Koptekst
15-10-2015
GENDER, COMORBIDITY & AUTISM
INHOUD
• Inleiding • Opzet en Bevindingen per onderzoek • Algemene Discussie • Aanbevelingen
Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers
Onderzoek 1 Classifications & Gender Patient cohort 2004
Clusters
ONDERZOEK 1 ontwikkelingsstoornissen en verslaving
N
%
women
men
Int Ext
31
30%
31%
30%
29
28,5%
34%
27%
ADHD ASD / PDD
36
31%
17%
36%
8
6,7%
0%
9%
Total
118
100%
100%
100%
ONLY DUAL DIAGNOSIS
Chi² F 9,839 p= 0,043
E
Onderzoek 1
Onderzoek 1
Neurobiologie
Neurobiologie
• Samenhang tussen bepaalde varianten van het gen coderend voor DRD2 en kwetsbaarheid voor verslaving • Deze varianten van dit gen(AI) worden geassocieerd met een lager aantal dopamine receptoren
Noble e.a. 2000
Voettekst
Variant Al allel van D2 receptor-gen vaker bij: - ADHD (64%) - Gilles de la Tourette (45%) - Autisme (55%) - Alcoholisme (42%)
Comings e.a 1991
1
Koptekst
15-10-2015
Onderzoek 1
vroege life events
Neurobiologie Een tekort aan D2 receptoren veroorzaakt een hoog risico op verslavend, impulsief en compulsief gedrag : - ernstig middelenmisbruik - glucose bingeing - pathologisch gokken - sex verslaving - ADHD - Gilles de la Tourette - Autisme - Chronisch agressief gedrag - PTSS - CD
Gevoeligheid Dopamine systeem
Genetische factoren
Huidige Stress belasting
Ontregeling stress systemen
neuropsychiatrische aandoeningen Verslaving ADHD ASS
Blum e.a. 2000 Gen- en omgevingsfactoren in het kwetsbaarheidsmodel (uit wat heet verslaving A.Schellekens en J.verkers 2004 )
Onderzoek 1
vroege life events Verwaarlozing –Mishandeling -Sexueelmisbruik
Jaarcohort + literatuur:
Genetische Factoren Kwetsbaarheid voor verslaving-ADHD-ASS-ODD/CD Impulsiviteit/compulsiviteit
Gevoeligheid Dopamine systeem Ontregeling stress systemen
Huidige Stress Belasting LeerproblemenUitval school/werk/peergroup Sexueel misbruik
Ontwikkelingsstoornissen Verslaving ODD/CD ↔ ADHD ASS ↔ PTSS
-Verslaving en ADHD maar ook Autisme komen vaak samen voor -Verslaving en ontwikkelingsstoornis – interactie genetische aanleg en omgeving – Zeer vroege en huidige stress beïnvloeden werking stress-as en beloningssysteem
-Verschil mannen en vrouwen met ASS – Geen vrouwen (ons onderzoek) – Niet onderzocht
Vragen over: – –
Opvatting psychopathologie en waarde huidige classificatie Rol gender
Gen- en omgevingsfactoren in het kwetsbaarheidsmodel uit Kind en Adolescent 2010 Verslaving als ontwikkelingsstoornis: Een andere kijk op neurobiologie en comorbiditeit Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers & Rutger Jan van der Gaag
PRAKTIJK Casus M - 21 jaar - verslaafd heroine,cocaine , blowen misbruik alle andere drugs - 6x behandeld in diverse klinieken - sexueel misbruik - borderline persoonlijkheid
Voettekst
PRAKTIJK Na detox: - Angstig - Chaotisch - Aandachtsproblemen - Dwangmatig - ADHD - Moeite met contact itt vroeger?! - na 2 jaar--- ASS
2
Koptekst
15-10-2015
vragen • Welke mechanismen spelen een rol in het ontstaan van psychopathologie ? • Rol van gender? • Kunnen deze inzichten bijdragen aan ons begrip van genderverschillen in de klinische presentatie van ontwikkelingsstoornissen? (met name bij ASS)
ONDERZOEK 2
• Hoe komt het dat de diagnose bij deze vrouwen op zeer jonge leeftijd wordt gemist?
