De
ziel
Ya&.
Tibet .s
n
Zíjn waar je bent,
VnïÍi:iíi,!ï;:1ï11ïï'.ïrïiï.,," I
maken. Dat duizenden van zijn landgenoten
.L
door oost-Tibet trekken, is al opvallend, maar dat twee lange, niet meer zo piepjonge Europese vrouwen dat doen, is echt opzienbarend. Wat komen die in hemelsnaam doen in dit verre vreemde land? Tja, wat heeft ons op deze plek op 4200 meter boven zeeniveau gebracht? Voor fotograaf Chantal start het verhaal zo'n vier jaar geleden, als haar enige zusje ongeneeslijk ziek is en ze een documentaire ziet over een afgelegen nonnenklooster in ïibet. De bijna vanzelfsprekende manier waarop de vrouwen met leven en dood omgaan, inspireert haar om die moeilijke tijd door te komen. Als ze me een keer vertelt van haar wens om naar die plek te gaan, roep ik spontaan dat ik met haar mee wil.
sat Ík wíl" Dit
land. naakt dat
nakkelj.jker, nant allee Ís {*gL doortrokken van :%:
.fr:1!:.1it:l
t:*,:/ Samen ondernemen we de bijna drieduizend kilometer lange tocht naar het klooster. Ons klooster.
Geluksstofje Eerlijk is eerlijk: op het paradijselijke beeld dat ik had, moet je nog een paar honderd kilometer wachten als je reist vanuit Chengdu. Tot ver buiten deze miljoenenhoofdstad van Sechuan, de Chinese provincie die
Maar ik heb ook nog een andere overweging. Kort daarvoor is een vrij zeldzame oogziekte geconstateerd. Een aantal maanden leef ik met het idee dat ik slechtziend of misschien wel blind kan worden. lnmiddels zijn de vooruitzichten veel rooskleuriger, maar Tibet zet wel iets in beweging. Diep in mij ontwaakt een verlangen waarvan ik niet wist dat het zich daar slapend hield. Het verlangen om meer van de wereld.te zien. Letterlijk. Zodat ik later - als m'n zicht me in de steek zou laten - in mijn hoofd door rijk gevulde fotoalbums kan bladeren. En zo beginnen de eerste verkenningen, nog onwetend van de hindernissen die een niet-doorsnee reisland als Tibet met zich mee brengt. Een visum blijkt er zo eentje te zijn, maar ook hoogteziekte, de wilde honden en de extreme weersomstandigheden. De ene demon is nog niet verjaagd, of er duikt alweer een volgende op. Een van de eerste inzichten die we thuis al opdoen is dat je niet moet wegrennen voor de irreële dingen en dat je je tegen de reële risico's kunt wapenen. Wat zeker helpt is
naadloos overgaat in Oost-Tibet, rijd je over drukke snelwegen met bijbehorende smog en neonreclames. Niks uitgestrekte vlakten. Niks strakblauwe lucht, Tot we op een ochtend vanuit ons guesthouse, waar we in het donker zijn gearriveerd, naar buiten kijken. Daar in de verte zijn ze, de eerste besneeuwde bergtoppen!
het enthousiasme van de mensen die er geweest zijn. Je zult er geen sput van hebben, zeggen ze, het is zo'n
bijzonder land. Heimwee naar Tibet - dat is een zinnetje dat steeds terugkomt. Langzamerhand durf ik het beeld toe te laten van mezelf op de groene hoogvlakten
zo'n geval? lk besluit ze te nemen. 'Doe een stapje achteruit, kijknaar jezelf en richt je op je ademhaling,' had een vriendin thuis al gezegd toen ik mijn angsten ter sprake bracht. Een wijs advies; je ademhaling heb je tenslotte altijd bij je. En zo zakken hoofdpijn
omzoomd door besneeuwde bergtoppen.
en heimwee weg nog voordat het licht wordt.
Een paar uur later staan we op een pas van 4500 meter.
