Basisscholing Palliatieve Zorg voor artsen
2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg
Sasja Mulder
Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding
• 2001 – 2003 COPZ project • ontwikkeling van onderwijsprogramma palliatieve zorg voor medisch specialisten io • programma opgesteld n.a.v.: - literatuurstudie - enquête - interviews
1
Literatuur studie: onderwijs methode
• weinig bekend wat beste onderwijs methode is • Adviezen zijn: - praktijk gericht nadruk op vaardigheden - leren vanuit ervaring - casus gericht onderwijs - kennis, vaardigheden en attitude - interactief onderwijs
Literatuurstudie: wat onderwijzen
• 1997 Amerika: National Consensus conference • •
on Medical Education for Care Near the End of Life Europa: European Association for Palliative Care richtlijn: welke onderwerpen moeten onderwezen worden.
2
Literatuurstudie: onderwerpen onderwijs
• symptoombestrijding • psychosociale aspecten • training moeilijke gesprekken • ethische aspecten • wettelijke aspecten • organisatie palliatieve zorg • culturele en religieuze aspecten • leren omgaan met eigen gevoelens
Interviews met experts
• onderwerpen sluiten aan bij literatuur • principes palliatieve zorg • verschil curatieve zorg met palliatieve zorg • vanuit (bekende) patiënten casus • aandacht voor symptomen en context
3
Enquête Doel van de enquête is antwoord krijgen op de volgende vragen: onderwijs palliatieve zorg in basisartsopleiding hoe competent voelen arts-assistenten zich op het gebied van palliatieve zorg? is er behoefte aan onderwijs in palliatieve zorg?
• • •
Enquête Methode: 64 enquêtes verstuurd alle arts-assistenten interne geneeskunde in het UMC St.Radboud en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis te Nijmegen Vragen: heb je in je opleiding onderwijs gehad PZ? voel je je competent bij geven PZ? wil je onderwijs in PZ
• • • • •
4
Enquête: onderwijs in basisopleiding
• pijnbestrijding: 32% (17) niet in basis opleiding • gelimiteerd handelen 77% (41) niet • praten over prognose 38% (20) niet Tijd besteed aan palliatieve zorg onderwijs: - 45% 0-5 uur - 35% 6-10 uur - 11% 11-20 uur - 9% > 20 uur
Situaties waarin arts-assistenten zich gering of onvoldoende competent voelen
• ik praat met een patiënt en zijn familie over euthanasie • ik praat met een patiënt die vraagt om hulp bij zelfdoding
86 % 85 %
of een versnelde dood
• ik vertel de patiënt hoe het sterven er voor hem uit gaat zien • ik behandel een patiënt van mijn eigen leeftijd of jonger die zich in de terminale fase bevindt • ik praat met een terminale patiënt over zijn sombere stemming • ik praat met een patiënt in de palliatieve fase over zijn angsten • ik vraag aan de familie toestemming voor orgaandonatie
66 % 56 % 56 % 47 % 44 %
5
Enquête
• voor alle aspecten geldt: onvoldoende op voorbereidt tijdens opleiding • 94% denkt: meer onderwijs vergroot gevoel competentie • onderwijs in alle aspecten • 80% denkt: praten over eigen ervaringen is nuttig voor werken met terminale patiënten • 93% denkt: onderzoek eigen attitudes t.o.v. dood nuttig voor werken als arts • 66% kent geen role model palliatieve zorg
Het onderwijsprogramma Programma: 8 x cursorisch onderwijs Cursus Interactieve Consultvoering (CIC) module palliatieve zorg
-
- cursus: “Sterven, mee omgaan of er omheen gaan”
6
Cursorisch onderwijs
- wat is palliatieve zorg - de patiënt met pijn - de patiënt met buikpijn - de benauwde patiënt - de patiënt met neurologische verschijnselen - de verwarde patiënt - de patiënt met orgaanfalen - acute problemen in de palliatieve zorg
Cursorisch onderwijs: evaluatie
- leuk interactief onderwijs - te veel literatuur/zelfstudie - vooral praktische zaken leerzaam - relevant voor de praktijk! - 84% vindt dat het programma standaard in internistenopleiding moet zitten
7
Cursus interactieve consultvoering PZ
- het slecht-nieuws-gesprek - praten over prognose - praten over gelimiteerd handelen - praten over euthanasie - omgaan met ontkenning - gesprek met patiënt en naasten
Cursus interactieve consultvoering: evaluatie
- zeer tevreden over cursus (4,9) - zeer relevant voor werk (5) - vaardigheid is verbeterd door cursus (4,4) - meer competent in gesprekken - cursus standaard in internistenopleiding: ja
8
Cursus: sterven, mee omgaan of er omheen gaan
- hoe gaan patiënten en hun naasten om met ziekte en sterven - eigen houding t.a.v. ziekte en sterven - hoe kun je als arts patiënten en naasten zo goed mogelijk begeleiden met respect voor je persoonlijke stijl
Evaluatie: cursus sterven, mee omgaan of er omheen gaan
- relevant voor werk - meer inzicht in eigen houding en invloed daarvan op omgang met patiënten - cursus in opleiding tot medisch specialist: ja - interessante bijzondere dag
9
Enquête na onderwijsprogramma
- grote behoefte aan onderwijs in palliatieve zorg - theoretische kennis, gespreksvaardigheden maar -
ook eigen houding t.a.v. sterven en ernstig zieke patiënten door onderwijs gevoel meer competent niet te veel literatuur richtlijnen boek moeilijk: hoe in passen in werkzaamheden
Advies:
• onderwijs op aparte dag/locatie • interactief onderwijs in kleine groep • vanuit (bekende) patiënten casus • aandacht voor theorie, gespreksvaardigheden, en eigen houding en gevoelens • nadruk op scenario denken, en verschil curatieve en palliatieve setting
10
11
