VERSLAG Praktijkcongres Aanpak Woonfraude 11 april 2007 Beurs van Berlage
INTRODUCTIE ELLA VOGELAAR: Minister voor Wonen, Wijken & Integratie LEO BUCKERS: Onderzoeker VROM-Inspectie JEROEN SINGELENBERG: Programma-regisseur SEV PANELDISCUSSIE 1: COMPLEET BEELD OF BLINDE VLEKKEN CABARESK INTERMEZZO PARALLEL SESSIE A: Het smeden van vitale coaltities PARALLEL SESSIE B: Privacy versus slagvaardigheid PARALLEL SESSIE C: Grootstedelijke successen: corporaties PARALLEL SESSIE D: Aanpak in kleine & middelgrote gemeenten PARALLEL SESSIE E: Data-mining & verrijking PANELDISCUSSIE 2: WOONFRAUDE BESTRIJDEN: INTEGRALE AANPAK GESPREK met wethouders Herrema & Norder AFSLUITING MEDIA-AANDACHT CONGRES
INTRODUCTIE EN VOORGESPREK Wat een harde term is dat eigenlijk, woonfraude, zei dagvoorzitter Fons de Poel bij de opening van het Praktijkcongres Aanpak Woonfraude. Maar vergt zo n harde term ook een harde aanpak? Als het aan Abdel Karim van Dikaion, de onderhuurjager van Amsterdam ligt, niet. Het gaat allereerst om respect en begrip. Hij gaat langs bij mensen die mogelijk illegaal huren. Een zachte klop op de deur kondigt zijn komst aan. Idealiter tijdens Goede Tijden Slechte Tijden ‒ of, zo je wilt, tijdens het Acht Uur Journaal ‒ want dan zijn de meeste mensen thuis. Een harde klop kan altijd nog, aldus Karim: Je moet niet vergeten dat deze mensen meestal sláchtoffer zijn van een illegale woonsituatie. Niemand zit voor zijn lol in onderhuur. Karim is een van de initiatiefnemers van het congres, net als Hans van Harten, van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties. Er is allang draagvlak voor de bestrijding van woonfraude, zei Van Harten: Sociale huurwoningen zijn nu eenmaal schaars. We moeten het zwarte circuit aanpakken, en kijken welke werkwijzen succesvol zijn. Fons de Poel had het er nog wel moeilijk mee. Zo n zachte klop op de deur is mentaal een moeilijk gegeven.
ELLA VOGELAAR: Minister voor Wonen, Wijken & Integratie Ella Vogelaar, Minister voor Wonen, Wijken en Integratie heeft een missie. In de eerste honderd dagen van het nieuwe kabinet kwam ze al met een lijst van veertig wijken, die van de overheid geld krijgen voor projecten om hun achterstandswijken te transformeren tot prachtwijken . En nu wil ze zich sterk maken tegen woonfraude. Alleen door woonfraude te bestrijden, geef je mensen weer het gevoel dat de wijk van hen is, aldus de minister. Sociale herovering, heet dat. Vogelaar vindt woonfraude helemaal geen harde term. Dit woord is volgens de minister juist een verbetering van het juridische begrip onrechtmatige bewoning , want dat is slechts één facet van het probleem. Vogelaar bindt de strijd aan met onrechtmatige doorverhuur en onrechtmatig gebruik, zoals prostitutie, wietplantages en de zogenaamde matrassenverhuur: het aan grote groepen seizoensarbeiders verhuren van woningen. Dergelijke praktijken komen er vaak op neer dat in één huis wel zestien matrassen liggen, waar in twee shifts op wordt geslapen. Wie niet in zijn eigen huis terecht kan omdat de andere groep nog binnen is, gaat zijn tijd verbeiden in portieken in de buurt ‒ met de nodige overlast van dien. In haar presentatie maakte ze meteen de belangrijkste uitkomsten bekend van het onderzoek van VROM, het departement waar ze als minister voor WWI onderdeel van is. Tweederde van de gemeenten in Nederland erkent het probleem van woonfraude. Tegelijk wordt hier nauwelijks structureel tegen opgetreden. Amsterdam komt er nog het beste uit naar voren. Meestal wordt woonfraude aangepakt naar aanleiding van incidenten, of bij de aanpak van andere uitwassen, zoals illegale hennepteelt. Van systematische aanpak is geen sprake. We moeten kijken waar de problemen het nijpendst zijn, zei Vogelaar. In haar prille loopbaan als minister is ze samen met de minister van Sociale Zaken (Donner) om de tafel gaan zitten met werkgeversorganisatie VNO/NCW, om de werkgevers aan te spreken op hun verantwoordelijkheid fatsoenlijk onderdak te verschaffen aan seizoensarbeiders. Maar ook denkt ze mee: wellicht is er een mogelijkheid deze tijdelijke arbeidskrachten onder te brengen in leegstaande coa-eenheden, de centra voor de opvang van asielzoekers, of zijn er afspraken te maken met woningcorporaties over de bouw van geschikte huisvesting.
De vier grote steden (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) hadden al contact gezocht met oud-minister Pieter Winsemius, de voorganger van Vogelaar. Het misverstand bestaat dat gemeenten niet goed gebruik kunnen maken van de Gemeentelijke Basisadministratie om woonfraude aan te pakken, in verband met privacywetgeving. Onzin, zegt Vogelaar. Dat beeld is onterecht: je moet gewoon goede afspraken maken op lokaal niveau. De vier steden hadden een waslijst aan wensen voor de minister. Dat was bij zijn voorganger uitgelopen op een pingpongspelletje, zei Vogelaar: De vier steden zeiden: we hebben te weinig instrumenten, waarop het Rijk zei dat ze niet zo moesten zeuren. Al met al was dat weinig productief. Uiteindelijk heeft het ministerie hun toen gevraagd: wat willen jullie nu het állerliefste hebben? Dat bleek een instrument te zijn om huisjesmelkers direct in de portemonnee te kunnen treffen. Dat komt er, zei de minister. Gemeenten krijgen de mogelijkheid illegale verhuurders boetes op te leggen. Met een blik naar een in de zaal zittend Tweede Kamerlid: Hier heb je een primeur. Ik moet de Kamer nog informeren. Om dit boetesysteem effectief te kunnen laten zijn, sprak ze met haar collega Ernst Hirsch Ballin (minister van Justitie). Minister Hirsch Ballin wees Vogelaar op het probleem van de handhaafbaarheid van dergelijke boetes. Moesten die boetes worden geïnd via het bestuursrecht ‒ niet het sterkste middel ‒, of via het strafrecht ‒ maar het Centraal Justitieel Incasso Bureau hééft het al zo druk. Uiteindelijk wordt waarschijnlijk gekozen voor een mengvorm. Hoe de term daarvoor heette, daar kwam ze nog wel op. Later in het programma bracht collega Leo Buckers van de VROM-inspectie uitkomst. De minister zou uiteindelijk ‒ tot genoegen van vele deelnemers ‒ de gehele morgen in de Beurs van Berlage blijven, om het congres te blijven volgen.
LEO BUCKERS: Onderzoeker VROM-Inspectie Leo Buckers van de VROM-Inspectie presenteerde de uitgebreide uitkomsten van het onderzoek van zijn ministerie. De vier grote steden doen, aldus VROM, al veel tegen woonfraude. Voor sommige andere gemeenten ligt dat anders. Bij een enkele stad kreeg VROM nul op het rekest. Hij noemde geen namen, helaas. Fons de Poel wist Buckers te ontfutselen dat het ging om een middelgrote gemeente in de buurt van Amsterdam. Voor de puzzelaars: de eerste letter is een B. Bij de opsporing van woonfraude werken gemeenten en corporaties slecht samen, stelde VROM vast. De vraag is: wie is de eigenaar van dit probleem? zei Buckers. De gemeente laat de bestrijding vaak over aan de woningcorporaties. Het gaat ten slotte om hun woningen. Maar dat is wel erg makkelijk redeneren. Ook de burger werkt niet altijd mee: zij maken niet snel melding van illegale bewoning. Signalen uit de buurt zijn dus geen betrouwbare indicatie van de omvang van het probleem. Nu maakt het voor de burger nogal wat uit of iemand onrechtmatig doorverhuurt aan een neefje of nichtje dat al zo lang op een woning wacht, of dat professionele huisjesmelkers een slaatje slaan uit de overspannen huizenmarkt. De kruising tussen de bestuurlijke boete en een boete via de rechter, blijkt bestuurlijke strafbeschikking te heten. Ja, dat is hem! , slaakte de minister op de eerste rij uit. Maar ja, Buckers heeft altijd geleerd een minister nooit te onderbreken .
De krachten moeten worden gebundeld, zegt Buckers. Om gemeenten een handje te helpen, komt VROM met een handboek Aanpak Woonfraude, dat binnenkort naar alle steden wordt verstuurd. Voor de congresgangers was het handboek al opgenomen in hun goody-bag. Andere geïnteresseerden kunnen via de website van VROM (www.vrom.nl) het handboek downloaden en raadplegen.
JEROEN SINGELENBERG: Programma-regisseur SEV Jeroen Singelenberg heeft een leuke baan, aldus Fons de Poel: Hij heeft een zak met geld om leuke dingen mee te doen. Zijn officiële functie: het ondersteunen van experimenten rond volkshuisvesting. SEV heeft bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de aanpak in diverse gemeenten en dan met name bij woningcorporaties. Amsterdam en de Algemene Woningbouw Vereniging (AWV) kwamen daar als best practice uit. Maar ook in Den Haag, Rotterdam en Utrecht wordt hard gewerkt aan de aanpak van woonfraude. Het toverwoord: bestandsvergelijking. Meten is weten, en dat geldt zeker voor de aanpak van illegale bewoning: Als iemand op adres A staat ingeschreven en op adres B een uitkering ontvangt, dan weet je dat er iets niet klopt. Er is woonfraude in allerlei soorten en maten, zei Singelenberg: Je hebt wietpanden en matrassenpanden, bedrijven in woningen en mensen die flink geld verdienen aan drie studenten in één huis. Maar ook mensen die zonder winstmotief gewoon een bekende helpen. Vooral dat laatste is een probleem ‒ juist omdat velen illegaal doorverhuren niet als onrechtmatig zien. Dat is ook niet zo gek, zei Singelenberg: Wat is eerlijke woonverdeling? Hoe urgenter je bent, hoe langer je op een huis moet wachten. Zo werkt het huidige systeem: wie nog geen huis heeft via een woningcorporatie, sluit achteraan aan in de rij. Toch is ook de aanpak van deze vorm van fraude belangrijk, vindt Singelenberg. Corporaties moeten weten wie waar woont. Dat is principieel belangrijk, maar ook uit het oogpunt van veiligheid. Bovendien: wanneer wordt doorverhuurd via een tussenpersoon, gaat de prijs altijd omhoog. Haal de tussenpersoon ertussenuit, en de woningen worden weer betaalbaar. Zijn idee voor de aanpak van illegale verhuurders: Bouw een dossier op, en bereid zo de gang naar de rechter voor. Zet beperkingen in het huurcontract, en doe dat overal, dus niet alleen in risicowijken. Wanneer je dat alleen inzet in bepaalde buurten, werkt dat stigmatiserend. De illegale onderhuurder moet ook worden aangepakt. Nu moet hier wel het onderscheid worden gemaakt tussen illegaal gebruik, wat overlast veroorzaakt, en gewone illegale onderhuur. In dat geval moet je ook nadenken over een substituut. Het zijn ook klanten, ook al zijn ze voor hun beurt gegaan. Als je onderhuurders zonder pardon op straat zet, creëer je nieuwe overlast. Fons fronste zijn wenkbrauwen en dacht vast aan het bezoek van de Amsterdamse wethouder Herrema in de middag. Was hij het niet die met de nieuwe campagne van Zoeklicht juist dreigt met op straat zetten ?
PANELDISCUSSIE 1: COMPLEET BEELD OF BLINDE VLEKKEN Alle leden van het panel hadden een wensenlijstje om woonfraude tegen te gaan. Zo wilde Hester van Buren van AWV meer vrijheid om tijdelijke contracten op te stellen. Hein Bos van Vastgoed Belang wilde een transparanter toewijzingssysteem, gestandaardiseerde huurcontracten en afstemming over wie de papieren controleert: Voor particulieren kost het een vermogen om zelf na te gaan wie een huisvestingsvergunning heeft. Dat zou centraal moeten worden geregeld. Een perfecte opsomming, meende Leo Buckers van VROM. Jan Benschop van de Stichting Duwo, de oudste en grootste studentenhuisvester van Nederland, had de simpelst denkbare oplossing. Méér bouwen. Jeroen Singelenberg greep de gelegenheid aan voor een aantal gedachten-experimenten: wat te denken van coöptatie, instemmingsrecht, zoals gebruikelijk is bij veel studentenhuizen? Daar is aanzienlijk minder woonfraude. Of een ander idee dat als ventiel zou kunnen werken: Waarom verloten we een deel van de woningen niet, of geven we de oude bewoners de kans zelf een nieuwe bewoner aan te wijzen, zolang die maar in aanmerking zou kunnen komen? Hé ja, reageerde Van Buren. Dan krijgen we toestanden met sleutelgeld.
CABARESK INTERMEZZO Ze heeft een ruime, geïsoleerde schuur in haar achtertuin en mag jij zeggen tegen Abdel, één van de oprichters van Dikaion. Maar dat deed er nu niet zo toe: woonconsulente Floortje Schoevaart uit Amsterdam mocht voor de pauze haar plan uiteen zetten om woonfraude tegen te gaan. Na het doorslaande succes van de buurtregisseur, is het volgens haar de hoogste tijd voor de entree van de buurtfigurant. Schoevaart onderscheidde vier types, gemakshalve onderverdeeld in twee mannen ‒ Bert en Boran ‒ en twee vrouwen ‒ Babs en Barbara, maar het stond de luisteraars vrij de namen en geslachten vrijelijk te verdelen over het plaatselijke aanbod. Deze figuranten zijn de ogen en oren van de buurt. Bert, met opgevoerde Canta XL en cholesterol m n hol -T-shirt, slijt zijn dagen op een bankje voor zijn huis en is dus overdag prima inzetbaar. En s avonds is hij te vervangen door Boran, die dan achter zijn laptop voor het raam op de eerste verdieping ‒ zonder gordijnen - zoekt naar een vriendin. Tijd zat om de straat te overzien. Wie verder gebruik maakt van een Barbara ‒ ook handig om te weten wat in de bonus is bij de Albert Heijn ‒ en een Babs, die met grote pantoffels en koppen kruidenthee voorziet in de broodnodige sociale cohesie, heeft de buurt vrijwel meteen in kaart. Floortje garandeert een verbetering van 118 procent. Al is dat natuurlijk maar een gemiddelde. Of zoals ze het zelf verwoordde: Tja gemiddeldes. Mijn opa hield van jagen. Hij schoot links van het konijn, hij schoot rechts van het konijn. Gemiddeld schoot hij dus raak, maar s avonds moest hij wel naar de Albert Heijn. Om de moraal onder woonconsulenten hoog te houden, stelt ze voor werknemers gedichten te laten schrijven. Zoals haar collega deed over seizoensarbeid: Zomer / winter / herfst / lente / ik moet toch werken voor mijn centen. Ook de congresgangers van vandaag moesten daarom een gedicht maken, ofwel met de zin Woonfraude gaat naar de beurs , ofwel met het woord handhaafbaarheid erin verwerkt. De winnaar stelde ze een aanmoedigingsbegonia in het verschiet. Fijn voor achter het raam.
PARALLEL SESSIE A: Het smeden van vitale coaltities Voorzitter: Willy-Anne van der Heijden ‒ Dienst Wonen/Gemeente Amsterdam Over één ding zijn Rotterdam, Amsterdam en Utrecht het eens: het net rond illegale verhuur moet worden gesloten. In de sessie Het smeden van vitale coalities presenteren grote steden hun aanpak van woonfraude. Woonfraude kan alleen succesvol zijn als er een goede samenwerking is tussen gemeenten en corporaties, maar ook bínnen de gemeente. Of zoals Barend Rombout van Bureau Frontlijn Rotterdam zei: Het college van B & W en de directies van de verschillende diensten moeten erachter staan. Anders heb je voortdurend ruzie. Zijn afdeling is al vanaf 2000 aan het duwen . Wij troffen regelmatig dichte deuren: het was continu kan niet, mag niet . Het was meer geluk dan wijsheid wanneer een klacht werd verholpen. Inmiddels lukt het aardig in Rotterdam. Bestanden worden eindelijk gekoppeld, en er is nu de bereidheid daadwerkelijk te controleren. Zijn collega s André Heere uit Amsterdam en Erik van den Boogaard uit Utrecht namen bepaalde projecten onder de loep. In Amsterdam wordt woonfraude onder meer aangepakt binnen Zoeklicht, een publiek-privaat samenwerkingsverband van gemeentelijke diensten, corporaties en particuliere verhuurders. Een van de laatste projecten van Zoeklicht, dat inmiddels al 10 jaar bestaat, was Park De Meer: van de huizenkopers van dit nieuwbouwproject werd uitgezocht wat zij met hun achtergelaten huurwoning hadden gedaan. In Utrecht werd een complex in Overvecht onderzocht. De opbrengst: acht keer woonfraude, vijf keer uitkeringsfraude. Van den Boogaard is zelf juridisch rechercheur. Bij de huisbezoeken nam hij altijd iemand mee ‒ en droeg hij een kogelwerend vest. Bernard Korfker van onderzoeksbureau Capae presenteerde zijn bevindingen over de aanpak van woonfraude. Hij vertelde over een scooter, waar een team naast is gaan posten: Mensen liepen er de hele dag langs, terwijl vier uur lang jongens hebben geprobeerd het ding te stelen. Niemand deed iets. Dat gedemoraliseerde gedrag kan overslaan op de professionals in het werkveld, waarschuwde hij. Daar moet je je bewust van zijn. Korfker heeft ook goede ervaringen met het raadplegen van buurtbewoners. Als voorbeeld noemde hij een wooncomplex, dat binnen een halfjaar na oplevering al dreigde te verloederden. Vuilniszakken werden naast de container geplaatst, in plaats van erin. Toen zijn we gaan posten, en bleek dat veel ouders hun kinderen het vuilnis buiten lieten zetten. De klep van de container was veel te zwaar voor hen, en die kinderen dachten: iemand anders gooit ze er later wel in. De discussie draaide vooral om het samenwerken van verschillende diensten binnen de gemeente en bij wie de verantwoordelijkheid voor de aanpak ligt: bij gemeenten of verhuurders. Samenwerken is een groot goed, meenden de meesten, maar je kunt ook te ver gaan, merkte een corporatiemedewerkster uit Almere op: Je moet voorkomen dat iedereen zich met alles bezig gaat houden. Dat je wonen en inkomen combineert, is logisch, maar haal zorg en onderwijs er niet bij. En het aanpakken van woonfraude is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, waarbij ieder vanuit de eigen mogelijkheden aanpakt: de verhuurder privaatrechtelijk vanuit het huurcontract, de gemeente bestuursrechtelijk.
PARALLEL SESSIE B: Privacy versus slagvaardigheid voorzitter: Ruud Hekking ‒ Gemeente Den Haag In de Veilingzaal opende voorzitter Ruud Hekking van de gemeente Den Haag de parallelsessie met als titel: Privacy versus slagvaardigheid. Dataverstrekking: Hoe kunnen en willen gemeenten meewerken? Centraal stond de discussie over het uitwisselen van informatie tussen verschillende instanties. Dat de regelgeving ‒ wat kan wel en wat kan niet? ‒ hier niet altijd even duidelijk over is, bleek wel uit de pittige discussie die onder de deelnemers ontstond, nadat de drie sprekers hun presentatie hadden gedaan. De eerste vragen werden nog centraal gesteld, maar al snel gingen mensen - dicht bij elkaar in de buurt zittend - hun eigen discussies voeren. Kortom, het onderwerp van gesprek leefde in de zaal. Wat in de ene gemeente wel mogelijk is, blijkt niet in iedere andere gemeente te kunnen. Moet Het Rijk daarom met een blauwdruk komen, waarin helder de mogelijkheden en grenzen van informatiewisseling worden aangeboden, waardoor woonfraudebestrijding een stuk efficiënter en eenvoudiger wordt? Sommige aanwezigen vonden van wel. Anderen vonden dat de verantwoordelijkheid, om tot heldere afspraken te komen, bij de afzonderlijke gemeentes moet blijven liggen. Spreker Arend van Beek van DPZ Rotterdam formuleerde het als volgt: Een betere aanpak betekent een gecoördineerde samenwerking tussen verschillende diensten met betrekking tot een onderwerp. Zo voorkom je dat ambtenaren bij elkaar in de rij staan. Daar wordt de burger namelijk niet vrolijk van. Spreekster Yvonne van Veen van Eigen Haard is van huis uit jurist, vertelde ze. Maar ik weet soms ook niet meer wat wel en niet mag, als ik het zo allemaal aan hoor, gaf ze toe. Al die positieve verhalen die ik vandaag gehoord heb, over het steeds beter informeren van elkaar, gaan er bij mij niet helemaal in. In de praktijk heb ik heel andere ervaringen. Niet iedereen was het met haar eens, maar haar bijdrage leverde toch vooral instemmend geknik op. Erwin Lubberding van DPG Amsterdam had als eerste gesproken. Op de eerste sheet van zijn powerpoint presentatie verscheen een krantenartikel uit Het Parool: Chaos bij Amsterdamse bevolkingsregister was de kop boven het stuk. Zo is dus de berichtgeving, zei Lubberding. En ik begrijp nog best goed dat een journalist de zaak kritisch benadert. In de discussie over knelpunten in de aanpak van woonfraude, stelde hij juist een vraag: Hoe ver kan het GBA gaan met het delen van gegevens met derden? Als laatste sheet toonde hij een fictief krantenartikel, dat wat hem betreft hopelijk ooit werkelijkheid wordt. De kop er boven klonk als volgt: Minder fraude door succesvolle samenwerking. Hij kreeg er de lachers mee op de hand, ook al leek iedereen zich bewust van de ernst en complexiteit van het probleem.
PARALLEL SESSIE C: Grootstedelijke successen uit de praktijk: corporaties Voorzitter: Hans van Harten ‒ Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties Harm ten Zijthoff van woningcorporatie Ymere was de eerste spreker. Iedere jacht op woonfraude levert een aantal tot de verbeelding sprekende verhalen op, verzekerde Ten Zijthoff. Die vormen de slagroom op het toetje. Zo herinnert hij zich een onderhuurder die binnen een halfuur betrapt werd. Een student stond zijn inboedel uit de verhuiswagen te halen, toen een controleur hem betrapte dankzij een tip van een argwanende buurman. Natuurlijk een zielig verhaal voor die jongen, vond Ten Zijthoff, maar een fantastisch succes in de bestrijding van woonfraude. Eén van de leukste zaken die hij ooit gekraakt heeft, was de keer dat ze bij Ymere ontdekten dat een sociale huurwoning als hotelkamer op internet werd aangeboden. Ten Zijthoff: Daar heb ik me toen onder een Amerikaanse naam op ingeschreven. Natuurlijk ook even de beloofde towelservice getest, alvorens kenbaar te maken wie ik was en wat ik kwam doen. De boodschap van Ten Zijthoff: Je hebt succes in de hand. Zomaar een tip: Praat eens wat minder met hulpwoorden. Zeg eens we doen in plaats van we gaan doen . Spreek wat minder met meel in de mond. Dat gaat sneller. In 2006 kreeg Ymere 371 extra woningen leeg. Van de 57 rechtszaken gingen er vijf verloren. Ten Zijthoff: Neem risico. Als we geen enkele rechtszaak hadden willen verliezen, hadden we er ook maar twintig gewonnen. Zijn conclusie: Werk samen met relevante partijen, zoals bij Zoeklicht in Amsterdam al gebeurt. Ga collegiaal met elkaar om. Alleen kun je niks. Lenie van der Gaag sprak namens woningcorporatie De Nieuwe Unie uit Rotterdam. Wij hebben 25.000 woningen waarbij 4% woonfraude wordt gepleegd. Van der Gaag wees vooral op de nuttige informatie die bijvoorbeeld een energiebedrijf kan geven. Eneco kunnen we met een speciaal telefoonnummer bellen om klantgegevens op te vragen. Uit reacties in de zaal bleek dat dit niet in iedere gemeente met ieder nutsbedrijf al mogelijk is, al blijkt Nuon in Amsterdam die service al wel te bieden, wist iemand in de zaal te melden. In het begin van haar presentatie toonde Van der Gaag nog een aantal interessante feiten over de verschillende types woonfraude. Als er sprake is van onderverhuur gebeurt dit in 11,5 procent van de gevallen aan vrienden en weer in 11,5 aan familie. Vijftig procent is onderverhuur aan derden, waarbij grote winsten worden nagestreefd. Soms wordt er duizend euro gevraagd voor één woning. Bij woningcorporatie Haagwonen uit Den Haag hebben ze van het bestrijden van woonfraude nog meer prioriteit gemaakt dan al het geval was. Dat de gestelde targets nog niet gehaald zijn, heeft alles te maken met het feit dat de woonfraudeconsulent halverwege het proces wegviel. Een rechercheur van MB-All heeft dat gat gevuld. Jammer is wel dat daarmee het proces van werken en leren niet meer van toepassing was. In deze sessie kwamen vooral de grote steden aan bod. Maar ook de aanwezigen uit kleinere steden, zagen het nut in van de geboden informatie. Voor jullie is dit congres dus al geslaagd, besloot voorzitter Hans van Harten goedgeluimd de sessie.
