omslag
GAAT DE ZON OP VOOR DE 12
KLIMAATINDUSTRIE? FORUM #16/05.09.13
Binnen de gedecimeerde windturbine-industrie is een pril herstel zichtbaar. Nederlandse toeleveranciers van de zonne-energieindustrie en installatiebedrijven speuren naar nieuwe kansen. Doet het Energieakkoord weer hoop gloren? Tekst: Walter Devenijns | Foto: Barrett & MacKay/Getty 13
FORUM #16/05.09.13
omslag
De zucht van Gerard van Amerongen komt van ver. Eindelijk. Eindelijk is er een Energieakkoord, verzucht hij over de telefoon. Weliswaar zijn alleen de hoofdlijnen bekend, maar er ligt wel een plan op tafel, vertelt de voorzitter van Holland Solar, de branchevereniging voor de zonne-energie. ‘Het is een reuzenverbetering. Na twintig jaar onzekerheid wordt het duidelijk welke koers wij kunnen gaan varen. Geen overheid meer die telkens weer een andere kant op vaart. Door te investeren voor de lange termijn ontstaan er meer professionele bedrijven binnen de zonne-energiebranche’, aldus Van Amerongen. Geschat wordt dat tussen een à twee miljoen huishoudens zonne-energie gaan gebruiken voor het verwarmen van water of de productie van energie. Dat is toch een forse stijging ten opzichte van driehonderd- tot vijfhonderdduizend huishoudens die nu van de ‘zon’ gebruik maken. Misschien, heel misschien Een bouwvakker brengt isolatiemateriaal aan
david rozing /hh
14
FORUM #16/05.09.13
keren de zonnepanelenfabrikanten terug in Nederland. Nederland bezit volgens Van Amerongen inmiddels geen eigen, grote producenten meer. In één jaar tijd verdwenen de laatste bedrijven zoals Scheuten Solar dat na negatieve publiciteit een faillissement aan moest vragen. ‘Zonnepanelen maak je voor de wereldmarkt. Dat kan ook in Nederland, maar dan moet er wel een sterke thuismarkt zijn’, aldus Van Amerongen. In China was en is die thuismarkt er wel. De wereldmarkt werd overspoeld met goedkope, Chinese zonnepanelen. Toch is niet alles verloren gegaan. Typerend is het verhaal van het in Heerlen gevestigde Solland Solar, opgericht door ondernemer Gosse Boxhoorn, ooit getooid met de eretitel ‘zonnekoning van Nederland’. De enorme goedkope import uit China nekte zijn bedrijf waarna de resten overgenomen werden door de Italiaanse firma Pufin Power. ‘We gingen van driehonderd medewerkers naar tachtig. Sinds de overname in 2012 gaan we een beetje vooruit. De werkgelegenheid stijgt. Er werken inmiddels negentig mensen hier. In Heerlen worden zonnecellen gemaakt die in de Franse en Italiaanse fabrieken verwerkt worden in de panelen’, vertelt een werknemer: ‘Het gaat beter, maar we zijn er nog niet.’ Lijkt de rol van ons land bij het op grote schaal produceren van zonnepanelen bijna geheel uitgespeeld te zijn, Van Amerongen wijst op het feit dat ondanks alles in Nederland veel kennis aanwezig is op gebied van zonne-energie: ‘Onderschat dat niet. In Nederland bestaat een sterke industrie die toeleverancier is van de zonnepanelenindustrie. Er worden machines geleverd die gebruikt worden voor de productie van zonnecellen.’ De kennisinstituten TNO en ECN zijn bijvoorbeeld betrokken bij het samenwerkingsverband Solliance dat zich richt op het versterken van die kennis. Zo’n 250 onderzoekers in Belgische, Duitse en Nederlandse kennisinstituten werken samen met onder andere Nederlandse fabrikanten. Bij Solliance zijn onder meer het in Nijmegen gevestigde Smit Ovens (glasovens) aangesloten en VDL EDL (afgesloten proceskamers) uit Eindhoven. Beide leveren hooggeautomatiseerde machines voor de productie van zonnecellen of onderdelen ervan. Uit Eindhoven afkomstig zijn eveneens de Solliance-partners OM&T (onderzoek) en Philips Innovation Services.
