rubriek
Wie brengt vaart in LNG? 16
FORUM #14/25.07.13
Nederland als spil in de Europese gashandel. Met LNG als dé milieuvriendelijke brandstof voor de Nederlandse transportsector, komt die droom snel dichterbij. Maar voorlopig is het alleen voor de echte doorbijters. ‘Ze zaten me aan te kijken of ze water zagen branden.’ Tekst: Frank den Hoed | Foto: Evert-Jan Daniels / ANP
Oeps. De benzinetank van je auto is bijna leeg. Even bellen dan maar met je vaste brandstofleverancier. Een dag later rijdt op de afgesproken plaats een tankauto voor om je van nieuwe brandstof te voorzien. De automobilist die te horen krijgt dat dit de nieuwe realiteit is, zal je terecht vragen of je wel helemaal fris bent. Maar gek genoeg werkt het in de binnenvaart wél zo. Tenminste, als je de pech hebt dat je een voorloper bent en schepen hebt die varen op LNG (vloeibaar aardgas). Zoals Gerard Deen, directeur van G.C.M. Deen Shipping. Sinds november 2011 is de Argonon in de vaart. Het paradepaardje van het Zwijndrechtse scheepvaartbedrijf vaart op een combinatie van LNG en gasolie. ‘Als ik LNG nodig heb, moet ik dat drie tot vier dagen van tevoren bestellen. Inslaan bij een bunkerstation kan niet. Het wordt per tankwagen aangevoerd uit Zeebrugge. En of ik er dan wel even voor wil zorgen dat het schip op de afgesproken tijd op de afgesproken plaats ligt om het te kunnen overpompen. Nee, erg handig is het niet. En dan heb ik nog het geluk dat de Argonon als de LNG niet tijdig voorhanden is, op gasolie (diesel, red.) kan doorvaren. Maar als je een schip hebt dat alleen geschikt is voor LNG, heb je écht een probleem.’ 17
FORUM #14/25.07.13
De omslachtige tankprocedure waarmee de mannen van Deen nu nog te maken hebben, is tekenend voor de prille fase waarin de ontwikkeling van LNG als brandstof voor de binnenvaart zich bevindt. Deen hoopt dat vloeibaar aardgas in de sector snel de norm wordt. En daardoor gemakkelijker verkrijgbaar. Een grootschaliger toepassing van het vloeibaar aardgas in het transport (schepen, maar ook vrachtauto’s) is niet alleen goed voor het milieu. Het past ook in het Nederlandse streven om de ‘LNGdraaischijf’ van Europa te worden. Het Rotterdamse havenbedrijf heeft een stap in de goede richting gezet. Als eerste in Europa heeft het standaardprocedures vastgelegd voor het bunkeren van LNG door binnenvaartschepen. Sinds de aangepaste havenbeheerverordening groen licht heeft gekregen van de gemeente, kan in ieder geval op één plaats legaal LNG worden getankt. En als alles volgens plan verloopt, kunnen binnenvaarders vanaf volgend jaar terecht bij het eerste officiële LNG-bunkerstation in het Rotterdamse havengebied.
superschoon Er is alle reden voor versnelling. Al was het maar omdat de Europese emissie-eisen voor het vrachtverkeer over water op korte termijn
actueel
Green deal Creëren van schaalgrootte. Daar draait het om bij de green deal LNG Rijn en Wadden die vorige zomer werd gepresenteerd. Inzet van die overeenkomst is dat tenminste vijftig binnenvaartschepen en vijftig kustvaarders varen op LNG en vijfhonderd vrachtauto’s rijden op die brandstof. Begin juli presenteerde het Nationaal LNG Platform de oogst van het eerste jaar. En die ziet er veelbelovend uit. Inmiddels rijden er honderd vrachtauto’s rond met een motor die loopt op LNG. Tanken kunnen ze inmiddels op zeven locaties. De Argonon van C.G.M. Deen Shipping is al niet meer het enige binnenvaartschip dat vaart op LNG. Ook Shell heeft er een in de vaart genomen. Daarnaast vaart er een zogenoemde small scale LNG-tanker. En Rotterdam mag zich de eerste haven met wet- en regelgeving voor LNG noemen. Waardoor de tanks van schepen die op LNG varen eindelijk legaal kunnen worden gevuld. Dat ze in de Maasstad alles uit de kast halen om schepen die varen op LNG te faciliteren, sluit aan bij eerdere stappen. In 2011, nog vóór de ondertekening van de green deal, werd in de Rotterdamse haven de Gate Terminal in gebruik genomen. Dit is een speciale terminal voor de opslag en overslag van LNG. Het Havenbedrijf verwacht dat nog dit jaar bekend is waar in de haven het eerste LNG-bunkerstation komt.
