Datum vergadering gemeenteraad 22 april en 30 september 2014
1
Raadsvoorstelnummer
Agendapunt
RV/13/00401
11/
Voorstel ingebracht door Begrotingsprogramma Portefeuillehouder
H.Stam Wonen H. de Ronde/S. van Alfen
Onderwerp
Overname beheer en onderhoud brug en wegen in de Tollewaard
Geacht raadslid, Voorstel 1 De afkoopsom van € 1.314.191,-- voor 10 jaar in deposito zetten. 2 De rentevergoeding te storten in de voorziening wegen (€ 16.380) en in de voorziening Civiele kunstwerken (€ 8.620).
Inleiding In de voorbespreking van 8 april 2014 behandelde u dit voorstel. Naar aanleiding daarvan ontving u een raadsinformatiebrief (RI/14/01499). Daarna behandelde u in uw vergadering van 20 mei 2014 het raadsvoorstel. Uit deze behandeling kwamen 5 punten naar voren waarover het college nader advies moet geven. Dit aangepaste raadsvoorstel bevat deze nadere adviezen. Het gaat daarbij om: 1. de financiering; 2. de consequenties van de aankoop; 3. de eigendomssituatie; 4. de openbaarheid van de wegen; 5. de bestemmingsmogelijkheden Aanleiding Sinds het hoogwater van 1995-1996 werkt Nederland aan het vergroten van de waterveiligheid. De risico’s op overstromingen verkleinen we door enerzijds de dijken te verhogen. Anderzijds geven we de rivier meer ruimte. In de gemeente Buren spelen twee projecten waar de rivier meer ruimte krijgt. Het gaat om de Middelwaard en de Tollewaard. Voor de ingrepen verleende de gemeente alle vergunningen. Inmiddels rondde de aannemer de werkzaamheden af. De werkzaamheden betreffen het weghalen van groen en het verlagen van het maaiveld waardoor de uiterwaarden vaker onder water komen te staan. In de Tollewaard krijgen de twee terpen een andere ontsluitingsstructuur. Onderdeel daarvan is de aanleg van een brug. Deze brug bij de westelijke terp zorgt er voor dat de bedrijven en burgers bereikbaar zijn bij het verwachte hoog water.
1
Besluit gemeenteraad: Aangehouden. Nader advies van het college over: - de financiering; - de consequenties van de aankoop; - de eigendomssituatie; - de openbaarheid van de wegen; - de bestemmingsmogelijkheden. , griffier
Voorstel raad nr. RV/13/00401
*
*
1
Een ander onderdeel is een nieuwe ontsluitingsweg (op maaiveld) naar de oostelijke terp. Bij hoog water is de oostelijke terp bereikbaar via een verbindingsweg tussen de beide terpen en de nieuwe brug tussen de westelijke terp en de Marsdijk. De wegen en brug laat Rijkswaterstaat op haar kosten aanleggen. Rijkswaterstaat wil het beheer en onderhoud van de brug en weg overdragen aan de gemeente. Het college stemde op 29 oktober 2013 in met de overname. Het bevestigde deze keuze nog eens in zijn vergadering van 11 maart 2014. De instemming is onder de voorwaarde dat de gemeenteraad financieel instemt met de overname van het beheer en onderhoud. Aanvullingen naar aanleiding van de voorbespreking van 8 april 2014 1. de financiering Voor de financiering bekeken we ambtelijk verschillende opties. Deze vermeldden wij in het voorstel onder het kopje “Financiën”. Het college heeft de voorkeur voor het storten van de afkoopsom in een deposito van 10 jaar. Hierdoor blijft de afkoopsom in tact. De rente-opbrengsten dekken vervolgens een deel van de beheer- en onderhoudskosten. De resterende kosten moeten gevonden worden binnen de bestaande budgetten. De afkoopsom kan ook voor een kortere of langere termijn in deposito worden gezet. In de tabel staan de desbetreffende opbrengsten 2 en tekorten. Bij de tekorten wordt uitgegaan van de gemiddelde kosten van € 59.139. Termijn deposito 5 jaar 10 jaar 30 jaar 50 jaar
