereep en neem wat noten of vers fruit mee als je weggaat. Eet minder afhaalmaaltijden, want ze bevatten vaak veel vet. Het is belangrijk om regelmatig te eten. Als je hebt ontbeten, heb je minder snel de neiging om later op de dag een snelle hap te eten. Drink water in plaats van calorierijke frisdranken. En vergeet “Ik vind het belangrijk om goed te niet dat alcoholische eten: veel fruit, groenten. Dat is drankjes veel calogoed voor onze gezondheid.” rieën bevatten. - Deborah, 19

“Ik let niet op wat ik eet, maar ik kijk meer naar wat het kost. Ik eet goedkope dingen, omdat ik niet veel geld heb. Ik weet dat het niet gezond is.” - Simon, 19

57


Groenten en fruit: Kies voor lokaal en seizoensgebonden! Activiteit Badmintonnen Fietsen (16 km/u) Bowlen Grasmaaien Hardlopen (13 km/u) Zwemmen (50 meter/minuut) Tennissen Stofzuigen Wandelen (5 km/u)

41 kg 135 112 50 122 274

50 kg 165 138 60 149 336

59 kg 195 162 72 175 396

68 kg 225 188 82 202 458

82 kg 270 225 99 243 549

91 kg 300 250 110 270 610

100 kg 330 275 121 297 671

109 kg 360 300 132 324 732

202

248

292 338 405

450

495

540

144 68 72

176 82 88

208 240 288 98 112 135 104 120 144

320 150 160

352 165 176

384 180 192

In deze tabel kun je zien hoeveel calorieën je verbrandt per half uur, afhankelijk van je gewicht.

Ga voor meer informatie naar: http://www.voeding-gezondheid.be http://www.mijnvoedingsplan.be

Meer groenten en fruit eten? Dat spreekt voor zich! Maar hoe maken we de juiste keuzes? Zowel de productiewijze van groenten en fruit als hun transport kunnen immers heel wat verschillende effecten op het milieu hebben: Het verschil in impact tussen geïmporteerde kiwi’s uit NieuwZeeland en aardbeien uit Wépion die in juni op de markt verkocht worden, is enorm. Hoe kunnen we nu de last van zowel het broeikaseffect als van de gebruike pesticiden vermijden? Eén ding is zeker: door lokaal en seizoensgebonden fruit en groenten te consumeren, kunnen we de ecologische impact verminderen.

De impact van transport en productiewijze De productie van fruit en groenten heeft verschillende impacts op het milieu: het transport en de daaraan verbonden CO2-uitstoot, de energieconsumptie bij serreproductie, pesticiden die bodem en water vervuilen... Waarom appelen uit Kaapstad kopen op het moment dat onze eigen velden er vol van staan? Een studie, uitgevoerd in Nederland, heeft anderzijds aangetoond dat de fruit- en groentekweek in verwarmde serres evenveel energie (80MJ/kg) verbruikt als het transport van dezelfde producten over een afstand van 4.000 tot 8.000 km. Enkele cijfers: • • • •

Krijg advies van een chef! Het is niet moeilijk om in een mum van tijd gezond en lekker eten klaar te maken. Iedereen kan leren om verse ingrediënten uit het seizoen te kopen en deze ingrediënten met plezier te koken en op smaak te brengen. Hoe? De chefs zullen je dat vertellen tijdens de “Week van de smaak” die gesponsord wordt door de Europese Commissie. Sommige chefs zullen hun fornuizen opzetten in scholen en andere chefs zullen scholen uitnodigen om naar hun restaurant te komen. Ze zullen je uitleggen waarom het belangrijk is om je maaltijden zelf te bereiden en met je familie te eten. Ze zullen je ook laten ontdekken wat je nodig hebt om een gebalanceerde, lekkere en kleurrijke maaltijd te bereiden. Misschien verklappen ze zelfs enkele van hun bestbewaarde geheimen. Word jij hiervoor uitgenodigd? Kijk op http://www.euro-toques.org.

58

Tussen 1980 en 2005 is de wereldhandel in fruit en groenten verachtvoudigd Voor een kilo tomaten, die in serre worden gekweekt, is er vier keer zoveel energie nodig dan voor een kilo tomaten die in open lucht worden geteeld. Een kilo ananas geïmporteerd uit Ghana = 5 kilo CO2 Een kilo wortelen geïmporteerd uit Zuid-Afrika = 5,5 kilo CO2

Fruit en groenten, afkomstig van de biologische of geïntegreerde landbouw, zijn niet alleen voordelig voor het milieu, ook onze gezondheid vaart er wel bij. Hun productiewijze wordt grondig gecontroleerd, waardoor het gebruik van pesticiden lager ligt. Pesticiden zijn immers verantwoordelijk voor lucht-, gronden watervervuiling. Ze zijn bovendien gevaarlijk voor de gezondheid van de landbouwers (die ermee werken) en de consumenten (die ze consumeren). Volgens controles, die in 2005 door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen werden uitgevoerd, bevatte 7% van de onderzochte stalen te veel resten van pesticiden in vergelijking met de aanvaardbare normen. Het ging voornamelijk om geïmporteerde producten. Lokale producten bevatten minder verontreinigende elementen. Meer informatie: http:// www.observ.be http:// www.ibgebim.be

59

Milieu

Deze agenda bevat informatie over problemen zoals de verandering van het klimaat, biodiversiteit, afval, lucht, water… Dit zijn belangrijke kwesties waar we iets aan moeten doen! Je kunt de agenda alleen lezen of met je vrienden en klasgenoten. Het zal je helpen om erachter te komen hoe je zelf en met anderen de uitdagingen van vandaag en morgen kunt aangaan, want de toekomst is van jou. Stavros Dimas Europees Commissaris voor Milieu Ga naar http://ec.europa.eu/commission_barroso/dimas/index_en.htm

De Europees Commissaris voor Milieu wordt gesteund door het directoraatgeneraal Milieu van de Europese Commissie. De rol van de Commissaris is om nieuwe milieuwetten voor te stellen en ervoor te zorgen dat bestaande maatregelen worden toegepast in de EU-lidstaten. Het DG Milieu is gevestigd in Brussel en heeft ongeveer 550 medewerkers.

Het is belangrijk om nu het milieu te beschermen, maar we moeten ook aan de behoeften denken van de toekomstige generaties: jouw kinderen, hun kinderen, en de kinderen van hun kinderen. In de afgelopen 20 jaar zijn we in Europa gaan beseffen dat we boven onze stand leven en dat deze levenswijze een zware last is voor onze planeet. We leggen steeds meer druk op natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen zoals water, land en lucht. Dit kan niet eeuwig doorgaan, vooral omdat de wereldbevolking blijft groeien. Als we onze gewoontes niet veranderen, gaan we een onzekere toekomst tegemoet waar steeds meer mensen met elkaar concurreren om een dalend aantal hulpbronnen. Daarom moeten we een zogenaamde duurzame ontwikkeling realiseren.

EU ecologische voetafdruk in 2003 De ecologische voetafdruk meet hoeveel land en water mensen nodig hebben om de hulpbronnen die ze consumeren te produceren en om hun afval te absorberen. In 2003 was er in de wereld 1,8 hectare per persoon beschikbaar, maar de EUlidstaten en de kandidaat-lidstaten gebruikten gemiddeld 4,7 hectare per persoon. België zit met een voetafdruk van 5,6 hectare een stuk boven het gemiddelde. Dat betekent dat we op dit moment de hulpbronnen gebruiken die toekomstige generaties nodig zullen hebben, net als een rijke man die zijn vermogen opmaakt en niets nalaat aan zijn kinderen.

EU ecologische voetafdruk Bron: http://footprintnetwork.org Living Planet Report 2006 http://www.voetafdruk.be

Mijn naam is Stavros Dimas en ik ben de Europees Commissaris voor Milieu. De voorbije 30 jaar heeft de Europese Commissie milieuwetten geïntroduceerd waardoor de luchten watervervuiling is afgenomen en de gezondheid van de mens en de natuur zijn beschermd. Het Europese milieubeleid is ook van invloed geweest op andere beleidsgebieden zoals landbouw, visserij, industrie, energie, onderzoek... Er moet echter nog veel meer gedaan worden. De uitdagingen op milieugebied waar we mee te maken hebben, worden steeds complexer en spelen zich steeds vaker af op een mondiaal niveau.

Het milieu nu en in de toekomst beschermen

Hectare/persoon

Voorwoord van Commissaris Dimas

Ga voor meer informatie over het Europese milieubeleid naar http://ec.europa.eu/environment/youth/index_nl.html http://ec.europa.eu/environment/index_nl.htm

60

61

Milieu Als antwoord op deze uitdagingen pakt de EU de beleidsvorming nu op een andere manier aan om ervoor te zorgen dat de verschillende regels en maatregelen beter op elkaar aansluiten. Maar het is onmogelijk om deze uitdagingen alleen aan te pakken en daarom werkt de EU samen met andere landen in de wereld, waaronder snel ontwikkelende landen (via multilaterale instellingen zoals de Verenigde Naties of via bilaterale akkoorden tussen twee landen/regio’s).

Wat is duurzame ontwikkeling? Duurzame ontwikkeling heeft een definitie die werd vastgelegd op internationaal vlak in 1987 (Brundtland Rapport): een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van het heden zonder de behoeftevoorziening van de komende generaties in het gedrang te brengen. Er zijn veel obstakels die we moeten overwinnen voordat we een duurzame ontwikkeling kunnen bereiken. We moeten de manier veranderen waarop we met onze natuurlijke hulpbronnen omgaan. In de geïndustrialiseerde wereld hebben we over het algemeen een aangenaam leven, maar hiervoor zijn veel energie en grondstoffen nodig. We produceren ook veel afval. Om een duurzame ontwikkeling te realiseren, moeten we ons consumptiepatroon veranderen. Dit geldt niet alleen voor de EU, maar ook voor de rest van de wereld zoals snel ontwikkelende landen als China waar het milieu steeds meer onder druk komt te staan.

De uitdagingen in de toekomst De EU heeft zeven belangrijke kwesties geïdentificeerd die we moeten aanpakken om een duurzame ontwikkeling te realiseren: •

Klimaatverandering en de behoefte aan schone energie.

