No title

INHOUD Vooraf

2

Bestuursverslag 2007/2008

3

Jaarrekening 2007/2008

40

Overige gegevens 2007/2008

61

-1Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

VOORAF Natuurbescherming is een kwestie van lange adem. Vergeleken met de ernst en omvang van de bedreigingen lijken oplossingen soms tergend langzaam van de grond te komen. Maar geduld en vasthoudendheid lonen de moeite. Kijk maar naar onze inspanningen voor het leven in de zee. In krap een eeuw zijn de van oorsprong zeer rijke visbestanden in de Atlantische Oceaan gedaald tot nog maar 10%. Overbevissing van vele commercieel aantrekkelijke soorten, onnodige bijvangst van zeeschildpadden, dolfijnen of albatrossen en enorme bodemschade werden schering en inslag in ’s werelds dominante visserijen. Internationale afspraken om vangsten te beperken lieten decennialang veel te wensen over of werden breed geschonden. In 1997 sloegen Unilever en het Wereld Natuur Fonds de handen ineen. Samen richtten wij het Marine Stewardship Council (MSC) op, een onafhankelijke organisatie die een duurzaam alternatief moest bieden aan een industrie die op een zowel economisch als ecologisch dood spoor was geraakt. Tien jaar na de oprichting was Nederland nog steeds hekkensluiter in een wereldmarkt die het MSC-keurmerk begon te ontdekken. De consument had de keuze uit slechts een handjevol producten. Het afgelopen jaar zijn we getuige geweest van een doorbraak. Het Wereld Natuur Fonds zette voor de tweede maal een nationale campagne in voor het behoud van het rijke leven in zee. We brachten samen met Stichting de Noordzee een geactualiseerde versie uit van de VISwijzer met praktische aanbevelingen aan de consument om een verantwoorde keuze te maken. We maakten afspraken met Albert Heijn en de Superunie om over een periode van drie jaar het visassortiment te verduurzamen. Het aanbod van MSC-producten nam exponentieel toe van 4 naar 144 producten. Ruim vijftig bedrijven behaalden een MSC-certificering. Het Centraal Bureau Levensmiddelen, de koepelorganisatie van alle Nederlandse supermarkten, heeft voor het eerst een streefjaar genoemd (2011) waarin nog uitsluitend duurzaam gevangen vis verkrijgbaar zou moeten zijn. Ook de Nederlandse vissers hebben niet stil gezeten. Zowel garnalenvissers, vissers op schol als Staand-Want-vissers (tong) ontvingen op hun verzoek steun van het Wereld Natuur Fonds voor het voorbereidende onderzoek ter verkrijging van het MSC-keurmerk. Met het Productschap Vis, de Vissersbond en de overheid zijn afspraken gemaakt om alle Nederlandse visserijen voor te bereiden op MSC-certificering. Zo krijgt de natuur een kans om zich te herstellen en weet u waar uw steun aan het Wereld Natuur Fonds toe leidt: tot klinkend resultaat voor mens, dier en samenleving. Het succes van de Leven in Zee-campagne heeft intussen geleid tot de adoptie van een vergelijkbaar programma in zeven Europese en drie Aziatische landen. Samen met burgers, ondernemers, maatschappelijke organisaties en overheden maken we het verschil. Uw steun heeft ons het afgelopen jaar weer vleugels gegeven. Onze dank gaat uit naar alle donateurs, vrijwilligers, partners en sympathisanten die ons dit jaar voorzagen van 13,5% meer aan donaties en giften. De bemoedigende resultaten van onze jarenlange inspanning om te komen tot een duurzame visserij zijn maar enkele voorbeelden in een breed scala van activiteiten in het afgelopen jaar. Graag geven we u een zo compleet mogelijk overzicht van al onze activiteiten en resultaten van het afgelopen boekjaar en blikken we vooruit naar nieuwe mijlpalen. Deze interactieve verslaglegging is in zijn geheel via internet te bekijken. Iedereen kan zijn eigen mate van transparantie kiezen. Door heel diep te gaan of juist de informatie te scannen. De ontwikkeling van het interactieve, digitale jaarverslag betekent dat het Wereld Natuur Fonds geen gedrukt jaarverslag meer uitbrengt. Wat u nu in handen heeft, is de papieren verslaglegging waartoe het Wereld Natuur Fonds jegens een aantal controlerende instanties verplicht is. Namens het bestuur, Johan van de Gronden, algemeen directeur

Zeist, 15 september 2008


BESTUURSVERSLAG 2007/2008 Inhoud

1. Algemeen

4

2. Het beleid van het Wereld Natuur Fonds

4

3. Activiteitenverslag 2007/2008 en vooruitblik 2008/2009

5

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10

Natuurbescherming buitenland algemeen Verslaglegging per internationaal natuurbeschermingsprogramma Overkoepelende thema’s Bestedingen aan natuurbescherming buitenland Verslaglegging natuurbescherming Nederland Bestedingen aan natuurbescherming Nederland Achterban en voorlichting & educatie Bestedingen aan voorlichting & educatie Inkomsten en verwervingskosten Samenwerking met het bedrijfsleven

5 7 21 24 24 25 25 28 28 30

4. Organisatie

31

5. Waarborging kwaliteit / Risicobeheersing

31

6. Vermogensbeleid

32

7. Beleggingsbeleid

34

8. Verantwoordingsverklaring

35

9. Begroting 2008/2009

38


1. Algemeen Stichting Het Wereld Natuur Fonds-Nederland is een wereldwijd opererende organisatie, die zich sinds 1962 actief en met succes inzet voor natuurbescherming. Het statutaire doel van de Stichting is het bevorderen van natuurbehoud en natuurontwikkeling. Het Wereld Natuur Fonds streeft ernaar de voortschrijdende vernietiging van de natuurlijke rijkdom aan planten diersoorten op aarde te stoppen en waar mogelijk natuurlijke processen te herstellen. Het wil samen met anderen een wereld tot stand brengen waarin de mens in harmonie leeft met de natuur. Stichting Het Wereld Natuur Fonds-Nederland is een zelfstandig opererende organisatie, die zoveel mogelijk samenwerkt met andere organisaties binnen het internationale WWF-Netwerk (World Wide Fund for Nature). Dit wereldwijde natuurbeschermingsnetwerk bestaat uit 30 nationale organisaties waaronder het Wereld Natuur Fonds (WNF) in Nederland en WWF-International, uit 29 programmakantoren en 5 aan WWF gelieerde organisaties. Het WWF-netwerk is actief in meer dan 90 landen. Het Wereld Natuur Fonds financiert natuurbeschermingsprojecten die merendeels onder supervisie van andere kantoren binnen het WWF-netwerk worden uitgevoerd. Deze kantoren zorgen, in afstemming met de Nederlandse organisatie, voor de dagelijkse leiding, het beheer en de uitvoering van de natuurbeschermingsprojecten. De ondersteunende diensten, zoals fondsenwerving, voorlichting, educatie, campagnes en communicatie, worden door het Nederlandse Wereld Natuur Fonds in eigen beheer uitgevoerd. Per 30 juni 2008 heeft de Nederlandse organisatie een achterban van 927.000 donateurs, van wie 95.000 WNF-Rangers (6-12 jaar) en 24.000 WNF-Bamboekidsz (3-6 jaar). Het aantal donateurs is licht gedaald (minder dan 1%), waar tegen over staat dat de achterban van het WNF 13.5% meer aan de organisatie heeft gedoneerd voor het internationale natuurbeschermingswerk. Het bestuur van het Wereld Natuur Fonds bestaat per 30 juni 2008 uit: Drs. J.A. van de Gronden M.G.A.C. van den Tweel Bovengenoemde bestuursleden zijn statutair verantwoordelijk voor het Wereld Natuur Fonds en fungeren als directie. De heer Van de Gronden is Algemeen Directeur en de heer Van den Tweel is directeur Marketing & Communicatie. De Raad van Toezicht houdt integraal toezicht op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken in de organisatie en adviseert de directie.

2. Het beleid van het Wereld Natuur Fonds De wereldwijde verschraling van de natuurlijke rijkdom is groot. De nieuwste versie van de Living Planet Index (2008), onderdeel van het Living Planet Report van het Wereld Natuur Fonds, doet verslag van langetermijnonderzoek onder meer dan 4.000 populaties van ruim 1.500 gewervelde diersoorten over de hele wereld. Het rapport wijst uit dat de wereldwijde soortenrijkdom tussen 1970 en 2005 op populatiebasis met gemiddeld 27 procent is teruggelopen. Opvallend is dat de biodiversiteit in de tropen en de zeeën op het zuidelijk halfrond de afgelopen tien jaar het sterkst is gedaald Hetzelfde gezaghebbende rapport van het Wereld Natuur Fonds brengt in kaart welk beroep de mens doet op natuurlijke en vernieuwbare hulpbronnen om in zijn levensonderhoud te voorzien. Dat huishoudboekje ziet er onevenwichtig uit. Als de mensheid zo doorgaat hebben we tegen het midden van deze eeuw twee aardbollen nodig om in ons onderhoud te voorzien. We hebben er echter samen maar één te verdelen. Door boven onze stand te leven, bouwen we als het ware een ecologische schuld op. We nemen een hypotheek op de toekomst, zonder te weten hoe deze in te lossen.


Het Wereld Natuur Fonds vindt dat we onze kinderen en kleinkinderen niet op kunnen zadelen met schulden die ze zelf niet hebben gemaakt. Daarom zetten wij ons meer dan ooit in om kwetsbare en bedreigde planten- en diersoorten te beschermen voor het nageslacht. Veldwerk dat vaak plaats vindt ver van Nederland, niet zelden in gebieden die worden getekend door grote menselijke armoede. Dichter bij huis proberen wij burgers, bedrijven en overheid bewust te maken van de problematiek en vooral om samen oplossingen te ontwikkelen, om concreet bij te dragen aan de bescherming van de natuur wereldwijd. Het terugdringen van onze eigen, te grote, ecologische voetafdruk speelt daarbij een belangrijke rol. Zo hebben wij het afgelopen jaar gewerkt aan het beschermen van de ongerepte witte vlaktes van de Noordpool. Wij hebben ons ingezet om bedrijfsleven en burgers te betrekken bij onze oproep aan het kabinet om te kiezen voor de productie van 6.000 megawatt aan windenergie op de Noordzee. Burgers in heel Nederland lieten letterlijk zien dat ze zich zorgen maken over de toekomst van de Noordpool en ook bedrijven steunden op diverse manieren de campagne. Daarnaast hebben wij ons in de herfst van 2007 succesvol ingezet om de VISwijzer en vis met het MSC-keurmerk bij verschillende belangrijke doelgroepen onder de aandacht te brengen. Vraag stuurt het aanbod en door het publiek erbij te betrekken, blijft er druk gezet worden op de visserijsector, overheid en het bedrijfsleven en is de kans om daadwerkelijke stappen te zetten richting een duurzame visserij het grootst. Ook in het komende boekjaar zullen we wederom benadrukken hoe belangrijk en onmisbaar ons werk is door de wonderen te laten zien, die de natuur rijk is. De wonderen zijn de wereld nog niet uit. Het Wereld Natuur Fonds zet zich al jaren in om ze te beschermen, zodat toekomstige generaties ook van deze natuur kunnen genieten. Tevens zullen wij ons in het voorjaar van 2009 richten op de nog in het wild levende mensapen die onze bescherming hard nodig hebben. Het beleid van het Wereld Natuur Fonds is erop gericht de biodiversiteit op aarde te beschermen. Het Wereld Natuur Fonds doet dit door: • de belangrijkste leefgebieden wereldwijd te beschermen en waar mogelijk te herstellen. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar tropische en andere bossen, zoetwatergebieden (wetlands) en zeeën en oceanen; • de belangrijkste bedreigingen van deze gebieden aan te pakken, zoals ontbossing, verdroging, overbevissing, klimaatverandering en de illegale handel in dieren en planten; • de Nederlandse samenleving bewust te maken dat ook zij actief kan bijdragen aan de bescherming van de natuur door het bieden van financiële handelingsperspectieven (donateurschap, giften) en niet-financiële handelingsperspectieven (deelname acties, vrijwilliger worden, het kopen van hout of vis met een goed keurmerk, het afnemen van groene stroom e.d.). Het Wereld Natuur Fonds kiest voor een constructieve, oplossingsgerichte aanpak. Aan de hand van concrete voorbeeldprojecten wordt duidelijk gemaakt dat het anders kan. Deze methode werkt zowel in Nederland als in het buitenland en bereikt (lokale) overheden, het bedrijfsleven, partnerorganisaties en burgers. Het Wereld Natuur Fonds is afhankelijk van samenwerking met anderen. Natuurbescherming is een taak van natuurbeschermingsorganisaties, maar werkt alleen als het een zaak van ons allemaal is.

3. Activiteitenverslag 2007/2008 en vooruitblik 2008/2009 3.1 Natuurbescherming buitenland algemeen De afdeling Natuurbescherming is per maart 2008 gestroomlijnd. Veld- en beleidswerk zijn geïntegreerd in zeven thematische clusters waardoor een beter afgestemde en meer flexibele bijdrage kan worden geleverd aan de natuurbeschermingsagenda. Met de nieuwe afdeling is dit jaar -5Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

ook het Strategisch Plan voor de komende 3 jaar geformuleerd. Per cluster (Bossen, Zoetwater, Oceanen & Kusten, Beschermde gebieden & soorten, Klimaat, Natuur & Armoede en Ecologische Voetafdruk) zijn de doelstellingen en prioriteiten voor de komende drie jaar aangegeven en per jaar worden op basis van dit document de werkplannen voor de afdeling Natuurbescherming en de clusters geformuleerd. In het begin van het volgende boekjaar (oktober 2008) zal een publieksvriendelijke versie van dit document worden gepresenteerd. Tot slot heeft de afdeling hard gewerkt aan het rekruteren van nieuwe stafleden. Alle uitstaande vacatures zijn dit jaar vervuld. Door het internationale Secretariaat van het Wereld natuur Fonds in Gland (Zwitserland) is een nieuw Global Programme Framework ontwikkeld waarin de prioriteiten van het WWF-netwerk zijn vastgelegd. Een lijst van 35 gebieden, 13 diersoorten en enkele sturende factoren voor het ontstaan van natuurproblemen, zijn richtinggevend voor het netwerk op het gebied van samenwerking, investeringen in natuurbescherming en capaciteitsontwikkeling. Een blik op de lijst van prioriteiten laat zien dat het Het Wereld Natuur Fonds Nederland een zeer belangrijke rol vervult in de financiering van de belangrijkste programma’s. Ook vervult de organisatie een sleutelrol in de ontwikkeling van kantoren in landen waar de belangrijkste natuurgebieden liggen. Een belangrijk mechanisme om verandering tot stand te brengen op wereldwijd niveau zijn zogenaamde Netwerk Initiatieven. Dit zijn programma’s waar het netwerk zijn krachten bundelt om de complexe uitdagingen aan te kunnen. Het WNF heeft aan het begin gestaan van de ontwikkeling en financiering van een aantal van deze nieuwe samenwerkingsverbanden, zoals het Hart van Borneo en de Koraal Driehoek. Beide samenwerkingsverbanden zijn als meest ontwikkeld en inspirerend erkend tijdens de WWF-jaarvergadering in Turkije en dienen als een voorbeeld voor andere Netwerk Initiatieven. Dit jaar zagen we de verdere ontwikkeling van het Arctische programma, een ontwikkeling die samenviel met een publieke campagne voor de Noordpool die we dit jaar hebben gevoerd. Daarnaast heeft het WNF de wens uitgesproken om een leidende rol te vervullen in het Market Transformation-initiatief. Dit samenwerkingsverband stimuleert het netwerk om uitgebreide samenwerking aan te gaan met de belangrijkste sectoren wereldwijd, die betrokken zijn bij de productie, de verwerking, het transport en de consumptie van: • producten uit landen kwetsbaar voor grootschalige ontbossing en/of overbevissing • producten met een hoge milieubelasting (energie, transport, toerisme, huishoudelijke apparaten) Het is de bedoeling dat het Wereld Natuur Fonds zijn bedrijvenbeleid in de toekomst sterker gaat richten op samenwerking met marktleiders in Nederland, om wereldwijd een verandering teweeg te brengen in de productiecyclus van verschillende producten. De huidige bedrijvencontacten vormen een goede basis om met de belangrijkste sectoren verder te werken aan duurzaam ondernemen. De portfolio aan projecten van het Wereld Natuur Fonds richt zich meer en meer op grotere programma’s en strategische samenwerkingen met een klein aantal belangrijke kantoren in landen met een hoge biodiversiteit. Dit was het eerste jaar van programmatische samenwerking met WWFIndonesië. De ontwikkeling van dit kantoor verbetert kwalitatief sterk met een actief ledenwervingsprogramma, groeiende inkomsten uit verkoop van merchandise en een groter wordende lijst van strategische samenwerking met bedrijven als Garuda (luchtvaartmaatschappij), Nokia en Deutsche Post. Daarnaast worden twee samenwerkingsverbanden vanuit Indonesië gecoördineerd (Hart van Borneo en Koraal Driehoek), een bewijs dat de investeringen in zowel programma als organisatie door het Wereld Natuur Fonds lonen. Volgend jaar wordt extra aandacht besteed aan de relatie tussen Nederland en Brazilië. In totaal gaf het Nederlandse Wereld Natuur Fonds in het boekjaar 2007/2008 direct of indirect (via het internationale WWF-secretariaat in Zwitserland) steun aan 70 (deels grensoverschrijdende)


veldprojecten. De gehele internationale WWF-organisatie werkte in het boekjaar 2007/2008 aan 2.300 velden beleidsprojecten in meer dan 100 landen. 3.2 Verslaglegging per internationaal natuurbeschermingsprogramma In dit jaarverslag kijken we terug op boekjaar 2007/2008. Dit jaar is het nieuwe wereldwijde Global Programme Framework ontwikkeld met doelstellingen op het gebied van natuurbescherming en ecologische voetafdruk. Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds heeft een belangrijke rol gespeeld in de totstandkoming van dit programma. Het nieuwe raamwerk zal ingaan in het boekjaar 2008/2009. Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds is actief op onderstaande werkterreinen in talloze projecten in vele landen en op uiteenlopende manieren. Bijvoorbeeld door beleidsbeïnvloeding, voorlichting en educatie, het aangaan van partnerschappen met bedrijven en natuurlijk veldprojecten. Per werkterrein worden allereerst de wereldwijde programmadoelen ter informatie weergegeven. Vervolgens wordt specifiek ingegaan op de Nederlandse bijdrage aan het mondiale resultaat. Deze bijdrage zal zowel worden beschreven aan de hand van resultaten op het gebied van beleid en bedrijf respectievelijk veldprojecten, Bossen Het belang van bossen voor mens en dier is groot. Meer dan de helft van alle dieren plantensoorten is voor zijn voortbestaan afhankelijk van bos. En ook de mens kan niet zonder. Toch verdwijnen de bossen op aarde nog steeds in hoog tempo. Het Wereld Natuur Fonds wil deze trend ombuigen en laten zien dat bos ook kan worden benut zonder blijvende schade toe te brengen Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende doelstellingen van de internationale WWF-organisatie: • • • • •

Aanwijzen van meer beschermde gebieden Ontwikkelen en implementeren van innovatieve financiële mechanismen voor beschermde gebieden. Stimulering FSC-hout als certificaat voor duurzaam bosbeheer (met bijzondere aandacht voor Borneo en de Amazone). Tegengaan van illegale houtkap Tegengaan van ontbossing voor landbouwdoeleinden (conversie)1, zoals soja en palmolie

In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Van al het geïmporteerde hout in Nederland is in 2008 ongeveer 20% FSC-gecertificeerd. Ter vergelijking: in 1999 was dat nog maar 4%. Op diverse wijzen is samengewerkt met FSC Nederland2 om deze groei te realiseren. Om duidelijk te maken dat er bij gemeenten en waterschappen grote vraag is naar verantwoord hout, bracht een Nederlandse delegatie van deze sectoren begin april 2008 een bezoek aan Brazilië. De reis was onderdeel van een gezamenlijke campagne van het Wereld Natuur Fonds, ICCO en FSC Nederland, om de 1

Conversie betekent het omzetten van bosgebieden voor een andere bestemming. Veel bos wordt platgebrand om plaats te maken voor weidegrond voor veeteelt en landbouwgrond voor sojaplantages. 2

FSC Nederland: het platform van bedrijven en organisaties die FSC steunen. FSC stelt wereldwijde standaarden voor bosbeheer op, met daaraan gekoppeld een keurmerk.


markt voor tropisch FSC-hout te laten groeien. Daarnaast ondersteunde het Wereld Natuur Fonds FSC Nederland bij haar communicatie-uitingen. In samenwerking met FSC Nederland en de houtsector is in juni 2008 een golftoernooi georganiseerd waarvan de opbrengst ten goede komt aan een duurzaam bosproject in Peru. 2. Palmolie is een belangrijke economische factor achter de ontbossing, vooral in Indonesië. Een groot aantal bedrijven dat werkzaam is in de palmoliesector op Borneo heeft in 2007 de criteria voor duurzame palmolie geaccepteerd en bevindt zich in de testfase om deze palmolie in producten te verwerken. Het Wereld Natuur Fonds is een belangrijke aanjager geweest in dit proces. Naar verwachting zullen in 2009 de eerste producten met duurzame palmolie op de markt worden gebracht. 3. In maart 2008 is door het Wereld Natuur Fonds een handboek gepresenteerd, gericht op het efficiënt investeren in duurzame palmolie. Met behulp van het Wereld Natuur Fonds heeft een aantal internationale banken, waaronder de Rabobank, haar financieringsbeleid voor de palmoliesector daarop aangepast.

Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan het bereiken van de volgende aansprekende veldresultaten: 4. In Colombia is een nieuw nationaal park opgericht in oktober 2007: de Amazone Piedmont. Het park, dat een oppervlakte heeft van 970 km2, speelt een cruciale rol bij natuurbescherming in het gebied, omdat het al bestaande natuurgebieden met elkaar verbindt. Niet alleen een kwart van het aantal vogelsoorten in Colombia leeft er, maar ook is de regio het leefgebied van de Andes-beer, de Tapir en de Poema. Meer dan 140 soorten vlinders en 825 verschillende plantsoorten komen er voor. Het Wereld Natuur Fonds was betrokken bij de totstandkoming van het park en zal helpen met het beheer ervan. 5. In mei 2008 zijn vier nieuwe beschermde gebieden aangewezen in de Braziliaanse Amazone. De nieuwe gebieden maken onderdeel uit van een mozaïek van reservaten, die onderling met elkaar zijn verbonden. Het Wereld Natuur Fonds is zowel technisch als financieel nauw betrokken bij de totstandkoming van de beschermde gebieden. De totale oppervlakte van de vier gebieden beslaat 3,1 miljoen hectare, een gebied driekwart de grootte van Nederland. 6. Het afgelopen jaar is de grens van 1 miljoen hectare houtkapconcessies met FSCcertificering overschreden in de Congo Bekken (Centraal Afrika), merendeels met technische ondersteuning van het Wereld Natuur Fonds. Een voorbeeld: het bedrijf SEFAC heeft in oktober 2007 als eerste houtkapbedrijf in Zuidoost-Kameroen het FSC-certificaat ontvangen. Het bedrijf exploiteert ongeveer 315.000 hectare bos, vergelijkbaar met de oppervlakte van de provincie Overijssel. Om in aanmerking te komen voor de certificering voerde het bedrijf ondermeer projecten uit om de leef- en werkomstandigheden van de lokale bevolking te verbeteren. Jaarlijks wordt geëvalueerd of de SEFAC voldoet aan de FSC-criteria. 7. Ook het Iwokrama Reservaat in Guyana is dit jaar FSC-gecertificeerd. Het gaat om een gebied met een omvang van 371.000 hectare. Het bijzondere is dat een aantal dorpen binnen en in de omgeving van het reservaat een eigendomsaandeel heeft in het kapbedrijf dat de concessie bezit. Het Wereld Natuur Fonds heeft een belangrijke rol gespeeld in de voorbereiding (technische ondersteuning en onderzoek) van de certificering. 8. Bomen maken een begin van een comeback langs de Kinabatangan, de belangrijkste rivier van Sabah (Maleisisch Borneo). De afgelopen twintig jaar is veel bos verloren gegaan door illegale kap en de oprukkende landbouw. Het zijn de bewoners van het gebied zelf die -8Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

meedoen in het bosherstelproject van het Wereld Natuur Fonds, die hen speciaal heeft opgeleid voor deze taak. Dankzij de aanplant wordt het leefgebied van de orang-oetans groter, maar ook andere dieren benutten de nieuwe natuurlijke verbindingszone langs de rivier. Tussen 2003 en 2008 zijn ruim 6.000 jonge boompjes gekweekt, goed voor een strook die plukjes bos langs de rivier verbindt van 50 meter breed en 2 kilometer lang. Er leven ongeveer 1.100 orang-oetans in het gebied. 9. Op 24 november 2007 plantte het Wereld Natuur Fonds de 10 miljoenste boom bij de stad Goma in de Democratische Republiek Congo. Het herbeplantingsproject startte in 1987, en zorgt ervoor dat de illegale kap in het leefgebied van de gorilla wordt teruggedrongen. Het nieuw geplante bos biedt namelijk alternatief brandhout, en de verkoop van een deel van het productiehout helpt ook nog eens de lokale economie. Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal prioriteiten gesteld op het werkterrein ‘Bossen’, bijvoorbeeld: 1. Een verdere groei van de markt voor duurzaam hout (FSC). Dit betekent FSC-Nederland ondersteunen bij het vergroten van de binnenlandse vraag (streven is een groei in 2008 naar 25% marktaandeel in Nederland), maar ook het vergroten van het aanbod van FSC-hout binnen projecten van het Wereld Natuur Fonds in voornamelijk Indonesië, het CongoBekken en de Amazone. 2. Omdat is aangetoond dat er een duidelijke relatie bestaat tussen ontbossing en klimaatverandering, worden nieuwe financieringsmogelijkheden voor bosbescherming onderzocht. Het resultaat wordt ingebracht in de klimaatconferentie in Kopenhagen in 2009. 3. Het is belangrijk dat in het komende jaar producten op de markt komen waarin duurzame palmolie is verwerkt. Het Wereld Natuur Fonds zal dit proces sterk stimuleren. Als lid van de sojacoalitie en het internationale ronde tafel-overleg voor duurzame soja zal het Wereld Natuur Fonds zich daarnaast sterk maken voor vaststelling van criteria voor duurzame soja in 2009. Oceanen en kusten Twee derde van het aardoppervlak bestaat uit zeeën, oceanen en kustgebieden. Deze zijn van immens belang voor de natuur. Door de enorme rijkdom aan dieren is ook het economische belang van zeeën en oceanen groot. Het leven in zeeën, oceanen en kustgebieden staat echter onder druk door ongecontroleerde visvangst en vervuiling. Op dit moment is minder dan 1% van de oceanen en kustgebieden beschermd. Het Wereld Natuur Fonds pleit voor meer beschermde zeegebieden en doet zijn uiterste best de bedreigingen terug te dringen. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende internationale doelstellingen van de WWF-organisatie: 1. De drie meest schadelijke visserijen -tonijn, witvis en garnalen - reduceren hun bijvangst en bodemschade en stappen in het MSC3-programma; 3

MSC-Keurmerk: MSC staat voor Marine Stewardship Council. Het is een onafhankelijk, internationaal erkend keurmerk voor duurzame visserijen. Als een visserij het MSC-keurmerk wil voeren, dan moet zij voldoen aan strenge eisen (zie www.msc.org) -9-

Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

2. Het aanbod van duurzame vis in Nederland wordt meer dan verdubbeld, mede doordat een grote supermarkt overstapt op MSC. 3. Nederland wijst vijf beschermde gebieden aan in de Noordzee en neemt een netwerk van beschermde gebieden op in de lange termijn ruimtelijke planning.

In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Tonijn: in samenwerking met Albert Heijn en importeur Anova is een project gestart met tonijnvissers in Indonesië. De eerste schepen uit Makassar hebben reeds hun vishaken vervangen door de cirkelvormige haken die de bijvangst van de schildpadden met 80% kan terugdringen. De goede haken worden nu ook in Indonesië vervaardigd. Witvis: mede door steun van het WNF hebben een belangrijke Nederlandse scholvisser en een groep Staand-Wantvissers4 (tong) zich aangemeld voor het MSC-keurmerk. Garnalen: Nederlandse garnalenvissers gaan door met testen van bijvangstreducerende technieken voor het verkrijgen van het MSC-keurmerk. Met de firma Heiploeg (grote importeur van tropische garnalen) zijn voorbereidingen getroffen voor een gezamenlijk project in India. 2. Er is een omslag bereikt in het stimuleren van het aanbod van duurzame vis in Nederland. De tweede zeer succesvolle campagne Kies voor een Levende Zee van het Wereld Natuur Fonds heeft hier een grote bijdrage aan geleverd. In Nederland hebben we ondermeer het volgende bereikt: • Met Albert Heijn is een driejarig contract gesloten waarin we hebben afgesproken samen te werken aan duurzame visserij. Albert Heijn heeft toegezegd eind 2008 tien MSC-producten in de schappen te hebben liggen. Sinds 1 juli 2008 zijn al zeven producten verkrijgbaar. In navolging van Albert Heijn zijn nu ook andere supermarkten hard bezig om hun visassortiment te verduurzamen. • In Nederland is steeds meer MSC-vis verkrijgbaar. Liepen we vorig jaar nog achter de meeste Europese landen, dit jaar is ons land gestegen naar de vierde plaats van landen met het grootste aantal MSC-producten. Het zijn er inmiddels 144! Tevens is een groot aantal producten in ontwikkeling. • Afgelopen jaar zijn ruim vijftig bedrijven MSC-gecertificeerd, waaronder het Visgilde (46 visdetaillisten). • Het Centraal Bureau Levensmiddelen, de koepelorganisatie van alle Nederlandse supermarkten, heeft verklaard dat alle supermarkten in 2011 uitsluitend MSC-vis zullen verkopen. • Center Parcs heeft besloten alle vissoorten die voorkomen in de rode kolom van de VISwijzer van het menu te halen. Dit is gebeurd in alle Nederlandse, Duitse en Belgische parken, bij elkaar ongeveer 50 restaurants. • Dankzij financiële steun van het Wereld Natuur Fonds werd dit jaar een MSC-kantoor geopend in Nederland. • Het ministerie van LNV, de kottersector, het Productschap Vis, het Wereld Natuur Fonds en Stichting De Noordzee hebben een convenant ondertekend. Daarmee zeggen de partijen toe ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid samen te werken aan de overgang naar een duurzame en maatschappelijk gewaardeerde Noodzeevisserij. Het convenant moet niet alleen positief bijdragen aan duurzame visserij, maar ook aan de biodiversiteit in de Noordzee. • Ook buiten Nederland zijn resultaten te melden. Er is gezorgd dat de werkwijze van de Nederlandse Leven in Zee-campagne is overgenomen door WWF-international. Er is een 3-jarig programma gestart om in 7 Europese en 3 Aziatische landen gelijksoortige 4

Staand-Wantvisserij: kleinschalige, arbeidsintensieve vorm van visserij, waarbij vissers een net in zee zetten (het Staande Want) en dat een dag later weer binnenhalen met de vis die zich erin vast heeft gezwommen. - 10 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

campagnes te voeren. In het belangrijke visserijland Spanje werden een Catalaanse en Spaanse VISwijzer gelanceerd. Voor Italië, Rusland, China en Japan zijn voorbereidingen getroffen. 3. Met behulp van een vernieuwend rapport (The Dutch Case, a network of marine protected areas) van het Wereld Natuur Fonds, is bereikt dat beleidsambtenaren en enkele politici zich er nu meer van bewust zijn dat er een netwerk van beschermde gebieden moet komen in de Noordzee. Het rapport heeft landelijke publiciteit gekregen. Helaas heeft het kabinet besloten om slechts enkele losse gebieden aan te wijzen als beschermd gebied. Daardoor worden ecosystemen en migrerende diersoorten niet voldoende beschermd. Het WNF heeft ervoor gezorgd dat er een coalitie van zeven NGO’s5 is gevormd die de netwerkgedachte zullen blijven uitdragen. Het Wereld Natuur Fonds heeft het afgelopen jaar internationaal bijgedragen aan het bereiken van de volgende aansprekende veldresultaten: 4. Het Wereld Natuur Fonds werkt in Azië in een nieuw ambitieus programma: de Koraaldriehoek. Doel is om deze belangrijkste kraamkamer van de wereldzeeën te beschermen. De zes regeringen van de Koraaldriehoek – Indonesië, Maleisië, Papoea Nieuw Guinea, Filippijnen, Solomon Eilanden en Oost-Timor – hebben gezamenlijk besloten de WWF-doelen voor de Koraaldriehoek tot beleid te maken. Onderdeel hiervan is dat de landen hebben ingestemd om gezamenlijk 5,7 miljoen hectaren zeegebied veilig te stellen.Tevens zijn er binnen de WWF-projecten in de Koraaldriehoek ondermeer de volgende resultaten bereikt: a. Onder leiding van het WWF hebben meer dan vijftig dorpsleiders in het nieuwe koraal veldproject in Maleisië (Semporna) hun bereidheid uitgesproken om gezamenlijk met lokale autoriteiten en de toerismesector een duurzame visie voor het gebied te ontwikkelen. b. In Wakatobi (Indonesië) is het door het WWF gestimuleerde zoneringsysteem 6 voor het gebied nu officieel door de autoriteiten ondertekend. Daarmee wordt de overbevissing ingeperkt en duurzaam toerisme bevorderd. 5. Het Wereld Natuur Fonds levert een belangrijke bijdrage aan het West Africa Marine Programme, gericht op 3.500 kilometer kust van in totaal zes landen. Door lobby van WNF heeft de Nederlandse regering 250.000 euro ter beschikking gesteld voor een onderzoek naar het ecologisch belang van schelpenbanken in Mauritanië. Daarnaast heeft de lokale bevolking van Joal in Senegal haar nieuwe beschermde zeegebied gemarkeerd met boeien. Hierdoor wordt het mogelijk om de surveillance tegen overbevissing en stroperij goed uit te voeren. Ook is het succesvolle microfinancieringsprogramma van Cayar (Senegal), dat onder andere vissers helpt om duurzamer vistuig te gebruiken, nu uitgebreid naar het beschermd zeegebied van Popenguine. Meer dan 500 vissers participeren in dit programma. Om het visserijbeleid in de regio te beïnvloeden is bovendien een regionaal netwerk opgericht waarin visserijorganisaties met natuurbeschermingsorganisaties samenwerken. 6. Ook in het zeeprogramma in Mozambique, langs de Oost-Afrikaanse kust, zijn belangrijke vorderingen geboekt. In het met steun van het Wereld Natuur Fonds opgerichte beschermde zeegebied van Quirimbas zijn voor het eerst in zeven jaar schildpadden teruggekeerd. Dankzij het feit dat menselijke verstoring is teruggebracht, kunnen de schildpadden zich weer nestelen op de daarvoor bestemde eilanden. Tevens zijn op aanwijzing van het Wereld 5

NGO’s (niet-gouvermentele organisaties): alle organisaties die geen bedrijven of overheden zijn. Meestal wordt het ingeperkt tot niet-commerciële organisaties die een politiek doel of een maatschappelijk belang nastreven 6 Zoneringssysteem: systeem waarbij een gebied wordt ingedeeld in verschillende zones, die worden toegewezen aan verschillende belanghebbenden. Bijvoorbeeld een gebied waar gedoken mag worden. - 11 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

Natuur Fonds, binnen het Quirimbas park, zones aangewezen waar niet meer gevist mag worden. Rond deze gesloten viszones is zodoende nu veel meer vis te vinden. Dankzij dit succes hebben drie vissersdorpen nu een verzoek ingediend om de gesloten zones uit te breiden. De vissers zijn er van overtuigd geraakt dat door de natuurlijke broedplaatsen van de vis met rust te laten, er meer vis in het hele gebied komt. Helaas worden er in Mozambique nog wel steeds Dugongs (zeekoeien) gevangen en gedood, maar door intensieve voorlichtingscampagnes van het WWF wordt dit nu wel als probleem erkend en gemeld aan lokale autoriteiten en het WWF. 7. Het WWF heeft de afgelopen jaren in de Golf van Californië samen met andere NGO’s en de Mexicaanse autoriteiten hard gewerkt aan de promotie van duurzame visserij. Dat heeft afgelopen jaar geresulteerd in een nieuwe nationale wet voor visserij en aquacultuur. Onder de nieuwe wet worden visserijen kweekactiviteiten gereguleerd, zodanig dat de natuur beschermd wordt. Daarnaast worden vissers, die overschakelen naar een verantwoorde manier van vissen, beloond. 8. In Patagonië (Argentinië) is mede dankzij het WWF een belangrijke stap gezet in de bescherming van Zuidkapers (walvissen), door de afkondiging van de wet op walvistoerisme. Deze reguleert de meest populaire toeristische attractie op het schiereiland Valdés. Een belangrijk onderdeel van de wet is de gedragscode voor het walvis-kijken.

Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds vier prioriteiten gesteld op het werkterrein ‘Oceanen en Kusten’: 1. Ontwikkeling van vijf beschermde zeegebieden en één model voor duurzame financiering. 2. Uitbreiding van de toepassing van cirkelhaken in de tonijnvisserij, afname van bodemschade en bijvangst in de platvisvisserij in de Noordzee door MSC-certificering van schol en Staand-Wantvisserij (tong). 3. Stimuleren van drie nieuwe supermarkten om te besluiten om per 2011 uitsluitend MSC-vis te zullen verkopen en rode vissen uit het schap nemen. Drie grote horeca-partners en een kwart van de visdetaillisten gaan voor MSC-certificering. 4. WWF maakt een mondiale strategie voor drie bedreigde zeeschildpad-soorten. Zoetwater Water is onmisbaar voor de mens en de rijkdom aan planten- en diersoorten. Veel nieuw leven ontstaat in of door water. De afgelopen dertig jaar is de rijkdom aan planten- en diersoorten in zoetwatergebieden, zoals rivieren, delta’s, meren en moerassen, met meer dan 50% afgenomen. Menselijk ingrijpen heeft in veel gevallen geleid tot teveel, te weinig of te vies water. Voor een duurzame overleving van mens en kostbare natuur is het van groot belang dat het natuurlijke watersysteem zoveel mogelijk intact blijft om de diverse en essentiële functies te kunnen blijven vervullen. Het Wereld Natuur Fonds werkt daarom wereldwijd samen met mensen in het veld én met bedrijven én overheden aan natuurlijke oplossingen om het water op peil en schoon te houden. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende internationale doelstellingen van de WWF-organisatie:

- 12 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

• •

Toepassen van integraal rivierbeheer door herstel en behoud van natuur te zien als kans in plaats van bedreiging. Duurzaam zoetwatergebruik; in het bijzonder bij de productie van dorstige gewassen7.

In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Een onderzoek van de Universiteit Twente, waarmee het Wereld Natuur Fonds samenwerkt, gaf dit jaar duidelijk weer hoeveel water er gebruikt wordt voor de productie van allerlei dagelijkse producten. Het rapport zorgde voor enorme media-aandacht. Het rapport gaf zorgwekkende cijfers, maar gelukkig krijgt de consument langzaam maar zeker meer keuze dankzij de overeenkomsten die het Wereld Natuur Fonds afsluit met producenten en afnemers. Twee voorbeelden van dergelijke samenwerking van het afgelopen jaar zijn: • Duurzaam geteelde aardbeien uit het natuurgebied Coto Doñana in Spanje zijn verkrijgbaar bij Albert Heijn en andere supermarkten. Door innovatieve productiemethoden is minder water nodig. Dit levert grote winst op voor het natuurgebied. Er blijft meer water over voor de rijke natuur en de miljoenen vogels die hier leven. De Spaanse overheid heeft toegezegd de illegale aardbeienteelt aan te pakken. Albert Heijn stimuleert hun Spaanse aardbeientelers om duurzaam om te gaan met water volgens de afspraken met WWF-Spanje. • Duurzaam geteelde katoen uit India en Pakistan is verkrijgbaar bij IKEA. Een prachtige stap in de richting van behoud van de biodiversiteit in de Indus Delta; één van de gebieden van het Wereld Natuur Fonds die prioriteit heeft. Deze delta komt door intensief watergebruik door de katoensector regelmatig droog te staan. Met grote gevolgen voor de natuur in dat gebied. Dit jaar zijn meer dan 1.000 boeren getraind in landbouwmethodes die zowel het gebruik van water- als bestrijdingsmiddelen verminderen. Dat doet de natuur goed. 2. Het Wereld Natuur Fonds grijpt de snelle klimaatverandering aan om wereldwijd biodiversiteit en zoetwatergebieden in delta’s zoals die van de Yangtze, de Donau en de Zambezi te behouden en beschermen onder andere door duurzaam waterbeheer, watergebruik en infrastructuur. Vanaf dit jaar is het Wereld Natuur Fonds ook in het Zeeuwse en Zuid-Hollands estuarium actief. Een in dit jaar ontwikkelde visie door het Wereld Natuur Fonds ‘Hoogtij voor Laag Nederland’ laat de kansen zien voor mens, natuur en economie door een combinatie van slimme civiele techniek en gedurfde natuurontwikkeling. Hierbij houden we uitdrukkelijk rekening met draagvlak en een breed scala aan - soms tegenstrijdige - belangen. We staan op de bres voor mens en natuur in de vaak dichtbevolkte stroomgebieden van de grootste rivieren met hun immense ecologische en economische waarden. Met deze visie hopen we ons steentje bij te dragen aan het oplossen van de problematiek in eigen land en een voorbeeldproject te zijn voor andere delta's in de wereld. De visie is aangeboden aan de Deltacommissie die september 2008 haar eigen deltavisie uitbrengt en vormt de basis voor een reeks nieuwe veldprojecten van het Wereld Natuur Fonds in Nederland. Het rapport werd met interesse ontvangen in de Nederlandse media. 3. Het werk in de Nederlandse delta wordt gekoppeld aan werk van het Wereld Natuur Fonds in de Yangtze rivier. Een unieke uitwisseling van kennis en expertise tussen de twee delta’s is dit jaar gestart. Samen met WWF-China werken we ook aan het opzetten van the World Estuary Partnership8.