Opbrengst deposito € 12.500 € 25.000 € 32.500 € 35.000
Tekort (ten opzichte van benodigd budget) € 46.639 € 34.139 € 26.639 € 24.139
Het is ook mogelijk de afkoopsom ‘op te eten’. Hierbij halen wij de jaarlijkse beheer en onderhoudskosten uit de afkoopsom. Bij gemiddelde jaarlijkse kosten van € 59.139 is de afkoopsom voldoende voor 22 jaar. Na deze 22 jaar moeten wij de jaarlijkse kosten structureel bijramen. 22 jaar is een lange periode om een reserve in stand te houden. Het is ook mogelijk de afkoopsom versnelt ‘op te eten’. Hierdoor ontstaan in het begin eenmalige financiële voordelen. Dit voordeel daalt jaarlijks met een vast bedrag. Hierdoor ontstaat na een bepaalde periode een nadeel. In de tabel staan verschillende varianten: Termijn ‘opeten’
Financieel e voordeel 1 jaar
Jaarlijkse daling financieel voordeel
Structureel geld bijramen vanaf jaar
22 jaar 17 jaar 10 jaar 9 jaar
€0 € 114.400 € 157.000 € 190.000
€0 € 15.000 € 10.000 € 15.000
n.v.t. 12 11 10
Maximaal bij te ramen bedrag in jaar 24 23 17 15
2. de consequenties van de aankoop Uitgangspunt van de overeenkomst is dat de gemeente het eigendom van de grond onder de weg krijgt. Dit staat ook zo in de overeenkomst. Daarnaast krijgen zij een afkoopsom voor al het toekomstig beheer en onderhoud. Alleen de vervanging van de brug (na 100 jaar) ligt bij Rijkswaterstaat. Aan de overname van de beheer en onderhoudsverplichting zijn risico’s verbonden. Deze verrekende Rijkswaterstaat in de afkoopsom door middel van een risico-opslag. Oranjewoud bekeek de afkoopsom en risico’s voor de gemeente. De afkoopsom is voldoende voor het beheer en onderhoud. De (financiële) risico’s en onzekerheden zitten met name in de ontbrekende kennis bij de gemeente en het kapot rijden van de ontsluitingsweg op maaiveldniveau naar de oostelijke terp (vlak voor en na hoog water).
2
De bedragen zijn gebaseerd op een eerdere berekening. De daadwerkelijke inkomsten kunnen, afhankelijk van het uiteindelijke rentepercentage hoger of lager zijn. Voorstel raad nr. RV/13/00401
2
3. de eigendomssituatie Artikel 17 van de objectovereenkomst regelt de eigendomsoverdracht. Uitgangspunt is dat het eigendom over gaat naar de gemeente. 1 perceel is niet in eigendom bij de Staat (Rijkswaterstaat). Het betreft object 6 (weg langs de oostelijke terp). Deze blijft bij de particulier. Het beheer en onderhoud van dit stuk maakt wel onderdeel uit van de te sluiten overeenkomst. De gemeente zou dus daarvoor wel het beheer en onderhoud moeten uitvoeren. 