We worden een beetje licht in ons hoofd; van de ijle lucht en van het adembenemende uitzicht. Voor iedereen die
hier passeert, onder wie tientallen Chinese fietsers op zoek naar een uitdaging en schone lucht, is dit het eerste hoogtepunt. Ze strooien geluksbriefes, hangen gebedsvlaggetjes op en laten zich eindeloos vastleggen. Als we daarna verder trekken, lijkt het alsof er net boven op de berg een geluksstof e is aangemaakt, We z'ljn 'geland', nu gaat het echt beginnen. De demonen komen in het donker. Diezelfde nacht
krijg ik hevige hoofdpijn en steekt heimwee te kop op. lk heb hoogtepillen bij me voor geval van nood; is dit
Als we door de douane zijn op de luchthaven van de
Chinese stad Chengdu, lopen we meteen tegen een laptop op met groot onze namen erop en daarboven twee vriendelijke gezichten: chauffeur Didi en gids Tsebtrim. De een met een hippe zonnebril, de ander met een bandana en een mala van houten kralen om zijn pols. Beiden niet het type dat ik me bij een Tibetaan had voorgesteld, behalve dan die stralende lach. Buiten staat een spiksplinternieuwe 4-wheel drive. Dit is ons gezelschap en ons huis de komende weken.
Vanuit de modder naar het licht ln grote lijnen volgen we de bedevaartroutes die al eeuwenlang tempels, kloosters, heilige bergen,
meren, grotten en valleien met elkaar verbinden. We genieten in stilte van de onwaarschijnlijk
mooie vergezichten. Werkelijk overal zien we de boeddhistische mantra Om Mani Padme Hum in immense tekens op de rotsen geschilderd. Het betekent zoveel als'groet aan het juweel in de lotus'. >
happinez I st
r.
>
Het symboliseert de kern van Boeddha's leer: onze ontwikkeling van samsara tot nirvana. Vanuit de modder naar het licht. Van trotse, jaloerse en onwetende stervelingen naar verlichte zielen. "This is home," zegt onze gids als de natuur steeds ruiger wordt. Als jongen was hij jakherder; veel van z'rjn familieleden leven nog steeds als nomade. Zijn vader moedigde hem aan om door te leren. Nu spreekt hij vloeiend Engels, Chinees en Tibetaans, en wil proberen mensen en culturen met elkaar te verbinden. Ooit wilde hij monnik worden, maar hij besloot de boeddhistische leer in het dagelijks leven toe te passen, en niet in een klooster. Compassie, naastenliefde, een goed mens zijn, hij brengt het de hele dag in praktijk. Alles en iedereen mag delen in z'n zorgzaamheid. We verlaten geen eetgelegenheid zonder doggy bag voor de straathonden' En als er morgens bij de ontbijttentjes een stroom bedelmonniken en armen langs de tafeltjes trekt, zegt hij dankbaar te zijn voor elke gelegenheid die hij krijgt om vriendelijk te zijn. 's
'!e groeit van de problemen die het leven je geeft," relativeert hij moeilijke dingen. Zoals de jaren dat zijn familie in tentenkampen woonde omdat hun stad getroffen was door een aardbeving. "Als je een lama was, zou ik je leerling willen zijn," zegt Chantal. Onze wijze, rustige Tsebtrim lacht verlegen: "lk ben gewoon jullie gids," zegt hij.
Het verhaal van Siddharta De dalai lama zei eens: 'Tibetanen lachen graag' wij gaan opgewekt door het leven.'Vaak zitten onze gids en chauffeur Didi (die droomt van een carrière als zanger en wat ons betreft niet vaak genoeg zingt) elkaar voor in de auto te dollen. Ze giechelen daarbij zo aanstekelijk dat wij op de achterbank vanzelf meelachen, al hebben we geen idee waar ze het over hebben. Wat is het mooi om in het gezelschap te zijn van mensen die weliswaar geen licht leven hebben, maar het leven wel licht nemen. Je voelt aan alles dat deze jaloersmakende blijmoedigheid niet nai'ef of lichtzinnig is, maar voortkomt uit een diep vertrouwen in het goede. Als we in een tempel voor een
schildering van het wiel van samsara staan, legt Tsebtrim uit dat het voor hem betekent dat je de sfruggle van het leven. de tegenslagen. neemt zoals ze komen. Niet
32 | happinez
kunnen overzetten op m'n iPod. Pas onderweg ontdek ik wat een bijzonder cadeau ik heb gekregen: hij heeft het boek'siddhartha' van Hermann Hesse voorgelezen. Zo reist zijn kalme, lieve stem urenlang met me mee. Hoog in de wolken tijdens de vlucht. Aan het heilige meer. Onder de sterrenhemel op het dak van een guesthouse. 'Van binnen heb je altijd een toevluchtsoord waar je je kunt terugtrekken,' zegt Siddharta. Het is niet alleen de stem van m'n zoon die me meevoert, het is ook het verhaal van de jongen die door lndia trekt, zoekend naar wat hij met zijn leven moet. Niemand kan hem daarbij helpen, want niemand kent die weg. Hij zoekt het in extremen, leeft in totale ascese en als een losbol en vindt uiteindelijk rust als veerman. Zo leert hij dat ervaringen de beste manier zijn om het leven te begrijpen. Siddharta,'hij die zijn betekenis heeft gevonden', is niet toevallig de naam waarmee Boeddha geboren werd. Hier, dicht bij de bron, in dit land dat doordrenkt is van betekenis, dringt de inhoud van het verhaal zo veel beter tot me door.
