Ontwerpprijsvraag educatieproject 2009
Z
oals je misschien wel gehoord of gezien hebt, heeft de Markt in Den Bosch de afgelopen tijd een grote opknapbeurt gehad. De oude straatstenen zijn vervangen door nieuwe, er komen moderne bankjes en lantaarnpalen op de Markt en er worden zelfs nieuwe bomen geplant. Een tijdje geleden mochten er nog auto’s over de Markt rijden, maar vanaf nu is de Markt gesloten voor autoverkeer; met je fiets mag je nog wél over de Markt rijden. Het is opvallend dat de inrichting van de Markt dus flink is veranderd, maar dat alle gebouwen helemaal hetzelfde zijn gebleven. Op de begane grond vind
je vooral cafés en winkels, maar heb je ook wel eens op de verdiepingen erboven gelet? Ook op de hoger gelegen verdiepingen aan de Markt gebeurt van alles. Soms zijn ook hier delen van winkels gevestigd, maar er zijn ook woningen, opslagruimtes en kantoren te vinden. Dit kan natuurlijk best wel saai zijn, altijd dezelfde gebouwen aan de Markt. Dat kan ook anders! Is het niet veel leuker als jullie zelf gaan bepalen hoe de gebouwen aan de Markt en Pensmarkt er uitzien? En wat er in die gebouwen gaat gebeuren, zowel op de begane grond als daarboven? Samen met je klasgenoten krijg je daarvoor nu de kans!
Opgave
A
ls je ergens gaat bouwen, is het belangrijk om te weten hoe de omgeving er uitziet! In deze lesbrief staan foto’s waarop je fragmenten ziet van gebouwen of gevels aan de Bossche Markt en de Pensmarkt. Ga op de Markt maar eens kijken of je deze gevels kunt vinden en schrijf bij de foto’s hoe de panden heten, of welke naam er op de gevel staat. Verder vind je in deze lesbrief allemaal wetenswaardigheden. Sommige zijn alleen niet compleet. Kunnen jullie de ontbrekende woorden invullen? Misschien kun je de antwoorden vinden door vragen te stellen aan mensen op de Markt, in de cafés of misschien de winkels.
Naam:
Naam:
Naam:
Naam:
Naam:
Naam:
Opgave
J
Naam:
Naam:
Naam:
Naam:
ullie gaan straks in groepjes van 3 of 4 een “pand” aan de Markt ontwerpen. Maar eerst moeten jullie bedenken wie daarin gaan wonen en werken en bepalen jullie samen aan welke wensen of eisen het nieuwe gebouw moet voldoen. Architecten noemen dat ook wel het opstellen van een Programma Van Eisen. Dat is een overzicht van wat voor soort ruimten er in het gebouw moeten komen. Vaak staan er ook speciale eisen in, bijvoorbeeld dat er extra hoogte nodig is (“om te kunnen tafeltennissen”) of dat bepaalde ruimten bij elkaar horen (“de keuken dichtbij de eetkamer”). Het enige dat nu vaststaat is dat er beneden aan de Markt een werkruimte of winkel moet komen en daarboven een woongedeelte, maar jullie mogen zelf een leuke, gekke of zelfs bizarre combinatie bedenken. Komt er beneden misschien een superrelaxte vet lauwe chill-out met daarboven een jongerenhotel? Of een grafkistenshowroom met daarboven een vakantiewoning voor de Addams Family? Of toch liever een politiepost met daarboven een villa voor Mega Mindy? Jullie mogen het zeggen! Laat je fantasie de vrije loop. Een speelgoedwinkel met een zomerverblijf voor Sinterklaas of misschien Jan en Yolanthe? Een internetcafé onder een huis voor Jeroen Bosch? Jullie kunnen vast zelf een nog spannendere combinatie verzinnen.... Bedenk welke ruimten er allemaal beneden en boven nodig zijn, en of daar speciale eisen aan gesteld moeten worden. Denk ook aan trappen en liften, en misschien moet er wel een dakterras of helikopterplatform komen? Maak dus een lijst voor de ruimten beneden én boven.
Opgave
M
aak een reclamebord (maximaal A3) voor het bedrijf dat in jullie gebouw komt. Bijvoorbeeld een lastminute-aankondiging voor een ruimtereisbureau, of een menubord voor een Flintstonesrestaurant. Bedenk een pakkende naam en logo voor het bedrijf, en beeld uit wat er te koop of te zien is.