4. de openbaarheid van de wegen Als de gemeente eigenaar is van de weg, bepaalt zij zelf de openbaarheid van de weg. In het voortraject maakte de wethouder wel afspraken met de gebruikers en eigenaren van beide terpen. Kern van deze afspraken is dat de zomerkade tussen de terpen alleen bij hoog water toegankelijk is. In de overige periodes is deze afgesloten door een nog te plaatsen hek. 5. de bestemmingsmogelijkheden Voor de ingrepen in de Tollewaard, pasten wij het bestemmingsplan niet aan. De Tollewaard heeft de bestemming “Agrarisch – Uiterwaard”. Binnen deze bestemming is naast agrarisch gebruik en landschappelijke waarden, ook extensief dagrecreatief medegebruik toegestaan. Hierbij moet gedacht worden aan fietsen en wandelen. De grond in de Tollewaard is voor een deel in handen van particulieren. Het overige deel is in beheer bij de Staat. Er bestaan geen plannen om deze grond toegankelijk te maken door middel van paden of routes. Deze gronden zijn en blijven agrarisch in gebruik. Doel / meetbaar effect Het regelen van het beheer en onderhoud van de nieuwe infrastructuur. Argumenten 1.1 De gemeente ontvangt een eenmalige afkoopsom van Rijkswaterstaat voor de toekomstige beheer- en onderhoudskosten. Daarin houden zij rekening met alle kosten. Grontmij berekende in opdracht van Rijkswaterstaat de beheer- en onderhoudskosten. Daarbij hielden zij rekening met allerlei kostenposten. Grontmij komt op een afkoopsom van € 1.314.191,-- exclusief BTW. Zij oordelen dat deze som geld alle toekomstige kosten dekt. Oranjewoud beoordeelde de overeenkomst op verzoek van de gemeente. In deze second opinion geven zij aan dat er sprake is van een realistische overeenkomst en afkoopsom. Oranjewoud waardeert wel een aantal posten hoger en een aantal posten lager. Door de relatief hoge indirecte kosten en risico-opslagen die de Grontmij hanteert valt de afkoopsom voldoende hoog uit. Wel mist Oranjewoud een aantal kleinere posten. Deze staan in onze ogen het overnemen van het beheer en onderhoud niet in de weg. De betreffende taken horen tot het reguliere takenpakket van de gemeente. Wij passen deze in in de bestaande werkplannen en onderhoudsprogramma’s. De second opinion treft u als achtergrondinformatie 2 bij dit voorstel aan. 1.2 Met het in deposito zetten ontvangen wij een rentevergoeding. Bij een 10-jarige deposito ontvangen wij een rentepercentage van 1,9%. Dit komt overeen met een vergoeding van € 24.970. Let op, het betreft het rentepercentage van 12 maart 2014. Het exacte percentage verandert dagelijks. Het kan dus lager of hoger uitvallen na een raadsbesluit. 1.3 Door de afkoopsom in deposito te zetten, blijft deze in tact. Mogelijk dat in de toekomst de rente weer stijgt. Hierdoor stijgt ook de rentevergoeding. De renteopbrengsten worden dan meer kostendekkend dan nu. Bij het ‘opeten’ van de afkoopsom verdwijnt de afkoopsom. Hierdoor verdwijnt ook de kans dat we op termijn alsnog genoeg renteopbrengsten uit de afkoopsom kunnen halen. Wel is er de zekerheid dat we op termijn voldoende dekking hebben. Deze zekerheid is er bij fluctuerende renteopbrengst nooit. 1.4 Het college sprak zich positief uit over de overname van het beheer en onderhoud. Het college stemde in met de overname van het beheer en onderhoud van de infrastructuur in de Tollewaard. Dit onder voorbehoud van financiering door de gemeenteraad.