7 8

Dorstige gewassen: gewassen die bij de teelt veel water gebruiken Wereldwijd samenwerkingsverband tussen delta’s


Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan de volgende aansprekende veldresultaten: 1. Afrikaanse waterbeheerders hebben op uitnodiging van het Wereld Natuur Fonds en The Nature Conservancy (een andere grote natuurbeschermingsorganisatie) een bezoek gebracht aan de Verenigde Staten om voorbeelden van goed beheerde dammen te bekijken. Eén dam in de Zambezi is nu al gestoeld op het principe van Environmental Flows9, waardoor er genoeg water overblijft voor de natuur. Met het bezoek werken we aan het overtuigen van de ‘waterbeheerders benedenstrooms’ van de noodzaak om het beheer van de dammen in de Zambezi natuurvriendelijker te maken. In China hebben we nu de mogelijkheid gekregen om dezelfde aanpak te gaan bestuderen voor de Drieklovendam, de grootste dam ter wereld. 2. In het Dongtingmeer, aan de Yangtze rivier (China), zijn als gevolg van een actie van het Wereld Natuur Fonds 234 zwaar vervuilende papierfabrieken gesloten. De waterkwaliteit is in zeer korte tijd twee categorieën verbeterd, waardoor de visstand sterk kan toenemen. Ook in andere meren is dit voorbeeld gevolgd. Het Wereld Natuur Fonds werkt aan de introductie van alternatieven voor de vervuilende industrieën. 3. Het ‘Less Water, More Rice’ initiatief ontwikkelt een alternatieve teeltmethode voor rijst waarbij veel minder water wordt verbruikt met een hogere opbrengst per hectare. In Noord India is deze aanpak al breed geaccepteerd. Het programma wordt door steeds meer landen overgenomen, zoals Marokko, waar watergebruik door rijst ook een probleem voor de watervoorziening voor mens en natuur is.

Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal prioriteiten gesteld op het werkterrein ‘Zoetwater’ waaronder:

1. Het Wereld Natuur Fonds wil de urgentie van klimaatverandering aangrijpen om rivieren kustgebieden wereldwijd veiliger en natuurlijker te beheren. Het Wereld Natuur Fonds gaat hiermee aan de slag met voorbeeldprojecten en beleidsbeïnvloeding in verschillende delta’s, waaronder de Yangtze in China en de zuidwestelijke delta van Nederland. Daarnaast zal het Wereld Natuur Fonds zich inzetten voor behoud van natuurlijke waterberging in berggebieden bovenstrooms. 2. Het Wereld Natuur Fonds bouwt voort op zijn rapport van 2007 waaruit blijkt dat de Nederlandse water voetafdruk groot is. Nederland is grootimporteur van waterintensieve producten zoals katoen, suiker en koffie. Hiermee neemt Nederland de derde plaats in op de wereldranglijst van landen die het meest afhankelijk zijn van virtueel water uit het buitenland. Via het Better Cotton Initiative van het Wereld Natuur Fonds wordt het komende jaar samen met een drietal bedrijven, waaronder HEMA, bekeken hoe de watervoetafdruk kan worden verkleind.

9

* Environmental Flow: het natuurlijk verloop van rivieren aanhouden om zo het ecosysteem te behouden en te voorkomen dat natuurgebieden worden verwoest. Dit kan door dammen af te stemmen op de normale gang van het ecosysteem zoals het toelaten van geleidelijke overstromingen.


Bedreigde planten- en diersoorten De diversiteit aan planten- en diersoorten op aarde staat onder grote druk. Het veldwerk ter bescherming van bedreigde diersoorten richt zich als vanouds op het behoud en vergroting van populaties en anderzijds op de effectieve bescherming van zeer uiteenlopende leefgebieden. Met een groeiende wereldbevolking en -economie nemen ook de mens-dierconflicten toe. Daarnaast wordt de economische waarde van natuur een steeds belangrijker instrument bij natuurbehoud en bescherming van bedreigde diersoorten. Behoud van biodiversiteit en het keren van de negatieve trend zijn topprioriteit van het Wereld Natuur Fonds. Een deel van de soortenbescherming richt zich op de handel in planten en dieren. De lokale bushmeat-handel en de internationale handel vormen een serieuze bedreiging voor veel wilde dieren en planten. Het Wereld Natuur Fonds stimuleert het verbeteren van regels en controle, zoekt naar alternatieven die natuur en economie beter verenigen en steunt parkwachters die bedreigde dieren beschermen tegen stropers. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende internationale doelstellingen van de WWF-organisatie: • • • •

Bescherming ambassadeurssoorten10 (olifant, neushoorn, mensaap, reuzenpanda, walvis, zeeschildpad, tijger) en hun leefgebied. Beperking bijvangst van walvissen, dolfijnen en zeeschildpadden Betere controle op handel in (producten van) bedreigde dieren en planten Betere wetgeving handel (CITES11), waarbij de lobby richting de Nederlandse overheid centraal zal staan.

Binnen het thema ‘Bedreigde planten- en diersoorten’ is afgelopen boekjaar de focus gelegd op veldresultaten en daarom worden er geen resultaten op het gebied van beleid en bedrijf genoemd. Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan de volgende aansprekende veldresultaten: 1. Ruim tien jaar geleden verdwenen de laatste Indische neushoorns uit het Noord-Indiase Manas Nationaal Park. Geholpen door het Indiase Wereld Natuur Fonds, werd de neushoorn in april 2008 geherintroduceerd in dit natuurgebied aan de voet van de Himalaya. De operatie betreft de verplaatsing van twee mannetjes, die binnen afzienbare tijd gezelschap krijgen van twee vrouwtjes. Naast het bieden van bescherming werd de noodzaak om neushoorns in nieuwe gebieden uit te zetten om nieuwe populaties te stichten geïllustreerd door een opleving van illegale jacht op het dier in de twee belangrijkste populaties, Kaziranga Nationaal Park (India) en Chitwan Nationaal Park (Nepal). 2. Een duw in de goede richting voor de bescherming van de bedreigde Siberische tijger: de Russische regering heeft in december 2007 een nieuw nationaal park in het verre oosten 10

Een ambassadeurssoort is een diersoort die als ambassadeur voor een geheel ecosysteem kan worden gezien. Door deze ene bedreigde soort en zijn leefgebied te beschermen, worden een hele reeks van dieren en planten beschermd die afhankelijk zijn van datzelfde ecosysteem. 11 CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna. Een internationaal verdrag waarin is vastgelegd welke planten en dieren niet, of alleen onder zeer strenge voorwaarden, mogen worden verhandeld.


van het land opgericht, het derde nieuwe park in de regio in één jaar tijd. Tweederde van het nieuwe park, dat 429.000 hectare telt (ongeveer drie keer de provincie Utrecht), valt samen met het leefgebied van de tijger. Tegelijkertijd dient het park als een corridor voor de rest van de populatie elders in de regio. Het vormt zo een link in het Tijger Econet van beschermde gebieden waaraan WWF werkt. Er zijn nog zo’n 450 Siberische tijgers in het wild. 3. De Spaanse autoriteiten maakten in oktober 2007 bekend dat onderzoekers een nieuwe populatie lynxen hadden ontdekt in het midden van Spanje. De groep zou ongeveer 15 dieren tellen. Vóór deze ontdekking schatte men het aantal volwassen Iberische lynxen op 110 dieren in twee gebieden in Zuid-Spanje. Het onderzoek was verricht mede met geld uit het INNO-fonds12 van WNF. In projectgebied Siërra de Moreno gaat het goed met de soort en lijkt er een lichte groei te zijn. Ook het fokken van lynxen in gevangenschap verliep afgelopen jaar goed. Naar verwachting kunnen binnen 2-3 jaar nieuwe populaties worden gesticht in twee reservaten die geschikt zijn. De overheid staat ook op het punt om meer fokstations te openen en er worden nu ook in Portugal initiatieven genomen om de Iberische lynx terug te brengen. 4. Begin november 2007 zijn 11 zwarte neushoorns vrijgelaten in het Somkhanda Wildpark in Kwazulu Natal (Zuid-Afrika). Somkhanda is het eerste reservaat dat in handen is van en gerund wordt door een zwarte gemeenschap, de Gumbi’s. Een historische gebeurtenis omdat voor het eerst een zwarte gemeenschap zijn grond inricht voor natuurbescherming. De leiders zien er een nieuwe moderne bron van inkomsten in (toerisme, verkoop van jonge dieren aan andere parken) en hebben in een proces van twee jaar hun stamleden daarvan overtuigd. WWF en Kwazulu Natal Wildlife hebben ondertussen gezorgd voor neushoorns en training aan de Gumbi's hoe een reservaat te leiden en de dieren te beschermen. Recent werd bekend dat de economische waarde van het Somkhanda Game Reserve is gestegen van 90 miljoen rand in 2005 naar 257 miljoen rand in 2008. Inmiddels zijn in totaal 10 neushoornkalveren geboren in de projectgebieden van het zwarte neushoornproject in Kwazulu Natal; in vier jaar tijd zijn nu 67 zwarte neushoorns verhuisd naar nieuwe reservaten, het areaal nam toe met ruim 98.000 hectaren. 5. In het Zambiaanse deel van het grensoverschrijdend natuurpark KAZA, is door Peace Parks en WWF voortvarend gewerkt aan de ontwikkeling van de olifantencorridor tussen Botswana, Namibië en Zambia. Resultaat is een integraal ontwikkelingsplan voor het gebied waarin de corridor moet komen. Dit gebeurde in zeer nauwe samenwerking met de lokale autoriteiten, zowel de traditionele leiders als de overheid. In juni 2007 werd het plan aangeboden aan de Koning van Barotseland (de Litunga), lokale chiefs en de minister van Economische Zaken in Zambia. Het is zeer goed ontvangen, juist vanwege de betrokkenheid van de lokale bevolking, die haar eigen olifantencorridors heeft vormgegeven. Komend jaar al zullen de eerste projecten ter realisatie van deze corridor starten. 6. Het Wereld Natuur Fonds kwam in september in actie om de onmiddellijke bedreiging van de laatste berggorilla’s in Congo te verminderen. De actie werd in twee dagen tijd opgezet om geld te verwerven voor de verstrekking van brandhout aan vluchtelingen die het Virunga-park en de daarin levende berggorilla’s met hun brandhoutbehoefte bedreigden. De actie bracht 53.000 euro op en veel publiciteit. In hetzelfde gebied werd in november het planten van de tienmiljoenste boom door Wereld Natuur Fonds in twintig jaar gevierd. De

12

De INNO-gelden (Internationale Natuurbescherming Nederlandse Organisaties) hebben als doel kleinschalige initiatieven van Nederlandse non-profit organisaties (incl. Nederlandse Antillen en Suriname) en initiatieven die een internationaal natuurbeschermingsbelang dienen te ondersteunen met een subsidie van maximaal 10.000 euro. - 16 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

aangeplante bossen leveren het hoogst noodzakelijk brand- en timmerhout voor de enorme aantallen mensen die er wonen.

Een speciale vermelding verdient de aardbeving in China die het reuzenpandaprogramma dit jaar overschaduwde. Het epicentrum lag midden in het pandaleefgebied. Tenminste 69.000 mensen hebben het niet overleefd en vijf miljoen mensen zijn dakloos geworden. In het WWF-team zijn geen doden gevallen maar vele partnerorganisaties en hun gezinnen hebben wel verliezen geleden. 49 pandareservaten hebben schade geleden, evenals 86 van de 110 WWF-projecten die in deze regio werden uitgevoerd. WWF heeft een actieve rol in het inventariseren van de schade en in de wederopbouw van de natuurbescherming. Ook heeft WWF een rol in het voorkomen van roofbouw op de natuur bij de wederopbouw van de dorpen en steden. De opbrengst van het Yangtze-Gala, georganiseerd in juni in Rotterdam, is in zijn geheel gereserveerd voor de wederopbouw. Plannen WNF boekjaar 08/09 Nadat per 1 maart 2008 de nieuwe clusterstructuur van kracht is geworden bij de afdeling Natuurbescherming, is het thema Bedreigde planten- en diersoorten ingelijfd in het nieuwe cluster ‘Beschermde Gebieden en Soorten’. Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal prioriteiten gesteld op het werkterrein ‘Beschermde gebieden en diersoorten’ waaronder:

1. Het versterken van initiatieven om netwerken van beschermde gebieden vorm te geven en effectief te beheren. Als voorbeeld geldt de oprichting van grensoverschrijdende natuurgebieden in Kavango-Zambezi en in Malawi-Zambia, die formeel in 2011 bij verdrag door de deelnemende landen zijn beslag moeten krijgen. 2. De ondersteuning van het formuleren en het uitvoeren van actieplannen voor specifieke bedreigde diersoorten in het veld voor een aantal prioriteitssoorten (mensapen, berggorilla, Aziatische en Afrikaanse neushoorns en olifanten, Iberische lynx, ijsbeer, walvis), waar mogelijk in samenhang met een netwerk van beschermde gebieden (op grote schaal). 3. De ontwikkeling van een strategie voor de bescherming van mensapen voor het Wereld Natuur Fonds, als basis voor de campagne voor Mensapen die het Wereld Natuur Fonds in 2009 zal voeren. 4. Steunen van en/of bijdrage aan initiatieven op het gebied van handel in bedreigde dieren plantensoorten om de overexploitatie van wilde dieren- en plantensoorten te voorkomen en reduceren door de promotie van duurzame handel, samen met TRAFFIC13. Klimaat Een gezond, evenwichtig klimaat is essentieel om het leven van mens, dier en natuur op onze planeet in balans te houden. Het Klimaatprogramma van WNF wordt geleid door beleidsdoelen op het gebied van adaptatie (het aanpassen aan de impact van klimaatverandering) en mitigatie (het voorkomen van klimaatverandering). Het beïnvloeden van het publieke debat als katalysator voor verandering en beleidsbeïnvloeding is van groot belang om de programmadoelen te realiseren. Naast het beïnvloeden van overheidsbeleid speelt het bedrijfsleven een belangrijke rol in het klimaatwerk van WNF. De partnerschappen met een aantal voortrekkers uit het Nederlandse

13

TRAFFIC: Het netwerk dat toezicht houdt op handel in bedreigde dieren plansoorten en ervoor zorgt dat deze handel geen bedreiging vormt voor het in stand houden van de natuur.


bedrijfsleven spelen een belangrijke rol zowel richting overheid als publiek. Het klimaatprogramma van WNF is qua veldresultaat nauw verbonden met het Arctic Network Initiative. Uiteindelijk wil het Wereld Natuur Fonds bereiken dat in 2020 effectieve internationale afspraken zijn gemaakt en maatregelen zijn genomen om klimaatverandering tegen te gaan, zodanig dat de opwarming van de aarde niet het voor mens en natuur gevaarlijke niveau van meer dan 2 graden Celcius overstijgt. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende doelstellingen van het Global Programme van WWF International. •

•

•

•

Bedrijven verminderen CO2-uitstoot en steunen ons werk gericht op overheidsbeslissingen. Het Wereld Natuur Fonds doet dit via directe partnerschappen met bedrijven waarin gewerkt wordt aan reduceren van CO2 en klimaatvriendelijke oplossingen. Maar ook breed proberen we het Nederlandse bedrijfsleven bewust te maken van klimaatvriendelijk ondernemen (bijvoorbeeld compenseren via Gold Standard), reduceren van CO2 -uitstoot en (via persberichten, rapporten etcetera) in te zetten voor lobby. Tenminste één grote investeerder in de energiesector verklaart publiekelijk de investeringen in kolen om te buigen naar duurzame energie en neemt geloofwaardige stappen om dit te doen. Internationale afspraken gebaseerd op het Kyoto Protocol worden op papier vastgelegd in 2007, consistent met ons doel dat de gemiddelde temperatuur deze eeuw niet meer dan 2 graden Celsius per eeuw mag stijgen. Bewustwording op grote schaal onder publieke en politieke doelgroepen over de noodzaak van adaptatie aan en mitigatie van veranderingen als gevolg van klimaatveranderingen, inclusief die van het ontwerp en beheer van natuurgebieden.

In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Met steun van vijf toonaangevende bedrijven (Rabobank, Nederlandse Spoorwegen, Eneco, Essent en Econern) zette het Wereld Natuur Fonds de noodzaak en kansen voor windenergie op de Noordzee hoog op de publieke en politieke agenda. Dit alles in het kader van de Noordpoolcampagne die in Nederland breed aandacht vroeg voor de Noordpool en klimaatverandering. WNF zocht actief de publiciteit om haar boodschap kracht bij te zetten, en met succes. In juni reageerden de drie ministers en de staatssecretaris van de vier verantwoordelijke ministeries in een gezamenlijk opiniestuk met instemming op het Wereld Natuur Fonds. Ze beloofden vaart te maken en de adviezen deels over te nemen. Het Wereld Natuur Fonds zat – zowel op eigen initiatief als op uitnodiging – verschillende malen aan tafel met betrokken ministers, Kamerleden en beleidsmakers van ministeries om mee te denken en haar visie te geven over het ontwikkelen van windenergie op de Noordzee. Het Wereld Natuur Fonds ontwikkelde samen met Stichting de Noordzee een Kansenkaart voor Frisse Zeewind met locaties voor windparken waar de impact op het marine leven minimaal is. De kaart werd in naam gesteund door zes andere natuur- en milieuorganisaties en positief onthaald in de Tweede Kamer en de media. 2. Resultaten met bedrijvenpartners: - Essent besloot, tot tevredenheid van het Wereld Natuur Fonds, om de voorgenomen vervangingsinvestering in een conventionele kolencentrale op te schorten. Momenteel wordt de economische haalbaarheid onderzocht van een hybride centrale met toepassing van vergassingstechnologie en afvang en opslag van CO2.


Het energiebedrijf toonde zich een actief partner in het Wind-op-Zee initiatief en lanceerde een veelbelovende doorbraak in elektrisch rijden. -

Onderdeel van de klimaatstrategie voor bedrijven is het compenseren van hun CO2uitstoot. Het Wereld Natuur Fonds vraagt van de bedrijvenpartners dat zij hiervoor de standaard gebruiken met de strengste voorwaarden, de Gold Standard. Gold Standard gecertificeerde projecten investeren niet in boomaanplant (welk slechts leidt tot een tijdelijke oplossing voor CO2 opname uit de atmosfeer), maar in duurzame energieprojecten in ontwikkelingslanden. Om de beschikbaarheid van dergelijke projecten te vergroten, zijn afspraken gemaakt met een aantal ontwikkelingsorganisaties (ICCO, HIVOS, KIT) om grootschalige programma’s te ontwikkelen van Gold Standard energieprojecten in ontwikkelingslanden. Ook zijn er workshops georganiseerd voor de bedrijvenpartners over Gold Standard.

-

Rabobank ontwikkelt samen met het Wereld Natuur Fonds een klimaatstrategie, als eerste in de financiële sector. Dit werk wordt nu al erkend door de sectorgenoten van de bank: Rabobank won afgelopen boekjaar de prijs van de Financial Times voor één van de meest duurzame banken in de wereld.

-

Kern van de overeenkomst met KLM is dat KLM best in class blijft in de luchtvaartindustrie op het gebied van CO2 reductie. Bovendien heeft KLM zich verplicht om per passagier de resterende toename van CO2-uitstoot veroorzaakt door de groei van het luchtvaartverkeer van de maatschappij te compenseren.

-

Met elektro-retailer BCC hebben we doelstellingen afgesproken om de verkoop van zeer energiezuinige apparaten te stimuleren. Door de voortschrijding van de energiezuinige techniek kunnen de criteria al weer naar boven bij worden gesteld.

3. Tijdens de VN-Klimaatconferentie in Bali vroeg het Wereld Natuur Fonds in nauwe samenwerking met het internationale WWF netwerk succesvol aandacht voor bindende afspraken voor CO2-reductie voor geïndustrialiseerde landen. Dit als vervolg op het Kyotoprotocol, dat in 2012 afloopt. Vertrouwen tussen de rijke en arme landen is hierbij cruciaal. Het internationale netwerk van WWF bracht partijen bij elkaar en vervulde een brugfunctie om bij te dragen. De Bali-conferentie resulteerde in een actieplan waarin rijke en arme landen (inclusief de Verenigde Staten) zich committeren om te werken aan nieuwe internationale afspraken. Het echte werk moet echter nog gedaan worden. Uiteindelijk zal de klimaatconferentie in Kopenhagen, december 2009, beslissend zijn. Het Wereld Natuur Fonds heeft het afgelopen jaar internationaal bijgedragen aan het behalen van de volgende aansprekende veldresultaten: 4. In het kader van het Noordpoolprogramma worden voor de periode 2008-2010 de volgende doelen nagestreefd: - Door overheden, bedrijven en het publiek te bewegen de uitstoot van broeikasgassen aanzienlijk te verminderen, wil WWF klimaatverandering tegengaan, zodat het opwarmen van de Noordpool wordt vertraagd en de meest desastreuze gevolgen worden voorkomen. - WWF wil voorkomen dat de aarde gevaarlijk opwarmt, de ijslagen smelten en het gevaarlijke methaangas vrijkomt. - WWF wil bereiken dat kwetsbare, waardevolle gebieden op de Noordpool zijn beschermd tegen directe bedreigingen, zoals olie- en gaswinning, ijsberen- en walvisjacht en visserij. - Met een goed beheer van het Noordpoolgebied wil WWF bereiken dat het robuust en veerkrachtig genoeg is om de effecten van klimaatverandering op te vangen.


5. Dat de omstandigheden in het Noordpoolgebied drastisch en in hoog tempo aan het veranderen zijn werd in september 2007 duidelijk toen bekend werd dat de omvang van het zomer zee-ijs nog nooit eerder zo klein geweest was. Dit heeft directe gevolgen voor ijsafhankelijke soorten als de ijsbeer. In mei en juni 2008 werden exemplaren ver buiten hun natuurlijke leefgebied gesignaleerd in Canada en IJsland - vermoedelijk vanwege een gebrek aan voedsel. Het is te verwachten dat dit soort calamiteiten zich vaker zullen gaan voordoen. 6. In januari 2008 bracht WWF een rapport uit dat wijst op de gevaren van olie- en gaswinning in het Noordpoolgebied. In april publiceerde WWF een update van het Arctic Climate Impact Assesment rapport (van de Arctic Council) uit 2005. Dit rapport liet nog eens zien dat het poolgebied nog sneller opwarmt dan werd gedacht en dat de lokale en mondiale gevolgen dramatischer zijn dan eerder werd aangenomen. Steeds algemener wordt aanvaard dat de klimaatmodellen waarmee de Verenigde Naties werkt (onder andere tijdens onderhandelingen in verband met het Kyoto protocol) een te rooskleurig beeld laten zien. 7. In mei 2008 verwelkomde het Wereld Natuur Fonds het besluit van de Amerikaanse overheid om de ijsbeer officieel tot bedreigde soort te verklaren. WWF heeft hier intensief voor gelobbyd. 8. In juni 2008 hebben 18 jongeren uit negen landen op uitnodiging van WWF een reis rond Svalbard gemaakt; de Voyage for the Future. Zij gebruiken hun ervaringen om overheden te bewegen om tot drastische maatregelen te komen om de uitstoot van broeikasgas terug te dringen.

Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds de volgende prioriteiten gesteld: 1. Een Klimaatvriendelijke financiële sector. Doelstelling: In 2011 hebben drie bedrijven (een bank, een pensioenfonds en een verzekeraar) uit de financiële sector Climate Saver14 (of vergelijkbare) overeenkomsten met het Wereld Natuur Fonds gesloten waardoor ze een voorbeeldfunctie binnen de sector innemen. 2. Klimaatvriendelijke ontwikkelingsprojecten. Doelstelling: In 2011 biedt een stedelijk en ruraal programma van Goldstandardgecertificeerde15 ontwikkelingsprojecten voldoende voorbeelden en mogelijkheden voor compensatieprojecten door bedrijfspartners van het Wereld Natuur Fonds. 3. Effectief Internationaal klimaatbeleid. Doelstelling: In 2012 is er een vervolg op het Kyoto Protocol afgesproken met internationale afspraken voor het reduceren van CO2 en het tegengaan van klimaatverandering. In het bijzonder moet er gewerkt worden aan een mechanisme om investeringen en financiële stromen te verschuiven van klimaatschadelijke naar klimaatvriendelijke ontwikkeling.

14

In een Climate Saver-overeenkomst worden concrete reductiedoelstellingen en andere maatregelen opgenomen die bijdragen aan het verkleinen van de "klimaatvoetafdruk" van een bedrijf. 15 Een Gold Standard project ontwikkelt duurzame energieoplossingen in ontwikkelingslanden. - 20 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

3.3 Overkoepelende thema’s Naast de onverminderde inzet op de natuurbeschermingsthema’s Bossen, Zoetwater, Klimaat, Bedreigde planten diersoorten en Oceanen en kusten zijn er drie overstijgende thema’s waar het Wereld Natuur Fonds zich extra op gaat toeleggen om de effectiviteit van natuurbescherming verder te vergroten: Natuur & Armoede, Duurzame Financieringsmechanismen en Ecologische Voetafdruk. Het afgelopen boekjaar zijn er flinke stappen gezet op de thema’s Natuur & Armoede en Duurzame Financieringsmechanismen. Beide thema’s zijn ook voor de lange termijn aan de speerpunten van beleid van het Wereld Natuur Fonds toegevoegd. Dit geldt eveneens voor de Ecologische Voetafdruk als overkoepelend thema waarop vanaf het komend boekjaar zeer nadrukkelijk wordt ingezet. Natuur & Armoede In bijna alle veldprogramma’s is het verbeteren van de levensomstandigheden van de lokale bevolking in relatie tot natuurbescherming een centraal thema. Projecten in Afrika, Zuid-Amerika en Azië dragen zowel direct als indirect bij aan armoedebestrijding en de verbetering van levensomstandigheden en voedselzekerheid van de lokale bevolking. Immers, in veel van deze projecten is duurzame natuurbescherming niet mogelijk zonder dat de lokale bevolking daar ook baat bij heeft. Het in 2007 gestarte programma van het Wereld Natuur Fonds op het thema Natuur & Armoede heet ‘Linking Futures’. Het doel van dit programma is om nationale, regionale en lokale organisaties in 3 landen in Afrika, te weten Mozambique, Kenia en Kameroen, te versterken. Op deze manier kunnen zij actief Natuur & Armoede programma’s promoten die gericht zijn op het ontwikkelen van mechanismen voor bescherming van ecosystemen en het verbeteren van de levensomstandigheden van de lokale bevolking. In de opstart fase van het programma zijn strategische partnerschappen aangegaan in de drie betrokken landen met lokale en internationale organisaties, overheden op het gebied van water, milieu en bosbeheer en bedrijven. Met bovenstaande ontwikkelingspartners zijn strategische visies en interventies nader uitgewerkt en eind 2007 is het programma werkelijk van start gegaan. Dit heeft geresulteerd in een reeks van activiteiten met lokale gemeenschappen ter verbetering van hun economische positie, beleidsbeïnvloeding, campagnes en training en ondersteuning van lokale organisaties. Structuur en beleid De boodschap van het thema Natuur & Armoede is al langer een onderdeel van het werk dat het Wereld Natuur Fonds doet. Om nog slagvaardiger te zijn op dit gebied, heeft het WNF een nieuwe structuur en een nieuw beleid ingevoerd. Door het vormen van een aparte afdeling Natuur & Armoede kan hier systematischer aandacht aan worden besteed, met als doel de bijdrage te vergroten van natuurbescherming aan armoedebestrijding en vice versa. Specifiek beleid en instrumenten zijn in ontwikkeling om dit gedachtegoed uit te dragen. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende doelstellingen: •

•

•

Capaciteitsontwikkeling (vaardigheden, kennis en middelen) en bewustwording creëren bij lokale partijen in het veld en het Wereld Natuur Fonds intern over de (indirecte) bijdrage die natuurbescherming kan leveren aan armoede bestrijding en vice versa; Via het Natuur & Armoede programma ‘Linking Futures’ werkt het Wereld Natuur Fonds met lokale gemeenschappen aan duurzaam beheer en gebruik van bossen en zoetwater. Beïnvloeding Nederlandse overheid voor agenderen Natuur & Armoede.


Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan het behalen van de volgende resultaten in het veld: 1. In Kameroen en Mozambique zijn inkomengenererende activiteiten opgezet en gestart, zoals ecotoerisme en lokaal bosbeheer. Ook worden marktmogelijkheden voor bosproducten onderzocht met als doel de lokale gemeenschappen economisch te verzelfstandigen en het beheer en gebruik van natuurlijke hulpbronnen te verduurzamen. 2. Beleidsbeïnvloeding van de watersector in Mozambique voor a) duurzaam beheer van dammen met als uitgangspunt de harmonie tussen mens (techniek) en natuur en b) natuurlijk verloop van rivieren om zo het ecosysteem te behouden en te voorkomen dat natuurgebieden worden verwoest. Dit doet het Wereld Natuur Fonds door mee te bewegen met de natuur: natuur waar het kan, techniek waar het moet. 3. Water- en dambeheerders in Mozambique staan open voor duurzaam dambeheer en in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds, andere natuurbeschermingsorganisaties en nationale organisaties wordt gewerkt aan een geïntegreerde beheersvisie voor de gehele Zambezi. 4. Het Wereld Natuur Fonds is een vaste gesprekspartner voor het ministerie van Buitenlandse Zaken voor advies over de rol die natuurbescherming kan en zou moeten spelen in armoedebestrijdingprogramma’s, willen de oplossingen van duurzame aard zijn. 5. Herbebossing voor en met lokale boeren in Kenia en Mozambique. Dit draagt bij tot het in stand houden van natuurgebieden waar wilde dieren leven, zoals de olifant en het nijlpaard. 6. In het kader van kennisontwikkeling en kennisuitwisseling is een samenwerking opgezet met IVM/VU16 voor het doen van onderzoek en analyses op het gebied van natuurbescherming via armoedebestrijding en vice versa. Instrumenten worden ontwikkeld om de armoedevraagstukken gerelateerd aan beheer en gebruik van natuurlijke hulpbronnen duurzaam aan te pakken. 7. Met behulp van materiaal ontwikkeld door specialisten van IVM/VU over Natuur & Armoede heeft het Wereld Natuur Fonds een workshop in Tanzania georganiseerd voor 35 ervaren vertegenwoordigers van tien WWF-veldprogramma’s. Dit heeft geresulteerd in verbetering van oplossingsmogelijkheden om armoede te bestrijden en tegelijkertijd duurzaam beheer en gebruik van natuurlijke bronnen als water en bossen op lange termijn na te streven. 8. Door het Wereld Natuur Fonds is een systeem ontwikkeld om de capaciteitsopbouw van WWF en partners in het veld te monitoren en het uitwisselen van kennis te vergroten. Hiermee wordt de effectiviteit van onze gezamenlijke inzet versterkt. 9. Voor het programma in Kenia en Mozambique wordt in samenwerking met de Universiteit van Twente het concept van Virtueel Water concreet uitgewerkt. Virtueel Water is het water dat in de keten wordt gebruikt, maar niet direct in het product is terug te vinden. Denk hierbij aan het verbouwen van bloemen (Kenia) en suiker (Mozambique). Deze dorstige gewassen hebben enorme hoeveelheden water nodig om te groeien en concurreren met lokale watergebruikers. Water is ook nodig voor onder andere de biodiversiteit in wetlanden en drinkwater- en sanitairvoorzieningen voor de lokale bevolking.

16

IVM/VU: Instituut voor Milieu Vraagstukken van de Vrije Universiteit Amsterdam - 22 -


Duurzame Financieringsmechanismen PES, Payment for Ecosystem Services, is een programma van het WNF waarbij financieringsmechanismen worden ontwikkeld, waarin bovenstrooms lokale gemeenschappen (veelal armere boeren) betaald worden voor duurzaam bosbeheer door partijen benedenstrooms (private sector en lokale overheden), die baat hebben bij deze diensten. Deze diensten leiden tot een verbetering van waterkwantiteit en –kwaliteit en een vermindering van de erosie. Met als uiteindelijk doel het behoud van het ecosysteem van bossen en zoetwater zodat de ecosysteemdiensten behouden zullen blijven. Het WNF werkt in dit programma samen met CARE, de grootste ontwikkelingsorganisatie ter wereld. Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan de volgende resultaten in het veld: 1. In Peru, Guatemala, Tanzania, Kenia en Indonesië zijn in het kader van het PESprogramma bedrijfsplannen ontwikkeld; kopers en verkopers van de diensten in het ecosysteem zijn geïdentificeerd op basis van kosten-baten analyses. 2. Naast lokale overheden hebben ook grote private partijen zich gecommitteerd aan het PESprogramma zoals Coca-Cola. Deze committent heeft zich vertaald in een vrijwillige bijdrage aan de verdere ontwikkeling van het programma van bijna vier miljoen Euro. 3. Meer dan 5.000 lokale families zijn direct betrokken en zullen profiteren van het PESprogramma als het volledig operationeel is. 4. De eerste fase van het project dat begin 2008 is afgerond, heeft de methodologie voor het PES-programma gedocumenteerd zodat dit nu ook voor anderen beschikbaar is om toe te passen. 5. Dit jaar hebben de Nederlandse en Deense overheid hun interesse in het programma bekrachtigd door voor de komende 4 jaar financiering beschikbaar te stellen om het financieringssysteem operationeel te maken. Ecologische Voetafdruk 2008 Tweejaarlijks publiceert WWF-International het Living Planet Report. In dit rapport wordt informatie gegeven over de gezondheidstoestand van de aarde. Hiervoor maakt het WNF gebruik van twee indices. Aan de hand van de Living Planet index, wordt er inzicht gegeven in hoe het is gesteld met de soortenrijkdom van de planeet. Door middel van tweede index, de ecologische voetafdruk, kun je inzicht krijgen in hoeveel ruimte er nodig is voor ieders persoonlijke levensstijl. Ieder mens gebruikt een stukje aarde door te wonen, reizen, eten, door de apparaten te gebruiken, spullen te kopen, afval te produceren etcetera. Dit noemt het Wereld Natuur Fonds de Ecologische Voetafdruk. Als iedere wereldburger zou leven als een Nederlander dan zouden we niet één maar drie aardbollen nodig hebben. Het Wereld Natuur Fonds wil meer aandacht besteden aan hoe iedereen, van consument tot overheid, een bijdrage kan leveren aan het behoud van de aarde. Om die keuzes voor iedereen inzichtelijk te maken is het Wereld Natuur Fonds vorig jaar gestart met een programma op het gebied van voetafdruk. Het afgelopen jaar heeft in teken gestaan van het verwerven van kennis en het opbouwen van een netwerk. Er zijn twee rapporten gepubliceerd met Nederlandse ondersteuning: - Report on ecological footprint in China (ecologische voetafdruk in China); kern van dit rapport is dat de voetafdruk van China nog laag is, maar door de groei van de Chinese economie neemt de voetafdruk van China snel toe. China staat voor de uitdaging economische groei te combineren met duurzaamheid. - Africa: ecological footprint and well-being (Afrika: ecologische voetafdruk en welzijn). Dit rapport laat zien dat hoewel de individuele voetprint van een gemiddelde Afrikaan heel laag - 23 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

is, Afrikaanse landen toch vaak een hoge voetafdruk hebben en meer gebruiken dat het land zelf produceert. Dit komt vooral door de hoge - en nog steeds stijgende bevolkingsaantallen in veel Afrikaanse landen. Het komende jaar komt er een consumentenpagina op de website van het Wereld Natuur Fonds, waarop iedereen zijn persoonlijke voetafdruk kan berekenen. We gaan samenwerken met bedrijven om manieren te vinden om hun voetafdruk te verlagen en we komen uit met een eerste Nederlandse editie van het Living Planet report. Deze Nederlandse editie is gekoppeld aan internationale editie die in het najaar van 2008 verschijnt. 3.4 Bestedingen aan natuurbescherming buitenland In het boekjaar 2007/2008 is door het Wereld Natuur Fonds een bedrag van € 38,2 miljoen besteed aan natuurbescherming in het buitenland in overeenstemming met de hiervoor beschreven natuurbeschermingsprogramma’s en doelstellingen. Dit is € 1,5 miljoen meer dan in het vorig boekjaar. In diagram 1 is weergegeven hoe deze bestedingen aan natuurbescherming in het buitenland over de internationale natuurbeschermingsprogramma’s zijn verdeeld in het boekjaar 2007/2008.

Diagram 1: Buitenlandse bestedingen naar programma 2007/2008

Oceanen en kusten 16%

Overig 10%

Zoetwater 17%

Bossen 23%

Klimaat 12% Bedreigde planten diersoorten 22%

Voor het boekjaar 2008/2009 is een bedrag van € 40,6 miljoen begroot voor bestedingen aan natuurbescherming buitenland. 3.5 Verslaglegging natuurbescherming Nederland Een belangrijke ontwikkeling in bij de afdeling Natuurbescherming is het formuleren van een Nederlandse natuurbeschermingscomponent. Op de thema’s Oceanen & Kusten, Voetafdruk, Klimaat en Waterrijke Natuurgebieden krijgt het WNF de komende 3 jaar ook in Nederland voet aan de grond. Het meest uitgesproken is dit in het cluster Zoetwater, dat een actieve rol heeft gespeeld in het tot stand brengen van een advies aan de commissie Veerman over de toekomst van de Nederlandse delta. Daarnaast zijn een aantal andere initiatieven opgestart die samen een Nederlandse zoetwater agenda vormen. Met de actieve rol die WNF speelt in het internationale


waterdebat is het vanzelfsprekend dat we in ons land kunnen refereren aan concrete voorbeelden van goed water, rivier en kust beheer. 3.6 Bestedingen aan natuurbescherming Nederland In het boekjaar 2007/2008 is een bedrag van € 0,3 miljoen besteed aan natuurbescherming in Nederland. Dit is evenveel als in het vorige boekjaar. Het is het beleid van het Wereld Natuur Fonds om zich wereldwijd te concentreren op behoud, bescherming en waar mogelijk herstel van de meest ecologische gebieden met een hoge of unieke soortenrijkdom. De directe bestedingen aan natuurbeschermingsprojecten in Nederland zal om die redenen naar verhouding beperkt blijven en alleen daar plaatsvinden waar geëxperimenteerd kan worden met nieuwe aanpakken en doorbraken, die ook ‘exporteerbaar’ zijn. 3.7 Achterban en voorlichting & educatie Het WNF had in het Boekjaar 2007/2008 (peildatum: 30 juni 2008) een achterban van 927.000 donateurs, van wie 95.000 WNF-Rangers en 24.000 WNF-Bamboekidsz. Het aantal donateurs is licht gedaald (minder dan 1%), waar tegen over staat dat de achterban van het WNF 13.5% meer aan de organisatie heeft gedoneerd voor het internationale natuurbeschermingswerk. Het Wereld Natuur Fonds zet voorlichting en educatie in om bij het Nederlandse publiek, onze achterban, de overheid en het bedrijfsleven de bewustwording te vergroten over de pracht van de natuur, het belang van natuurbehoud én over de mogelijkheden die deze groepen hebben om ook zelf een bijdrage te leveren. We streven er daarbij naar kinderen en volwassenen niet alleen met het hoofd, maar ook met het hart te betrekken bij de natuur en de bescherming daarvan. Op deze manier verwerven we het maatschappelijke draagvlak dat we nodig hebben om de natuur wereldwijd te kunnen blijven beschermen. Het voeren van campagnes vormt daarin een belangrijk onderdeel. Leven in Zee-campagne (deel 2) De eerste Leven in Zee-campagne is in 2006 succesvol afgerond. Dit eerste deel vroeg om een vervolg. Afgesproken is om in te zetten op een meerjarenstrategie zodat het Wereld Natuur Fonds daadwerkelijk druk kan blijven uitoefenen en stappen kan zetten richting een duurzame vissector. Door wederom het publiek bij het onderwerp te betrekken blijft er druk op de visserijsector, overheid en het bedrijfsleven en is de kans om daadwerkelijke stappen te zetten richting een duurzame visserij het grootst. En met succes: er is een driejarig samenwerkingscontract met Albert Heijn tot stand gekomen en de supermarktketen heeft zijn aanbod aan duurzame vis fors uitgebreid. Ook bij overige supermarktketens, visdetaillisten en restaurants is de aandacht voor duurzame vis toegenomen. Een greep uit de resultaten: inmiddels zijn 46 Visgilde-winkels MSC gecertificeerd; zij promoten zichtbaar het MSC-keurmerk voor duurzame vis. Partner Center Parcs heeft in al haar restaurants vis uit de rode kolom van de viswijzer (‘liever niet eten’) van het menu gehaald. Tenslotte: het gebruik van de VISwijzer is aanzienlijk toegenomen, met name onder 18-24 jarigen. Binnen het internationale WWF-Netwerk wordt deze campagne als een voorbeeld gezien en de campagne heeft inmiddels al tien andere kantoren gestimuleerd om het onderwerp op eenzelfde wijze op te pakken. Noordpoolcampagne Klimaatverandering staat anno 2007/2008 zowel in Nederland als internationaal hoog op de agenda van publiek, bedrijven, overheden en politiek. De urgentie van het klimaatprobleem wordt wereldwijd erkend en sceptici vormen een steeds kleinere minderheidsgroep in de wetenschap die de rol van de mens in de opwarming van de aarde heeft aangetoond. Dit alles lijdt tot een stroom aan maatregelen om CO2-uitstoot terug te dringen, maar het ambitieniveau ligt volgens het Wereld Natuur Fonds op wereldschaal nog te laag. Tot en met september 2008 voert het Wereld Natuur Fonds daarom in Nederland campagne, om de Noordpool onder de aandacht te brengen. Doel is om de Nederlandse overheid te vragen haast te maken met de grootschalige productie van 6.000 megawatt aan windenergie op de Noordzee. Het publiek en het bedrijfsleven worden volop betrokken bij het ondersteunen van de actie en de oproep van het Wereld Natuur Fonds kracht bij te zetten. Jong en oud zetten zich in: door heel Nederland worden ‘witte acties’ georganiseerd. De - 25 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

foto’s van deze actie zijn door het Wereld Natuur Fonds gebruikt om op 18 augustus 2008 te presenteren aan minister president Balkenende. Wonderen Naast de themacampagnes ontstond de behoefte om te starten met een nieuwe imagocampagne voor het Wereld Natuur Fonds. ‘De wonderen zijn de wereld nog niet uit’ is een concept dat gedurende minimaal twee jaar uitgebouwd gaat worden. Ondersteund met mooie muziek van Queen toont de commercial prachtige natuurbeelden, die wij zien als Wereld Natuur Wonderen. Deze wonderen moeten beschermd worden voor toekomstige generaties. De wonderen zijn de wereld nog niet uit en het Wereld Natuur Fonds doet er alles aan om ze te beschermen. De campagne leent zich uitstekend voor het verhogen van het imago en het werven van nieuwe donateurs. Het concept wordt naast de commercial op meer manieren uitgewerkt: in het najaar van 2008 start bijvoorbeeld een groot internetplatform, dat uiteindelijk moet zorgen voor een toestroom van nieuwe donateurs. Het Wereld Natuur Fonds op school Middelbare school Onder de titel ‘Living Planet’ is er voor middelbare scholieren in het vorig boekjaar lesmateriaal ontwikkeld waarbij het werk van het Wereld Natuur Fonds en alles wat daarmee samenhangt op een aansprekende manier de revue passeert. Het lesmateriaal is live gegaan en er wordt in kaart gebracht of het lesmateriaal aanslaat. Universitair onderwijs en Hogeschool Afgelopen boekjaar hebben we meegewerkt aan communicatieopdrachten voor studenten van vier hogescholen en universiteiten. Studenten zijn over het algemeen erg enthousiast over de opdrachten. Ze worden hierdoor bijvoorbeeld veel bewuster van de klimaat- en voetafdrukproblematiek en van wat zij daar zelf aan kunnen doen. Voor het Wereld Natuur Fonds zijn deze opdrachten ook zinvol. We krijgen feedback van jonge mensen op ons werk en merk. Beroepsonderwijs Afgelopen boekjaar is een begin gemaakt met de inventarisatie of lesmateriaal van het Wereld Natuur Fonds een toegevoegde waarde heeft voor verschillende beroepsopleidingen. Televisie Televisie is voor het Wereld Natuur Fonds belangrijk om de pracht van de natuur en het belang van de bescherming ervan onder de aandacht te brengen en is bij uitstek een medium om het hart van de kijkers te beroeren. Het afgelopen boekjaar is er met de KRO samengewerkt voor het programma Surviving Nature: IJsberen en Inuït, als onderdeel van de Noordpoolcampagne. Verder hebben we kansen aangegrepen die zich aandienden, zoals de Tros TV show met Z.K.H. Prins PieterChristiaan in Honolulu voor de Leven in Zee-campagne en enkele programma’s van de Nationale Postcodeloterij die goede kijkcijfers hebben opgeleverd. De kracht van TV blijkt ook uit het inzetten van commercials: de commercial van de Wonderen-campagne is goed voor de herkenbaarheid van het merk en alle commercials zorgen voor een aantoonbare verhoging van de zichtbaarheid van de organisatie. Ontmoetingsplaatsen Via diverse ontmoetingsplaatsen in het land komt het Wereld Natuur Fonds in direct contact met het Nederlandse publiek. De bezoekers van de betreffende ontmoetingsplek kunnen op deze manier de schoonheid van de natuur ervaren en daarnaast kennis maken met het werk van het Wereld Natuur Fonds. Het afgelopen boekjaar ontmoette het Nederlandse publiek het Wereld Natuur Fonds onder andere op de volgende ontmoetingsplaatsen: PandaDroom PandaDroom is het afgelopen boekjaar opnieuw een geliefde attractie gebleken voor bezoekers van de Efteling. Op innovatieve wijze wordt in PandaDroom gewerkt aan bewustwording over de - 26 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

bedreigingen, waar de natuur wereldwijd aan bloot staat, en aan het belang van natuurbehoud. De bezoekersaantallen blijven stabiel (rond de twee miljoen per jaar) maar door de komst van een nieuwe attractie valt de PandaDroom weg uit de top vijf van meest gewaardeerde attracties. Gezien het vijfjarig bestaan van de attractie is een feestweek georganiseerd, die voor een extra toeloop heeft gezorgd richting Pandadroom. In het komende boekjaar zullen we proberen een nieuwe impuls te geven aan de attractie door onder andere de pre-show (show in de wachtruimte) te vernieuwen. Center Parcs Center Parcs blijkt een waardevolle samenwerkingspartner met het hart op de (groene) plek. De organisatie heeft het afgelopen boekjaar besloten om in al haar restaurants in Nederland, België en Duitsland (totaal 50 restaurants) de rode vis volgens de VISwijzer van het Wereld Natuur Fonds, van de menukaart te schrappen. Daarnaast heeft Center Parcs de WNF-Center Parcs Herfstduik gesponsord en er is toegezegd dit in 2008 weer te doen. Het Leven in Zee-bad in Center Parcs Kempervennen is in november 2007 geopend en heeft kwalitatief gezien een goede waardering van de bezoekers. Gemiddeld bezoeken 12.000 mensen per maand de attractie. De bezoekersaantallen van Center Parcs Heijderbos zijn met 150.000 stabiel gebleven. Omniversum In totaal bezochten in 2007 ruim 333.000 mensen het Omniversum. Deze mensen worden op allerlei manieren in aanraking gebracht met de boodschap van het Wereld Natuur Fonds: in de hal zijn prachtige banieren en informatieborden te vinden en ook op de grote schermen wordt het partnerschap met het Wereld Natuur Fonds kenbaar gemaakt. Goede Doelen Winkel Het Wereld Natuur Fonds neemt een prominente plaats in bij de Goede Doelen Winkel in Den Haag: diverse WNF-spullen zijn hier te koop, maar het is ook mogelijk donateur of jeugdlid worden. Daarnaast vinden er in de winkel diverse winkelacties plaats, gerelateerd aan campagnes van het Wereld Natuur Fonds. Afgelopen boekjaar bezochten 17.000 mensen de winkel. NVD-Dierentuinen De samenwerking tussen het Wereld Natuur Fonds en de NVD-Dierentuinen loopt stroef, nu het Wereld Natuur Fonds heeft besloten geen campagne te voeren voor Europese natuur. Desondanks blijven we zoeken naar mogelijkheden om samen te werken. Zuiderzeemuseum Vanaf december 2007 heeft het Wereld Natuur Fonds meegewerkt aan een Walvistentoonstelling in het Zuiderzeemuseum. Vanaf de opening hebben ruim 120.000 bezoekers de tentoonstelling bezocht. Museum Beeld en Geluid In het nieuwe museum Beeld en Geluid op het Mediapark in Hilversum is het vanaf december 2006 mogelijk een wilde rit door de natuur te maken. Vanuit een bewegende stoel is een spectaculaire natuurfilm te zien die het gevoel geeft alsof men de reis zelf onderneemt. Inmiddels wisten ruim 260.000 bezoekers hun weg te vinden naar de attractie. In juni opende ZOOM Safari, een interactieve familietentoonstelling over natuur en wilde dieren. Als partner heeft ook het Wereld Natuur Fonds een plek. Evenementen Het afgelopen boekjaar is het Wereld Natuur Fonds zichtbaar geweest op diverse evenementen door het hele land. Meest in het oog springende evenementen waren de evenementen in het kader van de Noordpoolcampagne: Het Zandsculpturenfestival (zandsculpturen van pooldieren), de witte Fridaynightskate (meer dan 350 skaters vormden een wit lint door Amsterdam) en het dancefestival Sensation (ruim 2.700 feestgangers gingen op de foto in een ijsblok voor de Noordpool).


Overig Er zijn nog vele andere manieren waarop we via voorlichting en educatie het belang van natuur en natuurbehoud onder de aandacht brengen. Onze persvoorlichters brengen ons werk in het nieuws. Onze nieuw vormgegeven website www.wnf.nl trok het afgelopen boekjaar ruim 800.000 unieke bezoekers en biedt het laatste nieuws, informatie over natuurbeschermingsthema’s, veldprojecten en geboekte resultaten. In het boekjaar zijn naast Tv-commercials ook Tv-programma’s en radio ingezet om ons werk zichtbaar en hoorbaar te maken. De pracht van de natuur, de bedreigingen en de oplossingen zijn te ervaren bij onze ontmoetingsplekken. De vrijwilligersteams17 zijn onvermoeibaar in het organiseren van activiteiten in de regio waarbij ze mensen dicht bij huis informeren over het werk van het Wereld Natuur Fonds. 3.8 Bestedingen aan voorlichting en educatie Het Wereld Natuur Fonds acht voorlichting en educatie van wezenlijk belang voor de bescherming van de natuur. In het boekjaar 2007/2008 werd hier, naast de grote inzet van de vele vrijwilligers, in totaal €11,1 miljoen aan besteed. Ook in het komende boekjaar zal het Wereld Natuur Fonds veel aandacht aan voorlichting en educatie besteden. Hiervoor is een bedrag van € 12,4 miljoen begroot. 3.9 Inkomsten en verwervingskosten Het geld dat de donateurs, WNF-Rangers en bamboeclubleden inbrachten (de opbrengsten van donaties, donateursacties en giften) groeide het afgelopen jaar fors met meer dan € 3 miljoen tot €29,6 miljoen. De WNF-Rangers wisten tijdens een landelijke inzamelingsactie €548.000 bijeen te brengen om de opwarming van de aarde en andere bedreigingen van de ijsbeer te stoppen. Dit geld zal onder meer worden geïnvesteerd in onderzoek naar de invloed van klimaatverandering op de Noordpool. De inkomsten uit nalatenschappen stegen in het afgelopen boekjaar met 1,2 miljoen tot € 7,0 miljoen. Het aantal personen dat zijn vermogen nalaat aan het Wereld Natuur Fonds groeit nog steeds. Nationale Postcode Loterij Het Wereld Natuur Fonds is al meer dan tien jaar beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij (NPL). In het boekjaar 2007/2008 ontvingen wij opnieuw een groot bedrag van de Nationale Postcode Loterij: in totaal € 16,2 miljoen. Dit is € 1,0 miljoen meer dan vorig jaar als gevolg van een toename van zowel de reguliere bijdrage als van de ontvangst van een uitkering van € 0,3 miljoen uit een extra trekking. Het Wereld Natuur Fonds is ook dit jaar de Nationale Postcode Loterij bijzonder erkentelijk voor de enorme bijdrage aan het natuurbeschermingswerk. Grafiek 1 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de baten over de afgelopen 5 jaar. In de grafiek is tevens de begroting van het boekjaar 2008/2009 opgenomen.

17

Lees meer over de vrijwilligers van het Wereld Natuur fonds in het virtuele jaarverslag via www.wnf.nl. - 28 -


Grafiek 1: Ontwikkeling en samenstelling van de baten (in € 1,000) 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 2003/2004

2004/2005

Donaties, giften, bedrijven

2005/2006

2006/2007

Nationale Postcode Loterij

2007/2008

Nalatenschappen

begroting 2008/2009

Overige baten

Het werven van fondsen kost geld. Deze kosten, de zogenaamde verwervingskosten, worden door het Wereld Natuur Fonds zorgvuldig bewaakt. De verwervingskosten in het boekjaar 2007/2008 bedroegen in verhouding tot de baten uit eigen fondsenwerving 13,5%. Het Wereld Natuur Fonds blijft daarmee ruimschoots onder de norm van 25% die het Centraal Bureau Fondsenwerving heeft opgesteld in het kader van het keurmerk voor verantwoorde fondsenwerving. Grafiek 2 geeft een overzicht van de ontwikkeling van het percentage verwervingskosten.

Grafiek 2: Ontwikkeling percentage verwervingskosten 30,0%

25,0% CBF-norm 25%

2

5

0 , %

2

5

0 , %

2

5

0 , %

2

5

0 , %

2

5

0 , %

2

5

0 , %

20,0% 17,1%

17,1%

16,1%

16,3%

15,0%

16,1% 13,5%

10,0%

5,0%

0,0% 2003/2004

2004/2005

2005/2006

2006/2007

2007/2008

begroting 2008/2009


Voor het Wereld Natuur Fonds was het financiële boekjaar 2007/2008 opnieuw een jaar om dankbaar op terug te kijken. De vrijgevigheid en trouw van onze donateurs en jeugdleden hebben er rechtstreeks toe bijgedragen dat er in het afgelopen boekjaar € 49,7 miljoen aan de doelstelling kon worden besteed, een stijging van € 1,8 miljoen ten opzichte van het vorige boekjaar. Het Wereld Natuur Fonds heeft goede hoop dat de bijdragen van onze achterban ook in het komende boekjaar 2008/2009 verder zullen toenemen. 3.10 Samenwerking met het bedrijfsleven Het Wereld Natuur Fonds wil graag met bedrijven samenwerken, omdat bedrijven in grote mate kunnen bijdragen aan behoud en herstel van de natuur. Het Wereld Natuur Fonds is er van overtuigd dat het mogelijk is om economie en ecologie beiden te laten bloeien. Dat vraagt om innovatief ondernemerschap, waaraan het WNF constructief wil bijdragen. Onder andere door (verrassende) allianties met bedrijven te sluiten. Het WNF kiest er ten principale voor om samen te werken met invloedrijke (veelal grote) bedrijven, die in staat zijn om een sector of markt daadwerkelijk te veranderen. Het WNF richt zich vooral op bedrijven die te maken hebben met de thema’s water, vis, klimaat, soja, palmolie en hout. Het afgelopen jaar is WNF een partnerschap aangegaan met elektroretailer BCC. Samen met BCC richten wij ons op het stimuleren van de verkoop van zeer energiezuinige apparaten en consumentenvoorlichting. Deze samenwerking overtreft de verwachtingen en de ontwikkeling van energiezuinige techniek gaat zo snel dat de lat voor de komende periode hoger gelegd kan gaan worden. Een nieuwe relatie die enig opzien deed baren was die met luchtvaartmaatschappij KLM. KLM wil nadrukkelijk “best in class” in de luchtvaartindustrie zijn en grote stappen zetten op het gebied van duurzaamheid (energiebesparing en compenseren van CO2-uitstoot), daarbij kiest men er voor om voor te lopen om toekomstige internationale regelgeving. Met WNF heeft KLM afgesproken de groei van het luchtverkeer te compenseren via de Gold Standard-methode (zie pagina 20). Een grote stap in de internationale luchtvaartindustrie die WNF van harte onderschrijft. In de paragraaf 3.2 worden een aantal andere doelstellingen en behaalde resultaten met ons bedrijfspartners weergegeven, onder andere met onze partners Essent, Rabobank, Albert Heijn en Center Parcs. Andere redenen voor het Wereld Natuur Fonds om samenwerkingen met het bedrijfsleven aan te gaan, is omdat zij ons werk communicatief en/of financieel kunnen ondersteunen (waar mogelijk wordt verduurzaming daarbij meegenomen). Zo is afgelopen boekjaar een mooie samenwerking aangegaan met supermarktketen Deen, waarbij er door middel van de promotionele actie ‘De Dierenwereldactie’ in de supermarkten in Noord Holland bijna 1.000 kinderen WNF-Ranger zijn geworden en ruim 60.000 dierenalbums zijn verkocht. Daarnaast zijn er stappen gezet voor de verduurzaming van het visassortiment. Dit jaar (2008) is een samenwerking aangegaan met Sara Lee/Douwe Egberts waarbij in de supermarkten per verkocht DE-product een WNF-item cadeau is gedaan en de mogelijkheid werd geboden WNF-Ranger of WNF-bamboekid te worden. Het Wereld Natuur Fonds dankt de volgende partners voor de stappen die zij hebben gezet op het gebied van verduurzaming van hun bedrijfsprocessen en/of hun communicatieve en financiële ondersteuning van het werk van het Wereld Natuur Fonds: African Dawn, Albert Heijn, Avontuur, BCC, Boni, Center Parcs, Coöp, Coca-Cola, Deen, Dermocare, Douwe Egberts, Eeko, Efteling, Essent, Familieavontuur, Forbo, Fortis MeesPierson, Graphic, Intercard, Jan Linders, KLM, MCD Supermarkten, Mercurius van Keulen, Mimex Brands & Labels, PAN Parks Accomodation, Poiesz Supermarkten, Rabobank, Sanders Supermarkten, Sawadee Reizen, SNP, Thika Travel, Zeelandia, Zendium.


4. Organisatie Organisatie structuur Om de slagvaardigheid van het Wereld Natuur Fonds te vergroten en de organisatie meer in lijn te brengen met de strategie zijn het afgelopen jaar enkele verdere wijzigingen doorgevoerd in de organisatiestructuur. De organisatorische veranderingen zijn in nauw overleg met de ondernemingsraad voorbereid en uitgevoerd. Alle betrokken medewerkers hebben een functie aangeboden gekregen die logisch aansloot bij hun vorige functie. Ook hebben alle betrokkenen een salarisgarantie gekregen. In de nieuwe structuur zijn de unit veldprogramma’s en de unit mondiaal programma & beleid samengevoegd tot een geïntegreerde afdeling natuurbescherming met een eenhoofdige leiding. De afdeling natuurbescherming bestaat nu uit 7 thematische clusters, allen integraal verantwoordelijk voor strategie, beleid en uitvoering. Om een meer klantgerichte benadering te waarborgen en beleidsontwikkeling en -uitvoering beter met elkaar in overeenstemming te brengen is de unit Customer Operations ondergebracht binnen de afdeling Marketing & Communicatie. Ter verhoging van de synergie tussen natuurbeschermingsen communicatieve-/fondsenwervende doelstellingen is voor de unit Bedrijven een matrixstructuur ingevoerd. Ter verdere ondersteuning en professionalisering van de organisatie zijn tenslotte twee nieuwe units opgericht: Organisatieontwikkeling & Capaciteitsopbouw en Audit & Evaluatie. De unit Audit & Evaluatie richt zich op het objectief en onafhankelijk monitoren, evalueren en rapporteren van de resultaten van onze inspanningen voor internationale natuurbescherming. De unit Organisatieontwikkeling & Capaciteitsopbouw richt zich op het ondersteunen van de organisatieontwikkeling van het Wereld Natuur Fonds in programmalanden. Voorjaar 2008 is de optimalisatie van de organisatie afgerond.

5. Waarborging kwaliteit / Risicobeheersing Interne beheersing en Code Goed Bestuur Per 1 juli is het nieuwe Reglement CBF-Keur van kracht. Hiermee is de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (Code Wijffels) vervlochten met het CBF-keur en zijn de drie hoofdprincipes voor goed bestuur, organisatie van intern toezicht, effectiviteit van de organisatie en de omgang met belanghebbenden, opgenomen in het toetsingskader van het CBF-Keur. Het Wereld Natuur Fonds onderschrijft de uitgangspunten van het nieuwe Reglement en gezamenlijk met de directie legt de Raad van Toezicht, in een zogenaamde verantwoordingsverklaring, verantwoording af over de naleving en invulling van de geformuleerde uitgangspunten. Een samenvatting van deze verantwoordingsverklaring is opgenomen in hoofdstuk 8 van het jaarverslag. Het Wereld Natuur Fonds heeft het begrip ‘kwaliteit’ op alle fronten hoog in zijn doelstellingen staan. De doelen die de organisatie zich op natuurbeschermingsgebied stelt, moeten wezenlijk bijdragen aan het behoud van de natuur. Om de doelen te behalen is een organisatie18 nodig die goed is georganiseerd en die technisch uitstekend is uitgerust, en waarin mensen werken die deskundig en daadkrachtig zijn. Het Wereld Natuur Fonds beschikt over een aantal instrumenten waarmee die vereiste kwaliteit is gewaarborgd. Aan de top van de organisatie staat een Raad van Toezicht19, het Wereld Natuur Fonds voert het CBF-keurmerk (waarmee het voldoet aan strenge criteria op het gebied van bestuur, beleid, fondsenwerving, voorlichting, verslaggeving en besteding van middelen), is lid van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI), de financiële 18

Bekijk het organogram in het virtuele jaarverslag (via www.wnf.nl).