Hoofdopgave
I
n de inleidende opgaven hebben jullie kennisgemaakt met de locatie van deze prijsvraag, de Markt in Den Bosch en hebben jullie bedacht wat er in jullie gebouw komt. Nu is het tijd om jullie ideeën om te zetten in een echt ontwerp! Het is de bedoeling dat je samen met je groepje een maquette gaat maken van je ontwerp. Deze maquette bouw je op de kartonnen grondplaat die je van je docent hebt gekregen. Je kunt zelf kiezen uit één van de drie verschillende grondplaten. Teken eerst een plattegrond van de begane grond van je pand (de werkruimte of winkel dus) en plak die op de grondplaat. Dat is handig, want zo weten jullie waar alle onderdelen van je maquette moeten staan. Op de grondplaat bouwen jullie vervolgens je maquette met alle verdiepingsvloeren, binnenwanden, trappen en natuurlijk de voorgevel aan de Markt. Jullie kunnen alle materialen gebruiken die jullie willen:
karton, kranten, lollystokjes, aluminiumfolie, papier, oude melkpakken, hout, alles is mogelijk. Denk goed na over kleuren. Niet alleen de gevel van de maquette is van belang, maar ook hoe het gebouw er aan de binnenkant uitziet (het interieur). Wordt het bloemetjesbehang, tafels van Ikea of een donkerbruine leren ouderwetse rookstoel? Is alles strak met wit en grijs, of zijn er in het interieur juist ronde vormen met heel veel felle kleuren? Als je wilt, kun je ook meubels en mensen in de maquette zetten! Waar komen de ramen? Bedenk hoe je het pand binnenkomt. Ga je door een grote zware voordeur, of is de ingang juist helemaal van glas? Hangt er een luifel boven de deur? Heeft de woning een aparte ingang, of loop je gewoon door de werkruimte of winkel? Zijn er trappen, of misschien wel een lift? Of ga je met een glijbaan naar beneden?
Let bij het maken van jullie ontwerp en maquette op de volgende spelregels: • Schrijf een korte toelichting bij het ontwerp (maximaal 1 A4) en verzin een leuke naam (denk nog eens aan jullie reclamebord); • Jullie maquette wordt schaal 1:50. Dit betekent dat één centimeter in jouw maquette in werkelijkheid 50 centimeter is; • De maquette heeft geen kelder; • De achtergevel laat je weg, zodat je op die plek naar binnen kunt kijken, als een soort kijkdoos of poppenhuis; • Omdat op de Markt alle panden tegen elkaar staan, mag de maquette nergens breder zijn dan
de grondplaat (6, 9 of 12 meter) en mogen aan de zijkanten van de maquette geen dingen uitsteken. Ook kun je hier geen ramen maken. Natuurlijk mag je wél ramen, balkons en serres in de voorgevel of het dak maken! • Julie maquette mag maximaal 30 centimeter hoog zijn (in werkelijkheid 15 meter). Eventueel mag je hoger gaan, maar alleen als jullie een hele goede reden hebben (overleg even met je docent!). Die reden moet je dan vermelden in de toelichting op jullie ontwerp; • Het aantal verdiepingen bepalen jullie zelf.
win een
rt ! a a v n o l bal Den Bosch over
I
edere school die meedoet, stuurt de mooiste ontwerpen in die jullie hebben gemaakt. Een deskundige jury zal uit alle inzendingen de allermooiste, gekste en spannendste ontwerpen kiezen. Alle inzendingen worden tentoongesteld in de Centrale Bibliotheek in Den Bosch (Hinthamerstraat 72). Het team met het beste ontwerp wint een Ballonvaart over de stad!
De jury beoordeelt de ontwerpen vooral op de volgende punten: • • •
Originaliteit: wat is het interessantste, meest verrassende ontwerp? Functionaliteit: wat kun je allemaal met het ontwerp, zal het goed werken in de praktijk? Programma van Eisen: wat gaat er in jullie pand gebeuren, en hoe is dat aan jullie ontwerp te zien?
Bij het inzenden zijn de volgende dingen belangrijk: • Jullie inzending bestaat uit de maquette schaal 1:50, samen met de toelichting. In de toelichting kun je alles over je ontwerp vertellen wat je wilt. Bijvoorbeeld: hoe hebben jullie het Programma van Eisen opgesteld, waarom hebben jullie voor bepaalde materialen of kleuren gekozen, wat zijn belangrijke ruimtes in je ontwerp, en misschien: waarom moesten jullie zo nodig de maquette hoger maken dan 30 centimeter?
jullie school en docent, in welke klas jullie zitten en natuurlijk de namen van iedereen in jullie team. De naamstickers krijgen jullie van jullie docent. • Maak de maquette stevig, zodat hij niet beschadigt bij het vervoeren. Overleg even met je docent, hoe je dit het beste kunt doen. Veel succes!