ontstaan van (psycho)pathologie
Regulatie systemen
thalamus
pallidum
striatum
cortex
limbic loop
cortex
cognitive loop
Marieke Langen et al, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010
Regulatie systemen: gedrag cognitive loop
limbic loop
thalamus
pallidum
striatum
cortex
sensorimotor loop
gedrag
ONDERZOEK 3 ontstaan van (psycho)pathologie rol gender
Marieke Langen et al, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2010
Voettekst
3
Koptekst
15-10-2015
Onderzoek 3 Gen-omgevingsinteracties: - neurobiologische verschillen tussen mannen en vrouwen(stressregulatie) Gender speelt een belangrijke rol : - gevoeligheid voor ontwikkelen lichamelijke en psychische aandoeningen - omgaan met deze aandoeningen - opvoeding, culturele man-vrouw verschillen en sociale context Samen : ontwikkeling van ziekte en manier van omgaan hiermee
Onderzoek 4 meta-analyse 20 studies genderverschillen in ASS op het niveau van klinische kenmerken/symptoom niveau onderzocht
ONDERZOEK 4 meta analyse
- Manlijke en vrouwelijke individuen met ASS toonden vergelijkbare ernstscores op de symptomen reeks van communicatie en sociaal gedrag - meisjes vertonen minder beperkte interesses en gedrag en minder stereotypieën dan jongens vanaf 6 jaar
Onderzoek 5 follow-up studie • cohort werd samengesteld vanuit een bevolkingsonderzoek op ASS bij peuters (het DIANE project) • screening verdenking op ASS geprotocolleerd diagnostisch onderzoek • Bij follow up (2 tot 3 jaar later) kinderen opnieuw onderzocht
ONDERZOEK 5
- Meisjes aanzienlijk meer sociale interactie- en communicatieproblemen en meer stereotiep gedrag dan jongens met ASS
follow up studie peuters
- Ouders van deze meisjes veel eerder aanzienlijk meer zorgen over hun kind - non-verbale IQ significant lager bij deze meisjes dan bij de jongens - Na drie jaar : diagnose stabiel en meisjes cognitief behoorlijk gevorderd
Voettekst
4
Koptekst
15-10-2015
Algemene discussie/conclusies Waarom kan ernstige psychopathologie zoals ASS zo verborgen blijven? • studie over de ontwikkeling van psychopathologie en de invloed van het geslacht: - geslacht invloed op alle of een deel van de 5 niveaus (genetische, epigenetische, hersenen, neurocognitieve, gedrag) ontwikkeling van vrouwelijke fenotypes (bv bij ASS)
Discussie/ conclusies
- vrouw-zijn compenseert voor sociale- en communicatieve tekortkomingen - meisjes en vrouwen vertonen een soort “beperkt patroon van gedragingen en stereotypieën” dat veel minder vreemd en bizar over komt dan dat van jongens • gender studie : - wijze ouders omgaan met de emotie-regulatie en socialisatie van hun kind ontwikkelen (in)adequaat adaptatie vermogen - invloed van de sociale omgeving verschilt per geslacht. Mogelijk dat al deze factoren een rol spelen in andere fenotypische presentatie van ASS
Algemene discussie - Conclusies Hoog functionerende meisjes met ASS uiten zich anders •hebben minder ernstige sociale en communicatieve beperkingen •ouders, familieleden en zorgverleners beschouwen “eigenaardigheden” als passend bij “gewone” vrouwelijke verlegenheid of angst verkeerde interpretatie van de symptomen foutieve verwijzingen en diagnoses.
Aanbevelingen Voor onderzoek: • meer richten op onderliggende factoren (genen en endofenotypes) en de rol van gender • Prospectief kijken naar gedragspatronen bij meisjes en vrouwen met late ASS diagnose - Criteria ontwikkelen voor vrouwelijke symptomen bij ASS - Ontwikkelen geschiktere (screenings) instrumenten Voor de klinische praktijk / training / opleiding en gezondheidsbeleid: persoonsgerichte geneeskunde : - individuele aspecten - geslacht - maatschappelijke context
Voettekst
5