•

Transportsystemen duurzaam maken.

•

Productie en consumptie duurzaam maken, bijvoorbeeld door meer te produceren met minder hulpbronnen.

•

Onze natuurlijke hulpbronnen zoals water beter beheren.

•

Een einde maken aan bedreigingen voor de volksgezondheid, zoals besmettelijke ziekten, chemische verontreiniging en onveilig voedsel.

•

Een oplossing vinden voor de sociale en economische druk die veroorzaakt wordt door de vergrijzing van de bevolking en door migratie.

•

62

Mondiale armoede bestrijden. Meer dan een miljard mensen moeten rondkomen met minder dan een euro per dag.

Wist je dit? Iemand die in Europa woont, gebruikt ongeveer 10 keer meer fossiele brandstoffen en elektrische energie dan iemand die in een ontwikkelingsland woont. We produceren ook twee tot drie keer meer afval.

De EU helpt ook de armste mensen in de wereld toegang te krijgen tot schone en veilige energievoorraden. De Energiefaciliteit van de EU maakt geld beschikbaar voor duurzame energieprojecten waardoor mensen in de landen rond de Sahara, in het Caribisch gebied en in de Grote Oceaan de energievoorraden krijgen die ze nodig hebben om te leven, maar die minder schadelijk zijn voor het milieu.

Is dit probleem te groot om op te lossen? Het lijkt misschien moeilijk om een duurzame ontwikkeling te bereiken, maar we moeten allemaal een steentje bijdragen, zowel op school als thuis. Niet alleen omdat het juist is om dit te doen, maar omdat dat op de lange termijn ook in ons eigen belang is. Door de hints en tips in deze agenda op te volgen, zoals het besparen van energie, het verminderen van afval, het hergebruiken en recycleren van alledaagse producten en door het milieu in gedachte te houden als je iets koopt, kunnen kleine alledaagse dingen toch een groot verschil maken.

“Ik sorteer mijn afval en ik draai de kraan dicht als ik mijn tanden poets. Als ik niet ver hoef te zijn, loop ik of gebruik ik het openbaar vervoer.” - Marine, 20

“Ik doe eerlijk gezegd niet zo veel om het milieu te helpen. Ik moet meer aandacht besteden aan recyclage, maar waar ik woon, heb ik niet genoeg ruimte voor meerdere vuilnisbakken. Maar ik doe wel het licht en de tv uit als ik de kamer uitga.” - Julien, 22 Ga voor meer informatie naar:

http://ec.europa.eu/sustainable http://www.observ.be http://www.duurzameontwikkeling.be http://www.bewustverbruiken.org

63

Waarom verandert ons klimaat?

Klimaatverandering Over het weer gesproken Denk je dat de zomers heter worden? Dat er minder sneeuw is in de winter en dat de lente elk jaar iets eerder begint? Of heb je misschien op tv gezien dat stormen en overstromingen steeds vaker voorkomen? De verandering van het klimaat is een van de grootste bedreigingen voor de mens. Het is nu al aan de gang en het heeft steeds grotere gevolgen voor ons. Sinds het begin van de twintigste eeuw is de temperatuur van de aarde snel gestegen. In Europa is het gemiddelde aantal weer- en klimaatgerelateerde rampen tussen 1990 en 2000 verdubbeld ten opzichte van de tien jaar daarvoor. De zeespiegel stijgt (en dat is slecht nieuws voor lager gelegen gebieden) en sinds de jaren zestig is de sneeuwval met 10% gedaald. Op langere termijn kan de verandering van het klimaat grote rampen veroorzaken zoals voedsel- en watertekorten. Dit kan weer leiden tot conflicten en de uitroeiing van veel flora en fauna die niet in een warmere wereld kunnen overleven. Als we geen actie ondernemen om klimaatverandering (of de algemene temperatuurstijging zoals het ook wel genoemd wordt) te stoppen, zal de wereld om ons heen veranderen en zal het leven voor iedereen op de planeet veel moeilijker worden. “De klimaatverandering heeft gevolgen voor ons allemaal en onze mentaliteit moet veranderen zodat we de manier waarop we consumeren veranderen. Mensen consumeren te veel: we kopen allemaal te veel en we kopen dingen die we eigenlijk niet nodig hebben. We gebruiken plastic tasjes als we ze niet nodig hebben en we nemen de auto als we zouden moeten lopen of fietsen.” - Tuan-Tu, 22

Wist je dit? De verwachting is dat de zeespiegel voor het jaar 2100 tot 88 cm zal stijgen. Hierdoor zouden lager gelegen eilanden en kustgebieden overstromen, zouden ongeveer 70 miljoen mensen in Europa in gevaar zijn en zouden populaire vakantiebestemmingen onder water komen te staan. Bovendien is het waarschijnlijk dat in 2050 driekwart van de gletsjers in de Zwitserse Alpen zullen zijn gesmolten. De Noordzee is de voorbije 30 jaar 1,1°C warmer geworden en dat heeft grote gevolgen voor de vissoorten. 36 vissoorten bevinden zich nu tussen de 50 en 400 km noordelijker. En 16 Spaanse vlindersoorten hebben hoger gelegen gebieden in de bergen opgezocht, omdat het daar koeler is.

64

Het heeft allemaal te maken met de manier waarop we tegenwoordig leven, vooral in rijkere ontwikkelde gebieden van de wereld zoals de Europese Unie. Het verkeer, de elektriciteitscentrales die onze huizen verwarmen en energie opwekken, de fabrieken die de dingen produceren die we kopen, en de landbouw die voor ons voedsel zorgt, zijn allemaal verantwoordelijk voor de uitstoot van grote hoeveelheden broeikasgassen waardoor het klimaat in de wereld verandert. We moeten manieren vinden om deze emissies drastisch te verminderen.

De rol van broeikasgassen Er zijn broeikasgassen die van nature voorkomen en die ervoor zorgen dat onze planeet warm blijft. Zonder deze gassen zou de gemiddelde temperatuur van de aarde ongeveer 30°C lager zijn en zou alles bevriezen. Maar door menselijke activiteiten zoals industrie en landbouw worden er steeds meer broeikasgassen uitgestoten en hierdoor is de mondiale temperatuur gestegen. Koolstofdioxide (CO2) is het voornaamste broeikasgas dat door de mens wordt geproduceerd. Het komt vooral vrij als fossiele brandstoffen zoals steenkool, olie en aardgas verbrand worden. Planten en bomen absorberen CO2 en daarom zijn de bossen in de wereld ook zo belangrijk, maar door ontbossing (het hakken en verbranden van bossen) komt CO2 weer vrij in de atmosfeer, waardoor het probleem erger wordt.

Andere broeikasgassen die je misschien kent: • •

Methaan en lachgas – Onzichtbare dampen die vrijkomen als gevolg van vuilstort, veeteelt, rijstbouw en door het gebruik van meststoffen. Fluorgassen – Deze worden door de industrie geproduceerd. Ze worden gebruikt in koelkasten, airconditioning en zelfs in de vering van bepaalde sportschoenen. Ze komen vrij in de atmosfeer door lekkages of als apparatuur zomaar wordt weggegooid.

De verandering van het klimaat lijkt misschien een enorm probleem waar je weinig aan kan doen, maar zelfs kleine stappen helpen. Waarom plant je niet een boom in je tuin, op school of bij je in de buurt? Vijf bomen nemen ongeveer een ton CO2 op gedurende hun levensduur.

Verdeling van de uitstoot van broeikasgassen in de EU Landbouw 10% Huishoudens en KMO’s 17%

Industrie 20%

Overig 4%

Energiesector 28%

Verkeer 21%

65

Wat kun je doen om de klimaatverandering tegen te gaan? De gevolgen van klimaatverandering Dus het weer wordt warmer. Is dat nu zo erg? Het antwoord is ja. Een verandering van het klimaat betekent niet alleen warmere zomervakanties. Het heeft ernstige gevolgen voor Europa en de rest van de wereld. •

•

Gletsjers verdwijnen. Het is al zo erg in het skigebied van Andermatt in Zwitserland dat managers gedwongen zijn om de ijsmassa af te dekken met een speciale folie zodat het ijs in de zomer niet zo veel smelt.

•

De verandering van het klimaat veroorzaakt extreme weersgebeurtenissen: stormen, overstromingen, droogtes en hittegolven.

•

1,2 miljard mensen in de wereld hebben geen toegang tot rein drinkwater. Als de temperatuur van de aarde blijft stijgen, dan zullen waarschijnlijk nog eens 2,4 tot 3,1 miljard mensen met een waterschaarste te maken krijgen.

•

Als de temperatuur 2,5°C stijgt, lopen 10 miljoen mensen het gevaar om te verhongeren.

•

Tropische ziekten zoals malaria verspreiden zich misschien naar het noorden waardoor 210 miljoenen mensen gevaar lopen.

•

2003 was een van de warmste jaren ooit en leidde tot de vroegtijdige dood van 20.000 Europeanen, veroorzaakte enorme bosbranden en zorgde ervoor dat de landbouwsector een verlies leed van 10 miljard euro. Tegen 2070 zou er in Europa om het jaar een dergelijke hittegolf kunnen plaatsvinden.

•

Dieren en planten zijn niet opgewassen tegen de veranderende temperaturen. Een studie wijst uit dat een verandering van het klimaat kan betekenen dat in 2050 een derde van de flora en fauna op aarde is uitgeroeid. Vooral dieren die in koude klimaten leven zoals ijsberen, zeehonden, walrussen en pinguïns, zijn kwetsbaar.

•

66

De ijskappen smelten. Als de ijskap van Groenland smelt, wat de komende paar honderd jaar kan gebeuren, kan de zeespiegel met 7 meter stijgen. Daardoor zouden kuststeden in de hele wereld overstromen en dat heeft gevolgen voor de honderden miljoenen mensen die daar wonen. En een stijging van de zeespiegel is niet alleen een bedreiging voor kustgebieden; het tast ook de landbouwgrond en zoetwatervoorraden aan.

Op de lange termijn kan een mondiale klimaatverandering leiden tot regionale conflicten en hongersnood. Een groot aantal vluchtelingen zal elders op zoek gaan naar eten, water en brandstof.

Je moet niet denken dat er niets is dat je kunt doen om te helpen. Als we allemaal ons gedrag een beetje aanpassen, kunnen we de uitstoot van broeikasgassen beïnvloeden. Je hoeft niets drastisch te doen en het bespaart je zelfs wat geld! •

Zin in een kopje koffie? Vul de ketel dan niet helemaal vol, maar kook alleen de hoeveelheid water die je nodig hebt.

•

Het vliegverkeer is de snelst groeiende bron van uitstoot van CO2. Misschien is het een idee om op vakantie te gaan in eigen land of om een ander deel van Europa per trein te ontdekken.

•

Auto’s zijn verantwoordelijk voor 10% van de CO2–uitstoot in de EU. Waarom ga je niet een keer met het openbare vervoer? Fietsen en lopen is gezond en ook nog eens goedkoper.

•

Als je ouders van plan zijn om een nieuwe koelkast, wasmachine of een ander elektrisch apparaat te kopen, vraag dan of ze op het Europese energielabel willen letten dat voor alle elektrische apparaten verplicht is. Een apparaat uit de A, A+ of A++ klasse is het zuinigst. • Laat je tv, stereo en computer niet op stand-by staan. Dat betekent dat er nog een lichtje brandt. Een tv verbruikt op deze manier 45% van zijn energie. Als alle Europeanen hun apparatuur volledig zouden uitschakelen, zouden ze genoeg energie sparen om een land ter grootte van België van elektriciteit te voorzien. • Haal de oplader van je mobiele telefoon uit het stopcontact als je telefoon is opgeladen. Als je dit niet doet dan wordt 95% van de elektriciteit verspild. Slechts 5% wordt gebruikt om je telefoon op te laden.

Een grote zorg Eind 2006 heeft in België de film “an inconvenient truth” van Al Gore een bewustwordingsproces op gang gebracht. De publicatie van talrijke rapporten heeft zelfs de grootste sceptici doen inzien dat we beter onze voorzorgen nemen dan aan de zijlijn te blijven staan. Met de test “ecologische voetafdruk” zijn al heel wat jongeren gesensibiliseerd voor het thema. Heb je zelf je voetafdruk al berekend?

•

Bespaar warm water door een douche te nemen in plaats van een bad. Dan verbruik je vier keer minder energie.

•

Doe het licht uit als je weggaat en als je het licht niet nodig hebt. Huishoudens zijn verantwoordelijk voor 30% van het elektriciteitsverbruik in de EU dus als we allemaal elektriciteit besparen, zal dat een groot verschil maken. Het scheelt je ook geld. Als je vijf lichten uitdoet als je ze niet nodig hebt, kan je dat ongeveer €60 per jaar besparen.

•

Koop spaarlampen. Ze kosten meer dan normale lampen, maar dat geld verdien je weer terug, omdat ze langer meegaan en vijf keer minder elektriciteit verbruiken.

67

Quiz Zet de verwarming in je huis niet te hoog. Je kan 7% op je energierekening besparen door de thermostaat 1°C lager te zetten.

•

Als je ouders van plan zijn om een nieuwe auto te kopen, vraag dan of ze een compact model willen kopen met een hoog brandstofrendement. Alle nieuwe auto’s hebben een label waaraan je kunt zien hoeveel CO2 ze uitstoten. Het doel van de EU is om de gemiddelde CO2-uitstoot van nieuwe auto’s te verminderen tot 120 gram per kilometer.

•

•

•

Leg je eten niet in de koelkast als het nog heet of warm is. Laat het eerst afkoelen. Koop producten met het Europees Ecolabel, een plaatje met een kleine bloem op bepaalde producten. Het betekent dat het product beter is voor het milieu dan soortgelijke producten zonder dit label. Als je een kamer wilt luchten, zet het raam dan een paar minuten open en doe het dan weer dicht. Zo voorkom je dat warmte over een lange periode kan ontsnappen.

“We moeten aan toekomstige generaties denken. Ik vind dat politici meer moeten ingrijpen. Ze moeten de auto-industrie verplichten om auto’s te maken die geen benzine nodig hebben, ervoor zorgen dat scholen ecologielessen geven, industrieën die te veel vervuilen boetes opleggen,…” - Yvette, 20

Ga voor meer informatie over wat jij aan klimaatverandering kan doen naar http://www.climatechange.eu.com.

1. Hoeveel energie heb je nodig om een vel papier te produceren vergeleken met de energie die nodig is voor het maken van een kopie op een vel papier? a) 10 keer meer b) De helft minder c) Een tiende minder 2. Als alle aluminium blikjes die in Europa gebruikt worden, gerecycleerd zouden worden, dan zouden we genoeg energie besparen om: a) Een oven 13 uur lang te gebruiken b) Een raket vijf keer naar de maan te sturen c) Met een auto 675.000 keer rond de wereld te rijden 3. Hoeveel van het energieverbruik van je koelkast kan je besparen door je koelkast regelmatig te ontdooien? a) 5% b) 10% c) 30%

3.c Je koelkast kan een belangrijke bron van energieverlies zijn. Als een koelkast niet regelmatig ontdooid wordt, kan het energieverbruik met 30% toenemen. Koelkasten moeten ontdooid worden als de ijslaag 3 mm dik is. Als je ouders een nieuwe koelkast kopen, kies er dan een met een automatisch ontdooisysteem.

•

2.c Voor het recycleren van 1 kg oude aluminium blikjes is tien keer minder energie nodig dan voor het produceren van nieuwe. Misschien kan er bij jou op school een recycleerprogramma worden opgezet? Tip: Gebruik minder papier en bespaar energie door op beide kanten van het papier af te drukken. Het kost 10 keer minder energie dan om nog een vel te produceren. Een gemiddelde Europese kantoormedewerker gebruikt ongeveer 70 kg aan papier per maand. Als iedereen op beide kanten van het papier zou printen en kopiëren zou dat dus heel veel besparen! 1.a De productie van papier vervuilt water en kost veel energie. Antwoorden op de quiz

68

69

Wat doet de EU aan de verandering van het klimaat?

Het Kyoto-protocol In de jaren tachtig, toen het steeds duidelijker werd dat de verandering van het klimaat een serieuze bedreiging was, realiseerden regeringen zich dat het probleem te groot was om alleen op te lossen. Ze moesten samenwerken om er iets aan te doen. In 1992 heeft de internationale gemeenschap het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering (UNFCCC) afgesloten. Het doel is om een gevaarlijke verandering van het klimaat te voorkomen. Deze overeenkomst is getekend door 189 landen, bijna alle landen in de wereld. Ze houden in de gaten wat er in hun eigen land gebeurt en ze helpen armere landen om klimaatverandering tegen te gaan. In 1997 nam de wereldgemeenschap in de stad Kyoto in Japan de volgende stap en werd het Kyoto-protocol opgesteld. Dit verplicht industrielanden om de uitstoot van broeikasgassen voor 2012 te verminderen of te beperken. Geïndustrialiseerde landen zoals die in de EU hebben specifieke reductiepercentages, omdat zij verantwoordelijk zijn voor de meeste broeikasgassen en omdat zij de expertise en de kennis hebben om er iets aan te doen. Het Kyoto-protocol is in 2005 in werking getreden. Tot nog toe hebben 150 landen, inclusief alle EUlanden, het Kyoto-protocol bekrachtigd, maar de Verenigde Staten en Australië hebben besloten om het verdrag niet te ondertekenen.

De EU loopt internationaal voorop om klimaatverandering te bestrijden. De afgelopen jaren heeft de EU meer dan 30 maatregelen geïntroduceerd om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Het doel is om het gebruik van hernieuwbare energiebronnen te bevorderen, om richtlijnen te introduceren die ervoor zorgen dat gebouwen energie efficiënter gebruiken, en om strak toezicht te houden op het gebruik van fluorgassen in airconditioning. De meest innovatieve maatregel die de EU heeft ingevoerd, is de emissiehandel. Regeringen hebben meer dan 10.000 elektriciteitscentrales en fabrieken emissierechten gegeven. Dit betekent dat deze bedrijven elk jaar een bepaalde hoeveelheid CO2 mogen uitstoten. Als een elektriciteitscentrale of fabriek het zogenaamde emissieplafond niet bereikt, kunnen ze de emissierechten verkopen aan een ander bedrijf dat het niet zo goed doet. Op deze manier kunnen bedrijven geld verdienen door hun eigen uitstoot laag te houden. Maar de industrie is niet alleen verantwoordelijk voor de verandering van het klimaat. We moeten allemaal een steentje bijdragen. Hoe sneller we actie ondernemen in ons dagelijkse leven, hoe meer grip we krijgen op onze toekomst en hoe beter we onze planeet kunnen beschermen. Voor meer informatie over klimaatverandering en de dingen die jij kunt doen om te helpen, kun je een bezoek brengen aan: Europese Commissie, directoraat-generaal Milieu http://www.climatechange.eu.com http://ec.europa.eu/dgs/environment Europees Milieuagentschap http://www.eea.europa.eu UNFCCC http://unfccc.int/2860.php Green Facts http://www.greenfacts.org/studies/climate_change/index.htm Milieuprogramma van de Verenigde Naties http://www.unep.org

70

71

Milieu

Onze energie raakt op We hebben energie nodig om het warm te hebben, onszelf te voeden, voor ons vervoer, om dingen te bouwen en om goederen te produceren. Maar de niet-duurzame energiebronnen (aardolie, gas, steenkool en uranium) geraken uitgeput. Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) zullen de oliebronnen van de wereld over 40 jaar uitgeput zijn, aardgas over 60 jaar en steenkool over 200 jaar. Bovendien voorspelt het IEA dat Europa in 2030 70% van de energie moet importeren. We moeten nu beginnen met het besparen van energie. De EU heeft een plan voorgesteld dat als doel heeft om het energieverbruik in 2020 met 20% te verminderen. De industrie speelt hier een grote rol in, maar we kunnen allemaal dingen doen om energie te besparen, bijvoorbeeld door spaarlampen te gebruiken, door oude inefficiënte apparaten zoals boilers en koelkasten te vervangen en door ervoor te zorgen dat onze autoen bromfietsbanden de juiste druk hebben. Het isoleren van je huis kan een groot verschil maken. Het helpt bijvoorbeeld al om ’s avonds de gordijnen dicht te doen. Ramen met dubbele beglazing kunnen een warmteverlies van maximaal 20% voorkomen. Over het algemeen heb je de investering in deze ramen binnen zes jaar terugverdiend, omdat je minder hoeft te betalen voor het verwarmen van je huis.

