Insulinelandschap anno 2010 1
Lief Breekelmans
Diabetes verpleegkundige
Insulinelandschap anno 2010 2
• Inhoud – – – – –
Indeling naar soort Indeling naar werkingsduur Soorten insulineschema’s. Wanneer aanpassen? Soorten insuline pennen Insuline drip
Insulinelandschap anno 2010 3
• Indeling naar soort – Humane (klassieke) • Identiek aan menselijke insuline = hormoon • Sc.. Hexameervorming met licht vertraagde resorptie • Profiel met late piek en belangrijke staartwerking • Onfysiologische farmaco-kinetiek
– Analoge (moderne) • Beetje aangepast,snellere opname sc. • Betere postprandiale regeling, piek valt eerder, sneller uitgewerkt • Betere farmaco-kinetiek cfr insulinesecretie gezonde persoon.
Denken in insuline profielen
Praktische verschillen Humane
Analoge Tijdstip inspuiting
20 à 30 min. VOOR
Vlak VOOR (tijdens/na) Tussendoortjes
Ja, mag door staartwerking
Neen, door korte werkingsduur
10, 15, 21 uur Opvangen Hypo Glycemie < 70: snelle suikers (3 druivensuikers) + Traagwerkende suikers = maaltijd of 1 KH portie; vb. 1 appel of 1 vitabis koek
Glycemie < 70: enkel snelle suikers
Insulinelandschap anno 2010 • Indeling naar werkingsduur – Ultrasnel = analoge • Novorapid, apidra, humalog(lispro)
– Snel = humane • Actrapid, humuline regular
– Gecombineerde mengsels(humane en analoge) • Mixtard 30/70 • Humuline 30/70
Novomix 30-50-70 Humalogmix 25-50
– Langwerkende (humane en analoge) • Insulatard • Humuline NPH
Lantus Levemir
Insuline: Soorten
Ultrasnelwerkende insuline (analoog) Start <10 min. na injectie SC Stop ± 2 uur na injectie SC Toedienen juist voor, tijdens of onmiddellijk na maaltijd Helder, geen tussendoortjes Novorapid – Humalog (lispro), Apidra
Insuline: Soorten
Snelwerkende insuline:(humaan) Start ½ uur na injectie SC Stop ± 4 uur na injectie SC Toedienen 20 a 30 minuten voor de maaltijd Helder, zo nodig mag een tussendoortje Actrapid - Humuline Regular
Insuline: Soorten
Gemengde insuline (humaan) Troebel Vb. 10 E mixt 30/70 = 3E acr 7E langwerkend Mixtard 30 = Humuline 30/70
Gemengd analoog
vlak voor maaltijd(tijdens, vlak na) troebel geen tussendoortjes novomix 30-50-70 Humalogmix 25-50
Gemengd humaan 20 a 30 min. Voor maaltijd troebel Tussendoortje kan Mixtard 30/70
Insuline: Soorten
Traagwerkende insuline: (humaan) Start ± 2uur na injectie SC Stop ± 12 uur na injectie SC (piekwerking na 5 a 6 uur) Troebel, vast tijdstip Insulatard – Humuline NPH
Insuline: Soorten
Ultratraagwerkende insuline (anoloog) Werkingsduur 24 u Geen piekwerking Hypofrequentie daalt Vast tijdstip (mag op zelfde tijdstip als avonddosis ultra- / snel) Lantus - Levemir (cave: traagwerkende insuline die NIET troebel is)
Insuline schema’s
• 1 x langwerkend – Vast tijdstip
• 2 x of 3 x mengsels – Tijd tussen inspuitingen respecteren (cave overlappingen)
• 4x = basaal bolus systheem – 1x basaal langwerkend, vast tijdstip, nooit aanpassen – 3x bolus snel/ultrasnel bij maaltijd, altijd aanpassen aan glycemie – Tijd tussen inspuitingen respecteren (interval tss. bolussen 3 uur)
• Andere
Aanpassingschema • • • • • • •
<60 60 en 80 80 en 150 BASIS 150 en 200 200 en 300 300 en 400 400 en 500
- 2E - 1E
noot: soms individueel aanpassingsschema dagelijks dagprofiel (GDP )
+ 1E + 2E + 3E + 4E
Voor: actrapid, humuline regular, novorapid, humalog,apidra (E aanpassen aan glycemie) Maar langwerkende insuline blijft altijd basis
Vaak voorkomende fouten • • • • • • •
Handen wassen en drogen Tijdstip meting (zo dicht mogelijk bij inspuitmoment ) Genoeg bloed, altijd perifeer Zo nodig insuline mengen Controle pt / insulinesoort / juiste ampul in pen Inspuittechniek / sparen huiddefecten Controle vervaldatums (strips / insuline)
Aandachtspunten bij insulinepengebruik. Welke insuline in welke pen?