corbis
Zonnecellen worden nu nog vooral in China gemaakt
het begint op de veluwe Een ongeveer gelijk beeld laat de windturbine-industrie zien. Echte, grote bouwers van windmolens zijn er niet meer, tenzij het in Nederland gevestigde, maar Duitse bedrijf Siemens wordt meegerekend. Maar in de Veluwse bossen rondom het plaatsje Wekerom (Harskamp) vindt voorzichtig een wederopstanding plaats. Lagerwey Wind, officieel gevestigd in Barneveld, is daar definitief begonnen met de productie van grote windmolens met een capaciteit van 3 Megawatt. In Lelystad plaatst aandeelhouder en directeur Henk Lagerweij enkele windturbines, waarvan er een met een lengte van 135 meter waarschijnlijk de hoogste molen van Nederland zal worden. De opdrachtgevers zijn zes boeren; terwijl de Rabobank de transactie mede financiert. Het is Lagerweij’s derde poging om de windmolenmarkt in Nederland te veroveren. ‘Ik kan het niet laten’, vertelde de ondernemer uit Barneveld eerder in dit blad na twee keer failliet te zijn gegaan. Lagerweij nu: ‘De eerste orders komen binnen. Niet alleen uit Nederland, maar ook uit Finland en Turkije.’ Hij is blij dat er überhaupt een Energieakkoord op tafel ligt. ‘In zijn algemeenheid is zo’n akkoord zeker positief. Als er meer windpro15
jecten gaan komen op het land dan heb ik er zeker baat bij’, zegt hij. De provincies willen op het land immers ook meer turbines plaatsen. De aandacht voor de windenergie in het algemeen groeit, mede door dat akkoord. In de windenergie zit weer toekomst, merkt de ondernemer op die zich eigenlijk al sinds de oliecrisis in de jaren zeventig bezighoudt met de bouw van windmolens. Wel richt hij zich niet meer alleen op de Nederlandse markt. Dat is te riskant. De fabriek in Wekerom heeft met een capaciteit van 24 machines in elk geval voldoende capaciteit.
revival van de windturbine Ton Hirdes, voorzitter van de Nederlandse Wind Energie Associatie (Nwea), houdt het voor mogelijk dat er een revival komt van windturbine-bouwers in Nederland, ondanks de enorme concurrentie uit Denemarken en Duitsland. Ons land wordt zeker met de ambitieuze plannen op zee en het vaste land een aantrekkelijke markt. Hirdes: ‘Het zou zo maar kunnen dat het wat gaat worden met die industrie hier. Er zijn genoeg Chinese fabrikanten die rondkijken in Europa voor het vestigen van bouwlocaties. Het Energieakkoord zou er een stimulerende rol bij kunnen spelen.’ FORUM #16/05.09.13
Wat is het Energieakkoord ook al weer? Maatschappelijke partijen, milieuorganisaties, werkgevers, werknemers en het kabinet hebben overeenstemming bereikt over een Energieakkoord voor duurzame groei. Het akkoord bevat afspraken over energiebesparing, schone technologie, klimaatbeleid en investeringen. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten. Een akkoord zal in de komende jaren zorgen voor miljarden aan investeringen die leiden tot duizenden extra banen. Het bedrijfsleven versterkt haar concurrentiepositie en creëert mogelijkheden om te innoveren en te exporteren. Burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties worden gestimuleerd woningen te isoleren en zelf hernieuwbare energie op te wekken.
Hij wijst erop dat er in Nederland al veel technische kennis aanwezig is bij het ontwerpen, bouwen en onderhouden van windenergieparken. Hirdes: ‘Bij élk Europees windpark op zee zijn Nederlandse bedrijven betrokken. Meer dan de helft van alle metalen fundaties wordt bijvoorbeeld gebouwd door Sif uit Roermond. Dan heb je bijvoorbeeld ook de baggeraars Van Oord en Ballast Nedam die de parken aanleggen, ingenieursbureaus als Fugro en Arcadis voor het ontwerp ervan, terwijl de werf Heerema bijvoorbeeld de koppelstations bouwt voor netwerkbeheerder Tennet.’ In bijna elke keten van de windenergiebranche (met uitzondering van turbineproductie) is het Nederlandse bedrijfsleven sterk vertegenwoordigd, laat Hirdes aan de hand van een speciale grafiek zien. ‘Ons land heeft heel veel
in de melk te brokkelen. Met een goede thuismarkt heb je een goede basis om mee te draaien binnen Europa’, vindt hij. Nu werken er 2000 mensen in die sector, maar dat aantal kan zich op termijn beslist vervijfvoudigen. ‘Als de handtekeningen onder het Energieakkoord definitief gezet worden’, tekent hij aan.