Wat is het alternatief?

propellers drijven een rotor aan die is verbonden met een generator. Deze generator zet mechanische energie om in elektrische energie. Of het nu op land is (in velden, op boerderijen, in parken of windparken) of op zee; wind heeft het potentieel om energie op te wekken. Dus dagen met veel wind zijn zo slecht nog niet! Duitsland is al jaren de grootste producent van windenergie, maar Spanje zal die nummer één-positie binnenkort overnemen. Het gebruik van zonne-energie neemt ook toe in de EU. En voor zonne-energie heb je geen zonnig klimaat nodig. In Duitsland wordt de meeste zonne-energie geproduceerd in de EU, gevolgd door Griekenland en Oostenrijk. Deze drie landen zijn verantwoordelijk voor driekwart van de productie van zonne-energie in Europa. Grote golven zorgen ook voor veel energie. De krachtige wind over de Atlantische Oceaan zorgt voor grote golven waardoor de westkust van Europa heel geschikt is voor golfenergieprojecten. Maar deze technologie moet nog verder ontwikkeld worden voordat ze een aanzienlijke bijdrage kan leveren tot de energievoorraad.

Wist je dit? • Fossiele brandstoffen (steenkool, olie en aardgas) zorgen nog steeds voor 80% van de energie die wereldwijd gebruikt wordt. • Als we ons energieverbruik met 20% zouden verminderen, zou Europa in 2020 ongeveer €60 miljard besparen.

Fossiele brandstoffen geraken uitgeput. Ze zijn bovendien verantwoordelijk voor 60% van de uitstoot van koolstofdioxide (CO2), het voornaamste broeikasgas. Maar er worden klimaatvriendelijke technologieën ontwikkeld die misschien een oplossing kunnen bieden. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om CO2 dat vrijkomt als fossiele brandstoffen verbrand worden, op te vangen en op te slaan in oude mijnen of oude olievelden. Dit is een nieuwe techniek die Carbon Capture and Storage (CCS) heet en het vermindert de uitstoot van CO2 in de atmosfeer. De ontwikkeling van duurzame energie zoals wind-, water- en zonne-energie maakt een belangrijk deel uit van Europa’s toekomstige energiestrategie. De EU loopt voorop in de productie van windenergie. Hoe werkt het? Roterende

72

Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu/energy http://themes.eea.europa.eu/Sectors_and_activities/energy http://www.greenpeace.be

73

Milieu

Water – een kostbare natuurlijke hulpbron Wat zouden we doen zonder water? Water is een van de meest kostbare hulpbronnen. We kunnen niet zonder, maar daar zijn we ons niet altijd van bewust. Drinkwater is schaars: minder dan 1% van het water op onze planeet is geschikt voor menselijke consumptie. En meer dan 1,2 miljard mensen (bijna een vijfde van de wereldbevolking) beschikt niet over veilig drinkwater. Gelukkig is er over het algemeen genoeg water in Europa, maar in delen van Zuid-Europa (zoals in Spanje) komen watertekorten en droogtes steeds vaker voor. We hoeven ons in Europa geen zorgen te maken over de kwantiteit; het is de kwaliteit van het water die soms problematisch is. Ongeveer 35% van het water in Europa is afkomstig van oppervlaktewater (meren en rivieren) en 20% daarvan wordt ernstig bedreigd door verontreiniging. De overige 65% is afkomstig van grondwater, regenwater dat door de bodem sijpelt en een waterhoudende grondlaag vormt. Het is bijna overal in Europa veilig om leidingwater te drinken, maar vooraleer het uit de kraan komt, moet het eerst behandeld worden. Dit is duur en kost veel energie, maar het is nodig omdat het water vervuild kan zijn door meststoffen, pesticiden, giftige industriële chemicaliën of bacteriën van menselijk en dierlijk afval. De grootste vervuilers zijn meststoffen en pesticiden. Als regenwater hiermee in contact komt, komen ze in rivieren en de zee terecht. Het verminderen van vervuiling is niet alleen belangrijk om onze drinkwatervoorraad op peil te houden, maar ook om de planten en dieren te beschermen die in onze rivieren, meren en zeeën leven. Waar maken De EU heeft de jongste 30 jaar al veel Europeanen zich de gedaan om vervuiling te verminderen, meeste zorgen om? maar er is nog veel te doen en we kunnen allemaal een steentje bijdragen. Wat het milieu betreft, maken Europeanen zich vooral zorgen om waterverontreiniging. In een recente opiniepeiling van de Europese Commissie, de Eurobarometer, gaf 47% Minder dan 1% van van de Europeanen aan dat het water op onze waterverontreiniging voor hen planeet is geschikt het grootste milieuprobleem voor menselijke is. Daarna volgen door de consumptie. mens veroorzaakte rampen en de klimaatverandering.

74

Wist je dit? Gemiddeld wordt slechts 7% van het drinkwater echt gebruikt voor drinken en koken; 22% wordt gebruikt voor de afwas en de was, 20% voor het doorspoelen van het toilet, 39% voor het nemen van een bad en douche, en 6% voor het wassen van de auto en het besproeien van de tuin. Hoewel het veilig is om leidingwater te drinken, is de verkoop van flessenwater gigantisch toegenomen. In 1997 dronk de gemiddelde Europeaan 78 liter water uit flessen en in 2005 was dat gestegen tot 106,5 liter per jaar. Flessenwater is niet alleen duur (het kost tot 300 keer meer dan leidingwater), maar alle flessen van glas en plastic zorgen ook voor enorm veel afval. Leidingwater kampt duidelijk met een imagoprobleem. Er bestaan heel wat misverstanden rond bij de consumenten. Zo bleek uit een studie die het OIVO in 2006 uitvoerde dat de meerderheid van de consumenten vinden dat het beter is flessenwater te drinken en dat leidingwater een slechte smaak heeft. En dat terwijl het aan strengere normen moet voldoen dan flessenwater en de consumenten bij blinde proeven nauwelijks het verschil smaakten... Meer informatie over hoe de consument over leidingwater denkt vind je op http://www.oivo-crioc.org/teksten/pdf/1802nl.pdf

Zeeën en oceanen - onmisbaar voor het leven op aarde Zeeën en oceanen beslaan 71% van de oppervlakte van de aarde en bevatten 90% van alle levende organismen van de planeet. Het zeewater beslaat 3 miljoen vierkante kilometer, dezelfde oppervlakte als die van Europa. Mariene ecosystemen bieden verschillende belangrijke diensten. Ze spelen een belangrijke rol in het bepalen van klimaat- en weerpatronen en ze absorberen kooldioxide die door menselijke activiteiten in de atmosfeer terechtkomen. De zee is ook een belangrijke bron van voedsel. Dankzij de zee is vishandel en toerisme mogelijk en dat is weer goed voor onze economie. De zee levert bovendien een grote bijdrage aan onze gezondheid en ons welzijn.

Wat kun je doen om water te sparen? •

Neem een douche. Een douche verbruikt vier keer minder water dan een bad. Het is niet alleen goed voor het milieu, het bespaart ook geld!

•

Doe de kraan dicht als je je tanden poetst. Als alle Europeanen de kraan zouden dichtdoen, zouden we genoeg water besparen om elk jaar 6.000 olympische zwembaden te vullen.

75

Milieu •

Controleer je kranen. Een lekkende kraan verspilt ongeveer 25 liter water per dag. Meestal kan dit opgelost worden door het kraanleertje te vervangen.

•

Wacht totdat je wasmachine of afwasmachine vol is vooraleer je deze apparaten aanzet. Als je machine niet helemaal vol is, gebruik dan een kort programma. Op die manier bespaar je niet alleen water, maar ook elektriciteit.

•

Vang regenwater op. Je kunt regenwater verzamelen in lege emmers of je kunt je ouders vragen om een regenton te kopen zodat je het water dat uit de dakgoot loopt, kunt opvangen. Het opgevangen water kan dan gebruikt worden om de tuin te besproeien of om de auto te wassen.

Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu/environment/water/index.html http://ec.europa.eu/water/water-bathing/index_en.html

Help mee •

Gooi geen chemicaliën of olie (zoals verf, vernis, insecticiden, medicijnen, bakolie en motorolie) door de gootsteen. Deze stoffen verontreinigen niet alleen het water, maar kunnen ook de waterleiding blokkeren of beschadigen. Kijk waar je deze producten bij jou in de buurt naartoe kunt brengen en geef oude medicijnen af bij een apotheek.

•

Gooi geen afval in rivieren, meren of de zee en laat nooit je afval achter op het strand. Afval dat in de zee belandt, doodt vissen, andere zeedieren en zeevogels, en door de stroming en de wind wordt afval ver verspreid.

•

We weten allemaal dat vis goed voor ons is, maar door overbevissing neemt de visvoorraad af. Uit gegevens van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties blijkt dat zeven van onze tien favoriete vissoorten (dat is ongeveer 30% van de vis die wereldwijd gevangen wordt) worden overbevist of zich op het randje van overbevissing bevinden. Onder deze soorten bevinden zich haring en blauwe wijting. Kies voor duurzame vis, zorg ervoor dat je geen jonge vis eet, en vraag je visboer waar de vis vandaan komt.

Kom erin, het water is heerlijk… Als je naar het strand of een meer gaat, dan kan het water er heel uitnodigend uitzien. Het kan evenwel verontreinigd zijn, vooral door afvalwater. De Europese Zwemwaterrichtlijn zorgt ervoor dat de kwaliteit van badplaatsen in binnenwateren en kustwateren in Europa nauwkeurig in de gaten wordt gehouden en wordt gecontroleerd. Het water wordt dan ingedeeld in een bepaalde categorie waaraan je kunt zien of het aan de richtlijnen voldoet of niet en zo kunt beslissen of je je aan een duik wilt wagen. Als de zwemkwaliteit voortdurend slecht is, dan kan het gebied gesloten worden voor zwemmers zodat de autoriteiten actie kunnen ondernemen. Wil je weten wat de zwemkwaliteit van jouw favoriete badplaats is? Ga dan naar http://ec.europa.eu/water/water-bathing/index_en.html.