Voorstel raad nr. RV/13/00401
3
1.5 Met de objectenovereenkomst leggen we de rechten en plichten over en weer vast. Bij het overnemen van het beheer en onderhouden horen allerlei rechten en plichten. Deze leggen we vast bij het ondertekenen van de overeenkomst. De overeenkomst treft u als achtergrondinformatie 1 bij dit voorstel aan. 1.6 De vervanging van de brug komt voor rekening van Rijkswaterstaat. Als de brug op enig moment vervangen moet worden, komt dit voor rekening van Rijkswaterstaat. Zij zijn dan ook zelf verantwoordelijk voor het vergunningentraject. Doordat Rijkswaterstaat de vervanging voor haar rekening neemt, hoeft de afkoopsom ook geen kosten te bevatten voor fondsvorming voor vervanging. 2.1 De stortingen dekken deels de noodzakelijke beheer- en onderhoudskosten. De rapporten van de Grontmij en de Second opinion van Oranjewoud geven aan dat de beheer- en onderhoudskosten jaarlijks € 59.139 bedragen. Dit bedrag is inclusief reserveringen voor toekomstig groot onderhoud. Door de rentevergoeding structureel te labelen voor de toekomstige kosten van beheer en onderhoud kunnen we dit deels blijven betalen. 2.2
Door gebruik te maken van bestaande voorzieningen nemen we de infrastructuur op in de bestaande beheer en onderhoudsprogramma’s. Als gemeente hebben we een beheer- en onderhoudsprogramma voor de infrastructuur en civiele kunstwerken. Deze actualiseren we periodiek. De infrastructuur en kunstwerken in de Tollewaard nemen wij bij de eerstvolgende herziening op in de betreffende programma’s.
Kanttekeningen 1.1 De infrastructuur heeft een plaatselijk karakter. Voor de ingrepen in de Tollewaard, was de aanwezige infrastructuur in particulier eigendom. Deze particulieren waren ook verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. In de nieuwe situatie gaat het eigendom, beheer en onderhoud over naar de gemeente. Dit terwijl de functie van de infrastructuur niet anders is dan in de oude situatie. Oranjewoud concludeert in haar second opinion dat de gemeente geen belang heeft bij de overname. Overname van het beheer betekent een uitbreiding van het gemeentelijk wegen- en kunstwerkenareaal. Overname is wenselijk. Dit omdat de infrastructuur dient ter ontsluiting van diverse percelen die eigendom zijn van verschillende eigenaren. De betreffende wegen hebben dus wel een openbaar karakter. 1.2 Als de gemeente het beheer en onderhoud niet overneemt, blijft dit bij RWS. De kosten en risico’s nemen in dat geval voor de gemeente niet toe. Rijkswaterstaat kan het beheer en onderhoud doen aangezien zij een eigen onderhoudsdienst heeft. Deze wil het beheer en onderhoud niet overnemen. Als zij dit doet, krijgt de gemeente vermoedelijk wel het verzoek een aantal praktische dingen op te pakken zoals zwerfvuil en gladheidsbestrijding. Aanleiding voor de aanleg van de wegen en brug is het rijksprogramma Ruimte voor de Rivier. Met dit programma maakt het rijk het land veiliger voor hoog water. De brug en wegen dienen dus een nationaal belang. Het beheer en onderhoud zou in dat licht ook bij het rijk horen. Dit is onwenselijk omdat de infrastructuur een puur lokaal belang is. 1.3 De overeenkomst regelt niet alle punten. Het college stemde in met het over nemen van het beheer en onderhoud van de infrastructuur in de Tollewaard. Zij constateert alleen nog wel een aantal punten die onvoldoende in de overeenkomst zijn geregeld en die dus een risico vormen voor de gemeente. Deze treft u aan in de Second opinion van Oranjewoud. Deze zit als achtergrondinformatie 2 bij dit voorstel. Ondanks dit wil het college het beheer en onderhoud toch overnemen. Dit omdat zij verwacht dat de voorliggende overeenkomst en afkoopsom het maximaal haalbare is bij Rijkswaterstaat.