PARALLEL SESSIE D: Aanpak & succesfactoren in kleine & middelgrote gemeenten Voorzitter: Eric Beerens ‒ VROM Op de betonnen vloer ligt een meter speelgoed. In de badkamer staat een half onttakelde wc. De tuin is zacht gezegd verwilderd, op een balkon groeien wietplatjes. Nee, het zijn geen fijne foto s die wijkconciërge Peter van Putten uit IJsselstein liet zien tijdens de sessie over woonfraude in de kleine steden. De woningcorporatie van IJsselstein heeft één aspect toegevoegd aan de aanpak van woonfraude: leefbaarheid. Want, zo luidt de redenering, mensen die illegaal in een woning huizen, verzorgen hun omgeving niet. Onderhuurders hebben geen affiniteit met hun woonomgeving. Eén ding staat vast: ook kleine steden kennen woonfraude. Dat werd in Zaanstad al snel duidelijk, vertelde Miranda de Bakker van woningcorporatie Parteon. We hadden wachtlijsten van zes jaar. Dan wéét je dat er wordt onderverhuurd. Het doorlichten van één woningcomplex, met behulp van verschillende gemeentelijke diensten en databanken, leidde uiteindelijk tot 49 huuropzeggingen. Met hulp van Dikaion, dat Parteon heeft getraind. Het gezegd luidt: beter een goede buur dan een verre vriend, begon René Mahieu van de gemeente Roermond zijn presentatie. Maar het is nogal wat anders wanneer die buur wel héél veel vrienden heeft. Het probleem in zijn stad was eerst voornamelijk overbewoning, pas later werd dat onrechtmatige bewoning en sociale zekerheidsfraude. Vier tot zes keer per jaar houdt zijn stad een integrale handhavingsactie . Ook is een convenant gesloten met drie woningcorporaties: voor iedere inwoner moet toestemming worden verleend. Die toestemming wordt onthouden als de betreffende persoon een huurschuld heeft of op andere gronden ongeschikt is ‒ een overlastverleden , bijvoorbeeld, strekt ook niet tot aanbeveling. Wie geen toestemming heeft, wordt domweg niet ingeschreven in de gemeenteadministratie. Het werkt, al moet nog wel goed worden gelet wat er gebeurt bij de verkoop aan particulieren. Huizen die in handen komen van huisjesmelkers kunnen wel weer mensen onderdak bieden die geen verlof tot inwoning hebben. Maar ook dit is aan te pakken, aldus Mahieu: Ook huisjesmelkers moeten maatschappelijk verantwoord omspringen met hun eigendom. Desnoods worden ze hiertoe gedwongen door een dwangsom. Na afloop van de presentaties merkte iemand uit de zaal op dat IJsselstein wel erg gemakkelijk de link legt tussen wietplantages en onderhuur. Voor Zaanstad gold dat niet, maar in IJsselstein komen de twee inderdaad samen, erkende Van Putten. Is niet zo gek, zegt een andere bezoeker: Als bij iemand een wietplantage wordt aangetroffen, roept hij natuurlijk meteen: dat heb ik niet gedaan, maar mijn onderhuurder.