76

77

Milieu

Frisse lucht? Een schone lucht is heel belangrijk voor onze gezondheid, maar luchtverontreiniging veroorzaakt door de industrie en het verkeer heeft nog steeds een enorme impact op de gezondheid van mensen in stedelijke gebieden, waar bijna 80% van de Europeanen tegenwoordig leven. Een vervuilde lucht is verantwoordelijk voor ademhalingsproblemen zoals astma en verschillende soorten allergieën. In Europa leidt het tot de vroegtijdige dood van 370.000 mensen per jaar. Bovendien verlaagt het de levensverwachting van ons allemaal met gemiddeld acht maanden en in de zwaarst getroffen gebieden zelfs met maximaal twee jaar.

Wat kun je doen? Luchtverontreiniging is een zeer groot probleem, maar er zijn stappen die je kunt ondernemen om er iets aan te doen: •

Elektriciteit en andere energievormen worden opgewekt met behulp van fossiele brandstoffen. Als deze brandstoffen verbrand worden, dan komen er broeikasgassen vrij en wordt de lucht vervuild. Het is dus belangrijk om geen energie te verspillen. Doe het licht uit, zorg ervoor dat je de tv, de computer en andere apparaten uitschakelt als je ze niet gebruikt, en zet de verwarming niet te hoog.

•

Controleer hoe je huis verwarmd wordt. Een verwarming die olie gebruikt, is slechter voor het milieu dan gasverwarming. Mochten je ouders de mogelijkheid hebben om over te stappen op gas, maar om wat voor reden dan ook nog twijfelen, is het misschien een goed idee om ze hierop te wijzen.

•

Een haardvuurtje in de woonkamer is misschien gezellig, maar het verontreinigt de lucht in je buurt. Steek de haard alleen aan met speciale gelegenheden Wist je dit? zoals met Kerstmis of op oudejaarsavond. Als de druk in je autobanden te laag is, verbruik je 5% meer Probeer de auto zo brandstof en dat betekent vaak mogelijk te laten weer meer luchtvervuiling en staan. Als je fietst of broeikasgassen. loopt, zorg je ervoor dat de luchtvervuiling Als je je aan de maximumsnelheid en de uitstoot van houdt, bespaar je brandstof, broeikasgassen beperkt worden er minder uitlaatgassen blijven en het is ook nog geproduceerd en rijd je veiliger! eens goede beweging. Probeer het openbaar vervoer te gebruiken of deel een auto met anderen als je naar school rijdt. Eén volle auto is minder schadelijk voor het milieu dan drie of vier auto’s waar maar één persoon in zit.

Waardoor wordt luchtverontreiniging veroorzaakt? Luchtverontreiniging wordt veroorzaakt door de industrie, het verkeer, de elektriciteitssector en de landbouw, maar ook door mensen in hun eigen huis. De EU werkt hard om de luchtverontreiniging te verminderen. Auto’s stoten nu 90% minder verontreinigende stoffen uit dan 20 jaar geleden. Maar er zijn nu De gevolgen van wel veel meer auto’s dan luchtverontreiniging toen. Luchtverontreiniging blijft dus schadelijk voor de • Een slechte gezondheid, van gezondheid van mensen en astma tot bronchitis, en zelfs een voor het milieu. Daarom heeft vroegtijdige dood. de Europese Commissie een • Verzuring. Zure regen is schadelijk nieuwe strategie voorgesteld voor bossen, rivieren, meren en die ervoor zal zorgen dat historische gebouwen. de luchtkwaliteit voor 2020 • Eutrofiëring. Dit is de groei van aanzienlijk zal verbeteren. algen in meren en rivieren. Het is schadelijk voor zowel planten Een van de gevaarlijkste als dieren. In 2006 werden verontreinigende stoffen vakantiegangers onaangenaam zijn vaste deeltjes (stof). verrast door sterk ruikend Deze deeltjes komen vrij via algenschuim langs de kust van dieselauto’s, stookolie en de Italië, Schotland, Zweden en oplosmiddelen die voor verf Denemarken. gebruikt worden, en kunnen tot longproblemen leiden. Een ander serieuze dreiging is ozon in de troposfeer. Dit wordt ook wel smog genoemd. Smog ontstaat wanneer bepaalde verontreinigende stoffen onder invloed van zonlicht op elkaar reageren. Sommige mensen kunnen hierdoor moeilijk ademhalen of krijgen last van hun keel of hun ogen. Ozon is ook schadelijk voor bossen, gewassen en dieren.

78

•

•

Gebruik de airconditioning niet te vaak. Het verhoogt het brandstofverbruik en de uitstoot van CO2 met ongeveer 5%. Als je de airconditioning echt nodig hebt in de auto doe dan eerst een paar minuten de ramen open voordat je de airco aanzet. Hierdoor breng je de temperatuur alvast wat omlaag en dat bespaart brandstof.

•

Laat een imperiaal niet onnodig op je auto zitten. Door de windweerstand en het extra gewicht neemt het brandstofverbruik en de uitstoot van CO2 tot 10% toe. Het is slimmer om een bagagerek op je auto te verwijderen.

•

Verbrand geen afval in je tuin (dat is trouwens illegaal) en probeer zo min mogelijk buiten een vuur te stoken. De rook van een open vuur vervuilt de lucht en bevat een zeer giftige stof: dioxine.

79

Milieu

De bedreiging voor onze natuur Regionaal geteelde seizoensproducten

Het verlies aan biodiversiteit in de wereld is nog nooit zo groot geweest. Samen met klimaatverandering is dit een van de grootste uitdagingen voor onze planeet.

Aardbeien en perziken in december? Je bent misschien gewend om het hele jaar lang je favoriete fruit te eten, maar 25 jaar geleden kon je aardbeien en perziken alleen in de zomer eten. Vraag maar na aan je oma! De zogenaamde ‘voedselkilometers’, de afstand die levensmiddelen afleggen voordat ze in de winkel belanden, zijn een actueel discussiepunt. Het vervoeren van goederen per vliegtuig van de ene kant van de wereld naar de andere vervuilt de lucht. Bovendien komen er zo 200 tot 400 keer meer broeikasgassen vrij dan als de goederen 50 km per vrachtwagen vervoerd zouden worden. Het is beter om voor regionaal geteelde producten te kiezen en fruit en groente uit het seizoen te kopen. In de supermarkten staat de herkomst van fruit en groente trouwens op het etiket. Houd een oogje in het zeil!

Groene vakanties Wist je dat het aantal vakantievluchten met 50% is toegenomen sinds 1990? Door de goedkope vliegtuigmaatschappijen is het gemakkelijker om een weekendje naar een andere Europese stad of op strandvakantie te gaan. Maar of je nu goedkoop of in eerste klasse vliegt, het reizen per vliegtuig veroorzaakt luchtvervuiling en zorgt voor de uitstoot van broeikasgassen. Misschien is het een idee om een nieuw deel van je eigen land te ontdekken of om per trein door Europa te reizen. Het gaat trager, maar je ziet heel wat meer door het raampje en je hebt tijd om ondertussen met nieuwe, interessante mensen te praten. Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu/environment/air/index.htm http://www.greenfacts.org http://www.observ.be

80

Biodiversiteit is de variatie aan leven in de hele wereld: planten, dieren, vogels, bossen, oceanen, rivieren en weilanden. Het betekent dat we goed voedsel hebben, een zuivere lucht, zuiver water en veel andere dingen waar we nooit bij stilstaan. Kun je het leven voorstellen zonder een wandeling in het bos, vogels die zingen en planten om ons heen? Een sombere gedachte, niet? Je hebt waarschijnlijk wel gelezen dat het Amazone-regenwoud bedreigd wordt of dat dieren in Afrika hun woongebied kwijtraken. Ook in Europa is er echter sprake van een verlies aan biodiversiteit. Er wordt geschat dat diersoorten nu 1.000 tot 10.000 keer sneller uitgeroeid worden dan dat ze op een natuurlijke manier zouden uitsterven. Als we geen actie ondernemen, is er misschien geen weg meer terug. In Europa hebben we een geweldige variatie aan landschappen, van de Alpen tot en met de talrijke bossen en weilanden. In deze verschillende landschappen bevinden zich allemaal verschillende diersoorten. Maar veel dieren, vogels en planten worden nu bedreigd en sommige diersoorten zijn al uitgestorven.

De klok valt niet terug te draaien In Europa zijn naar schatting 200.000 dieren plantensoorten te vinden. Maar 335 gewervelde diersoorten worden met uitroeiing bedreigd, waaronder de Iberische lynx, de bruine beer en alle zeezoogdieren. Bovendien worden 43% van onze vogelsoorten, 45% van onze vlindersoorten, 30% van de amfibieën, 45% van de reptielen en 52% van de zoetwatervissen bedreigd en zijn er ongeveer 800 plantensoorten in Europa die een risico lopen. Deze planten kunnen de basis vormen van nieuwe medicijnen en behandelingen, maar als ze uitsterven, zullen we er nooit achterkomen of we ze hadden kunnen gebruiken.

Waarom gebeurt dit? Er zijn verschillende redenen voor het verlies aan biodiversiteit: de vernietiging van natuurgebieden door intensieve landbouw en de bouw van huizen, verontreiniging, overexploitatie van bossen, oceanen, rivieren, meren en de bodem, en de verandering van het klimaat.