gerard deen: ‘Als ik lng nodig heb, moet ik dat drie tot vier dagen van tevoren bestellen’ fors worden aangescherpt. Vanaf 2015 gelden striktere eisen voor de zeevaart. Het jaar erna moet ook de binnenvaart eraan geloven. En LNG is een schone brandstof die de scheepvaart – en zeker ook de binnenvaart – zou kunnen helpen om aan die nieuwe eisen te voldoen. Wie de milieuvoordelen op een rij ziet, snapt niet waarom LNG niet allang dé brandstof voor de sector is. De emissies van stikstof- en zwaveloxiden, kooldioxide (CO2) en fijnstof zijn verwaarloosbaar ten opzichte van die van dieselolie (zie kader ‘schoner’). Bovendien zijn schepen die varen op LNG stiller. Maar ondernemers zijn er vooral ook van gecharmeerd dat de brandstof veel goedkoper is dan diesel, op dit moment zo’n 20 tot 25 procent. Gerard Deen (Deen Shipping) zag al snel brood in varen op LNG. Maar het kostte hem uiteindelijk drie jaar om de benodigde vergunnin-
18
gen los te krijgen. Om de vooroordelen over de vermeende onveiligheid van LNG uit de wereld te helpen, moest hij op tournee langs allerlei Europese instanties. Zoals de Centrale Rijnvaartcommissie in Straatsburg, verantwoordelijk voor de regulering van de Rijnvaart. ‘Ik heb de vertegenwoordigers van de commissie verteld dat ik binnen een jaar een schip in de vaart wilde nemen dat vaart op LNG. Ze zaten me aan te kijken of ze water zagen branden. Wat ik wilde, kon echt niet. Er moest eerst nog een aantal studies worden gedaan, daarna konden we verder praten. Ik was het op een gegeven moment zo zat, dat ik heb gezegd: ‘Regels of niet, over een jaar is mijn schip klaar en dan gaat het gewoon in de vaart. Ik hang er dan wel een groot spandoek op met de tekst ‘de binnenvaart is klaar voor LNG, alleen de regelgeving nog niet’. En dan moeten jullie maar uitleggen waarom.’ Geluk-
FORUM #14/25.07.13
kig waren de inspanningen niet voor niets: de Argonon, het eerste dual fuel schip (dat kan varen op een combinatie van LNG en diesel), is sinds november 2011 in de vaart.
martelgang Deen is een doorbijter en heeft niet opgegeven. Maar pech voor anderen: collega’s zullen eenzelfde martelgang moeten doormaken voordat ze een schip op LNG in gebruik kunnen nemen. Iedere keer weer. Reken ook nu nog maar op een jaar intensieve arbeid. Een weinig aanlokkelijk vooruitzicht. En ook geen manier om de grootschalige invoering van LNG als brandstof voor binnenvaartschepen snel van de grond te krijgen. Ondernemers steken hun geld nu eenmaal niet graag in een avontuur waarvan de uitkomsten onzeker zijn. De ontwikkeling van de Nederlandse vloot binnenvaartschepen op LNG spreekt wat
Genodigden bezichtigen de eerste door LNGaangedreven binnen
bas czerwinski / anp
vaarttanker
dat betreft boekdelen: pas halverwege dit jaar werd het eerste schip dat alleen op LNG vaart te water gelaten. Waarom komt het gebruik van LNG in de binnenvaart ondanks alle voordelen zo moeizaam van de grond? Misschien wel het belangrijkste probleem is de acceptatie van die brandstof door de autoriteiten. Het klinkt onlogisch dat de Centrale Rijnvaartcommissie voorschrijft dat binnenvaarders vanaf 2016 moeten voldoen aan strengere emissie-eisen, maar tegelijkertijd het gebruik van een alternatief verbiedt waarmee aan die eisen kan worden voldaan. En toch is dat wat er gebeurt. Alleen als je kunt aantonen dat het veilig kan, wordt van die strikte regel afgeweken. Het thema veiligheid vormt zo de belangrijkste bottleneck. LNG heeft op het vlak van veiligheid – volslagen onterecht – een slechte naam, vindt Cees Jan Asselbergs, directeur van havenondernemersorganisatie Deltalinqs. ‘LPG en LNG worden gemakshalve nogal eens op een hoop geveegd. Je wilt niet weten hoe vaak ik te horen heb gekregen dat LNG gevaarlijk is, ontploft en meer van dat soort dingen.’ Ook Deen heeft die ervaring. ‘De Argonon vaart nu dik anderhalf jaar. Probleemloos, ook qua veiligheid. Maar iedereen denkt dat we met een bom rondvaren. Dat is echt niet zo. Maar ze vergeten gemakshalve dat iedereen aardgas in huis heeft, hetzelfde gas wat wij gebruiken. En daar hoor je toch ook niemand over?’ Het gebrek aan maatschappelijk draagvlak voor LNG lees je terug in plaatselijke verordeningen. Rotterdam mag nu al een eind op weg zijn met een havenverordening die ruimte biedt voor het gebruik van LNG als scheepsbrandstof, er is nog wel even te gaan voordat dergelijke verordeningen er elders in Europa zijn. Asselbergs: ‘Je kunt ongetwijfeld op een volle tank in Basel komen. Maar als je als kapitein besluit dat je om wat voor reden dan ook tussentijds ergens wilt afmeren, heb je een probleem.’ Samen met andere havenbedrijven uit onder meer Amsterdam, Göteborg en Antwerpen bereidt het Havenbedrijf nu verdere internationale regelgeving voor. Scheepvaartondernemers hikken nog tegen iets anders aan. Varen op LNG brengt een meerinvestering met zich mee. En de onder-
19
FORUM #14/25.07.13
cees jan asselbergs: ‘Je krijgt te horen dat lng gevaarlijk is, ontploft en meer van dat soort dingen’
actueel
irvin van hemert / anp your captain
Lekker schoon Rijden op stikstof- en zwavelarm LNG in plaats van op dieselolie of marine diesel (speciale scheepsbrandstof) levert een grote milieuwinst op. De CO2uitstoot ligt 15 tot 20 procent lager. Niet verkeerd, maar echt spectaculair is het verschil in de uitstoot van zwaveldioxide, stikstofoxide en fijnstof. Die ligt tussen 80 en 95 procent lager. LNG zorgt daar bovenop voor een forse geluidreductie, zo’n 50 procent. Koele rekenaars zullen zeker ook gecharmeerd zijn van het rendement van LNG; dit ligt hoger dan dat van diesel. En daardoor kun je op een tank grotere afstanden afleggen.
Nieuwe LNG-terminal op de Eerste Maasvlakte
Niet verwarren LNG wordt vaak in één adem genoemd met LPG. Terwijl het toch twee totaal verschillende gassoorten zijn. Al was het maar vanwege hun herkomst. LNG is vloeibaar gemaakt aardgas, een echt gas dus. LPG niet. De naam vloeibaar petroleumgas geeft het al aan: het is een bijproduct van de olieraffinage. In tegenstelling tot LNG wordt LPG vloeibaar gehouden door het onder verhoogde druk te houden. De eigenschappen van LPG zijn ook heel anders dan die van LNG: aardgas is lichter dan lucht en verspreidt en verdunt dan ook snel. Dit in tegenstelling tot LPG, waarvan de bestanddelen zwaarder zijn dan lucht.
20
nemers kunnen die maar moeilijk opbrengen, zeker onder de huidige economische omstandigheden. Deen: ‘Vooral bij een bestaand schip is dat lastig, want dan spreek je over een investering bovenop een al bestaande investering.’ Hij heeft ervaren dat banken ook niet popelen om de beurs te trekken. ‘Zij kijken naar de verdiensten over de afgelopen jaren. En die zijn niet al te hoog. Met als resultaat dat ze niet over de brug komen met een aanvullende financiering.’ Deen ziet hier een rol weggelegd voor de overheid. Zij zou garanties moeten verstrekken.
rijnreisje Schaalvergroting is het toverwoord. Ook bij de introductie van LNG. Maar hoe krijg je die zo snel mogelijk van de grond? Je merkt dat iedereen nu nog wacht op iedereen. ‘Het is een beetje de kip-ei-theorie’, stelt Jon van Oostrom, managing director van LNG-leverancier GDF Suez LNG Solutions. ‘We hebben dat in het wegtransport doorbroken door met een kleine groep klanten van start te gaan. FORUM #14/25.07.13
Met een goed LNG-vulstation dat altijd operationeel is en met een goede prijs. Iets vergelijkbaars zal in de binnenvaart ook werken. Het is een kwestie van tijd voordat er meer binnenvaartschepen op LNG in de vaart komen. En meer schepen betekent dat op meer plaatsen gebunkerd moet kunnen worden.’ Van Oostrom denkt aan bunkerpunten in Rotterdam en langs de rivieren. GDF Suez werkt aan een bunkersysteem met duwbakken. Die kunnen gevuld met LNG op strategische plekken worden neergelegd. En het bedrijf werkt ook aan een LNG-bunkerschip dat zo’n 5.000 kubieke meter LNG kan meevoeren. ‘Daar kun je dan gewoon een haven mee binnenvaren, langszij gaan bij de grotere schepen en deze vullen.’ Asselbergs (Deltalinqs) heeft hoge verwachtingen van de vorig jaar gesloten green deal Rijn en Wadden (zie kader ‘Green deal’). Die overeenkomst tussen bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen kan een vliegwielfunctie vervullen. ‘De green deal is er op gericht dat in 2015 vijftig binnenvaartschepen op LNG varen, evenals vijftig kustvaarders. En
jeroen poortvliet
column scheer
Gas terug Kan dat wel, wekenlang op zomerreces gaan in tijden van crisis? Het ANP vroeg het enkele economen. Esther-Mirjam Sent vindt het wel goed dat de burger even verlost is van de politieke waan van de dag. Bezuinigingen, nieuwe bezuinigingen, en ondertussen vooral geld uit blijven geven: even verlost van dat soort berichten. Politici kunnen het reces gebruik om gas terug te nemen en te reflecteren op de aanpak van de crisis. Lans Bovenberg heeft ook geen moeite met het zomerreces. We kampen immers niet met een crisis die binnen een paar weken moet worden opgelost. Sterker: als politici korter of zelfs niet met vakantie gaan, zou de burger zich pas echt zorgen kunnen gaan maken. Politici die op hun post blijven: dan is het ernstig.
jon van oostrom: ‘het is een beetje de kip-ei-theorie’
Dus gaat de Tweede Kamer acht weken op reces en komt het kabinet pas half augustus, na vijf weken, weer bij elkaar. In de tussentijd werken de ministers door op hun departement en gaan zij op vakantie. Het ANP inventariseerde dat Schultz en Plasterk het verst weg gaan: Indonesië respectievelijk Marokko. Vier ministers kiezen makkelijk voor Frankrijk. Verder zijn Spanje, Italië en Kroatië het reisdoel. Rutte en Asscher houden hun vakantie bestemming voor zich. Kamp en Timmermans blijven thuis. Kamp is een huis in Overijssel aan het bouwen, en Timmermans ziet voor zijn werk al genoeg van de wereld.
dat daarnaast vijfhonderd vrachtauto’s op LNG rijden. De eerste resultaten zijn bemoedigend.’ In november organiseert Deltalinqs samen met de mede-ondertekenaars van de green deal een ‘Rijnreisje’. We gaan dan langs de diverse Rijnstaten om te promoten dat LNG dé brandstof voor de toekomst is.’ Asselbergs erkent dat de doelstellingen van de green deal ambitieus zijn. ‘De periode tot 2015 zal praktisch gezien kort zijn, maar ik vind dat je die ambitie wel moet hebben. Je toont ermee aan dat je de markt wilt ontwikkelen en dat daarvoor volume nodig is. Het zal nog wat tijd kosten, maar ik heb er vertrouwen in dat het gaat lukken.’ Ondanks de hindernissen die nog moeten worden genomen, heeft ook Deen er vertrouwen in dat het goed komt met LNG als scheepsbrandstof. Dat blijkt ook uit de plannen die hij heeft. ‘We zijn nu bezig met de ontwikkeling van twee binnenvaartschepen die volledig op LNG varen. Eind 2015 moeten ze operationeel zijn.’
Het is te hopen dat ze een beetje tot rust komen en zich kunnen opladen voor het nieuwe politieke seizoen. Zeker is dat niet, want het is vooral de leidinggevende (mannelijke) workaholic die het zwaar krijgt op vakantie, stelt HP/De Tijd in het zomernummer. De overgang van pak naar zwembroek kan tegenvallen. In plaats van het applaus van de buitenwereld de kritische blik van het eigen gezin. Van een volgeplande agenda naar dagen die vrij ingevuld kunnen worden. Nietsdoen mag, maar kunnen ze dat wel? Misschien zitten ze stiekem voor hun tent of aan de rand van het zwembad te wachten op een verlossend telefoontje: crisis, met spoed terug naar Den Haag. Paul Scheer
21
FORUM #14/25.07.13