• Op elk onderdeel dat je inlevert plak je een sticker met de naam van jullie ontwerp,
Deze lesbrief is mede mogelijk gemaakt door: BAI wergroep educatie 2008/2009 • Erik Pennings • Ron Kuin • Saskia van Heerde • Jasper Dekker Grafisch ontwerp en productie: david-raakt.nl
Sponsor: VVV Den Bosch Websites: www.bai-s-hertogenbosch.nl/bai.htm www.s-hertogenbosch.nl > stad en wijken > monumenten > markt www.s-hertogenbosch.nl > Bouwen en wonen > projecten > markt
W
anneer je vandaag over de Bossche Markt loopt en je vraagt een willekeurige Bosschenaar iets te vertellen over de geschiedenis van zijn stad, dan is de kans groot dat hij een verhaal vertelt over de handel, die vele eeuwen van grote betekenis is geweest voor deze stad. In ‘s-Hertogenbosch is de Markt de plek waar het met de stad allemaal is begonnen. In de Middeleeuwen was er elke dag markt.
Het puthuis op de Markt is verdwenen. Binnenkort komt er een glazen plaat over de restanten van de put die bij de afbraak van het puthuis nog in goede conditie bleken te zijn. In de middeleeuwen stond naast de put een Mariakapelletje (Obelisk) dat men eigenlijk nu ook terug wilde zien. Er heeft op deze plek ook nog een grote lantaarn gestaan met de naam lange Sein.
Extra opgave Het smalste pandje op de Markt is breed genoeg voor slechts één raam op de verdieping. Dit pandje staat naast het: Antwoord:
Vroeger stonden er vleeshallen tegenover het stadhuis, de naam van dit deel van de Markt vertelt wat hier werd verhandeld, namelijk: Antwoord:
De stad Den Bosch is gesticht op de plaats waar nu de Markt is. Op deze plek lag een hoge zandrug in de rivierdelta van Aa en Dommel met daarop een eikenbos, omringd door moerasgebied waarin talloze kikkers te vinden waren. Zo’n zandrug heet een Donk. Met Carnaval verandert Den Bosch 3 dagen in een boerendorp met de naam: Antwoord:
Het oudste stenen gebouw aan de Markt dateert uit het begin van de dertiende eeuw. In het pand zit nu de VVV en Plein 79. De naam van het pand is: Antwoord:
In de Middeleeuwen waren er op de Markt ook executies. Er waren eigenlijk maar twee mogelijkheden wanneer je een misdaad had begaan: voor een klein vergrijp moest je enkele dagen aan de schandpaal, op ernstigere misdaden stond ophanging of (in de achttiende eeuw) de guillotine.
In de middeleeuwen bestonden nog geen huisnummers. Ieder huis had zijn eigen naam. De namen zijn gebleven maar de betekenis is aan de gevels vaak niet meer te zien. Kijk eens naar de Markt 33 en 35. “Milanen” en “De Oranjeboom”, In 1672 Apotheek. In 1750 Loodgieterswinkel. Een in hout gesneden, liggende Eenhoorn siert tegenwoordig de winkelpui. In het pand bevindt zich nu opnieuw een: Antwoord:
De markt omstreeks 1730, met links het Stadhuis en in het midden het huizenblok op de Markt. Veel houten huizen op de Markt, vooral de gevels, waren in het midden van de zeventiende eeuw al vervangen door steen.
Al vanaf de middeleeuwen is er ieder jaar kermis op de Markt. De kermis was een van de hoogtepunten van het jaar. Het is ontstaan als Kerkmis = na de mis, feest op de Markt. De kermis was natuurlijk niet zoals nu. Er waren tenten en kraampjes maar ook vuurspuwers en rariteiten te zien, zoals misvormde mensen en dansende beren.
Den Bosch was heel lang niet groter dan alleen de Markt (driehoekig plein) met zijn stadsmuren (ca. 1220) en drie toegangswegen met de daarbijbehorende toegangspoorten (v.a. ca. 1185). De Brusselse poort (Steenweg), de Leuvense poort (Hinthamerstraat) en de Antwerpse poort (Vughterstraat). Het bouwblok op de Markt (tussen Markt en Pensmarkt) is toen al gebouwd. Buiten de muren was het te gevaarlijk.
De Bossche woonhuizen bestonden meestal uit een voor- en achterhuis, opgesplitst door een stenen brandmuur. Het voorhuis bestond uit twee verdiepingen met een zolder, het achterhuis uit een kelder, twee verdiepingen en een zolder. In de huizen werd gewoond en gewerkt.