81

Milieu

Waarom maakt het wat uit? Het verlies aan biodiversiteit gaat niet alleen om het verdwijnen van prachtige landschappen, dieren, vogels en planten; biodiversiteit is essentieel voor onze economische voorspoed, veiligheid, gezondheid, en voor andere aspecten van ons dagelijkse leven. Het verlies aan biodiversiteit zorgt er nu al voor dat pogingen ondermijnd worden om het economische en sociale welzijn en het milieu in de EU en in andere gebieden van de wereld te verbeteren. De mondiale biodiversiteit zorgt bijvoorbeeld voor meer dan 25% van onze medicijnen. In ontwikkelingslanden zijn het de armste mensen die het meest van de natuur afhankelijk zijn: voor voedsel, zuiver water, brandhout en om in hun levensonderhoud te voorzien. Door de biodiversiteit te beschermen kunnen we de gevolgen van klimaatverandering tegengaan. Een gezond ecosysteem kan bijvoorbeeld helpen om broeikasgasconcentraties in de atmosfeer te beperken, omdat bossen, veengronden en andere natuurgebieden koolstof opslaan. Een gezond ecosysteem kan ons ook beschermen tegen natuurlijke gevaren die erger worden door de klimaatsverandering. Wist je dit? Waterrijke natuurgebieden aan de kust kunnen bijvoorbeeld Als alle 6 miljard mensen in bescherming bieden tegen de wereld zouden leven en hoge golven die ontstaan als consumeren zoals de Europeanen, gevolg van een orkaan, en zouden we drie planeten zoals de waterscheidingen kunnen aarde nodig hebben. rivieroverstromingen beperken.

Wat kun je doen om te helpen? Er zijn veel dingen die je kunt doen om te helpen, ongeacht waar je je in de EU bevindt: •

Je kan een Natura 2000-gebied bij jou in de buurt bezoeken om meer te weten te komen over de biodiversiteit in Europa.

•

Je kan vrijwilligerswerk doen bij een natuurgebied bij jou in de buurt. Opzichters zijn altijd op zoek naar vrijwilligers die kunnen helpen.

•

Als je een tuin hebt, kun je een voederplank bouwen voor vogels, je kunt bloemen planten of je kunt een kleine vijver maken. Zelfs als je geen tuin hebt, kun je een bloembak aan je raam hangen waar vogels en insecten in jouw buurt graag op zullen afkomen.

•

In de EU produceren we elk jaar 537 kg afval per persoon. Veel van dit afval wordt verbrand of komt terecht op een vuilnisbelt. Daarom is het enorm belangrijk om afval te recycleren, om van bepaald afval compost te maken, en om na te denken of je iets echt wel nodig hebt voordat je het koopt.

Wat doet de EU om het verlies aan biodiversiteit te stoppen? De EU heeft verschillende maatregelen getroffen om de biodiversiteit in alle lidstaten te beschermen. Wereldleiders hebben toegezegd om voor 2010 het verlies aan biodiversiteit in te dijken. De EU is resoluter. Ze wil het verlies voor 2010 stoppen. Als onderdeel van deze toezegging beschermt de EU volledige ecosystemen en natuurlijke leefomgevingen op meer dan 25.000 locaties in Europa door middel van een initiatief dat Natura 2000 heet. Gezamenlijk hebben deze locaties een grotere oppervlakte dan Duitsland en als deze locaties verder zijn uitgebreid, zal de oppervlakte groter zijn dan die van Frankrijk. We zijn ook afhankelijk van zeeën om te overleven, maar het mariene milieu gaat snel achteruit en we moeten betere manieren vinden om het te beheren. De EU is vastbesloten om onze zeeën te beschermen en heeft een strategie ontwikkeld om het mariene milieu te behouden.

82

Ga voor meer informatie naar:

http://www.greenfacts.org/biodiversity http://www.countdown2010.net http://ec.europa.eu/environment http://www.wwf.be http://www.natuurpunt.be

83

Milieu

Schadelijke chemicaliën Je kunt ze niet altijd zien, voelen of proeven, maar we worden omringd door chemicaliën die door de mens zijn geproduceerd. Sommige chemicaliën zijn gevaarlijk zoals chemicaliën die afkomstig zijn van uitlaatgassen, de industrie en pesticiden. Andere gevaarlijke chemicaliën zijn te vinden in alledaagse producten zoals wasmiddelen, textiel, elektronische apparatuur, vloerbedekking en zelfs speelgoed.

Wat doet de EU aan gevaarlijke chemicaliën? De EU heeft verschillende maatregelen genomen om het aantal gevaarlijke chemicaliën waaraan we worden blootgesteld te verminderen. Zo beperkt de EU bijvoorbeeld het gebruik van persistente organische verontreinigende stoffen (POPs), een van de schadelijkste chemicaliën in de wereld die veel gebruikt werden in de industrie en reglementeert ze op strikte wijze het gebruik van pesticiden. Ze zijn giftig, gaan generaties lang mee, en ze stapelen zich op in het lichaam van mensen en dieren. De EU heeft het Verdrag van Stockholm inzake persistente organische verontreinigende stoffen bekrachtigd. Dit is de belangrijkste wereldwijde poging om het gebruik van deze giftige chemicaliën te verbieden. Het Europees Parlement en de Raad van de EU hebben het voorstel goedgekeurd van de Europese Commissie voor een nieuwe Europese stoffenregelgeving: REACH, dat staat voor Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemicaliën. Met deze richtlijn wordt de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van chemicaliën bij fabrikanten en importeurs geplaatst en het is tevens de bedoeling dat er meer informatie verstrekt wordt over chemische stoffen.

Afgedankte elektr(on)ische apparatuur Voor elk nieuw gadget dat op de markt komt, wordt een oud weggegooid, omdat het als ouderwets wordt beschouwd. Deze berg oude computers, tv’s en broodroosters staat bekend als afgedankte elektronische en elektrische apparatuur. Het wordt ook wel ‘e-waste’ of ‘techno waste’ genoemd. Het is de snelst groeiende vorm van afval in de westerse wereld. In de EU produceren we er per persoon 20 kg per jaar van. Dit afval bevat zware metalen en chemicaliën die zeer schadelijk kunnen zijn voor onze gezondheid als ze zomaar worden weggegooid.

Wat kun je doen met e-waste? Er zijn liefdadigheidsorganisaties die oude computers en mobiele telefoons overnemen en ze recycleren zodat ze in ontwikkelingslanden gebruikt kunnen worden. Maar misschien is het beter om eens na te denken of je die nieuwste coole gsm eigenlijk wel nodig hebt. Is het niet net cooler om je oude telefoon te gebruiken? Dat vinden ze in Japan wel. Daar zijn grote oude gsm’s supertrendy! Als je een nieuw gadget nodig hebt, kan je volgens de EU-wetgeving oude elektrische en elektronische apparaten inleveren bij de winkelier waar je je nieuw product gaat kopen, zodat het oude gerecycleerd kan worden.

Belangrijkste tips • • • • • • •

Was of schil fruit en groenten voordat je ze eet. Gebruik geen sterk geparfumeerde schoonmaakproducten. Zorg ervoor dat voedsel niet in contact komt met pvc-krimpfolie. Kies schoonheidsproducten die gemaakt zijn van natuurlijke ingrediënten. Gebruik geen pesticiden, biociden en fungiciden in je tuin. Koop producten met het Europees Ecolabel. Dit is een plaatje met een bloem en het betekent dat het product minder schadelijk is voor het milieu. Zorg ervoor dat je op de hoogte bent van de Europese gevaarsymbolen voor gevaren en risico’s. http://ec.europa.eu/environment/dansub/pdfs/annex2_ en.pdf

Ga voor meer informatie naar:

84

http://www.chemical-cocktail.org http://www.eco-label.com/default.htm http://www.observ.be http://www.greenpeace.be

“Als de apparatuur het nog steeds doet, probeer ik ze online of in tweedehandswinkels te verkopen. Zo help ik het milieu en verdien ik ook nog eens geld! Als ze stuk zijn, gooi ik ze weg.” - Gregory, 20

“Ik geef mijn oude gsm aan mijn broertje als hij nog werkt. Als hij stuk is, breng ik hem naar een recyclagecentrum. Ik gooi zo’n apparatuur niet weg; ik probeer ze altijd te recycleren.” - Jobert, 20

Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu/environment/waste/weee_index.htm

85

Milieu

Verminder, gebruik opnieuw, recycleer Wat een afval! Sta je er wel eens bij stil wat er gebeurt met het afval dat je in de vuilnisbak gooit? Het afval dat we weggooien, wordt verbrand in afvalverbrandingsovens of het wordt gedumpt en begraven in grote kuilen in de grond op stortplaatsen. Maar dat is slecht voor het milieu. Het meeste afval komt op stortplaatsen terecht. Deze stortplaatsen nemen niet alleen Wist je dit? steeds meer waardevolle ruimte in beslag, ze veroorzaken ook lucht‑, Elke Europeaan water- en bodemverontreiniging. produceert gemiddeld 1,5 Bovendien zorgen ze voor de uitstoot kg afval per dag. Dat is van koolstofdioxide (CO2) en methaan meer dan 10 kg per week! (CH4) in de atmosfeer en belanden door deze stortplaatsen chemicaliën in de grond en het grondwater. Dat is eveneens slecht voor ons en voor planten en dieren én draagt bij tot de klimaatverandering. Door iets weg te gooien, gaan er ook hulpbronnen verloren. De materialen die we recycleren, hoeven we niet uit de natuur te halen en we hoeven ze niet op een manier te verwerken die vaak voor veel vervuiling zorgt. Elk jaar gooien we alleen al in de EU 1,3 miljard ton aan afval weg. Veertig miljoen ton hiervan is schadelijk. Hier komt ook nog eens 700 miljoen ton aan landbouwafval bij. Het is dus heel belangrijk om dit materiaal te behandelen en weg te gooien zonder dat het milieu daaronder lijdt. Hoe minder afval, hoe minder problemen met de behandeling ervan. Maar als we onze levenswijze niet aanpassen, zullen huishoudens in 2020 naar schatting 45% meer afval produceren dan in 1995. We moeten dus allemaal verminderen, opnieuw gebruiken en recycleren.