PARALLEL SESSIE E: Organiseren van resultaten door data-mining & verrijking Voorzitter: Abdel Karim ‒ Dikaion In de stijlvolle Keurzaal met uitzicht op de gracht richting het centraal station werd gesproken over data-mining. Voorzitter Abdel Karim leidde de aanwezigen met vriendelijke doch strenge hand door de sessie, die alleen in het ochtendprogramma was opgenomen. Edwin Moor van Experian gaf in de eerste presentatie aan dat zijn organisatie bedrijven ondersteunt om financiële risico`s te verkleinen. Het middel dat wij hiervoor hanteren wordt database autotrace genoemd. Autotrace is ontwikkeld voor onderzoek en opsporing van fraude. De online-informatie is, het woord zegt het al, overal te raadplegen. De gegevens zijn beschikbaar geheel binnen de kaders van de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Experian koopt data-bestanden van andere bedrijven en instellingen op, zoals KPN en Nuon. De toegevoegde waarde van het gebruik van autotrace is volgens Experian evident. Het zou in de ogen van Moor kunnen bijdragen de woonfraude drastisch terug te dringen . Voorzitter Karim stelde na de presentatie van Experian hardop de vraag: Hoe betrouwbaar is de informatie van Experian eigenlijk? Het antwoord van Moor: Dat ligt uiteindelijk aan de kwaliteit van de administratie van de organisatie waar informatie van wordt gekocht. Vervolgens was de beurt aan Willem-Frederik Metzelaar van MB-All, specialist in data-recherche. Metzelaar schetste een aantal vuistregels die door de jaren heen hun waarde hebben bewezen. Bijvoorbeeld: De basis van een goede zaak is het goed opbouwen van een dossier. Ook gaf hij aan waar de werkwijze van MB-All op gericht is. De beslisregels voor datamining zijn kijken naar het klantenbestand en deze filteren op economische kenmerken, demografische kenmerken, geografische kenmerken en woning kenmerken. In de ogen van Metzelaar is de informatieplicht cruciaal bij datamining. Hieraan moet voldaan worden anders wordt het risico op een boete of een zelfs een gevangenisstraf groot. MB-All ziet er dan ook nauwgelet op toe dat zij zich aan deze plicht houdt. Metzelaar: Alle huurders worden gëinformeerd voordat we met bestandvergelijkingen aan de slag gaan. Na twee bedrijven die gegevens verzamelen, onderzoeken, bewerken en verkopen, komt uiteindelijk ook een potentiële klant van dit product aan het woord, Tamar Hagbi van Woonstichting De Key uit Amsterdam. Hagbi vertelt over de ervaringen van De Key met data-mining. Wij hebben een bedrijf ingehuurd, Strongwood Recherche, die een bestandsvergelijking heeft gemaakt. De uitkomst is een schatting dat 10 % van onze woningen wordt onderverhuurd. Wij hebben getracht die 10% ook daadwerkelijk zichtbaar te maken. Hagbi legt uit dat Strongwood Recherche werkt volgens een Amerikaanse methode, genaamd V.I.A.S.. Uitgangspunt hierbij is de gedachte dat alle persoonsgegevens van burgers uiteindelijk toch wel op straat liggen. Strongwood werkt dus bijvoorbeeld ook met bestanden van Wehkamp en D-reizen enzovoort. Hagbi: De Key heeft er bewust voor gekozen om te schakelen van een reactieve aanpak naar een
meer pro-actieve aanpak. Hierbij wordt niet meer alleen gewerkt met de methode melding leidt tot onderzoek . We werken nu ook met een risico-analyse waarbij stadsdelen, waar de meeste winst behaald kan worden, uitgebreid onder de loep worden genomen. Soms zijn het hele eenvoudige dingen die al tot resultaat kunnen leiden, hield Hagbi haar gehoor in de Keurzaal voor. Er wordt door De Key bijvoorbeeld veel gegoogled op naam en adres waar ook erg veel reslutaat mee wordt behaald. Ook had ze namens De Key nog een tip, eentje die op deze dag vaker klonk: zoek samenwerking met andere partijen. En passant deed Hagbi nog een oproep aan corporaties en burgers om mutaties zo snel mogelijk door te geven aan de Dienst Persoonsgegevens (DPG) Dit kan allemaal electronisch. Hoe eerder dit gebeurt, hoe beter we het geheel in kaart krijgen. Karim vroeg aan de aanwezige directeur van DPG, Rienk Hoff, hoe hij denkt over van data-mining en verrijking. Hoff staat daar niet aanwijzend tegenover , zolang het maar binnen de wetgeving blijft . Juist toen de discussie in de zaal op gang kwam, moest voorzitter Karim de sessie afkappen omdat de tijd helaas al lang overschreden was en de lunch reeds begonnen .
PANELDISCUSSIE 2: WOONFRAUDE BESTRIJDEN IMPLICEERT INTEGRALE AANPAK Een heet hangijzer blijft de uitwisseling van gegevens uit de gemeentelijke basisadministratie, zo bleek ook weer tijdens de afsluitende plenaire sessie, na de tweede ronde parallelsessies. Rienk Hoff van de Dienst Persoonsgegevens in Amsterdam zegt dat er bij de gemeente geen onwil is om gegevens te verstrekken: Ook al zijn de geluiden misschien anders. Het is alleen de registratiecommissie die zand in de motor strooit. Elke informatieaanvraag moet langs deze commissie, en dat duurt vaak eindeloos lang. En dan draait het nog alleen om het verstrekken van gegevens aan corporaties. Voor particuliere verhuurders zijn die gegevens helemaal niet beschikbaar. Erg onhandig, stelde eerder op de dag Hein Bos van Vastgoed Belang. Maar Paulus Jansen, Kamerlid voor de SP, vond dat niet meer dan normaal: Er is een veel groter risico dat er gekke dingen gebeuren met gegevens. Kom kom, zei Fons de Poel: Het is toch raar om aan te nemen dat particuliere verhuurders allemaal onbetrouwbare boeven zijn? Maar eigenlijk vindt de SP dat ook woningcorporaties al teveel bevoegdheden hebben. Jansen meende in een van de parallel-sessies te hebben opgevangen dat in Rotterdam woningcorporaties zelf vrijelijk wijzigingen mogen aanbrengen in de basisadministratie van de gemeente. Maar dat kon Arend van Beek van Dienst Persoonszaken in Rotterdam vanuit de zaal direct rectificeren. Het was wel weer een bewijs dat eigenlijk niemand goed weet hoe er met persoonsgegevens wordt omgesprongen.