Spirituele reis Hoe moet je dit onbeschrijflijke landschap beschrijven? Het is vol contradicties: het is weids en intiem. Vertrouwd en vreemd. Lieflijk en ruig. Het is vooral met niks te vergelijken. Op de kaart had ik al de talloze blauwe
lijntjes gezien van de rivieren die hier ontspringen, waaronder de beroemde Yangtse, Mekong en Huanghe - de Gele Rivier. Maar hoe wonderlijk dat is, een rivierenlandschap op 4000 meter hoogte, dat ervaar je pas als je er bent. Minuscule stroompjes en machtige rivieren doorsnijden de hoogvlakte en vormen een spiegel waarin de lucht weerkaatst. Het heeft een meditatieve werking, je begrijpt opeens waar het woord bespiegelen vandaan komt. De rivier wordt ook door Boeddha vaak
symbool gebruikt voor de spirituele reis. lk hoor mijn zoon voorlezen:'De stroom is overal tegelijk, waar hij ontspringt en waar hij zijn monding heeft, bij de waterval, in de zee, in de bergen, overal, tegelijk, voor hem bestaat alleen het heden.' Siddharta beseft dat hij zijn leven ook als een soort stroom moet zien, dat er geen tijd bestaat, alleen het nu waaraan hij zich moet overgeven. Zijn waar je bent, dat is wat ik wil. Dit land maakt dat makkelijker, als
want alles is doortrokken van spiritualiteit.
>
Neem alleen al de miljoenen gebedsvlaggetjes, die via de wind of het water de goede wensen de wereld in brengen. Op sommige plaatsen, rond heilige grotten bijvoorbêeld en bij bergpassen, hangen er zo veel dat het lijkt of het landschap overdekt is met een fijne rag. Voor iedereen het beste wensen, wat een prachtige diepgang geeft dat aan het leven.
t:.
I
--
n:":uj:,.-5.j:***9.*1*.:*,i5%
Ín ons
t
rlonnenklooster?
'Wij Tibetanen geloven in karma,,zegt Tsebtrim vaak. De kracht van de goede karma,s die je opbouwt in
vroegere levens, helpt je in het huidige leven om er voor anderen te zijn. En dat is weer de brandstof die je verzamelt voor je volgende leven. Fascinerend om te zien hoe tegelijkertijd alleen het nu telt. Op je gevoel leven - het zit diep in de cultuur verankerd. Hij vertelt lachend datTibetanen geen idee hebben van getallen, leeftijden, kilometers. Vraag een nomade: wat doe je volgende maand? Geen idee. Volgende week? Geen idee. Morgen? Misschien.