19

Zie ook het jaarverslag van de Raad van Toezicht. - 31 -


organisatie en jaarrekening worden gecontroleerd door een externe accountant, er is een kwaliteitshandboek waarin alle interne procedures staan beschreven en de organisatie werkt met een planningscyclus. In deze planningscyclus worden de statutair bepaalde doelstellingen vertaald in visie, strategie en meerjarenbegroting met beoogde resultaten. Jaarlijks worden plannen opgesteld met ondermeer de verwachte inkomsten, de geplande besteding van middelen die bijdragen aan het behoud van de natuur en daarbinnen aan concrete activiteiten. De resultaten worden regelmatig geëvalueerd en de plannen worden hierop aangepast. Samen met andere WWF-kantoren wordt ook de projectcyclus van de door het Wereld Natuur Fonds gefinancierde projecten uitgevoerd. Planning, uitvoering, beheer (financieel en projectmatig) en evaluatie van de projecten vormt een vast onderdeel van de samenwerking door het jaar heen. Tevens wordt het functioneren van de medewerkers voortdurend getoetst en in het personeelsbeleid20 zijn ‘ontwikkeling’ en ‘welbevinden’ van medewerkers sleutelbegrippen. Er wordt veel aandacht besteed aan opleidingen, zowel op het persoonlijke als het zakelijke vlak. Risicoprofiel De activiteiten van het Wereld Natuur Fonds concentreren zich op het behoud van de natuur. Hierdoor vertoont de organisatie een hoge mate van samenhang, hetgeen het algehele risicoprofiel van het Wereld Natuur Fonds gunstig beïnvloed. De afdelingen van het Wereld Natuur Fonds opereren echter in veelal verschillende omgevingen. Daarnaast zijn de wereldwijde activiteiten van het gehele internationale WWF-netwerk blootgesteld aan uiteenlopende risico’s en onzekerheden. Het voornaamste risico voor het Wereld Natuur Fonds is die van zijn reputatie: Het Wereld Natuur Fonds geniet als organisatie een solide reputatie. Het management besteedt voortdurend aandacht aan de onderliggende waarden hiervan; de betrouwbaarheid, het herkenbare ideaal, de heldere noodzaak, de financiële verantwoording en een effectieve aanpak. De gehele bedrijfsvoering kan negatief worden beïnvloed door een gebeurtenis die het vertrouwen van de donateurs aan het wankelen brengt en is dientengevolge onderworpen aan strakke kwaliteitsstandaarden en controleprocedures21. Het Wereld Natuur Fonds conformeert zich aan de regels en afspraken betreffende fondsenwerving en communicatie, zoals die zijn weergegeven in het nieuwe CBF-Keur, de gedragscodes van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen, het Nederlands Genootschap van Fondsenwervers en Logeion (beroepsvereniging voor communicatie), alsmede de Reclame Code Commissie. Het Wereld Natuur Fonds is daarnaast actief betrokken bij het verder tot stand brengen van zelfregulering en het ontwikkelen van ethische codes voor de fondsenwervende branche en voert daarover actief overleg met diverse partijen (zoals Infofilter, en partijen die zich bezighouden met werving van donateurs op straat). De Nederlandse Wereld Natuur Fondsorganisatie kan ook worden aangesproken op problematiek van een WWF-organisatie elders in de wereld. Ook daarom wordt veel bijgedragen aan de ontwikkeling van de benodigde capaciteiten van andere WWF-kantoren. Maar ook gebeurtenissen van buiten het WWF-netwerk kunnen (indirect) invloed hebben op de reputatie van het Wereld Natuur Fonds. Tenslotte kan de invloed van (het ontbreken van) natuurbehoud op de Nederlandse en wereldwijde politieke agenda worden genoemd.

6. Vermogensbeleid In 2003 heeft de commissie Herkströter op verzoek van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) een advies uitgebracht over vermogensvorming bij goede doelen. Aanleiding was de publieke discussie over het “oppotten” (niet direct aan de doelstelling besteden) van de ontvangen bijdragen door de goede doelen. De VFI heeft op basis van het advies van de commissie in 2004 een richtlijn Reserves Goede Doelen uitgebracht. Deze richtlijn maakt sindsdien deel uit van het reglement ter verkrijging van het CBF-Keur. Het door het Wereld Natuur Fonds gevoerde vermogensbeleid voldoet aan deze richtlijn. 20

Zie ook het sociaal jaarverslag op onze website en in het virtuele jaarverslag (via www.wnf.nl).

21

Bekijk de klachtenprocedure van het Wereld Natuur Fonds in het virtuele jaarverslag via www.wnf.nl.


Het Wereld Natuur Fonds is al lange tijd sterk voorstander van het zo snel mogelijk besteden van de gerealiseerde inkomsten aan de doelstelling. Daarom is er continu aandacht voor het beperken van het onbestede vermogen, waarbij overigens wel het voortbestaan van de organisatie dient te worden gewaarborgd. Het Wereld Natuur Fonds stelt zich ten doel om met het totale besteedbaar vermogen niet hoger uit te komen dan anderhalf maal de jaarlijkse uitvoeringskosten. De ondergrens ligt bij 80% van die kosten. Continuïteitsreserve Het bestuur van het Wereld Natuur Fonds heeft besloten om de hoogte van de continuïteitsreserve te relateren aan de te dekken kosten. Het bestuur is van mening dat de continuïteitsreserve in de komende jaren verhoogd moet worden tot een niveau dat voldoende is om de uitvoeringskosten gedurende 1 jaar te dekken. (De VFI-richtlijn stelt een maximum van anderhalf maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie). Deze hoogte is bepaald aan de hand van een risicoanalyse en hangt samen met het gevoerde begrotingsbeleid. Reserve natuurbescherming buitenland Voorts wordt er (als tweede onderdeel van het besteedbaar vermogen) een reserve aangehouden ten behoeve van de stabiliteit van het natuurbeschermingswerk in het buitenland. Het is namelijk gebleken dat de inkomsten over de jaren relatief grote schommelingen kunnen vertonen; met name de hoogte van de baten uit nalatenschappen is bijzonder moeilijk te voorspellen. In geval de baten in enig jaar een dergelijke dip vertonen, kan deze reserve worden aangesproken, zodat de financiering van de voorgenomen veldprojecten is gewaarborgd. Als onverwacht meer baten worden gerealiseerd kan de reserve worden verhoogd. Deze werkwijze draagt bij aan de gelijkmatigheid en continuïteit van de bestedingen aan het natuurbeschermingswerk binnen het internationale WWF-netwerk. Reserve ongerealiseerde koerswinsten De Richtlijn voor de Verslaggeving van Fondsenwervende Instellingen schrijft voor dat van ter beurze genoteerde effecten zowel de gerealiseerde als de niet-gerealiseerde resultaten in de staat van baten en bestedingen worden opgenomen. Het Wereld Natuur Fonds is van mening dat het niet verantwoord is om de nog niet-gerealiseerde koersresultaten reeds beschikbaar te stellen voor besteding. Als de beurswaarde van de beleggingen per einde boekjaar hoger ligt dan de aanschafwaarde ervan (en er dus sprake is van positieve niet-gerealiseerde koersresultaten) worden deze derhalve niet besteed, maar toegevoegd aan het vermogen als reserve ongerealiseerde koerswinsten. Eventuele latere koersdalingen kunnen met deze reserve worden opgevangen. Aangezien per balansdatum van zowel het lopende boekjaar als ook van het voorgaande boekjaar de beurswaarde van de effecten lager was dan de aanschafwaarde, is deze reserve nihil en niet zichtbaar in de jaarrekening van 2007/2008. In grafiek 3 is zichtbaar hoe het besteedbaar vermogen zich in de afgelopen jaren heeft ontwikkeld en hoe dit zich verhoudt tot het totaal van de jaarlijkse baten en bestedingen. In de grafiek is tevens de begroting van het boekjaar 2008/2009 opgenomen.


Grafiek 3: Ontwikkeling baten, bestedingen en besteedbaar vermogen (in € 1,000) 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 2003/2004

2004/2005

Totaal baten

2005/2006

2006/2007

Totaal bestedingen

2007/2008

begroting 2008/2009

Besteedbaar vermogen

7. Beleggingsbeleid In het verleden is gebleken dat de meest effectieve en kwalitatief beste wijze van natuurbescherming gerealiseerd wordt door meerjarige programma’s op te zetten en overeenkomstige contracten af te sluiten. Dit geeft stabiliteit in het veld en daarmee de beste garantie dat de natuurbeschermingsdoelstellingen uiteindelijk zullen worden bereikt. Het Wereld Natuur Fonds heeft ervoor gekozen deze meerjarige natuurbeschermingscontracten pas af te sluiten als er een hoge mate van zekerheid bestaat omtrent de ontvangst van de voor de looptijd van de projecten benodigde middelen. De beleggingen vormen een zekerheid voor de nakoming van de aangegane projectverplichtingen. Daarnaast worden ook andere gelden die niet op korte termijn nodig zijn belegd in effecten, waaronder bijvoorbeeld de aangehouden continuïteitsreserve. Het beleggingsbeleid van het Wereld Natuur Fonds beoogt een maximaal rendement te bewerkstelligen bij aanvaardbare risico’s. Over de afgelopen 10 boekjaren heeft het Wereld Natuur Fonds een rendement gerealiseerd van 6,9% en is ruim € 23 miljoen beleggingsresultaat aan de natuur besteed. In 2003/2004 heeft het bestuur van het Wereld Natuur Fonds besloten om in het beleggingsbeleid meer nadruk te leggen op maatschappelijke verantwoordelijkheid, zonder daarbij overigens de financiële soliditeit van de portefeuille aan te tasten. De selectie van fondsen waarin belegd mag worden is gebaseerd op grondig onderzoek en strenge financiële en duurzaamheidscriteria Tevens is ervoor gekozen om de gevoeligheid voor koersfluctuaties te verminderen door het aandelengewicht in de portefeuille terug te brengen naar in beginsel 20%. Daarbij is een afwijking toegestaan binnen een bandbreedte van -15% en +10%. De overige effecten worden belegd in obligaties en liquiditeiten. Het risicoprofiel dat op deze wijze ontstaat, past goed bij het feit dat het Wereld Natuur Fonds voor de lange termijn belegt.


Ook heeft het Wereld Natuur Fonds er in 2003/2004 voor gekozen om internationaal te beleggen. Niet alleen zijn de beleggingsrisico’s en rendementen van de Nederlandse fondsen de laatste jaren verslechterd, ook om duurzaamheidsredenen dient over de landsgrenzen gekeken te worden. Eventuele valutarisico’s worden meegenomen in de algehele risico-rendementsafweging. Het beheer van de beleggingsportefeuille is in handen van een professionele vermogensbeheerder. In regelmatig overleg met de vermogensbeheerder wordt het beleggingsbeleid, vooral ook ten aanzien van de duurzaamheidseis, geëvalueerd.

8. Verantwoordingsverklaring Besturen en toezicht houden De Stichting Het Wereld Natuur Fonds Nederland hanteert voor de juridische en bestuurlijke inrichting het zogenaamde Raad van Toezicht-model. Rol en samenstelling directie Het wettelijke bestuur wordt gevormd door een statutaire directie bestaande uit twee personen, voor wie het de bezoldigde hoofdfunctie is. Afgezien van de eindverantwoordelijkheid voor de organisatie geeft de directie richting aan de organisatie, zorgt voor de verwerving, besteding en het beheer van de middelen en voor het adequaat functioneren van de organisatie. De Raad van Toezicht benoemt de leden van de directie en beoordeelt jaarlijks hun wijze van functioneren. De directie kent een algemeen directeur. De algemeen directeur is voorzitter van de directie. De algemeen directeur is verantwoordelijk voor de portefeuilles Algemene Zaken, Natuurbescherming en Financiën en Bedrijfsondersteuning. De portefeuille Marketing & Communicatie is de verantwoordelijkheid van de directeur marketing & communicatie. Per verslagdatum wordt de directie gevormd door de heren J.A. van de Gronden (algemeen directeur) en M.G.A.C. van den Tweel (directeur marketing & communicatie). Rol en samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht houdt integraal toezicht op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken in de organisatie en adviseert, gevraagd en ongevraagd, de directie. Ieder lid van de Raad van Toezicht heeft een bepaalde portefeuille, waarbij de volgende indeling wordt gehanteerd: Algemene zaken, Financiën & Bedrijfondersteuning, Natuurbescherming en Marketing & Communicatie. Nieuwe leden worden benoemd door de Raad van Toezicht. Vanaf 1 januari 2008 worden leden van de Raad van Toezicht conform het nieuwe CBF-Keur benoemd voor een periode van 5 jaar. Leden die reeds per 1 januari 2008 zitting hadden in de Raad zijn benoemd voor een periode van 4 jaar. De Raad van Toezicht evalueert één keer per jaar zijn eigen functioneren. Teneinde de kwaliteit en een evenwichtige samenstelling van de Raad te waarborgen heeft de Raad een profielschets opgesteld. De profielschets stelt specifieke eisen aan ervaring en expertise van individuele leden alsmede aan de gezamenlijke Raad en voorzitter. Leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging. De Raad van Toezicht bestaat uit 8 leden. Per verslagdatum wordt de Raad van Toezicht gevormd door de dames L. Moerel en T.C. Fogelberg en de heren A. Burgmans, A. Kasem, T. Heidman, G.A. Persoon en K. Vuursteen (voorzitter). Als gevolg van het aftreden van de heer H.J. Hielkema per 19 mei is er per verslagdatum één vacature. Met het aantreden van de heer S. van Keulen is de vacature per 15 september vervuld. Belangenverstrengeling Het bestuur en de Raad van Toezicht waken voor een verstrengeling van belangen tussen het Wereld Natuur Fonds en zijn medewerkers, bestuursleden, en leden van de Raad van Toezicht. Ieder bestuurslid en ieder lid van de Raad van Toezicht legt daarom jaarlijks een schriftelijke verklaring af aan de Raad van Toezicht waaruit blijkt of sprake is van een verstrengeling van


belangen. Overigens doen alle leden van het bestuur en de Raad van Toezicht jaarlijks schriftelijk opgave van hun hoofdfunctie en van hun nevenfuncties aan de voorzitter van de Raad van Toezicht en dienen bestuursleden vooraf toestemming te verkrijgen van de Raad van Toezicht voor het aanvaarden van nevenfuncties. Overleg en besluitvorming 2007/2008 De Raad van Toezicht vergadert vier maal per jaar. Iedere reguliere vergadering wordt voorafgegaan door de presentatie en bespreking van een natuurbeschermingsonderwerp. In dit kader zijn de volgende onderwerpen gepasseerd: de Leven in Zee campagne, de Bali (klimaat) conferentie, de nieuwe website van het Wereld Natuur Fonds, de Noordpoolcampagne, de opening van de expositie ruimte in het Wereld Natuur Fonds kantoor te Zeist en het MSC (Marine Stewardship Counsil)-keurmerk. Belangrijke onderwerpen die tijdens de vergaderingen besproken zijn, zijn onder andere, de positie van Wereld Natuur Fonds in de internationale WWF organisatie, het nieuwe concept en de nieuwe vormgeving van de Panda en Tam Tam magazines, groei van de wereldwijde achterban, de jaarrekening 2006/2007, statuten en huishoudelijk reglement, samenvoeging van het CBF-Keur en de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen, nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht en directie, herinrichting van de afdeling Natuurbescherming, uitkomsten van de international board meeting, de nieuw op te richten jongerenclub, CO2-compensatie, jaarplan 2008/2009, begroting 2008/2009, klokkenluidersregeling en strategie 2009/2011. Twee weken voor een reguliere vergadering vindt een portefeuilleoverleg plaats tussen de betreffende leden van de Raad en het overeenkomstig verantwoordelijke lid van de directie. In deze vergaderingen worden de rapportages van de diverse afdelingen meer in detail besproken en worden de agendapunten voor de Raad van Toezicht voorbereid. De externe accountant is aanwezig geweest bij de vergadering van de Raad van Toezicht waarin de externe jaarrekening wordt besproken, vastgesteld en goedgekeurd. Om de strategie van het Wereld Natuur Fonds meer uitgebreid te bespreken heeft de Raad van Toezicht een dag met de directie doorgebracht. Specifieke onderwerpen die hierbij aan de orde zijn gekomen zijn het Living Planet Report, biomassa en diverse investeringsscenario’s. Ook heeft de Raad van Toezicht samen met de directie een bezoek gebracht aan één van de natuurbeschermingsprojecten van het Wereld Natuur Fonds, de Pantanal in Brazilië. Optimalisatie effectiviteit en efficiency bestedingen Het bestuur stelt jaarlijks het meerjarenbeleidsplan op alsmede een jaarplan en begroting voor het betreffende verslagjaar. Zowel het meerjarenbeleidsplan, als de jaarplannen en begroting worden door de Raad van Toezicht goedgekeurd. Plannen en begroting hebben integraal betrekking op de organisatie en bevatten plannen voor de afdelingen Natuurbescherming, Marketing & Communicatie en Financiën & Bedrijfsvoering. Over de voortgang van inkomsten en bestedingen aan zowel doelstelling als uitvoeringskosten wordt maandelijks aan de directie gerapporteerd. Waar nodig worden beleid of uitvoering aangepast. Formele rapportage aan de Raad van Toezicht vindt tweemaal per jaar plaats. De externe accountant toetst jaarlijks de opzet, bestaan en de werking van de administratieve organisatie en interne controle. Ook over het afgelopen verslagjaar heeft de accountant geconcludeerd dat de administratieve organisatie en interne controle van het Wereld Natuur Fonds in voldoende mate is verankerd in de interne beheersing en bedrijfsvoering. Teneinde inzicht te verkrijgen in de resultaten van natuurbescherming worden de bestedingen aan de doelstelling zowel inhoudelijk als financieel systematisch gevolgd en gerapporteerd. Ook vindt periodiek accountantscontrole plaats op de kosten van internationale projecten. Evaluatie ten aanzien van effectiviteit van natuurbeschermingsprojecten en programma’s vindt systematisch - 36 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

plaats. Bevinden van de evaluaties worden vastgelegd en dienen als input voor te vervolgen of nieuw op te starten projecten. Om evaluaties verder te professionaliseren is in 2008 overigens een specifieke unit Audit & Evaluatie opgericht. Deze unit houdt zicht onder andere bezig met het ontwikkelen van een protocol voor het meten van de effectiviteit van de organisatie. Optimalisatie omgang met belanghebbenden Het Wereld Natuur Fonds bouwt aan een toekomst waarin de mens leeft in harmonie met de natuur. In het bouwen aan deze doelstelling ziet het Wereld Natuur Fonds zich gesteund door 927.000 donateurs. Hiermee is het Wereld Natuur Fonds een brede maatschappelijke organisatie. Het Wereld Natuur Fonds ziet het dan ook als zijn plicht om de communicatie met al zijn belanghebbenden zo transparant mogelijk vorm te geven. Onder belanghebbenden verstaat het Wereld Natuur Fonds niet alleen donateurs, internationale project partners, het WWF netwerk, bedrijvenpartners, de Nationale Postcode Loterij en overheid maar ook het Nederlands publiek, politiek en werknemers. Om de tevredenheid van de diverse doelgroepen te meten gebruikt het Wereld Natuur Fonds diverse instrumenten. Periodiek voert het Wereld Natuur Fonds een tevredenheidsonderzoek uit onder haar donateur, webbezoekers en werknemers. Zowel voor donateurs als partnerorganisaties hanteert het Wereld Natuur Fonds een formele klachtenregeling. Teneinde de omgang met belanghebbenden te optimaliseren maakt het Wereld Natuur Fonds gebruik van alle moderne communicatie middelen. Televisie, radio, gedrukte media, de donateursmagazines Panda, Tam Tam en Pipa-Panda, website, email en persberichten. Informatie varieert van informatie richting Nederlands publiek over bijvoorbeeld klimaatverandering tot meer formele rapportages zoals het jaarverslag en de jaarrekening. Het winnen van de usibility award afgelopen mei en de beoordeling van een vakjury én publieksjury als de meest gebruikersvriendelijke, zakelijke website van Nederland is voor het Wereld Natuur Fonds een indicatie dat we op de goede weg zijn als het gaat om relevantie en duidelijkheid van onze informatieverstrekking.