Novonordisk: Novopen 3 en 4 Actrapid, Insulatard, Mixtard, Novomix … Novorapid, Levemir, Flex-pen wegwerp Novorapid Levemir,
ElyLilly: Luxura/humapen memoir Humuline Regular Humuline NPH Humuline 30/70 Humalog, humalogmix…. Kwik-pen wegwerp Humalog,humalogmix….
Aventis: Clikstar (Autopen 21, 42) (Optipen pro) Solostar wegwerp Lantus Apidra
Insuline drip • Praktisch • IV.hoofdlijn (nacl 0.9% / Gluc 5 % ongeneutraliseerd ) /24uur • Zij lijn drip spuitpomp (50Eacr/50ml nacl)1E/ml volumetrische pomp (50Eacr/100 ml nacl)1E/2ml • De 3 aanpassingsschema’s volgen ahv glycemies 08,10,12,14,16,18,20,22,24,03 05,08 • !! = ander aanpassingsschema als met pen !!!!!!!
Overzicht insulines HUMANE Actrapid Humuline regular insulatard Humuline NPH
wanneer
hoeveel
Dosis en +/regels afh van 20/30 minuten glycemie voor eten
waar buik
Welke pen
Wanneer stop drip
1 KH-portie als tussendoortje
Lilly-pen
1 uur na start sc.
Zo nodig om 10-15-21 u. .
Novo-pen Lilly-pen
1 uur na start sc.
Zo nodig 21u.
Novo-pen Flex. Lilly-pen / Kwik-pen Opti-pen pro Auto-pen Solostar
Stop drip bij start sc.
Geen tussen doortjes
Geen tussen doortjes
Novo-pen
1 x dag
Dosis (troebel= mengen)
dijbeen
Vlak voor eten
Dosis en +/-afh van glycemie
buik
Levemir Lantus
1 x dag vast uur
dosis
dijbeen
Novo-pen / Flex. Opti-pen Auto-pen Solostar
Na drip worden deze insulines samen gegeven met snelle insuline
Mengsels (mengen!) Humane Mixtard 30/70 Humuline 30/70
20/30 minuten dosis voor eten dosis
Dijbeen /buik
Novo-pen Lilly-pen
1 uur na start sc.
Zo nodig om 10-15-21 u.
Analogen Novomix30- 50-70 Humalogmix25, 50
Vlak voor eten
buik
Novo-pen Lilly-pen
Stop drip bij start sc.
Geen tussen doortjes
Analogen Novorapid Humalog lispro Apidra
dosis dosis
Hoe bereid men insuline-afhankelijke patiënten voor op nuchtere onderzoeken ?
• Afhankelijk van hun insuline gevoeligheid en hun insuline schema . – –
Patiënt met hoge dosis zijn ongevoeliger voor insuline en hebben vaak meer insuline nodig en omgekeerd. Afhankelijk van hun schema wordt er aangepast.
• Indien een langere diabetesontregeling wordt verwacht, is een insuline-drip de beste oplossing
Nuchter , patiënt met basaal-bolus schema 20
• Basaal (langwerkende insuline) – Altijd geven – Bij laag nuchtere glycemie, E aanpassen (arts, vaak dosis reductie naar 2/3 )
• Bolus (kortwerkende) – niet eten, geen bolus (bij hoge nuchtere glycemie, gebruik aanpassingsschema pen zonder basis)
• Nuchter + hypo, actie ondernemen. • Andere schema’s, raadpleeg arts/endocrinoloog
Andere factoren met invloed op glycemie
Insulinelandschap anno 2010
• • • •
Bij problemen of vragen Consult behandelend arts / endocrinoloog Onze coordinaten diabetesverpleging Email:
[email protected] (extern) Diabetes Consult (intern) • 014/577222 of 014/577224 • Wachtgsm O476/582434 of via dienst 7 (014/577470)