Queeste met hindernissen De laatste etappe van onze reis, op weg naar het afgelegen klooster, ons eigenlijke reisdoel, is adem_ benemend. We rijden door kloven, langs ravijnen. De telefoons hebben geen bereik meer en we komen al uren geen auto's meer tegen. De TomTom doet het gelukkig nog wel, al durf ik amper naar het beeldscherm te kijken. Al die haarspelden... gaan we die echt nemen?! lk besluit me eÍaan over te geven, niet bang te zijn voor de peilloze
diepte beneden, de steile hellingen rondom. Zo,n land_ schap zie ik misschien wel nooit meer. Daar ligt opeens het klooster, hoog op een berg als een fata morgana in een tekenfilm. Van dichtbij ziet alles er vriendelijk uit. Er ligt zelfs een grasveldje. Een jonge knappe lama neemt ons mee naar de meditatietempel waar we een welkomstgroet brengen met de mee_ gebrachte witte sjaals. Wat een fijne serene plek om de
komende dagen te zijn. Maar vergis ik me nu of zie ik vooral monniken? Door de gewaden en de kaalgeschoren hoofden is het verschil met nonnen niet altijd goed te zien. Tsebtrim komt op ons af. Hij kijkt bedrukt. Hé guys,
6 | happinez
I
er is een pijnlijke vergissing, zegt hij. Dit is niet het goede klooster. Hier wonen monniken, geen nonnen. Een queeste zonder hindernissen is geen queeste, maar toch... Het begint al te schemeren als we de slingerweg weer afdalen, op weg naar ons nonnenklooster, een half
uurtje rijden, heeft de lama gezegd. De weg verandert in een pad waarop jaks en berggeiten grazen en waar riviertjes overheen stromen. Alleen het hier en nu telt, reciteer ik in stilte. Dan zien we een verzameling lemen huisjes tegen de heuvel: het klooster uit de documentaire. Een paar nonnen komen ons tegemoet. We worden naar een ruimte gebracht met lemen muren en rondom brede lage banken. ln de hoeken een berg dekens, in het midden een kachel en twee kastjes die als tafels
dienen. Er worden grote waterketels binnengebracht en nieuwe brandstof, geplette jakpoep. Het is of we in de middeleeuwen zijn beland. Dat we op dit late tudstip
onaangekondigd aankomen, lijkt niemand wat uit te maken. Er komt thee, er worden noedels voor ons gekookt.Steeds meer nonnen komen om ons heen zitten. Ze pakken onze handen in hun gelooide handen en verbazen zich erover hoe blank ze zijn. Via de gids proberen we wat met elkaar te praten. We horen dat ze vaak al op hun vijftiende komen, en
zelden of nooit meer weg gaan. Dat ze hun leven willen wijden aan studie, aan meditatie, aan het welzijn van alles wat leeft. Ze vertellen over hun onderlinge band, dat ze elkaars zusjes zijn - tweelingzusjes - en elkaars moeder. Hoewel ze er allemaal anders uitzien, met en
zonder kap, kleren in allerlei soorten donkerrood en oranje, ervaar ik hen niet als een verzameling losse individuen. De onderlinge verbondenheid is bijna voelbaar. De manier waarop ze naar elkaar kijken, samen bezigzijn om het kacheltje brandend te houden, een
lichtjetemaken,allesstraaltliefdeentoewijdinguit.>
CHINA OF TIBET? Wat in dit verhaal Oost-Tibet wordt genoemd, kun je ook WestChina noemen. Tibet wordt sinds 1959 bestuurd door de Chinese
overheid. ïibetanen noemen vaak de streek waar ze vandaan komen, zoals Kham of Amdo, waar deze reportage zich afspeelt. Geleidelijk'verchineest'Tibet. Kinderen leren Chinees als eerste taal op school, alle Tibetanen hebben met stokjes leren eten en het straatbeeld wordt gedomineerd door Chinese uithangborden omdat de meeste winkels, eettentjes en hotels gerund worden door Chinezen. Desalniettemin is de Tibetaanse cultuur ook overal voelbaar en zichtbaar door de vele gebedsvlaggetjes, stoepa,s en muurschilderingen van Boeddha en heilige spreuken.