Voorstel raad nr. RV/13/00401
4
1.4 Wij wijken met dit voorstel af van gemeentelijke totaalfinanciering. Net als de meeste andere gemeenten, doen we in onze gemeente al jaren aan totaalfinanciering. Dat betekent dat we alle gemeentelijke leningen en uitzettingen als 1 geheel op elkaar afstemmen. Totaalfinanciering houdt in dat we niet voor elk project apart geld uitzetten of aantrekken. De leningenportefeuille is in de afgelopen jaren flink groeiende, met name door teleurstellende resultaten op investeringen in grondexploitaties. In het kader van totaalfinanciering zou het daarom logisch zijn om de afkoopsom Tollewaard te gebruiken voor onze gemeente om onze totale leningenportefeuille te verlagen. Ook gezien de stijgende trend en verwachtingen van de rentetarieven zou het logisch zijn om de leningportefeuille af te bouwen. Gemiddeld gezien is over een periode van 10 jaar geld lenen duurder dan geld uitzetten voor diezelfde periode. 1.5
Nieuwe uitzettingen stemmen wij af op de bestaande financiële positie en de liquiditeitsplanning. Dit voorstel moeten we nog afstemmen op de bestaande financiële positie en de liquiditeitsplanning van onze gemeente (Treasurystatuut art. 4 lid 3 en art.5 lid 5). Deze interne afstemming vond vanwege tijdgebrek niet / onvoldoende plaats.
1.6 De huidige overschrijding van de kasgeldlimiet neemt niet af met dit besluit. We laten de kans voorbij gaan om onze kortlopende schuldenpositie te verbeteren met een substantieel bedrag. Momenteel lenen we nu ongeveer 10 miljoen euro met kortlopende leningen. We moeten deze gelden op korte tot middellange termijn omzetten in duurdere langlopende leningen. Dit om te gaan voldoen aan de kasgeldlimiet en het grote renterisico in de komende jaren te verkleinen. De rentestanden blijven namelijk niet langdurig op een historisch laag niveau. 1.7 Onze gemeentelijke schulden nemen niet af met dit besluit. Volgens de Wet Fido en onze financiële verordening mogen we geen gelden aantrekken met het doel de aangetrokken gelden tegen een hoger rendement uit te zetten. Dat wil zeggen dat bankachtige activiteiten – het aantrekken en uitzetten van middelen met als doel het genereren van inkomen – als gevolg van deze bepaling zijn verboden. In dit geval doen we dat ook niet zo direct. We krijgen een afkoopsom voor brugonderhoud. Dat zetten we vervolgens 10 jaar in deposito. De rente die we daarvoor ontvangen, wordt geheel ingezet voor brugonderhoud en is daarvoor niet toereikend. Door het 10 jaar wegzetten van de afkoopsom, moeten we in die periode dat bedrag extra lenen tegen (gemiddeld gezien over die periode) een hoger tarief. Op dit moment kunnen we gelden lenen tegen een lager rentetarief (met kasgeld of korter dan 5 jaar) dan het depositotarief, maar de rentetarieven stijgen in de komende jaren waarschijnlijk boven dat depositotarief uit. We moeten in de komende jaren mogelijk nieuwe langlopende lening afsluiten, waarschijnlijk tegen een hoger tarief dan de te ontvangen depositorente, want de rente is nu nog historisch laag. Nu geld wegzetten in een 10-jaars deposito is voor onze gemeente nu dus financieel niet gunstig. Daarnaast gaat een eventuele vervroegde deposito-opname gepaard met een boeteclausule waarmee een mogelijk voordelig renteverschil wegvalt. 2.1
De rentevergoeding dekt de jaarlijkse beheer- en onderhoudslast niet. De kans is zeer groot dat de accountant beide voorzieningen bij de jaarrekening 2014 meerjarig als niet toereikend beschouwd. Zowel de Grontmij als Oranjewoud komen op jaarlijkse kosten van € 59.139. De huidige rentevergoeding is veel lager. Daarom is er de komende 10 jaar onvoldoende geld beschikbaar voor het beheer en onderhoud. Door de bezuinigen de laatste jaren kortte de gemeente al flink op de onderhoudsbudgetten. Hierdoor is er geen ruimte meer binnen de bestaande budgetten om tegenvallers van het beheer en onderhoud in de Tollewaard op te vangen. Daarom verantwoordt het college onderhoudskosten boven de jaarlijkse rentevergoeding bij de Burap’s en het onderhoudsprogramma. Financiën Door een overeenkomst aan te gaan met Rijkswaterstaat ontvangt de gemeente een eenmalige afkoopsom. De jaarlijkse rente die deze oplevert, moet de te maken kosten dekken. Hierbij gaat Rijkswaterstaat uit van de historisch gemiddelde rente. Concreet gaat het om een rentepercentage van 4,5%. De verwachting is dat de komende jaren de rente lager ligt dan de rekenrente.