Wat jij kunt doen Het verminderen van afval wil niet zeggen dat we iets tekort moeten komen. Het betekent gewoon dat we slim moeten zijn als we iets kopen. Koop dus alleen wat je nodig hebt. Hoeveel eten gooi je niet weg, omdat je te veel had gekocht in de supermarkt of omdat de houdbaarheidsdatum is verstreken? Soms is het beter om geen geld uit te geven. Leidingwater dat goed gefilterd is, is net zo goed als water uit flessen. Bovendien hoeft leidingwater niet vervoerd te worden in vrachtwagens die brandstof verbruiken en is er voor leidingwater geen verpakkingsmateriaal nodig. Als je iets koopt, zorg er dan voor dat het milieuvriendelijke producten zijn: • • •

Producten met het Europees Ecolabel zorgen voor veel minder afval en vervuiling dan andere producten. Er is geen verpakking nodig als je los fruit en losse groenten koopt. Stop een tros bananen niet in een plastic tasje voordat je naar de kassa gaat. Controleer hoe lang het product dat je wilt kopen houdbaar is en kies het product dat het langst houdbaar is.

Denk na voordat je iets afdrukt! Wist je dat de gemiddelde Europeaan 20 kg papier per maand gebruikt? Is het echt nodig om een document of een e-mail te printen? Door minder papier te gebruiken, bespaar je energie en geld en als de vraag naar papier afneemt, worden bossen en leefomgevingen van dieren gered.

Weiger ongeadresseerd reclamedrukwerk Je kunt stickers voor je brievenbus krijgen om ongeadresseerd reclamedrukwerk te weigeren. Deze stickers zijn gratis verkrijgbaar via de gemeente, het internet en allerlei verenigingen

Gooi het niet weg, maar gebruik het opnieuw Als je in de supermarkt bent, grijp je dan naar een plastic zakje zonder erbij na te denken? Naar schatting worden er wereldwijd elk jaar 750 miljard plastic zakjes gebruikt en de meeste van deze zakjes belanden op de vuilnisbelt.

Denk na voordat je iets koopt Hoeveel verpakkingsmateriaal moet je wegscheuren om bij het product te komen dat je hebt gekocht? 50% van het afval dat we weggooien, is verpakkingsmateriaal en het gewicht van het verpakkingsafval dat de Europeanen elk jaar produceren, is gelijk aan het gewicht van 4000 Eiffeltorens.

86

Als we op deze manier verder leven, zullen we in 2020 naar schatting 45% meer afval produceren dan in 1995.

Hoeveel tijd heeft de natuur nodig om een plastic zakje af te breken? 50 jaar? 100 jaar? Of 200 jaar? Het antwoord is meer dan 200 jaar. Een van de bouwstoffen van plastic zakjes is olie en plastic is moeilijk afbreekbaar.

87

Milieu Dat wil zeggen dat de natuur er langer voor nodig heeft om het te laten verdwijnen. Het is niet alleen moeilijk om plastic zakjes af te breken; als ze in de zee terechtkomen, zijn ze dodelijk voor zeeschildpadden die de zakjes doorslikken, omdat ze denken dat het kwallen zijn.

“Recycleren is een kwestie van gewoonte. Het is belangrijk en als iedereen het doet, zal dit het milieu echt helpen.” - Anne-Claire, 17

Koop een sterke boodschappentas van natuurlijke materialen zoals katoen of stro die je vaker kunt gebruiken of gebruik een rugzak.

Er zijn verschillende soorten “afval” die je kunt recycleren: papier, karton, hout, aluminium blikjes, plastic en glazen flessen en potten, elektrische apparatuur, computerhardware en batterijen. Voor het recycleren van een blikje drinken, is tien keer minder energie nodig dan voor het maken van een nieuw blikje. En fabrieken verbruiken minder energie als ze geen houtpulp maar oude kranten gebruiken om papier te maken.

Wist je dit? Door één aluminium blikje drinken te recycleren, bespaar je genoeg energie om een laptop tien uur lang te gebruiken.

Er zijn vast recycleercentra bij jou in de buurt. Maak er dan ook gebruik van!

Andere manieren om dingen opnieuw te gebruiken • • • •

• •

Knap je spullen op. Geef je bank een nieuw trendy uiterlijk in plaats van een nieuwe te kopen. Repareer. Laat nieuwe hakken onder je schoenen zetten zodat ze langer meegaan. Gebruik iets op een nieuwe manier. Gebruik plastic doosjes om dingen in te bewaren en gebruik de achterkant van oude documenten als kladpapier. Gooi je kleren, boeken, speelgoed en cd’s die je niet meer wilt niet weg. Geef ze aan een goed doel. Misschien is er een inzamelactie in jouw gemeente of kun je je spullen aan vrienden geven. Je kunt ook wat extra geld verdienen door ze op een internetveilingsite te verkopen. Koop geen wegwerpbatterijen, maar oplaadbare batterijen. Oude brillen kunnen vaak gebruikt worden door liefdadigheidsorganisaties die de brillen geven aan mensen in ontwikkelingslanden.

Ga voor meer tips naar de website van de Vlaamse kringloopcentra: http://www.kringloop.net

Recycleer Hoe vaak gooi je zomaar iets weg? De krant van gisteren, lege waterflessen en blikjes drinken kunnen allemaal opnieuw gebruikt of gerecycleerd worden om zo de afvalberg in de wereld te verminderen. Recycleren is het proces waarbij van afval grondstoffen worden gemaakt die gebruikt kunnen worden voor het vervaardigen van nieuwe producten.

88

Nuttige websites: http://www.recupel.be http://www.fostplus.be http://www.ibgebim.be rubriek “gezinnen” en “afval”

89

Onderzoek en Ontwikkeling

Onderzoek Bij “onderzoek” denken veel mensen aan gekke mannen in witte jassen die in hun laboratorium aan het rommelen zijn en geen contact hebben met de buitenwereld. Voor onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma’s die door de Europese Unie gefinancierd worden, is niets minder waar. Op de volgende pagina’s zul je zien dat het onderzoek dat door de EU gefinancierd wordt, een directe en praktische impact heeft. De projecten die beschreven worden, leiden tot een verbetering van consumentenproducten en tot een nieuw beleid en een nieuwe regelgeving voor bedrijven. Ze hebben ook een impact op de lange termijn, omdat ze ons een beter inzicht geven in bepaalde kwesties. Dit is de basis voor verbeteringen in de toekomst op het gebied van veiligheid, productiviteit, bescherming van het milieu en gezondheid. Deze projecten worden gesteund door de EU, omdat ze voordelen kunnen opleveren voor heel Europa.

Een netwerk voor verkeersveiligheid In 2004 kwamen meer dan 40.000 mensen om het leven op Europese wegen. Deze verschrikkelijke cijfers hebben ertoe geleid dat de auto-industrie het European Vehicle Passive Safety Network heeft opgezet. Dit is een vereniging van meer dan 50 fabrikanten, leveranciers, onderzoekscentra en universiteiten die samen oplossingen proberen te vinden voor verkeersveiligheidsproblemen.

Sterftecijfers per vervoermiddel 0,04

Janez Potočnik

0,07

Europees Commissaris voor Wetenschap & Onderzoek

0,10

Wat is de voornaamste prestatie van uw directoraat-generaal van de afgelopen 20 jaar? Onderzoek beslaat veel gebieden en het is onmogelijk om één succesverhaal eruit te pikken. De projecten die door Europa gefinancierd zijn, hebben geholpen bij de ontwikkeling van mobiele telefoons, veiligere energie die schoner en efficiënter is, en middelen die zieke, oudere en gehandicapte mensen helpen om een comfortabeler leven te leiden. Al deze onderzoeken helpen ons om ons dagelijkse leven te verbeteren. Als je me dwingt om één ding te noemen, dan denk ik dat onze grootste prestatie is om mensen samen te laten werken. Al meer dan 20 jaar brengen we mensen uit heel Europa en andere delen van de wereld samen zodat ze hun ideeën en vaardigheden kunnen uitwisselen. Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor de komende 10 jaar? Je zult ongetwijfeld van het woord “globalisering” gehoord hebben. Het betekent dat alles met elkaar verbonden is; de wereld is kleiner en alles gaat sneller. Doelstellingen zoals economische groei, een daling van de werkloosheid, het gevecht tegen klimaatverandering, iedereen (jong en oud) een plaats geven in onze maatschappij, zijn allemaal belangrijk. Samen moeten we ernaar streven de kwaliteit van ons leven, in de ruimste zin van het woord, te verbeteren. Europa kan en wil mensen niet minder betalen en wil niet kunnen concurreren door lagere lonen te betalen en minder aandacht aan het milieu te besteden. Dus voor mij is de belangrijkste uitdaging voor de komende jaren nog meer te weten te komen en nog beter te zijn. Laten we creatief zijn en onze hersenen gebruiken! De menselijke geest heeft een enorm potentieel en dat moeten we uitbuiten.

90

1,00 20,00

In de Europese Unie is de weg de minst veilige manier om jezelf te vervoeren.

Auto’s veiliger maken Een deel van de oplossing is om auto’s zo te ontwerpen dat weggebruikers beschermd zijn als ze een ongeluk krijgen. Dit principe heet passieve veiligheid. Passagiers worden bijvoorbeeld beschermd door veiligheidsgordels en airbags, en het is mogelijk om de voorkant van een auto zodanig te ontwerpen dat voetgangers minder verwondingen oplopen als ze geraakt worden. Maar veiligheidsonderzoeken zijn duur en het heeft geen zin dat fabrikanten met elkaar concurreren om hetzelfde werk uit te voeren. Daarom hebben organisaties in de auto-industrie het European Vehicle Passive Safety Network (EVPSN) opgericht waarbij nu meer dan 50 leden uit 15 landen (waaronder landen buiten de EU) zijn aangesloten. Naast onderzoekscentra, universiteiten en leveranciers bevinden zich onder de partners nu ook grote autofabrikanten zoals DaimlerChrysler, Fiat, Ford, Peugeot, Renault, Skoda en Volkswagen. Een van de projecten waaraan ze gewerkt hebben, is het ontwerpen van een geavanceerde crashtestdummy die THOR-FT heet. Dankzij deze dummy is er nu veel meer informatie beschikbaar over hoe passagiers in de auto reageren. Dummy’s kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om airbags en andere soorten beveiligingssystemen te testen.