GESPREK met wethouders Herrema & Norder Gesprek van Fons de Poel met wethouders Volkshuisvesting Tjeerd Herrema (Amsterdam) en Marnix Norder (Den Haag). Wethouder Tilman Schreurs van Roermond had zich helaas af moeten melden. Twee wethouders voor volkshuisvesting schoven aan bij Fons de Poel: Marnix Norder uit Den Haag, en Tjeerd Herrema uit Amsterdam. Over de Amsterdamse aanpak had De Poel nog iets op zijn lever: de folder van Bureau Zoeklicht. Dat meisje dat nu voor ze het weet op straat staat , zou mijn nichtje kunnen zijn. Kunnen jullie je niet beter richten tot de vérhuurder? Maar dat zagen de twee wethouders anders: Je moet de huurder wijzen op de risico s van illegaal huren, zei Norder. Je kúnt nu eenmaal binnen een dag op straat staan. Herrema erkende dat het in eerste instantie de verhuurder is die moet worden uitgekleed . Blij was hij met de toezegging van minister Ella Vogelaar om gemeenten de mogelijkheid te geven boetes uit te delen: Wel fijn dat ze in elk geval iets zegt in de eerste honderd dagen. Herrema vond de toezeggingen niettemin karig. Ze mag nog wel iets meer in de aanbieding hebben. Hij zou graag zien dat de wet Bibob, die het mogelijk maakt louche ondernemers vleugellam te maken, ook kon worden toegepast op huisjesmelkers. Dat kan nu nog niet: We zijn nog niet klaar met de minister. In Den Haag ligt de problematiek anders dan in Amsterdam, zei Norder: Door de nabijheid van het Westland zijn bij ons veel seizoensarbeiders, en dus veel matrassenverhuur. Dat speelt ook in Rotterdam. Een oplossing is volgens hem te vinden bij het CWI, die voor de tewerkstelling-vergunning zorgt. Die dienst moet toetsen of de werkgever zorgt voor passende huisvesting voor de seizoensarbeider. Wanneer hij dat niet doet, trek je gewoon de vergunning in. Een andere mogelijkheid is de Belastingdienst: Koppel sofi-nummers aan controleerbare woonadressen. Hoe verschillend de situaties in Amsterdam en Den Haag ook zijn, één oplossing zou beide steden een behoorlijk eind verder helpen: bouwen. Studentenwoningen, aldus Tjeerd Herrema: Want veel studenten huren illegaal. En Marnix Norder wilde short stay-huizen voor seizoensarbeiders. Vinex-wijken lossen dit probleem niet op. Seizoensarbeiders hebben geen behoefte aan grote huizen met een tuin, maar gewoon aan een kleine ruimte met een keuken. Ze stellen niet zulke zware eisen. En wat je moet je toch met al die kenniscentra over woonfraude? Norder: Mijn ervaring is dat je er meer kennis naartoe brengt dan je ervandaan haalt.
AFSLUITING Het plenaire gedeelte eindigde met een kort vraaggesprekje tussen Fons de Poel en de heren initiatiefnemers. Hans van Harten, directeur van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties, was overtuigd van het succes van de dag. Hij zag mogelijkheden voor nieuwe samenwerkingsverbanden. De komst van de minister, de wethouders en experts uit heel het land bevestigde zijn eigen opvatting over groeiend besef van de urgentie om woonfraude humaan te bestrijden. Dat laatste, benadrukte Abdel Karim, was zijn missie. Wij kunnen wel lachend afsluiten, verwees hij naar het ludieke optreden van Woonconsulente Schoevaart . Maar we moeten de mensen die aangewezen zijn op onderhuur, niet vergeten, zei Karim licht aangeslagen. Woonconsulente Schoevaart wist bij de uitreiking van de aanmoedigingsbogonia voor het beste gedicht overigens nogmaals de handen op elkaar krijgen en de lachers voor zich te winnen, vooral toen ze eindigde met een hilarisch gedicht van eigen hand, natuurlijk over woonfraude. Karim moest ook lachen om een gedicht - met een knipoog - over een op handen zijnde scheiding van zijn vrouw, omdat hij zo druk is met het bestrijden van woonfraude. Een gedicht dat geen enkele waarheid in zich heeft, liet hij voor de volledigheid nog even weten. Hij keek intussen terug op een dag die een belangrijk deel uitmaakt van zijn missie. Niet vreemd, hoe vaak lukt het iemand om samen met één collega zijn missie vorm te zien krijgen in een landelijk congres? Niet vaak waarschijnlijk. Laat staan dat de nieuwe minister je dan ook nog bij naam noemt. Tja, wie zou niet stralend door de ramen van de Keurzaal staren. Terwijl de congresgangers hun netwerk verstevigden en de up-beat fado van LuzAzul de heupen deed wiegen. Vitale coalities zou je dat kunnen noemen. En toen volgde het onvermijdelijke: ver voor de laatste gast vertrok, viel het doek. De huur werd opgezegd en er werd tot ontruiming overgegaan. En alles ging vrijwillig.
Amsterdam, 24 april 2007 Edwin Schoon & Jasper Rombout Schoon Productions / Wars van Poeha --------