REIZEN
,{'9&
Ik heb ee.n gIÍmp gezteïï' Y&n ee& W ,.-:i:.:,..:3:3:::ir.r.11.::t.ii.ti.:'.:,:iri.i€1r:ti:triii:ia:ta.ïiï::tl:.i'iili.atil"
geee *i\ 1k w@tal &* ,u waeri'n wereld Óvvl*
l1ikt te --iJiL
-
- -
i
' Gewijde korrels
Chantal en ik kunnen in deze ruimte blijven slapen. Het is er donker en inmiddels ook koud, maar alles beter dan in een tentje - het oorspronkelijke plan. Een non blijft bij ons, zittend in een hoekje. Om te voorkomen dat de honden, waarvan een hele troep rond het gastenverblijf zwerft, binnenkomen, wordt er een stok schuin tegen de deur gezet. Als ik om half vier wakker word, is de stok weg. De non ook. De eerste meditatiesessie is al begonnen. Een paar uur later komen de nonnen een voor een binnen
met een kommetje jakboterthee. Ze vermengen het met meel van geroosterde gerst en kneden eÍ tsampa'svan, het basisvoedsel van Centraal-Tibet. Een aantal van hen komt bij de jakkudde in de heuvels vandaan. Alle jonge jaks zijn verdwenen, vertaalt Tsebtrim, waarschijnlijk opgegeten door een wolf. lk verwacht ontzetting, maar zie dezelfde kalme vriendelijke gezichten als de avond ervoor. Dit is spiritualiteit, ontdek ik in de dagen bij de
nonnen, Het leven nemen zoals het komt. ln totale overgave. Met een open mind, een glimlach en een vanzelfsprekende vroomheid. Wat ze ook doen, de kralen van hun mala gl'rjden onafgebroken door hun vingers. We bezoeken de meditatietempel. Als de zon door de kleine ramen valt, lijkt het of alles in lichterlaaie staat. Bloemen, wanddoeken, altaartjes overladen met foto's ,
dagen in het klooster soms uit balans brachten, zie ik hoeveel ik te leren heb van mensen die niets hebben, maar zo tevreden zijn. Van tevoren dacht ik't gebrek aan comfort wel aan te kunnen, geen stromend water, geen hygiëne, de kou, het duister. Wat dat betreft ben ik mezelf tegengekomen. En tegengevallen. lk denk terug aan de nacht dat ik het te kwaad had omdat ik weg wilde uit die ruimte met honden voor de deur en gedroogd jakvlees naast mijn bed. Op dat moment kwam de non die in onze gastenkamer waakte naast me
zitten, pakte m'n handen en zonder woorden zei ze zo veel. Het was zo hartverscheurend lief. En ongemakkelijk. En daardoor weer confronterend. Omdat er geen spoor was van waar het in onze levens vaak om draait: zorgen, angst, oordelen. Alsof ze transparant was en ik zo in haar ziel kon kijken. Wat heeft het je gebracht? vragen mensen. Mijn 'diadozen'zitten inderdaad vol nieuwe beelden. Maar meer nog dan met beelden ben ik met iets anders thuisgekomen. lets wat zich moeilijk in woorden laat vatten. lk heb een glimp gezien van een wereld die je
eigenlijk niet voor mogelijk houdt. Een wereld waarin geen ik lijkt te bestaan, alleen een wij. lk heb mogen voelen waar het echt om gaat in het leven, onbaatzuchtigheid, verbondenheid. le hoeft niet ergens te zoeken, zoek het in jezelf', zegt een oude yogini in de film. Zoals die nonnen zou ik niet willen en kunnen leven. Dat hoeft ook niet. lk weet dat ik via deze uitdagingen
vooral iets over mezelf wilde leren. Dat ik een beproeving zocht om me in onvoorspelbare omstandigheden thuis te voelen Ni mezelf . Peace of mind. Een reis naar mezelf.
.*,
en offers, beschilderd houtsnuwerk, banieren, het is een orgie aan kleuren. ln de hoek zit een oude yogini in een houten kist. Onafgebroken reciteert ze mantra's.
Meer informatie over
Minimaal drie jaar mediteert elke non zo in afzondering. Bij het weggaan krijgen we van haar een zakje gewijde kruidenkorrels. Je kunt ze eten of op je hoofd leggen, begrijpen we. Het ontroert me. Hier hebben tientallen nonnen urenlang voor gebeden. Het is zo puur allemaal,
www.tibetreis.com
reizen nÈar oost'Tibet is te vinden oP
zo ontdaan van elke opsmuk. Isera wensen we elkaar
toe - dat je lang mag leven.
Omgekeerde heimwee lk ben al een dag of tien thuis, als ik me nog steeds een
beetje van de wereld voel. lk bekijk de documentaire waarmee het allemaal begon opnieuw. lk hoor de muziek, ik zie de hoogvlakte, de nonnen en - bham - ongefilterd komt het binnen, de peilloze wijsheid in hun blik, de
ongelooflijke schoonheid van het landschap. Dit is de omgekeerde heimwee, waarover mensen me vertelden. Juist nu het ontdaan is van alle barrières die me de
TEKST MARIJE DE
FoToGRAFIE
JONG
cHANTAt ARIËNs
happinez | +t
uffií,-:
