Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte, slechte prognose Maatschappelijk: verlies werk, financiele gevolgen Sociaal: isolatie, verslechtering sociale contacten, relatieproblemen
Symptomen en bijwerkingen verdragen Staande blijven en zelfwaardering in stand houden Hoofd koel houden voor beslissingen Goed contact houden met sociale omgeving en hulpverleners Rouwproces: aanvaarden in plaats van verzetten. Prognose soms niet in lijn met lichamelijke conditie; moeilijk te aanvaarden
Afscheid Moed houden: verschuiven van hoop Emoties binnen de perken houden En tegelijk: ruimte geven aan heftige emoties: boosheid, verdriet, angst
Aanpassing: leven met uitzicht op de dood/afscheid kan bij sommige diagnoses ook 10-15 jaar zijn “ik leef niet langer, ik sterf langer” Interventies: verschuiven van hoop: van beter worden, naar een “goede dood”/fijn afscheid
De manier waarop iemand Gedragsmatig • Cognitief • Emotioneel reageert, als de omstandigheden aanpassing vereisen of als er sprake is van dreiging •
zijn mede tot stand gekomen door: • • •
Vroegere leerervaringen Opvoedingspatronen Persoonlijkheidskenmerken en karakter
Belangrijk om systeem te vragen: Hoe reageert iemand normaal: wat is normale coping voor deze persoon Kan het systeem het aan? Belangrijk om client te vragen: Wat zijn eerdere ervaringen met ziekte/overlijden. Zijn er beelden die als traumatisch worden beleefd.
Angst is normale reactie op bedreiging vechten, vluchten of bevriezen
Angst is gezond
Dood Pijn Stikken Afhankelijkheid Aftakeling Afscheid In de war raken Levend begraven worden Vergeten te worden
Verdriet Anderen te belasten/pijn te doen Dood Hemel/hel
Soms lastiger dan je denkt Door o.a: Ziekte/bijwerkingen medicatie “hij heeft gevochten tot het eind”
Hartkloppingen Versnelde ademhaling Ademnood Gevoel flauw te vallen Hartritmestoornissen Verhoogde bloeddruk Overmatig zweten en transpireren Droge mond Koude handen en voeten Hoofdpijn Misselijkheid Depressieve gevoelens Grote angstgevoelens Slaapstoornissen Concentratieproblemen Gespannen zijn
Paniek en hysterie Stil en apathie Boos (zondebok) en verzet Agressie Controle en dwang Vermijden
Is dat nodig? En zo ja, HOE?
Erkennen, normaliseren en ventileren
Het hoeft niet weg, mag er zijn en verdient aandacht
Niet confronteren en koste wat kost ‘drammen’.
Mag in stand blijven, meest capabele coping
Luisteren Samenvatten Doorvragen
Een van de moeilijkste vaardigheden, terwijl de grootste behoefte van de meeste mensen is: Aandacht…
Echt luisteren – de ander Verstaan- wordt vaak belemmerd door…
ALS je een stukje van je eigen verhaal vertelt, verlies je hier niet in. Bedenk dat de ander soms wel herkenning zoekt, maar vooral ook aandacht.. Wees zeer terughoudend met het inbrengen van eigen ervaringen…
Je kunt controleren of je de ander goed begrijpt door af en toe te herhalen en/of samen te vatten wat je hebt gehoord. Hiermee voorkom je vooral dat je te veel invult vanuit je eigen projecties en oordelen.
Verduidelijkende vragen stellen: vraag door of ga in op wat de ander zegt. Het risico bestaat anders dat je gaat invullen wat jij denkt dat er bedoeld wordt… “U heeft zeker last van…”
Wel: rode loper. “veel mensen ervaren….hoe is dat bij u?
Wees voorzichtig met ‘waarom’ vragen Stel Open Vragen…. ( itt gesloten vragen) Hummen.. Stilte (durven) laten vallen
euthanasie: vaak mooie ingang voor gesprek over angst en de dood. Betekenis van de dood onder controle willen houden, angst voor lijden en pijn. Ook vaak angst om omgeving te belasten.
Erkennen, verkennen normaliseren Verbondenheid herstellen Ruimte, aandacht en mildheid Mindfulness Ademhaling Focus verruimen Verdragen (vb niet altijd betekenisgeving) Verschuiven van hoop
Tips
voor omgaan met machteloosheid
Erken machteloosheid bij jezelf (besmettelijk) Machteloosheid is een normale reactie. (laat dat de client merken). Rustig blijven. Praat machteloosheid niet weg, stel niet onnodig gerust Neem misverstanden en onduidelijkheden, die jij vanuit je professie kan ophelderen, weg
Overbehandelen: door het niet kunnen verdragen van de machteloosheid
Bij vastlopen, onnodig lijden
Verbondenheid familie (systeemtherapie) Cognitieve Gedrags Therapie Medicatie Mindfulness/ aandachtgerichte cognitieve therapie EMDR
-
Ernst verhaal Mate van identificatie Relativeringvermogen Eigen copingstijl Organisatie waarbinnen je werkt
Ga voor jezelf eens na:
wat zijn voor jou signalen dat je grenzen ‘in zicht zijn’...? wat zijn voor jou lastige situaties in het werken met clienten? Welke client van de afgelopen 2 weken is je het meest bijgebleven? En waarom? Op wat voor manieren heb je de afgelopen 3 weken voor jezelf gezorgd?
•
•
Het zijn niet alleen de omstandigheden die je leven bepalen, maar ook de manier waarop je er mee omgaat.
Vrouw, 61jaar, getrouwd Heel snel ziekteproces, overleden binnen jaar na diagnose. Erg ziek geweest door chemo Traumatische ervaringen: ziekenhuis/sterfbed van anderen Katholiek opgevoed: “dit verdien ik niet” Aanmeldingsklachten: angst, paniek, nachtmerries. Coping; vermijden/terugtrekken Veel boosheid: van man en cliente… naar artsen, hulpverleners
1. 2. 3. 4.
wat gebeurt er in het systeem? wat is het doel van het gesprek? Wat zijn je eigen normen en waarden? hoe ga je het gesprek aan?