91

Onderzoek en Ontwikkeling

Begrijpen wat er gebeurt bij een ongeval

In de spiegel kijken

Andere projecten die onlangs zijn afgerond, zijn Advance en VITES, waarbij simulatietools gecreëerd werden om te onderzoeken wat er met auto’s gebeurt tijdens een ongeluk. In plaats van het crashen van een echte auto is het mogelijk om een virtuele test te doen. Het is misschien nodig om uiteindelijk alsnog een echte crash uit te voeren, maar autofabrikanten kunnen al veel leren over hun auto en dingen verbeteren voordat ze dat stadium bereiken. Andere projecten waaraan gewerkt wordt: het ontwerpen van auto’s met het oog op kinderveiligheid, onderzoek rond het voorkomen van een whiplash bij passagiers, veiligheid in bussen en touringcars, veiligheid bij ongelukken waarbij een voertuig over de kop slaat, het ontwerp van de wegeninfrastructuur, en ‘intelligente’ bevestigingssystemen die er rekening mee houden dat mensen niet stilzitten in een auto. Ga voor meer informatie naar: http://ec.europa.eu/research/growth/gcc/projects/network.html

De zon gaat voor niets op

Zonne-energie is de energiebron van de toekomst en dat is altijd zo geweest.

Zonne-energie is een enorme bron die te weinig benut wordt. Als zonne-energie op een effectieve manier gebruikt zou worden, zou de wereld grotendeels in zijn energiebehoeften kunnen voorzien. Technologische en economische factoren hebben er echter voor gezorgd dat de impact van zonne-energie tot nog toe beperkt is gebleven. Teams uit Europa en Israël werken samen aan een project en hebben veel vooruitgang geboekt om deze problemen op te lossen. Ze hebben een zeer grote parabolische trogspiegel ontworpen en een prototype gebouwd en getest. Ze zijn er zeker van dat het commerciële succes van hun nieuwe ontwerpen aanzienlijk zal zijn. Dit succes kan pas in de toekomst bereikt worden, maar de eerste resultaten zijn in ieder geval zeer bemoedigend. ‘Zonne-energie is de energiebron van de toekomst en dat is altijd zo geweest,’ zo wordt gezegd. De ontwikkeling van deze technologie wordt gehinderd door technologische tekortkomingen en doordat overheden zich niet genoeg inzetten om af te stappen van fossiele energiebronnen die goedkoop en gemakkelijk zijn. Maar de wereld wordt zich steeds bewuster van het feit dat de natuurlijke hulpbronnen niet eeuwig meegaan. Deze houding is dus stilaan aan het veranderen.

92

In 1998 besloot de Spaanse overheid om duurzaam opgewekte elektriciteit met behulp van zonne-energie te subsidiëren. Door deze subsidie besloten sommige bedrijven de mogelijkheden van zonne-energie eens uitvoerig te bekijken. Onder deze bedrijven bevonden zich twee Spaanse bedrijven die tot de wereldtop behoren op het gebied van zonneenergie. Ze bestudeerden alle systemen die beschikbaar zijn om zonne-energie te produceren, met name die technieken die gebruik maakten van parabolische spiegels. Het resultaat was niet bepaald bemoedigend. Zelfs de beste technologieën waren niet rendabel, ook als ze gesubsidieerd werden. De kosten om deze systemen te produceren, te onderhouden en te laten draaien, waren gewoon te hoog. Dit financiële gat leidde ertoe dat deze bedrijven en partners in heel Europa besloten een voorstel in te dienen om financiering van de EU te krijgen. Het project dat zij ontwikkelden, kreeg de naam “Eurotrough”. Het doel was om collectorsystemen te ontwerpen en te bouwen die veel goedkoper zijn om te produceren. Deze systemen kunnen weliswaar niet direct concurreren met systemen die werken op fossiele brandstoffen, maar de resultaten van deze samenwerking (met parabolische trogspiegels en zonnecollectors met lengtes van meer dan honderd meter) zijn zeer indrukwekkend. En voor het eerst kan de energie die gegenereerd wordt, gemeten worden in megawatt in plaats van kilowatt. Het werk gaat verder…

Ga voor meer informatie naar: http://www.psa.es/webeng/instalaciones/parabolicos.html

93

De Consument en Verantwoordelijke Consumptie

Maatschappelijk verantwoord ondernemen Verantwoordelijke bedrijven? Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een belangrijk onderwerp voor grote bedrijven overal ter wereld. Consumenten kopen steeds vaker ethische producten en ze willen steeds meer weten over de bedrijven achter de producten die ze kopen. In een recent onderzoek zei 82% van de Europese consumenten dat bij het kiezen van een product of dienst ze het belangrijk vonden dat een bedrijf een hoog sociaal verantwoordelijkheidsgevoel heeft. En 18% van de consumenten zei dat ze producten hadden geboycot, omdat ze niet tevreden waren met de manier waarop een bedrijf zaken deed. Consumenten willen meer weten over de werkomstandigheden. Hoe staat het met het gezondheid- en veiligheidsbeleid in fabrieken aan de andere kant van de wereld? Welke impact hebben ze op het milieu en wat doen ze voor de lokale bevolking in de gebieden waar ze zich bevinden? Een consumentenboycot of een negatief krantenartikel kan grote gevolgen hebben voor de winst van een bedrijf, maar gedrag dat gezien wordt als positief kan het imago en de verkoop bevorderen. Daarom hebben veel van deze grote ondernemingen besloten om verder te gaan dan de bestaande regels en voorschriften en ze hebben vrijwillig veeleisende en ambitieuze doelstellingen geïntroduceerd. Bovendien publiceren ze rapporten over maatschappelijk verantwoord ondernemen waarin ze hun resultaten uiteenzetten. Sommige bedrijven zien dit puur als een marketingmethode, maar andere bedrijven nemen hun verantwoordelijkheid voor het milieu, hun medewerkers en de samenleving heel ernstig. Als je meer te weten wilt komen over de bedrijven achter de producten en de merken die je koopt, ga dan naar hun website. De meeste grote bedrijven hebben een aparte pagina over maatschappelijk verantwoord ondernemen of MVO. Wie meer informatie wil over MVO in Vlaanderen, kan op de website http://www.mvovlaanderen.be terecht.

Flower power Europa heeft met allerlei soorten milieuproblemen te maken, maar jij kunt een verschil maken door producten te kopen die minder schadelijk zijn voor de wereld om ons heen. In de afgelopen tien jaar is het Europees Ecolabel met het bloemlogo een Europees symbool geworden voor milieuvriendelijke producten en diensten. Het wordt onder andere gebruikt voor toiletpaper, schoenen en zelfs hotels. Het logo is te vinden in EU-landen en ook in Noorwegen, Liechtenstein en IJsland. Dankzij het Ecolabel kunnen consumenten producten identificeren die minder schadelijk zijn voor het milieu dan soortgelijke producten. Als je producten met het label koopt, krijg je de garantie dat deze producten voldoen aan strenge ecologische standaarden en dat ze zijn gecontroleerd door een onafhankelijk orgaan.

Hoe werkt het? Het bloemlogo wordt alleen toegekend aan producten die aan verschillende strenge milieucriteria voldoen. Er wordt gelet op de gehele impact die het product op het milieu heeft, vanaf het moment dat het geproduceerd wordt totdat het uiteindelijk gerecycleerd of weggegooid wordt. Er zijn op dit moment 24 productcategorieën die het Ecolabel kunnen krijgen. Deze producten variëren van huishoudelijke apparatuur, schoonmaakproducten, matrassen, kantoorartikelen, doe-het-zelf-producten en toeristenaccommodatie.

Zijn deze producten net zo goed als gewone producten? Sommige consumenten zijn bang dat “groene” producten als schoonmaakartikelen niet zo effectief zijn als normale producten. Maar het Europees Ecolabel wordt alleen toegekend aan producten die ten minste net zo efficiënt zijn als soortgelijke producten. Zijn producten en diensten met het Ecolabel duurder? Dat is niet altijd het geval. En vergeet niet dat het logo een toegevoegde waarde heeft, omdat de producten minder schadelijk zijn voor het milieu. Ga voor meer informatie naar: http://www.eco-label.com

94

95

Licht reizen We houden allemaal van vakanties en in de 21e eeuw gaan we vaker met vakantie dan ooit tevoren. Plaatsen die eerder heel erg exotisch leken zoals Thailand, Brazilië of de Caraïben zijn nu gemakkelijk bereikbaar met het vliegtuig. Het is dus geen verrassing dat de toeristenbranche nu een van de grootste industrieën ter wereld is die blijft groeien. De Wereldorganisatie voor Toerisme voorspelt dat er in 2020 1,6 miljard toeristen per jaar zullen zijn. Maar onze vakanties hebben enorme sociale gevolgen en een grote impact op het milieu. Ze hebben het potentieel om de economie en de sociale ontwikkeling van armere landen te helpen, maar ze kunnen ook een negatief effect hebben op het milieu en op inheemse culturen. De toevloed aan toeristen leidt tot een hogere druk op het milieu, meer vervuiling van het land en water, en de overexploitatie van hulpbronnen. Het bouwen van hotels aan prachtige tropische stranden betekent bijvoorbeeld dat de vraag naar water toeneemt en dat er meer afval is dat verwerkt moet worden. Milieugebieden worden vernietigd om plaats te maken voor gebouwen en parkeerplaatsen. En dan moet je ook nog eens naar deze bestemmingen reizen. Luchtverkeer is een van de grootste bronnen voor de uitstoot van kooldioxide. Een Britse vrouw die onlangs naar de bruiloft van een vriend in Australië zou reizen, was zo ongerust over de impact van het luchtverkeer op het milieu dat ze besloot om de reis per trein en per vrachtboot te doen. Maar dit betekende dat ze er acht weken over deed in plaats van 24 uur! Als je van plan bent om met vakantie te gaan, ga dan naar een reisbureau dat gespecialiseerd is in ‘groene’ of milieuvriendelijke vakanties die zo weinig mogelijk schade aan het milieu toebrengen en die het leven van de lokale bevolking niet ontwrichten. Zorg ervoor dat de impact op het milieu zo klein mogelijk is.

Ga voor meer informatie naar: http://www.joker.be http:// www.karavaan.be http:// www.wegwijzer.be

96

No title

Recommend Documents