9. Begroting 2008/2009 De plannen voor het boekjaar 2008/2009 zijn neergelegd in onderstaande begroting. Voor een uiteenzetting van de beoogde inhoudelijke resultaten en de prioriteiten voor 2008/2009 wordt verwezen naar het voorgaande activiteitenverslag. De begroting 2008/2009 is als volgt:

2008/2009 begroot

2007/2008 werkelijk

2007/2008 begroot

Contributies / giften Nalatenschappen Bedrijven / overige Baten uit eigen fondsenwerving

31.630 5.750 3.100 40.480

29.644 6.951 3.001 39.596

28.558 5.500 2.100 36.158

Kosten eigen fondsenwerving

-6.507

-5.339

-5.838

(in % van baten uit eigen fondsenwerving)

16,1%

13,5%

16,1%

-72

237

-213

Resultaat eigen fondsenwerving

33.901

34.494

30.107

Aandeel in acties van derden

15.000

16.198

15.000

Beschikbaar uit fondsenwerving

48.901

50.692

45.107

Projectgelden overheid en anderen Resultaat beleggingen gerealiseerd Resultaat beleggingen ongerealiseerd Overige baten en lasten

3.159 870 0 200

2.765 1.253 -2.019 287

2.661 1.100 0 250

Totaal beschikbaar voor doelstelling

53.130

52.978

49.118

Voorlichting & educatie Natuurbescherming Nederland Natuurbescherming buitenland Totaal besteed aan doelstelling

12.434 518 40.570 53.522

11.130 340 38.195 49.665

11.433 426 37.226 49.085

-392

3.313

33

in duizenden euro’s

Resultaat verkopen

Toevoeging/onttrekking aan vermogen

Het Wereld Natuur Fonds verwacht voor 2008/2009 opnieuw meer inkomsten uit eigen fondsenwerving te realiseren dan in het daaraan voorafgaande boekjaar. Er is een stijging begroot van 2,2% (de gerealiseerde stijging in 2007/2008 was 13,4%). Ten opzichte van de werkelijke groei over 2007/2008 ligt het groei percentage voor de totale inkomsten uit eigen fondsenwerving voor


2008/2009 met name lager door lagere verwachte inkomsten uit nalatenschappen. De verwachte groei voor contributies en giften bedraagt 6,7%. De kosten benodigd voor het realiseren van het hogere inkomsten niveau zullen naar verwachting uitkomen op ongeveer € 6,5 mln, zijnde 16,1% van de verwachte inkomsten. De verkopen van het Wereld Natuur Fonds bestaan uit de premiums die bij sommige giftenmailings worden weggegeven indien de giftgever een bepaald minimumbedrag overmaakt. Daar de ‘verkoop’ van de premiums een middel is om giften te verkrijgen en het Wereld Natuur Fonds met deze activiteit beoogt zijn donateurs nader kennis te laten maken met het natuurbeschermingswerk is een negatief financieel resultaat op deze ‘verkopen’ aanvaardbaar. Het resultaat op verkopen is voor 2008/2009 begroot op een verlies van € 0,1 mln. De bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (‘Aandeel in acties van derden’) is voor 2008/2009 begroot op € 15,0 mln. Het Wereld Natuur Fonds heeft voor 2008/2009 onder projectgelden overheid en anderen een bedrag aan inkomsten begroot van € 3,2 mln. Daarin is begrepen een bijdrage van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het kader van het in 2007 gestarte Medefinancieringsstelstel (MFS). Het gerealiseerde beleggingsresultaat voor 2008/2009 is begroot op een rendement van ruim 3% op het gemiddeld belegd vermogen. Het ongerealiseerd beleggingsresultaat is als altijd op nul begroot. Voor een uiteenzetting van het beleggingsbeleid van het Wereld Natuur Fonds wordt verwezen naar pagina 34 van dit verslag Uit de inkomsten van 2008/2009 is na aftrek van de kosten van fondsenwerving naar verwachting een bedrag voor de doelstelling beschikbaar van € 53,1 mln. De besteding aan de doelstelling is voor 2008/2009 begroot op € 53,5 mln. Voor het bedrag dat beschikbaar is voor de doelstelling, zal ongeveer een kwart worden besteed aan voorlichting aan en bewustmaking van het Nederlandse publiek. Ongeveer driekwart van het voor de doelstelling beschikbare bedrag zal worden besteed aan de uitvoering van natuurbeschermingsprojecten in binnen-, maar met name in het buitenland.


JAARREKENING WERELD NATUUR FONDS 2007/2008

Inhoud Balans

41

Staat van baten en lasten

42

Algemeen

43

Toelichting op de balans

44

Toelichting op de staat van baten en lasten

53

Kasstroomoverzicht

60


Balans (in duizenden euro’s) 30 juni 2008

30 juni 2007

Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa - Bedrijfsmiddelen - Direct in gebruik voor de doelstelling

751

9.114 110

1.025

9.274 108 9.224

9.382

70

161

33.634

28.111

Vorderingen en overlopende activa

9.889

11.695

Liquide middelen

7.977

5.458

61.545

55.832

Financiële vaste activa - In het kader van de doelstelling Beleggingen

Totaal activa Passiva Eigen vermogen Besteedbaar vermogen - Continuïteitsreserve - Reserve natuurbescherming buitenland

7.203 3.741

6.453 1.600 10.944

Vastgelegd vermogen - Fonds activa bedrijfsvoering - Fonds activa doelstelling - Bestemmingsfonds - Fondsen op Naam

9.865 180 311 3.863

Voorzieningen Projectverplichtingen - langlopend - kortlopend

Overige schulden en overlopende passiva

Totaal passiva

8.053 10.299 269 544 2.685

14.219

13.797

214

175

9.588 20.974

10.660 19.393 30.562

30.053

5.606

3.754

61.545

55.832


Staat van baten en lasten (in duizenden euro’s) 2007/2008 werkelijk

2007/2008 begroot

2006/2007 Werkelijk

Beschikbaar voor doelstelling Baten uit eigen fondsenwerving - Contributies - Donateursacties - Giften - Nalatenschappen - Bedrijven - Overige baten

24.462 2.086 3.096 6.951 3.001 0

24.443 1.915 2.200 5.500 2.100 0 39.596

Kosten eigen fondsenwerving - (In)directe verwervingskosten - Uitvoeringskosten

-3.177 -2.162

36.158 -3.857 -1.981

-5.339 (in % van de baten uit eigen fondsenwerving) Resultaat verkopen - Netto-omzet - Kostprijs verkopen - Uitvoeringskosten

22.863 2.286 1.336 5.800 2.579 34

13,5%

-3.852 -1.833 -5.838

16,1%

777 -437 -103

34.898

-5.685 16,3%

442 -565 -90

674 -818 -93

Resultaat eigen fondsenwerving

237 34.494

-213 30.107

-237 28.976

Aandeel in acties van derden

16.198

15.000

15.229

Totaal beschikbaar uit fondsenwerving

50.692

45.107

44.205

Overige baten - Projectgelden overheid en anderen - Resultaat beleggingen gerealiseerd - Resultaat beleggingen ongerealiseerd - Overige baten en lasten

2.765 1.253 -2.019 287

Totaal beschikbaar voor doelstelling

2.661 1.100 0 250

2.253 1.684 -98 395

2.286

4.011

4.234

52.978

49.118

48.439

Besteed aan doelstelling Voorlichting & educatie - Eigen activiteiten - Uitvoeringskosten

7.057 4.073

7.562 3.871 11.130

Natuurbescherming Nederland - Eigen activiteiten - Uitvoeringskosten

314 26

11.433 336 90

340 Natuurbescherming buitenland - Projecten buitenland - Eigen activiteiten - Uitvoeringskosten

33.713 1.391 3.091

Totaal besteed aan doelstelling Toevoeging/onttrekking aan vermogen De toevoeging/onttrekking is als volgt verdeeld: - Mutatie besteedbaar vermogen - Mutatie vastgelegd vermogen

7.421 3.455 10.876 285 65 426

33.044 1.211 2.971

350 32.484 1.202 2.998

38.195

37.226

36.684

49.665

49.085

47.910

3.313

33

529

2.891 422

1.213 -684 3.313

529


Algemeen De jaarrekening is ingericht volgens de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen, zoals gepubliceerd onder verantwoordelijkheid van de Raad van de Jaarverslaggeving. Het verslagjaar loopt van 1 juli 2007 tot en met 30 juni 2008. De activa en passiva zijn gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna anders vermeld. Voor de berekening van de hoogte van de afschrijving op nieuwe investeringen in enig boekjaar, worden alle investeringen in dat boekjaar geacht te zijn gedaan halverwege dat boekjaar. Bij desinvesteringen wordt dezelfde veronderstelling gehanteerd. Ontvangsten en uitgaven zijn toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Het kasstroomoverzicht is opgesteld met toepassing van de indirecte methode. Alle genoemde bedragen luiden in duizenden euro’s.


Toelichting op de balans ACTIVA Immateriële vaste activa Deze post bestaat met name uit een relatiebeheersysteem voor de bediening van onze donateurs en giftgevers, een beheersysteem voor onze website en een financieel pakket. Immateriële vaste activa worden in 3 jaar afgeschreven. Het verloop van de immateriële vaste activa in 2007/2008 wordt als volgt weergegeven:

Boekwaarde per 1 juli - Investeringen - Afschrijvingen - Aanschafwaarde - Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 30 juni

2007/2008

2006/2007

1.025

948

259 -533

479 -402

1.864 -1.113

1.605 -580

751

1.025

Materiële vaste activa • Bedrijfsmiddelen De bedrijfsmiddelen zijn gewaardeerd tegen de aanschafwaarde verminderd met lineaire afschrijvingen, die zijn gebaseerd op de verwachte levensduur. Daarbij is uitgegaan van de volgende termijnen: - Gebouw (incl. grond) 25 jaar - Verbouwing 10 jaar - Elektronische bedrijfsinventaris 3 jaar - Overige bedrijfsinventaris 5 jaar • Direct in gebruik voor de doelstelling Ter facilitering van natuurontwikkeling heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal hectaren grond langs de Grensmaas in eigendom. Ter realisatie van de voorlichtings- en educatiedoelstelling is in voorgaande boekjaren geïnvesteerd in een driedimensionale film en in de optimalisatie van de attractie PandaDroom in de Efteling. De investeringen in de film en de attractie zijn gewaardeerd tegen de aanschafwaarde verminderd met lineaire afschrijvingen, die zijn gebaseerd op de verwachte levensduur van 10 jaar en rekening houdend met toekomstige opbrengstverwachtingen.


• Mutatiestaat Het verloop van de materiële vaste activa in 2007/2008 wordt als volgt weergegeven: 2007/2008

Bedrijfsmiddelen

2006/2007

In gebruik voor doelstelling

Totaal

Totaal

materiële

materiële

Gebouw/ verbouwing

Inventaris

Totaal

Grond

Film/ Attractie

Totaal

vaste activa

vaste activa

8.763

511

9.274

18

90

108

9.382

9.994

149 0

322 0

471 0

0 0

18 0

18 0

489 0

205 -2

-377

-254

-631

0

-16

-16

-647

-815

Aanschafwaarde Cumulatieve Afschrijvingen

9.470

1.792

11.262

18

2.240

2.258

13.520

13.031

-935

-1.213

-2.148

0

-2.148

-2.148

-4.296

-3.649

Boekwaarde per 30 juni

8.535

579

9.114

18

92

110

9.224

9.382

Boekwaarde per 1 juli Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen

Financiële vaste activa Deze post bevat per 30 juni 2008 een renteloze lening verstrekt aan het WWF-kantoor in België. De lening is verstrekt ter realisering van de internationale natuurbeschermingsdoelstelling. De lening heeft per 30 juni 2008 een resterende looptijd van één jaar. In 2007/2008 hebben zich de volgende mutaties voorgedaan in deze post: 2007/2008

2006/2007

Balans per 1 juli

161

259

- Aflossingen

-91

-98

70

161

Balans per 30 juni


Beleggingen De effecten zijn gewaardeerd tegen de beurswaarde per balansdatum. Voor een toelichting op het beleggingsbeleid wordt verwezen naar het bestuursverslag op pagina 34. Het verloop van de beurswaarde van de effectenportefeuille is als volgt: 2007/2008

2006/2007

Balans per 1 juli

28.111

23.890

- Aankopen/Verkopen - Waardeveranderingen

7.395 -1.872

4.083 138

Balans per 30 juni

33.634

28.111

De stand van de effectenportefeuille per 30 juni 2008 kan als volgt worden gespecificeerd: Aanschafwaarde

Ongerealiseerd resultaat

9.234 9.507 73

-632 -514 -5

8.602 8.993 68

18.814

-1.151

17.663

Aandelen - industriële goederen en diensten - financiële dienstverlening - energie - niet-duurzame consumptiegoederen - gezondheidszorg - informatietechnologie - duurzame consumptiegoederen - telecommunicatiediensten - basisindustrie - overige - nutsbedrijven

968 1.725 606 1.186 653 545 517 481 366 337 142

38 -738 214 -509 -133 -51 -164 -135 -34 -13 7

1.006 987 820 677 520 494 353 346 332 324 149

Totaal aandelen

7.526

-1.518

6.008

- deposito - liquide middelen

8.500 1.463

Totaal liquide middelen

9.963

0

9.963

36.303

-2.669

33.634

Obligaties - looptijd minder dan 5 jaar - looptijd 5 tot 15 jaar - overige Totaal obligaties

Totaal beleggingen per 30 juni 2008

Beurswaarde

8.500 1.463


Het hier vermelde ongerealiseerde resultaat van de beleggingen bestaat uit het verschil tussen de oorspronkelijke aanschafwaarde van de effecten en de beurswaarde op 30 juni 2008.

Vorderingen en overlopende activa Deze post kan per einde boekjaar als volgt worden gespecificeerd: 30 juni 2008

30 juni 2007

- Nog te ontvangen bijdrage Nationale Postcode Loterij - Nog te ontvangen nalatenschappen - Nog te ontvangen donaties en giften - Nog te ontvangen projectbijdrage Louisa van der Velden - Debiteuren - Vooruitbetaalde kosten - Te ontvangen rente - Vordering op WWF-International - Omzetbelasting, sociale lasten - Overige vorderingen

4.951 2.660 0 0 148 563 529 60 13 965

5.052 2.912 1.666 39 503 560 519 0 0 444

Totaal vorderingen en overlopende activa

9.889

11.695

Per 30 juni 2008 is het Wereld Natuur Fonds erfgenaam in 34 nalatenschappen die belast zijn met vruchtgebruik. Conform de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen zijn deze nalatenschappen op nul gewaardeerd.

Liquide middelen Dit betreft saldi van rekeningen-courant bij banken, evenals het kassaldo en een deposito. De saldi in vreemde valuta zijn gewaardeerd tegen de koers per balansdatum.


PASSIVA

Eigen vermogen • Mutatiestaat besteedbaar vermogen De mutaties in het besteedbaar vermogen kunnen als volgt worden gespecificeerd: Balans per 1 juli 2007

Resultaatverdeling

Balans per 30 juni 2008

- Continuïteitsreserve - Reserve natuurbescherming buitenland

6.453 1.600

750 2.141

7.203 3.741

Totaal besteedbaar vermogen

8.053

2.891

10.944

Voor een uiteenzetting van het vermogensbeleid wordt verwezen naar het bestuursverslag op pagina 33. • Continuïteitsreserve Teneinde de continuïteit van de organisatie te waarborgen acht het bestuur van het Wereld Natuur Fonds het noodzakelijk om een reserve aan te houden. Het bestuur heeft de continuïteitsreserve per 30 juni 2008 verhoogd tot € 7,2 mln. Daarmee kunnen de totale uitvoeringskosten gedurende 9 maanden gedekt worden. Het streven is om de reserve in de komende jaren te verhogen tot een niveau dat voldoende is om de uitvoeringskosten gedurende 1 jaar te dekken. • Reserve natuurbescherming buitenland Deze reserve wordt aangehouden teneinde de omvang van de bestedingen aan internationale natuurbeschermingsprojecten door de jaren heen zo gelijkmatig mogelijk te laten verlopen zonder rechtstreeks afhankelijk te zijn van incidentele schommelingen in de baten. Het bestuur heeft deze reserve per 30 juni 2008 vastgesteld op € 3,7 mln. • Mutatiestaat vastgelegd vermogen De mutaties in het vastgelegd vermogen kunnen als volgt worden gespecificeerd: Balans per 1 juli 2007

Resultaatverdeling


- Fonds activa bedrijfsvoering - Fonds activa doelstelling - Bestemmingsfonds - Fondsen op Naam

10.299 269 544 2.685

-434 -89 -233 1.178

9.865 180 311 3.863

Totaal vastgelegd vermogen

13.797

422

14.219

• Fonds activa bedrijfsvoering Conform de Richtlijn voor de Verslaggeving van Fondsenwervende Instellingen wordt dit deel van het eigen vermogen vastgelegd, omdat daarmee activa voor de bedrijfsvoering zijn gefinancierd. Het bedrag is gelijk aan de boekwaarde van de gebouwen, de inventaris en de immateriële vaste activa.


• Fonds activa doelstelling Conform de Richtlijn voor de Verslaggeving van Fondsenwervende Instellingen wordt in het eigen vermogen tevens een deel vastgelegd ter grootte van de boekwaarde van de (materiële en financiële) activa die direct aangewend worden voor de realisatie van de doelstelling (natuurontwikkelingsgrond, investeringen in een film en optimalisatie van PandaDroom in de Efteling en verstrekte leningen in het kader van de doelstelling). • Bestemmingsfonds In het bestemmingsfonds worden de gelden verantwoord waaraan de giftgever spontaan of door middel van acties een specifieke bestemming heeft gegeven. Het fonds bestaat per einde boekjaar uit die bijdragen die gedurende dat boekjaar nog niet aan de betreffende bestemming zijn uitgegeven. Het verloop van het bestemmingsfonds in 2007/2008 kan als volgt worden gespecificeerd: Balans per Programma

Toevoeging

Uitgaven

1 juli 2007

- Water - Oceanen en kusten - Bossen

Saldo

Balans per

mutaties

30 juni 2008

45 0 236

1.751 709 2.035

-1.796 -653 -2.270

-45 56 -235

0 56 1

0

905

-905

0

0

25 238

1.474

-1.499

-25

- Diversen

4.116

-4.100

16

0 254

Totaal bestemmingsfonds

544

10.990

-11.223

-233

311

- Bedreigde dieren en planten - Klimaat

• Fondsen op Naam De post Fondsen op Naam bestaat uit fondsen waaraan de giftgever of erflater zijn naam verbonden heeft. Kenmerk van deze fondsen is dat ze bestaan uit ter beschikking gestelde bedragen, waarvan de beleggingsopbrengsten dienen te worden aangewend voor natuurbeschermingsdoeleinden. Het ingelegde vermogen dient doorgaans (eventueel gecorrigeerd voor inflatie) voor langere tijd in stand gehouden te worden. Deze post bestaat per 30 juni 2008 uit het MaasMaassen fonds, het Hoeks en Zantman fonds, het Althuisius-Geefhuysen fonds, het C.J. Uriot fonds, het Knoppie fonds en het Van Trier fonds. Het MaasMaassen fonds is verkregen uit een erfstelling. Het ingelegd vermogen wordt, gecorrigeerd voor inflatie, in stand gehouden. De netto revenuen worden jaarlijks voor eenderde besteed aan natuurbescherming in Nederland. Tweederde wordt jaarlijks besteed aan natuurbescherming in Zuid-Afrika. Het Hoeks- en Zantman fonds is verkregen uit periodieke schenkingen. Het ingelegd vermogen wordt, gecorrigeerd voor inflatie, in stand gehouden. De netto revenuen worden jaarlijks besteed aan het natuurbeschermingswerk van het Wereld Natuur Fonds in het buitenland. Het Althuisius-Geefhuysen fonds is verkregen uit een eenmalige schenking. Jaarlijks wordt een vast bedrag besteed aan het natuurbeschermingswerk van het Wereld Natuur Fonds, in het bijzonder het zoetwaterwerk in de Pantanal in Brazilië. Het ingelegd vermogen wordt voor een met de fonds op naam houder overeengekomen periode in stand gehouden.


