N u m m er 0 1 -1 h t t p: / / com com .ku b.n l/ e-view / 0 1 -1 / in h ou d.h t m
H et ver gan kel ij ke r aam van K af ka P i et R ogie On der s t aan de t eks t is een lez in g die i s u it ges pr oken op 1 2 m ei 2 0 0 0 i n h et kader van een s t u diedag over h et vor m bew u s t z ij n en h et geh eu gen van h et lich aam , geor gan is eer d door de H oges ch ool voor de K u n s t en U t r ech t . P D F -ver s i e D an s er s h ebben de r epu t at i e dom t e z i j n , ch or eogr af en z ij n w aar s ch ij n l ij k geen h aar bet er . D at kom t om dat z i j z ich , an der s dan de m ees t e bu r ger s , t ij den s de beoef en in g van h u n vak van u it een z eker f ys iek t al en t t oeleggen op n on ver bale, abs t r act e om gan gs vor m en . Z ij h ebben h et pr at en ach t er z ich gelat en of z ij n er n og n i et aan t oe. R eden w aar om Jean -L ou is B ar r au lt al s de m im er B apt is t e in L es en f an t s du par adis een pr aat gr age s ch u r k z on der één w oor d door h et kr oegr aam ach t er z ich keilt . Mim er s en dan s er s u i t en z ich du s voor al v i a een f ys iek e beelden t aal. D e w er k in g er van w ekt ver w on der in g, r oept vr agen op m aar i s n iet z el den t ot h et t ew eegbr en gen v an di epe on t r oer in g in s t aat . I k s pr eek v an u it m i j n geh eu gen , N abokov par af r as er en d: " L open ov er de w at er s piegel van de er v ar in g" . W at is geh eu gen eigen l ij k en w an n eer w or dt geh eu gen bi j voor beel d er v ar in g? B es t aat er z oiet s al s een code t ot gebr u ik en / of een codex van h et geh eu gen en h oe ku n n en die w or den aan gew en d bi j h et w er k op de pl an ken ? U it er v ar in g s pr eek ik v an div er s e geh eu gen s . E lk m et h er in n er in gen di e m e de w eg op h ielpen , liet en lopen en ver volgen s s t r u ikel en , w at s t r epen v er oor z aakt en op de ker f s t ok v an m i j n geh eu gen . P er f or m en is daar om z oiet s als lopen op de w at er s piegel van de er var i n g, m et daar on der de kelder van h et i n dividu ele, coll ect ieve en h i s t or is ch e geh eu gen . I k ver t oef , s peel en dan s i n h et h eden , door h een h et voor ou der li j ke D N A der Gr i eken , S h akes pear e en N i j in s ki, Ju l ian B eck, Gr ah am en Gr ot ovs ki en bli j f voor eeu w i g s ch at pl ich t ig. Je ku n t j e v ader om br en gen m aar n iet dien s gr oot v ader . E ven z ogoed, w at w eet de w in t er van h et on gew is s e v an de kom en de len t e? Mach t is beper kt er dan f an t as ie, die w eer n iet t e
koop is . Over lev en , als s pel, daar gaat h et om . D oe n iet s , k ij k u it j e r aam en de w er el d on t vou w t z ich aan j e v oet en . I n die r ich t in g s ch et s t F r an z K af ka één der opt ies om z ich t t e kr ij gen op h et m en s el ij k gedr ag. Van u it een con t em pl at ieve in v als h oek s t elt h ij on s de s t at i s ch e w aar n em in g voor om t ot f eit el i j ke k en n is t e kom en , w aar op h ij dez e voor on s in z ich t el ij k u it de doeken doet v i a z ij n s ch r i j ver s ch ap. I s li j f eli j ke deel n am e aan on s dagel ij ks e cir cu s belan gr ij k en is ken n is van de m ot ieven die aan on s in con s is t en t e gedr ag voor t du r en d s t u w in g geven n oodz ak el ij k om er ar t i s t i ek n aas t ler i n g ook w i n s t u it t e s lepen ? U it w elk ar s en aal pu t t en act eu r en dan s er om on s van h u n gel ij k t e over t u i gen , om on s h u n gef i n geer de v er h aal op de m ou w t e s pelden , on der w ij l m oor d en br an d vein z en d als de m ees t door w i n t er de m ar kt koopm an . I n l evi n gs ver m ogen of de boks er s gav e om z ich bij h et gevech t i n t e dekken ? I k den k beide en t er ech t . T alen t , in z et , v akm an s ch ap, r i j pi n gs pr oces s en , f ys i eke ges t eldh ei d, lef , m ot i vat ie, ver l an gen , i n t u ït ie, s peelcon dit ies ; al lem aal dis cipl in ai r e r an dver s ch ij n s elen w aar m ee per f or m er s t e w er k gaan . Al s ar ch it ect en van h et m om en t ken t dat w er k de br oz e con s t r u ct i e van een lu ch t k as t eel. Af h an kel ij k v an de coh es i e der r an dver s ch i j n s el en s t aat h et als een h u is of z w alkt h et als een plu m pu ddin g de or kes t bak i n . Z i j m oet en h et doen m et w at z ich on der de w at er s pi egel v an h u n er v ar in g en in de kelder v an h u n geh eu gen ligt , z on der w elke z i j v er w ez en . D at m oeder dr on k en vader z ich pr os t it u eer de, h oef t ech t er n iem an d t e w et en . H u n s pel is h oe dan ook ar t i f icieel en de m iddelen ' ar t if ici ën t ' , t en bat e v an h et doel. I s n iet de h ele w er eld ku n s t m at ig beh alv e de n at u u r , en die i n t er es s eer t h et geen en e m oer , v ij an di g en ops t an dig al s z i j is . H et m om en t w aar op h et lu ch t kas t eeldecor u m er n i et m eer t oe doet z egt de per f or m er , vr agen d: u ki j kt , bl ij f t u als t u bl ief t z it t en t er w i j l ik s peel. D e s t em van h et pu bli ek an t w oor dt daar op r es olu u t : u s peelt en ik kij k, doch z ol an g h et m ij boeit . Act er en of dan s en m et de h ef t igh ei d w aar m ee de m an u it h et videow er k T h e Cr os s in g van B i ll Viola ver z w olgen w or dt door w at er en v u u r . E én z i n , één dan s f r as e, m et die i n t en s it eit . On m ogeli j k. Mis s ch i en ' n blik, ' n s ch r eeu w ? H et gaat om t h eat er . E r z it pu bl iek. E en t ek s t , m im e of ch or eogr af ie, kan i n z ich z el f Vi ol a' s w er vels t or m ver en igen . D aar n a kom t h et n eer op de v ele t ek s t ver w er ker s , de dan s ver t olk er s . Men igeen voelt z ich ger oepen de daad of dan s bij h et w oor d t e voegen , w ein igen z i j n u it ver kor en . L aat on s z it t en d aan K af k a' s r aam z oeken n aar een h an dl ei din g. N i et n aar n og een m an if es t dat z ich z elf over s ch r eeu w t en v er l or en loopt in de s t of w olk van t i j deli j k s u cces . D an k u n n en w e bij dat r aam van daan de v loer w eer op. Jean -L ou i s T r in t in gn an v er s ier de door n aar z ich z elf t e lat en kij ken , door een vr ou w , een pu bli ek. D oor z ich t e l at en ver s ier en ver s ier de h ij , z oals de ker s t boom . W i j z it t en er om h een , z i en de gl oed en z i j n dan kbaar . Act er en m et als en ig m iddel de s pi egeli n g v an h et pu bl iek aan de act eu r . Z elf r ef l ect i ef op s cen e s t aan z on der i n ij del h ei d t e ver dr in k en . I s een goede les m aar m oeil ij k m at er iaal en al s in s t r u m en t s ch ier on br u ikbaar .
T r an s par an t i e W ein ig per f or m er s z i j n op s cen e t ot h u iver in gw ekken d n aakt in s t aat . T och i s h et u it gan gs pu n t om i n een s oor t van vols t r ekt e l eegt e een r ol
of dan s ges t alt e t e geven bel an gr i j k. H et ver w ij der en v an de am bivalen t e vet l aag die de s peler ku n s t ig be- en af s ch er m t ver dien t pr ior it eit . D i e laag, dat h ar n as z adelt m i j op m et een i r r it an t déj à-vu gevoel. N i et s ver velen der dan per t r ei n een gepas s eer d s t at ion opn i eu w v oor bi j t e m oet en . H et u it z ich t s t ot t er t , h et doel v er v aagt , de r ei s s t agn eer t . W e m ak en deel u it van een car t oon m et een over beken de h eld di e t ot ver velen ds t oe in h er h alin g v alt . D iver s e s eiz oen en ver l an gen diver s e kl edi j . H et lich aam op z ich is r eeds om s lot en door een j as , een j as on der h et k os t u u m . H u id om h een s pier en , or gan en , een z en u w s t el s el. K op er op en j e h ebt een act eu r , m im er , dan s er . F u n ct ion eer t dat l ij f n iet om dat die j as v an h u i d n iet pas t dan z i en w e een s u l in een on t w or pen pakkie, de bes t e cou t u r ier t en s pi j t . D aar om s t el ik t r an s par an t ie voor op. T r an s par an t s pel w aar bi j h et z en u w s t el s el h aas t z ich t baar als r u ggen gr aat f u n ct i on eer t . Geef m e een z i n en ik z et er een gedach t e, h an del in g of em ot i e t egen over , lopen d door h et cen t r u m van dat z en u w s t el s el. Al len gevol g geven d aan een pat r oon v an r eact i es di e ik door dis cipl in e in de h an d h ou d. E en bek w aam per f or m er is een pot en t aat die h eer s t ov er ei gen ku n n en . D ie ku n s t k an j e ler en . Ook de k u n s t van h et l eeg z i j n . Je h oef t er geen m aan d voor op h et dak v an de w er el d t e gaan z it t en .
E er s t h et w aar om en dan pas h et h oe W e begi n n en leeg, op een ver l at en s peelv loer . D e avon d v alt , h et is don ker . W e s pelen t on eel . Op een z on over got en dag gaan w e l iever dan s en . An der s om m ag ook. E r l igt een t eks t . P as s en w or den aan geleer d. W at bew eegt m i j , w aar om en h oe? U it h et w at r olt m i j n s in z ien s eer s t h et w aar om , dan pas h et h oe. H oe abs t r act iem an d' s w er k ook oogt . Ach , de kip z it in h et ei z it in de k ip. T och , een w aar om loz e voor s t el li n g is als t an dpas t a van een s lech t m er k: j e poet s t t ev er geef s . E r v al len gat en . Ook i n de E if f elt or en m aar die h ebben een bedoeli n g. D e f u n ct ie v an w aar om er ges peeld w or dt s ch r aagt de con s t r u ct i e van een w er k als een ger aam t e. E en ch or eogr af ie is een lich aam . E r m oet een h ar t in , bloed door h een . B ot t en m ogen kr aken al n aar gelan g de pl au s i bi lit eit v an de s pi er en , et cet er a, en n i et t e ver get en , een z i el en pas s i e, on t egen z eggel i j k. H et w aar om i s n am el ij k de kr ach t v an een s t u k, z ow el f ys iek, ps ych ologis ch als m et af ys is ch , én de m ot or . H et w er kt door t ot in elk on der deel van de pu z z el, t ot op h et bot en in de v ez el s v an de per f or m er , z o n iet kom t de m i j m is s el i j k m aken de h u il ebalk u it de car t oon w eer op de pr oppen . Aan s t el ler . I k k w am , z ag en over w on m ij n an gs t . Voor al u it m ot iv at ie.
T ech n iek, m et h ode en di s cipl i n e Van de w ar e t egen s t an der s t r oom t gr en z eloz e m oed j e t egem oet . F r an z K af k a, w eder om . D is ciplin e v er gt m oed, z oveel is z eker . I k pr aat n i et over dr il-oef en i n gen - een m aan d s t oppen en j e pen s pu ilt over j e br oek r iem -, m aar over dis cipl in e als een in div idu eel opgez et en s t r ikt per s oon li j k ben u t s ch oolboek, n aar w il lekeu r t e open en . I k du r f daar bij t e ver w i j z en n aar h et h an dboek van de t im m er m an . L iever de l aat s t e dan een n iet s n u t van een per f or m er . Oplich t er en dief t egel ij k er t i j d. D e m an d w aar door h ij s t r ak s v alt s t aat kl aar . H i j w eet h et n iet . T ech n i ek, m et h odiek en dis ciplin e v or m en een h ech t e dr i eh oek s ver h ou di n g bi n n en de leer pr oces s en pr oblem at i ek.
E s s en t ieel z ij n h u n ver s ch ei den h eid en h an t eer baar h ei d en de van daar u it t e beh al en r es u lt at en op h et vl ak van z el f beh ou d v ia z elf on der h ou d. D is cipl in e kom t n eer op h et in bedw an g h ou den van h et z ich z el f aan geleer de. T ech n iek en m et h odi ek s l aan de br u g t u s s en bes t aan en op s cen e s t aan . H et bes t aan eis t l ij f el ij k w eer w er k, ver or don n eer t een gees t el ij k n et w er k. Op s cen e s t aan ver gt en i g m an oeu v r eer w er k, als i n een bok s w eds t r i j d. W aar n em en dis cipl in e en t ech n iek de h an ds ch oen op? W ar e dis cipl in e eigen t z ich z elf aan z ich z elf t oe. Au t odi dact is ch van n at u r e h ou dt z e dat z i ch z el f t oegeëigen de in ei gen beh eer . S par t aan s is z e l oyaal t ot aan h et ein d. Z e s peelt en dan s t aan de z i j de v an de per f or m er , t ot w an n eer h et s pel s t okt of de dan s s t r om pelt . W an t dis cipl in e is n i et al les . Z e bes t aat v oor n am eli j k u it h et n em en van een h eu vel die t r aps gew ij s v ia de i n dividu ele vloer er v ar in g l eidt t ot s pelver vol m ak in g. H et geh eim er van s ch u i lt h oof dz akel ij k i n de ku n s t van h et aan br en gen van con t r as t en , in de beh eer s in g over de m at er ie van de t egen polen of u it er s t en . Ooit w er d dez e dis cipl in et r ap f ij n z in n ig u it geh ol d op h et h el len d vl ak v an de n u an ce, dat m ees t m er kw aar dig en boeien d gebied v an de gr i j z en , of gr ij s w aar den . D e veler l ei s ch ier on oogli j ke t i n t en t u s s en on z e w i m per s , r es u lt aat van h et w eder ker i g s pel t u s s en de elk aar becon cu r r er en de en daar door beh aagz ieke t egen pol en . H ou daar om bi j lief de alt i j d de h aat i n h et oog, bi j kou de w ar m t e. W eet en on der s ch ei d t u s s en h em el en aar de een ber gket en of h or iz on . D en k bij een m en s aan een dier , h et dier in de m en s , en t en s lot t e aan een m en s in de m en s . B eh oed j e ech t er voor de alw et en de du iz en dpoot die de t r ap der dis cipl in e af daalt t er w i j l h et w er k on af i s . H ij loopt s paak. K en n is i s on on t beer li j k m aar bli j f j e ver baz en . W ees s en s it ief , kr it i s ch en ver m ij d s lepen de on vr ede. K en n is kan in on gen ade v al len en w or dt bal l as t . H et kom t voor ; dis cipl in e gekoppeld aan w an t r ou w en . D e bes t e per f or m er die al s een m ar ion et de t ou w t j es over n eem t m aar de vas t e h an d, de r ode dr aad ver l ies t . E en ballon over gelever d aan de gr i llen van de w i n d. W er k m et h et dis cipl in ai r e gedu l d v an de s econ dew i j z er di e v oor t gan g boekt door t elken s opn ieu w t e begi n n en . D e u r en ver s t r ij k en van z elf en z ie: h i j dan s t e al s een kr is t al, volkom en door s ch ij n en d. T och beh ield h i j z i j n h elder e vor m en s ch it t er in g. H elder h eid, ar t icu l at i e, poëz i e. H ou d K af k a' s r aam s ch oon . T ech n i ek is adem h alen als de ki el van een boot die de br an di n g pr ij s t . E en alt er n at ief : s peel j ez elf , w eg er m ee. K laar ? I k dach t h et n iet . T ech n i ek is z o ou d als de di n o- en z o j on g als de des ign os au r u s . B ei den koppel en of koppelden s t i j l aan n oodz aak en boods ch ap. H u n af z on der li j ke s t i j l ken m er kt h et gebr u ik van s pecif ieke t ech n i eken . P er f or m en k an even m i n z on der . E en act eu r kan z ich een over s laan de s t em m i s s ch ien n og per m it t er en , een z an ger es m oeil i j ker en een dan s er m et een ges ch eu r de ach il les pees gaat gegar an deer d n eer . Van u it dez e pos it ie w or dt h et in t er es s an t ; w e n ader en de doels t el li n g van dez e s t u di edag; de v r aag of er z oi et s als een f ys iek geh eu gen bes t aat en h oe j e v an een f ys i ek bew u s t z i j n n aar vor m bew u s t z ij n kom t . E n z ovoor t .
H et col lect ieve geh eu gen Geh eu gen s pr eek. N abokov. D e ex pan s ie van h et geh eu gen gr oeit
even r edig m et de n i eu w s gier i gh eid di e h aar voedt m et n ieu w m at er i aal, ex t r a ken n i s , op er var i n g ges t oel de z eker h ei d en de daar u it voor t v loeien de dialect iek. S om s i s h et geh eu gen een s ch at - of voor r aadk am er , s om s een dr u kcabin e. Z e br en gt gen i eën voor t en ps ych opat en , m aar ook de t oev all ig voor bij l open de boer di e lach t v an kies pi j n om z ov eel ar geloos bi j een ges pr okkelde, on gebr u ikt e v oor ken n i s , voor al w an n eer h ij v an z ij n akker n i et k an oogs t en w at i e z aaide. E r z i j n , of er n iet z ij n en s l ech t s l even i n de h er in n er in g er v an . H am let , of de act eu r die h em s peelt . Clow n , r ebel, aan s t ell er . Gelet op de n u an ce. N ou r ej ev: pr in s eli j k dan s er , H am l et v an de dan s . W e ku n n en w eer ver der . L as t ige kw es t ie: per f or m er s en pu bl iek vor m en een coll ect i ef , ook w at h et geh eu gen bet r ef t . H et ops l aan van i n s pan n in gen , pi j n en im pu ls en , van h et t r iom f an t eli j k gevoel dat on t s t aat bi j h et t er u gs l aan van een z iekt e -z eg h et z egevi er en bi j h et ges laagd n em en van een h in der n i s , et cet er a, et cet er a, bez or gde on s all en een in divi du ele dat aban k. E en k am er vol h er in n er in gen aan s t appen die h ebben gelei d t ot em ot ies en ver ban den , t ot w eder z i j ds e beïn vloedi n g, doels t el li n gen , en z o m eer . E en kam er die w e delen , w aar in w e elk aar s pu bl iek z i j n en m edeact eu r s , er t oe aan gez et vi a gem een s ch appeli j ke h er ken n i n g. On s s pi egelen d aan elk aar , on s z elf en aan H am l et en N ou r ej ev. W e z ij n w at w e z ien in on z e h er i n n er i n g en w e h er in n er en on s w at w e z ij n w an n eer w e H am l et z ien of h et elegan t dier l ij ke in de dan s van N ou r ej ev. Z o s pel en w e en beki j ken w e h et s pel. Coll ect ief en in divi du eel. Voor beeld: de doden h er den kin g. N a h et cir cu s van de dood dat oor log h eet kom t h et ci r cu s v an h et bal an cer en der h er in n er in gen aan dez e collect iev e v loer er var i n g. D e af k eer en h et ver dr iet er aan l iggen di ep in h et coll ect ief geh eu gen gew or t eld. T och liggen de l ij n en n aar de dat aban k i n dividu eel an der s ; v an u it er v ar in g of s piegelin g z egt h et j e w ein ig of on t r oer t j e, l aat h et j e kou d of kom t h et ach t er h aald op j e ov er . E r bes t aat z oiet s al s een bli n dem an n et j es geh eu gen : w at n iet z iet n iet w eet en w at n iet w eet z ich n iet h er i n n er t . B u n ker geh eu gen . H eel apar t , voor w i e h et s t r aks n iet gew et en h eef t , n iet oplet t e. H et geh eu gen als dak boven dat gedeelt e van on s bes t aan dat diepe in dr u k n ali et en daar om es s en t ieel h eet . W at pl aat s t dat dak boven die es s en t ie, z odat z e dr oog bew aar d lev en de m at er i e bli j f t ? I s geh eu gen loos over l even m ogel ij k ? Moet dan n iet de bas is van elke dag opn ieu w w or den u it get ek en d en ver over d? D at k os t een ver m ogen aan en er gie, li j kt er g on pr odu ct ief en is daar om op de lan ge du u r n i et lev en s vat baar . D an lu idt de vr aag; w aar loopt h et geh eu gen over i n in s t i n ct of r ef lex , of i n lou t er ch em is ch e pr oces s en , leven s s appen die aan de s lag gaan om on s v ege l ij f t e r edden ? I s in s t in ct , r ef l ex en pr oces één en h et z elf de? Z i j n h er in n er in gen de bou w s t en en v an on s bes t aan of h et cem en t t u s s en de on der del en ? Met af or en t e ov er , or akels ook. On z e beh eer s in g ov er h et m at er iaal ( t eks t , dan s ) s l aan w e op i n ' t geh eu gen w aar u it w e pu t t en , een m aal op s cen e s t aan d. D oor dis cipl in e on t s n apt dez e beh eer s in g aan de ver get elh eid en w or dt opgev an gen door h et n et w er k v an h et geh eu gen . S om s ver s lapt on z e aan dach t en gl ipt een r egel of een pas als n og door h et n et . I n t er es s an t is h et t oev als geh eu gen dat een per f or m er di e las t h eef t
van een bl ack-ou t ver der h el pt . E en r aads el, w ar e een t oev al n i et een aan v al. T ij den s een black-ou t r ak en w e in pan i ek en v er s t om m en , w e z oeken on s h ei l in de h er h al in g en daar par eer t h et t oev al s geh eu gen m et een aan v al u it de ver s t e ver dedigin gs l in ie h et eu v el. H et geh eu gen s pr eekt . T eks t en dan s kom en on s w eer al s v an ou ds s t an dv as t i g t egem oet . E en bl ack-ou t i s een f ou t e s t ap of los s e s t een in de z or gv u ldig gecon s t r u eer de t r ap der dis ci pl in e. H i j r oept on s t ot de or de. H i j is de don ker e s pi egel v an de z ien de voor even , m i s s ch ien door m i lde ar r ogan t i e, v er bli n d.
Vor m bew u s t z i j n P er f or m er s get u igen over w at z ich on der h u n r aam af s peelt , m aar z ij n w ij h et n iet z elf , die daar s pelen ? T h eat er als r aam m et u it z ich t op on s z elf , u it v er gr oot door h et s pel, h er ken t vi a h et collect iev e geh eu gen . Aan gen aam , gaat u z it t en . H et pu bl iek dat pr aat over de s l an ke dan s er es di e z ich h eel v er voor over boog en t och n i et br ak. Of die m ail lot j ou z ou pas s en , s ch at ? Malloot van een ech t gen oot . Z o s pelen en beki j ken w e. Ook i n h et t h eat er . D e pos it ie van s peler en pu bl iek i s s t at is ch . All e pogin gen van Gr ot ovs k i en con s or t en t en s pij t bevi n dt de h eden daags e av an t -gar de z ich n og s t eeds in de Gr i eks e ar en a. Geen pr obleem w an t h et gaat n i et u it s lu it en d om de v or m . Z ie h et z o: h oe s t at is ch er de t h eat er ops t el lin g h oe bew eegl ij k er s peler en dan s er z ich ku n n en m an if es t er en . H oe r u im er de beden k er van h et s pel z ich v an z ij n f an t as ie m oet k w i j t en , w i l h i j h et pu bliek op s leept ou w n em en , eer der dan im pon er en m et t oer i s t is ch e bez ien s w aar digh eden w aar voor j e z el f , des gew en s t , n aar Gr i eken l an d kan . D e h er i n t r ede van h et r eal is t is ch t h eat er is m ij , n aas t de pos eu r en il lu s t r at eu r h el aas een door n in h et oog. W at h eef t dit m et vor m bew u s t z i j n t e m ak en , m et geh eu gen , f ys iek of n iet ? D it : w at j e vr aagt en ver l an gt , j a z elf s ei s t v an s pel er s , dan s er s , m im er s is ook v an t oepas s i n g op j e pu bl iek. Vr aag, ver l an g of eis en j e k r i j gt de aan dach