een mooi masterplan Ook in de installatiebranche wordt veel verwacht van het Energieakkoord. Al die extra aandacht voor duurzame energie gaat zeker voor extra banen zorgen, weet het overkoepelende orgaan UNETO-VNI. Het kabinet zet 600 miljoen euro klaar voor energiebesparing in de particuliere sector. Daarnaast steekt de overheid elk jaar weer 100 miljoen in het energiezuiniger maken van huurwoningen. ‘Dat gaat de installatiebranche veel werk opleveren’, verklaarde Titia Siertsema, voorzitter van UNETO-VNI onlangs. ‘Een omslag naar een duurzame energievoorziening helpt niet alleen CO2-uitstoot drastisch te verlagen, het levert ook tienduizenden banen op in de bouw- en installatiesector.’ Die duurzame impuls kan de sector goed gebruiken. De installatiebranche zit momenteel in zwaar weer door de crisis. Veel bedrijven zijn
volgens UNETO-VNI alleen maar bezig met overleven. Voorzitter van het directieteam Aukje Kuypers van het gelijknamige Helmondse familie- en installatiebedrijf Kuijpers – vierde generatie – is blij dat Nederland eindelijk werk maakt van zijn duurzaam beleid: ‘Als je kijkt naar Duitsland dan lopen we hopeloos achter. Het is goed dat er een collectief gedachtengoed ontstaat. Het lijkt een soort masterplan te worden. Dat zou heel mooi zijn.’ Haar bedrijf dat zich richt op het energieneutraal maken van gebouwen en industriële omgevingen, zal er zeker van profiteren. ‘Het is heel prima dat er meer aandacht komt. Het zorgt ervoor dat mensen bewust worden dat we niet alle fossiele brandstoffen in een keer moeten verbruiken. We hebben zelf kantoren waar 150 tot tweehonderd mensen werken, maar waar het energieverbruik niet groter is dan een woonhuis. Veel geld gaat nu richting de windmolens. Dat is goed, je moet ergens beginnen. Maar het zou ook goed zijn als we naar de echte grote energieverbruikers kijken: de industrie- en transportsector. Daar is nog veel meer te halen.’
reyer boxem/hh
omslag
www.vno-ncw.nl/energie
1
Vijf oude kolencentrales sluiten hun deuren
2
In 2050 is de energievoorziening volledig duurzaam
3
Er komt een nationaal energiebesparingsfonds; omvang 600 miljoen
bron: SER
ZES CONCRETE MAATREGELEN UIT HET AKKOORD
Honderden miljoenen euro’s staan beschikbaar voor de isolatie
4
van sociale huurwoningen
Er worden ten minste vijftienduizend voltijdsbanen geschapen in onder meer
5
de bouw- en installatiesector
6 Er komen duizenden windmolens op land en zee 16
FORUM #16/05.09.13
Een windmolen wordt gemonteerd in industriegebied de Eemshaven nabij Delfzijl
jeroen poortvliet
column scheer
Pech onderweg Na 21 jaar waren we weer terug op het Praça do Comércio in Lissabon, het grote plein in het centrum aan de Taag. Lang duurde het vrolijk weerzien niet, want enkele uren later werd de handtas van mijn vrouw gepikt van het terras waar we zaten. Eén moment van onachtzaamheid en weg was de vakantiestemming. Bijkomend van de schrik hoorden we van de serveerster dat er een aantal vaste dieven rondliepen die, verkleed als toerist, met elkaar samenwerkten om argeloze toeristen te pakken te nemen. Leuk om dat achteraf te horen. Bij het doen van aangifte, tussen andere toeristen die net zo naïef waren geweest, drong pas goed door wat er allemaal weg was. Paspoort, rijbewijs, huis- en autosleutels, portemonnee, iPhone, bril, oplaadsnoer voor de tablet, ja zelfs de beugels van de kinderen. Dingen die je achteraf natuurlijk beter in de tent of in de auto had kunnen laten. Gelukkig had ik mijn spullen in de steekzakken van mijn bermuda zitten – die ik vervolgens de hele vakantie heb aangehouden. Mijn vrouw miste haar iPhone nog het meest. Al die momenten dat ze die even wilde pakken voor een spelletje Wordfeud, om te Facebooken, een whatsapp te versturen of een handige app te raad plegen, greep ze nu mis. Had de diefstal toch mooi tot het besef geleid dat ze best wel een beetje iPhone-verslaafd was geworden. Met een nieuw oplaadsnoer kon ze in elk geval haar tablet nog gebruiken. En de rest van het gezin had zijn iPhone of iPod nog. Sterker: wifi was het centrale thema tijdens de vakantie. Of de verbinding nu traag was of dat we er voor moesten betalen, als we maar wifi hadden. Op de camping, in het hotel en op locatie. De rest van de vakantie verliep vlekkeloos, op een klapband in Spanje na. En geen reservewiel. Geluk bij een ongeluk: vlakbij een afrit, waar twee motoragenten stonden die ons naar een pompstation met garage vijfhonderd meter verderop verwezen. Binnen een uur werden we geholpen. Dat daar geen wifi was, boeide even niet. Paul Scheer
17
FORUM #16/05.09.13