Het C.J. Uriot fonds is verkregen uit een erfstelling. Het ingelegd vermogen bestaat per einde boekjaar vooralsnog uit een verkregen voorschot uit de nalatenschap. Het nagelaten vermogen wordt - in overleg met de door de erflater aangewezen beheerder - besteed aan aankoop van grond ten behoeve van natuurbescherming. Het Knoppie fonds is verkregen uit een schenking. In 2007/2008 is nog een volgende schenking gedaan. Jaarlijks, voor het eerst in 2007/2008, wordt een vast bedrag besteed aan het natuurbeschermingswerk van het Wereld Natuur Fonds, in het bijzonder het werk ter bescherming van de panda en de Aziatische olifant. Het ingelegd vermogen wordt voor een met de fonds op naam houder overeengekomen periode in stand gehouden. Het Van Trier fonds is verkregen uit een periodieke schenking. Tot 2012/2013 zal een jaarlijkse schenking van € 20.000 worden gedaan. De netto revenuen, indien aanwezig, worden jaarlijks besteed aan het natuurbeschermingswerk van het Wereld Natuur Fonds in het algemeen en mensgerelateerde natuurprojecten, als het LIFE Namibië project, in het bijzonder. Het verloop van deze post is als volgt: Balans per 1 juli 2007 - MaasMaassen

Toevoeging

Uitgaven

Saldo mutaties


1.948

17

0

17

1.965

94 93

17 0

0 -6

17 -6

111 87

- C.J. Uriot

450

592

-22

570

1.020

- Knoppie - van Trier

100 -

585 20

-25 0

560 20

660 20

2.685

1.231

-53

1.178

3.863

- Hoeks en Zantman - Althuisius-Geefhuysen

Totaal Fondsen op Naam

Voorzieningen Dit betreft de voorziening voor VUT-verplichtingen. Het verloop ervan is als volgt:

- VUT

Balans per 1 juli 2007

Toevoeging

Onttrekking


175

54

-15

214

In verband met de geringe omvang van en het aflopen van de VUT-regeling is besloten om bij de waardering van deze voorziening niet uit te gaan van Richtlijn 271 inzake personeelbeloningen. Bij de vaststelling van de hoogte van de voorziening is voorzichtigheidshalve uitgegaan van een nominale waarde van de toekomstige verplichtingen, een maximale deelnamegraad (3 personen) en een voor de komende 3 jaren jaarlijks gelijke dotatie. Van de voorziening per 30 juni 2008 zal naar verwachting een bedrag van € 15.000 binnen één jaar worden uitgekeerd. Voor de pensioenregeling van het Wereld Natuur Fonds is, in overeenstemming met Richtlijn 271, geen voorziening getroffen: De regeling bestaat onder meer uit een (voorwaardelijk geïndexeerde) middelloonregeling en is ondergebracht bij een verzekeringsmaatschappij. In de jaarrekening is de pensioenregeling verwerkt als een toegezegde bijdrageregeling aangezien, op basis van de met de


verzekeringsmaatschappij afgesloten overeenkomst, het Wereld Natuur Fonds geen actuarieel en beleggingsrisico loopt.

Projectverplichtingen Het verloop van deze post gedurende het jaar kan als volgt worden gespecificeerd: 2007/2008

2006/2007

30.053

25.950

34.319 -33.403 -407

33.269 -28.562 -604

30.562

30.053

Balans per 1 juli - Nieuw afgesloten contracten - Betaald op contracten - Vrijval Balans per 30 juni

• Langlopend Dit betreft het gedeelte van de meerjarige toezeggingen aan natuurbeschermingsprojecten dat per balansdatum een resterende looptijd heeft van meer dan een jaar. Projectverplichtingen worden doorgaans aangegaan voor een periode van 3 jaar. • Kortlopend Deze post betreft het deel van de projectverplichtingen met een resterende looptijd van een jaar of minder. In 2007/2008 is voor € 1,0 mln meer aan nieuwe contracten afgesloten dan in het voorgaand boekjaar. Ook is er € 4,8 mln meer naar projecten overgemaakt dan in 2006/2007. De toegenomen bestedingsmogelijkheden zijn in belangrijke mate gevolg van de verdere stijging van de baten uit eigen fondsenwerving.

Overige schulden en overlopende passiva Deze post kan als volgt worden gespecificeerd: 30 juni 2008

30 juni 2007

- Crediteuren - Belastingen, sociale premies - Vooruitontvangen bedragen - Overige schulden en overlopende passiva

1.771 174 1.507 2.154

300 53 527 2.874

Totaal overige schulden en overlopende passiva

5.606

3.754

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen Het Wereld Natuur Fonds heeft uit hoofde van een project op het gebied van voorlichting en educatie (PandaDroom) een meerjarige niet uit de balans blijkende verplichting van € 2,2 mln om ook de komende vier jaar in samenwerking met de Efteling de natuur onder de aandacht te brengen bij jonge gezinnen.


Het Wereld Natuur Fonds heeft uit hoofde van een beschikking van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in het kader van het Medefinancieringsstelsel een meerjarige niet uit de balans blijkende vordering en een meerjarige niet uit de balans blijkende verplichting. De vordering ten bedrage van € 5,2 mln heeft een looptijd van 2,5 jaar. De totale verplichting ten bedrage van € 4,6 mln heeft eveneens een looptijd van 2,5 jaar.


Toelichting op de staat van baten en lasten De baten en lasten worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor contributies, giften en donateuracties betekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin ze worden ontvangen. De baten uit nalatenschappen worden verantwoord in het jaar waarin de omvang ervan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Voorlopige uitbetalingen op nalatenschappen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten uit nalatenschappen. De internationale projectbestedingen worden verantwoord in het boekjaar waarin de verplichting is aangegaan. Transacties in vreemde valuta worden, indien niet afgedekt door termijncontracten, opgenomen tegen de transactiekoers. Voor een deel van de baten is een specifieke bestemming aangewezen door de geldgever. Voor een toelichting op de omvang ervan en de bestemming wordt verwezen naar de verloopoverzichten van het bestemmingsfonds en van de fondsen op naam in de toelichting op de balans.

Baten uit eigen fondsenwerving De in 2007/2008 gerealiseerde baten uit eigen fondsenwerving bedragen € 39,6 mln en zijn daarmee € 3,4 mln hoger dan de begroting en ruim 13% (€ 4,7 mln) hoger dan in het voorgaande jaar. De stijging ten opzichte van 2006/2007 heeft verschillende oorzaken. De inkomsten uit contributies stegen met 7% of € 1,6 mln. De achterban van het Wereld Natuur Fonds bedraagt per 30 juni 2008 927.000 donateurs. De inkomsten uit giften zijn ruimschoots verdubbeld en stegen met € 1,8 mln. Tevens stegen de inkomsten uit nalatenschappen met bijna 20% (€ 1,2 mln). De inkomsten uit bedrijfsrelaties waren in 2007/2008 € 0,4 mln (16%) hoger dan in 2006/2007 en € 0,9 mln (43%) hoger dan de begroting. De inkomsten uit donateursacties (mailings) zijn € 0,2 mln (9%) hoger dan begroot, maar € 0,2 mln (9%) lager dan vorig boekjaar.

Kosten eigen fondsenwerving De kosten van fondsenwerving bedragen in 2007/2008 € 5,3mln. Dit is € 0,5 mln lager dan begroot en € 0,3 mln lager dan vorig jaar. Uitgedrukt in procenten van de baten uit eigen fondsenwerving bedragen deze kosten over 2007/2008 13,5%. Het Wereld Natuur Fonds blijft met dit percentage verwervingskosten ruim onder de norm die het Centraal Bureau voor de Fondsenwerving hanteert in het kader van het CBFkeurmerk. Deze norm ligt op 25%.


De kosten eigen fondsenwerving kunnen als volgt worden gespecificeerd: 2007/2008 werkelijk

2007/2008 begroot

2006/2007 werkelijk

Donateurswerving Donateursbinding Rangerclub Bamboeclub Databasemarketing Diversen Uitvoeringskosten

1.191 785 526 197 173 305 2.162

1.616 749 595 202 216 479 1.981

1.824 737 593 207 212 279 1.833

Totaal kosten fondsenwerving

5.339

5.838

5.685

Resultaat verkopen Het Wereld Natuur Fonds voert jaarlijks één of meer van zijn mailingacties uit in een vorm waarin de giftgever bij een bepaalde minimale gift een boek of een ander premium cadeau krijgt. Het premium wordt dus als middel gebruikt om giften te verkrijgen. Onder verkoopopbrengst (nettoomzet) van deze mailingacties wordt alleen dat gedeelte van de gift gerekend dat betrekking heeft op het premium. Het andere gedeelte van de gift is een bate uit eigen fondsenwerving (donateursacties). Het resultaat uit verkopen van de premiums komt tot stand door op de verkoopopbrengst van deze mailingacties (netto-omzet) de kosten van de mailings, inkoop en verzending (kostprijs verkopen) alsmede de aan deze activiteit toegerekende uren (uitvoeringskosten) in mindering te brengen. Daar de verkoop van de premiums een middel is om giften te verkrijgen en het Wereld Natuur Fonds met deze activiteit beoogt zijn donateurs nader kennis te laten maken met het natuurbeschermingswerk is een negatief financieel resultaat van deze ‘verkopen’ aanvaardbaar.

Aandeel in acties van derden Deze post bestaat uit de jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL). Over boekjaar 2007/2008 bedroeg de bijdrage van de NPL in totaal € 16,2 miljoen. Dit is € 1,0 miljoen meer dan vorig jaar als gevolg van een toename van zowel de reguliere bijdrage als van de ontvangst van een uitkering van € 0,3 miljoen uit een extra trekking ten behoeve van de klimaatcampagne Hier 2.

Projectgelden overheid en anderen Vanaf 2007 ontvangt het Wereld Natuur Fonds van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor de duur van 4 jaar een bijdrage in het kader van het Medefinancieringsstelsel voor een reeks projecten met betrekking tot natuurbescherming in combinatie met armoedebestrijding. Daarnaast bevat deze post een aantal projectbijdragen op het gebied van het internationale zoetwater-, en bossenwerk van het Wereld Natuur Fonds.


De projectgelden overheid en anderen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

PES TMF MFS Novib Overig Totaal projectgelden overheid en anderen

2007/2008 werkelijk 294 0 2.028 241 202

2007/2008 begroot

2006/2007 werkelijk 356 448 1.180 112 157

2.765

2.661

2.253

Resultaat beleggingen Conform de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen zijn zowel de gerealiseerde als de ongerealiseerde resultaten uit beleggingen in de staat van baten en lasten opgenomen. De gerealiseerde beleggingsinkomsten kunnen als volgt worden gespecificeerd: 2007/2008 werkelijk - Obligatierente - Dividend - Rente liquide middelen - Positief koersresultaat verkopen - Negatief koersresultaat verkopen - Koersresultaat vreemde valuta - Kosten Totaal resultaat beleggingen gerealiseerd

2007/2008 begroot

866 128 466 520 -469 -116 -142 1.253

2006/2007 Werkelijk 836 137 248 621 -62 23 -119

1.100

1.684

Het in de staat van baten en lasten verantwoorde ongerealiseerde resultaat op beleggingen bestaat uit de jaarmutatie in het verschil tussen de beurswaarde en de aanschafwaarde van de effecten per balansdatum. Het negatieve verschil tussen de beurswaarde en de aanschafwaarde van de effecten is toegenomen van € 0,7 mln per 30 juni 2007 tot € 2,7 mln per 30 juni 2008. Dit vertaalt zich in 2007/2008 in een ongerealiseerd verlies in de staat van baten en lasten van € 2,0 mln. Voor een toelichting op het beleggingsbeleid wordt verwezen naar het bestuursverslag op pagina 34.


Overige baten en lasten Deze post kan als volgt worden gespecificeerd: 2007/2008 werkelijk

2007/2008 begroot

2006/2007 werkelijk

- Filmverhuur - Overige

285 2

250 0

302 93

Totaal overige baten en lasten

287

250

395

Bestedingen aan de doelstelling Naast het uitvoeren van natuurbeschermingsprojecten in binnen- en buitenland besteedt het Wereld Natuur Fonds ook aandacht aan voorlichting en educatie van het Nederlands publiek. De bestedingen aan de buitenlandse doelstelling worden deels in het lopende boekjaar en deels in volgende boekjaren uitgegeven. Voor zover de aan projecten toegezegde bedragen aan het einde van het jaar nog niet zijn uitgegeven, worden ze in de balans opgenomen onder langlopende of kortlopende projectverplichtingen, al naar gelang de termijn waarop ze tot uitgaven zullen leiden. Van het totaal van de bestedingen in 2007/2008 (€ 55,5 mln) is 89% aan de doelstelling besteed (€ 49,7 mln). De overige 11% is besteed aan fondsenwerving en verkoop van artikelen. Deze percentages zijn nagenoeg gelijk aan die van 2006/2007. Voorlichting & educatie De bestedingen aan voorlichting & educatie (€ 11,1 mln) zijn in 2007/2008 € 0,3 mln hoger dan die van 2006/2007 en € 0,3 mln lager dan het begrote bedrag. Natuurbescherming Nederland Er is in het afgelopen boekjaar € 0,3 mln besteed aan natuurbescherming in Nederland. Dit is nagenoeg gelijk aan de bestedingen in 2006/2007 Natuurbescherming buitenland Aan de buitenlandse natuurbeschermingsdoelstelling is in 2007/2008 € 38,2 mln besteed. Dit is € 1,5 mln meer dan in 2006/2007 en bijna 3 % (€ 1,0 mln) meer dan was begroot. Voor een toelichting op de stijging ten opzichte van 2006/2007 wordt verwezen naar de toelichting op de balans. Voor 2008/2009 is een bedrag begroot van € 40,6 mln. Uitvoeringskosten Onderstaand overzicht geeft weer hoe de uitvoeringskosten zijn opgebouwd en hoe deze kosten gerubriceerd zijn over de verschillende bestedingscategorieën. Toerekening van de kosten vindt plaats op basis van de geschatte tijdsbesteding van de medewerkers.


Natuurbescherming Nederland

Natuurbescherming buitenland

Total werkelijk

1.121

53

2.111

13

1.602

4.900

4.747

4.376

126

6

237

2

180

551

575

499

94

4

179

1

135

413

448

476

267

13

502

3

382

1.167

861

1.082

1.608

76

3.029

19

2.299

7.031

6.631

6.433

25

2

48

0

36

111

117

112

519

25

977

7

742

2.270

2.227

1.872

9

0

18

0

13

40

7

6

1

0

1

0

1

3

21

21

554

27

1.044

7

792

2.424

2.372

2.011

2.162

103

4.073

26

3.091

9.455

9.003

8.444

- Pensioenlasten - Overige personeelskosten / inhuur derden Totaal personeelskosten - Reis- en verblijfkosten - Kantoor-, ICT- en huisvestingskosten - Kosten Raad van Toezicht, bestuur - Overige algemene kosten Totaal overige uitvoeringskosten Totaal uitvoeringskosten

Artikelverkoop

Fondsenwerving - Brutoloon - Sociale lasten

2006/2007

Voorlichting & educatie

2007/2008

begroot

werkelijk

De uitvoeringskosten zijn in totaal 5 % (€ 0,5 mln) hoger uitgekomen dan begroot en zijn 12% (€ 1,0 mln) hoger dan vorig boekjaar. In het brutoloon is dit jaar voor het eerst een reservering voor vakantierechten opgenomen. Deze reservering bedraagt € 0,4 mln. De reservering was niet in de begroting opgenomen. Door een hoger dan begroot personeelsverloop in 2007/2008 zijn de bruto loonkosten exclusief de reservering voor vakantierechten lager dan begroot en de kosten van inhuur van derden hoger dan begroot. De personele kosten in 2007/2008 zijn hoger dan in 2006/2007 als gevolg van een uitbreiding van de gemiddelde personele bezetting van 88,5 FTE naar 90,1 FTE en de reservering voor vakantierechten. Het Wereld Natuur Fonds hanteert een norm voor de hoogte van de uitvoeringkosten. Deze kosten dienen, bijzondere omstandigheden uitgezonderd, als fractie van de baten niet meer te bedragen dan 17%. Teneinde de onafhankelijkheid van koersfluctuaties op de effectenbeurzen te waarborgen, worden bij de berekening van bovengenoemd percentage de ongerealiseerde beleggingsresultaten buiten beschouwing gelaten. In 2007/2008 bleven de uitvoeringkosten met 15,5% onder de bovengenoemde norm (2006/2007: 15,3%). Voor 2008/2009 wordt uitgegaan van een uitvoeringskostenpercentage van 16,1%.


In onderstaand overzicht worden de gemiddelde personele bezetting van de organisatie en het aantal personen in dienst per balansdatum weergegeven. 2007/2008

2006/2007

- Gemiddelde personele bezetting (in fte’s)

90,1

88,5

- Aantal personen in dienst per einde boekjaar

117

109

Het Wereld Natuur Fonds heeft twee statutair directeuren. De bezoldiging van de statutaire directie is gebaseerd op de schalen bij de rijksoverheid en voldoen aan de Adviesregeling Directiefuncties Goede Doelenorganisaties die is opgenomen in de Gedragscode Goed Bestuur voor Goede Doelen. De Raad van Toezicht ontvangt geen bezoldiging. Er zijn geen leningen of voorschotten verstrekt aan statutair directeuren of aan leden van de Raad van Toezicht. De bezoldiging van de statutair directeuren in 2007/2008 is in onderstaand overzicht toegelicht.

2007/2008

Algemeen directeur

Directeur Marketing & Communicatie

Heel jaar 1,0

Heel jaar 1,0

(alle bedragen in €) - Periode - FTE - Brutosalaris incl. vakantiegeld - Kerst gratificatie

108.242 260

99.831 260

Subtotaal - Sociale lasten - Pensioenlasten - Vaste kostenvergoeding

108.502 6.430 13.066 1.500

100.091 6.430 15.112 1.500

Totaal

129.498

123.133


Toevoeging/onttrekking aan het vermogen Het resultaat over 2007/2008 is op de volgende wijze toegevoegd aan het vermogen: 2007/2008 werkelijk

2007/2008 begroot

2006/2007 werkelijk

Te verdelen resultaat

3.313

33

529

- Mutatie Fonds activa bedrijfsvoering - Mutatie Fonds activa doelstelling - Mutatie Bestemmingsfonds - Mutatie Fondsen op Naam

-434 -89 -233 1.178

-326 -307 -621 570

422

-684

- Mutatie Continuïteitsreserve - Mutatie Reserve natuurbescherming buitenland - Mutatie Overig besteedbaar vermogen

750 2.141

1.203 10 -

Totaal mutaties besteedbaar vermogen

2.891

1.213

Totaal mutaties vastgelegd vermogen

Het te verdelen resultaat is € 3,3 mln hoger dan begroot en € 2,8 mln hoger dan vorig jaar. Als gevolg van het positieve resultaat is toevoeging van € 2,1 beschikbaar voor de reserve natuurbescherming buitenland. De oprichting van een tweetal fondsen op naam leidde tot een geringere daling van het vastgelegd vermogen dan was begroot. Voor een verdere toelichting op de mutaties in de individuele posten van het vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de balans.


Kasstroomoverzicht (in duizenden euro's) 2007/2008

2006/2007

Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat boekjaar

3.313

529

Aanpassingen voor posten die geen mutatie in het werkkapitaal teweeg brengen - Afschrijvingen - Mutaties voorzieningen - Waardemutaties beleggingen

1.180

1.217

39

44

1.872

-138 3.091

1.123

Veranderingen in werkkapitaal - Mutaties vorderingen en overlopende activa

1.806

-1.288

- Mutaties kortlopende projectverplichtingen

1.581

3.726

- Mutaties overige schulden en overlopende passiva

1.852

-1.568 5.239

Kasstroom uit operationele activiteiten

870 11.643

2.522

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in vaste activa Desinvesteringen in vaste activa

-748

-684

0

2

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-748

-682

Kasstroom uit financieringsactiviteiten - Mutaties langlopende projectverplichtingen - Mutaties financiële vaste activa - Saldo aan- en verkopen beleggingen

-1.072

377

91

98

-7.395

-4.083

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-8.376

-3.608

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten

2.519

-1.768

Saldo liquide middelen begin boekjaar

5.458

7.226

Saldo liquide middelen einde boekjaar

7.977

5.458

Mutatie in liquide middelen

2.519

-1.768

Het kasstroomoverzicht geeft inzicht in het beschikbaar komen van geldmiddelen gedurende het boekjaar en in het benutten van die geldmiddelen in hetzelfde boekjaar. Feitelijk wordt de staat van baten en lasten ontdaan van de invloeden die de waarderingsgrondslagen hebben op het resultaat. Uit operationele activiteiten is in 2007/2008 een netto kasstroom gerealiseerd van € 11,6 mln. De investeringsactiviteiten resulteerden in een netto kasstroom van - € 0,7 mln. De financieringsactiviteiten leidden in 2007/2008 tot een mutatie in de geldmiddelen van - € 8,4 mln met name door het saldo van aan- en verkoop van effecten. Het totaal van de bedrijfsactiviteiten van het Wereld Natuur Fonds in 2007/2008 resulteert in een liquiditeitspositie per 30 juni 2008 (€ 8,0 mln), € 2,5 mln hoger dan per balansdatum van het voorgaande boekjaar. - 60 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2007/2008

OVERIGE GEGEVENS 2007/2008 Inhoud Accountantsverklaring

62


ACCOUNTANTSVERKLARING Wij hebben de jaarrekening 2007/2008 van Stichting Het Wereld Natuur Fonds – Nederland te Zeist bestaande uit de balans per 30 juni 2008 en de staat van baten en lasten over het op die datum eindigende boekjaar met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het bestuursverslag, beide in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ 650). Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het Bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Het Wereld Natuur Fonds – Nederland per 30 juni 2008 en van het resultaat over het op die datum eindigende boekjaar in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ 650). Wij melden dat het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Amstelveen, 15 september 2008 KPMG ACCOUNTANTS N.V.

S. Haringa RA



No title

Recommend Documents