t die h et s t u k en h et s pel ver dien en , z ov eel i s z eker . Ver geet n iet dat s peler en pu bliek één en dez elf de is , of z ij n . H et ver s ch il z it h em al leen in de f or m el e af s pr aak: ik s peel, j ij ki j kt . I n pl aat s van h et t h eat er af t e br eken bes t aat er ook de m ogeli j kh eid om h et s pel t e s pel en op de w ij z e z oals z ich m om en t eel de ar ch it ect u u r on t w ikkelt . Coop H im m elbau is ex em pl ar is ch al s bu r eau dat gen eigd is de gr on d on der j e v oet en v an daan t e h al en . Met an der en z oal s Geh r y of L i ebes kin d, n em en z e h et begr ip r u im t e al s u it gan gs pu n t , n i et de m u r en z elf . D i e v or m en een belem m er in g, z i j n s lech t s de begr en z in g. E r v al len gat en . H i at en door w oor dbl in dh ei d, al dan n iet opz et t eli j k. Z i e Ch r is t oph er K n ow les en R ober t W i ls on . T ij ds belev in g z et de kl ok s t i l. Jan F abr e. S n elh ei d en h oev eelh eid m at er i aal w at n og voor h et oog bev at t eli j k i s w or den u it gepr obeer d. Van B alan ch in e n aar F or s yt h e. E r is s pr ak e v an h et door br eken van de kij kcode. Aan s pr aak w or dt gem aakt op de codex van h et geh eu gen , om die u it t e br eiden en t en s l ot t e op de m an ier van per f or m en , de opleidin g daar t oe en h et on der h ou d. H et één kan n iet z on der h et an der . W e bew an delden een om w eg om t en s lot t e w eer bij de per f or m er s t er ech t t e k om en . Moet ku n n en w an t on der w eg z i j n is on t w ikkel en en alt i j d i s er iem an d die ki j kt i n h et voor bi j gaan . W e z i j n t er u g bi j de s peler . H oez eer i n v als h oek en m ot iv at ie ver an der en , on der h evi g z i j n aan de gr i ll en v an de t ij d, h et in s t r u m en t , li j f en br ei n , bl ij f t h et z elf de. D it veh ikel dat s t ad en lan d af r ei s t , m ag h et volbr en gen , z al leven m oet en bl az en in de s pi n s els
die z e v an au t eu r s m eekr egen , h oe in t r over t de boods ch ap ook m oge z ij n of di epgew or t eld h et s acr al e k ar akt er v an h et t h eat er , get u ige de plan ken k oor t s , ook bli j f t . D e in t r i n s ieke aar d v an de t h eat er dien s t m ag aan ver an der i n g on der h evi g z i j n , h et idee w at er ach t er s ch u i lt , n am el ij k de gez am en li j ke bel ev in g en h et on der gaan van een gedeelde er v ar in g m et als r es u lt aat over l ever in g, bl ij f t voor l opi g bes t aan . W e m aken an der m aal gebr u ik v an h et geh eu gen om on s voor de on t gooch el in g t e beh oeden , w an n eer de w er ki n g en u it w er k in g er van n iet aan de v er w ach t i n gen voldoet . Of s ch oon de beh oedz aam h ei d, de an gs t voor h et n ieu w e, on s ook on t gooch elt w an n eer w e n a ver w ij l v an t i j d h et r ij k v an h et geh eu gen n iet du r ven t e ver l at en om on s z elf n ieu w e r u im t e t e gu n n en . E x pl or at i er u im t e, om t e kom en t ot s peler s die een n ieu w e t aal h an t er en , die van de em ot ion ele algebr a: een com bi n at ie van gevoel en t ech n i s ch ku n n en . Op dan s gebied pr aat i k over de v an -h et -z i j n -cen t r u m -w egden ken dedan s ku n s t en aar . E en keu z e die h ij z elf dien t t e m aken , n aas t de ch or eogr aaf die er m ee aan de s l ag gaat .
D e ku n s t van h et s pel R egel j e gebaar n aar j e w oor d, j e w oor d n aar j e gebaar . I eder e over dr i j v in g i s in s t r ij d m et de bedoel in g van h et t on eel. W i ll i am S h ak es pear e. T ij d om af t e r on den . K an ik n og i et s z eggen om t r en t de ku n s t van h et s pel, in h et algem een ? L aat ik dat pr ober en . E en k lei n e t w in t i g j aar geleden r iep i em an d m e t oe t ev eel em ot ie t en t oon t e s pr eiden in een w er k dat h et h ebben m oes t van z i j n z u iver e vor m , een w er k w aar i n de em ot i e door h een de v or m s t ak en daar door em ot ion el e al gebr a w er d. D ez elf de per s oon j oeg daar op al le af s pr aken die de ch or eogr aaf m et on s h ad gem aakt om t r en t t im in g gen adeloos ov er de kl in g. T w ee les s en voor de pr i j s v an één . N ee, dr i e. E én : r egel j e gebaar n aar j e w oor d of j e dan s n aar z i j n bedoeli n g, i n dit gev al abs t r act ie. T w ee: ver di ep j e i n en t oon daar m ee n aas t begr ip ook r es pect voor de w er eld v an de au t eu r . D r ie: n iem an d is god en du s alw et en d: eigen i n it iat ief i s daar om bu it en gew oon pr ij z en s w aar dig. B egin m et con t r ole t e ver l iez en . K en j e balan s m aar v al er u it . H et kij ken n aar pu r e bal an s ver an der t de ki j ker i n een z ou t pil aar . S t a en val en s t el de t i j d t u s s en beide z o l an g al s n odi g u it . Gooi j ez elf l iev er val len d in de ar m en van de ki j ker . Gooi ook h et h ar n as om j e l ich aam w eg. E m ot ie on t s t aat door h een de z en u w en i n j e s pier en . Ver s t oor m ij n gevoel voor ev en w ich t : dan s . D an s of s peel op een v lot dat op de gr on d ligt , op aar de, als op z ee. W ees alt i j d en over al t e v r oeg, op t ij d en t e l aat in één . W ees de t i j d, die voor t s ch r i j dt als een doel loos v lot op z ee. W er k v an u it een dr oom en dr oom voor t du r en d in j e w er k. S t a de ki j ker t oe j ou als per f or m er t e in t r odu cer en aan en t e iden t i f icer en m et j e an der e z elf : ook j e lich aam ver t elt m e w ie of w at j e ben t , w at j e w eer h ou dt , j e bez igh ou dt . Vor m , t ij d, r u im t e, em ot ie, en er gie: dan s en of s pel en i s r eiz en . Ver t el daar om ook i n w elk l an ds ch ap de kij ker z ich bev in dt en i n w elk n iet . S pelen gaat over er gen s en i et s an der s , n am el ij k over h ier , n u en z o. S peel h et h eel al op één vier k an t e m et er . D an s n iet op de m u z iek m aar n aas t h aar , al s m et een par t n er . Mu z i ek is de gol f en golf s t r oom of beddin g en dyn am iek van j e dan s . Z eg de k ij k er s dat z e j ou m oet en voelen , m ogen aan r aken , m aar bl ij f op gepas t e af s t an d. H ou dez elf de on z ich t bar e af s t an d t u s s en j e- en z ich z elf om h et v er s ch il t u s s en j ez elf ( de k lei n e bu r ger m an ) en z ich z el f ( deel van h et geh eel : de r u im t e, h et s t u k, de gr oep) t e ku n n en s pel en . H ou ook af s t an d t ot j e m edes peler s m aar
bli j f in de dr aai m ol en , ook of des n oods t egen dr aads . W ees j e eigen ar ch it ect : bou w en h aal on der u it . Z i e j ez elf v an u it de n ok, de vl oer en de cou l is s en v an de s cen e. S peel als z odan ig: een as t r on au t op s ol ide lu ch t . Gooi j ez elf i n elke bew egi n g. Z e i s h oe kor t ook j e n et en z al j e dr agen . Je lich aam is j e j as . D r aag v er s ch il len de in di ver s e s eiz oen en . L aat j as en dr ager in elk aar lopen . Vat z in n el ij k, s en s it i ef en bes ch eiden , gr of , lieder li j k of v als op als k leu r en , al s beelden de elem en t en . S t r ooi z u in i g. L as een pau z e t u s s en elke bew egin g i n en n eem de v olgen de bew egi n g u it vr ij e w i l. D en k t i j den s h et bew egen aan de r eden : w ie den k j e dat j e dan s t en m et w ie? Ver geet h et w eer m aar ver geet n iet dat j e bew eegt . S n el s pelen is s n el adem en . E en kin d k an h et . W ees al s een kin d dat vol w as s en en im it eer t , en voor w ie er n s t en lu im een der z ij n . T en s lot t e: ver h el der m et dit al les de codex v an j e geh eu gen . Jou w h an dt ek en i n g is es s en t i eel, in di e z i n dat een pu bl iek z ich m et j ou iden t if icer en k an . H et begin v an een ges pr ek. W an n eer ik v an de h ak op de t ak s pr on g, kom t dat door m i j n geaar dh eid als dan s er . E en du bbele aap als l ot s bes t em m i n g; v an u it m ij n s t am boom v er leden en v akver u it w en digin g. I k v r aag ver s ch on in g en dan k u voor u w aan dach t .