Voorstel raad nr. RV/13/00401
5
De voorkeur van het college is om het bedrag te storten in een deposito. Dit omdat de afkoopsom dan op de lange termijn behouden blijft. Als op enig moment de rente op 4,5% ligt, kunnen wij de structurele kosten volledig dekken. Bij een nog hoger percentage, ontstaat zelfs een structureel voordeel voor de gemeente. Gelet op het verleden en met de huidige inzichten is de kans zeer klein dat we dit percentage van 4,5% halen. Op dit moment geeft een 10-jarig deposito een rentevergoeding van ongeveer € 25.000. We lopen hier nog wel een klein risico. Het moment waarop we het geld uitzetten, ligt namelijk later. De te ontvangen rente kan lager zijn. Maar natuurlijk ook hoger. We kunnen in het begin geen rekening houden met maar € 25.000 aan kosten. Ook al is de Tollewaard net nieuw, we moeten namelijk wel reserveren voor groot onderhoud na 10 tot 15 jaar. Als wij dit niet doen. komen we straks geld tekort. Het verschil tussen de ontvangen rentevergoeding en de gemiddeld jaarlijkse kosten, nemen we op in de meerjarenbegroting 2015. Zoals u weet ligt hier al een oplopende bezuinigingsopdracht tot € 500.000 in 2018. Hetgeen wij overnemen, bestaat uit twee verschillende delen. Het gaat om wegen en om een brug. Voor beide delen bestaan verschillende voorzieningen. Het beschikbare bedrag van € 25.000 moeten wij dan ook verdelen over deze twee voorzieningen. Het gaat daarbij om de voorziening Wegen en de voorziening Civiele kunstwerken. Uitvoering - Planning Rijkswaterstaat nam de brug op 7 oktober 2013 in gebruik. Dit omdat dan de werkzaamheden aan de oude toegangsweg konden beginnen. Rijkswaterstaat nam op 20 december jongst leden alle infrastructuur in gebruik. Hierdoor is het wenselijk zo snel mogelijk de overeenkomst te sluiten. -
Communicatie Wij spreken met Rijkswaterstaat over de inhoud van de overeenkomst en een eventueel raadsbesluit.
-
Evaluatie Een eventuele evaluatie vindt plaats via het beheer- en onderhoudsprogramma van de gemeente.
Burgerparticipatie Burgerparticipatie is niet aan de orde bij deze overeenkomst. Rijkswaterstaat betrekt de inwoners en gebruikers wel bij het totale project. Vanuit de gemeente vond er overleg plaats over de eventuele openbaarheid van de infrastructuur. Deregulering Er is geen sprake van deregulering. Het aantal regels neemt eerder toe door de eventueel te sluiten overeenkomst. Dit zijn regels waaraan de gemeente is gebonden en niet haar inwoners. Achtergrondinformatie 1 Overeenkomst inclusief bepaling afkoopsom en inrichtingsplan 2 Second opinion Oranjewoud Burgemeester en wethouders van Buren, de secretaris, de burgemeester, mr. R.P. van der Starre J.A. de Boer
Bijlage: 1. Raadsbesluit
Voorstel raad nr. RV/13/00401
6
Datum vergadering gemeenteraad
Raadsvoorstelnummer
Agendapunt
22 april en 30 september 2014
RV/13/00401
11/
Onderwerp:
Overname beheer en onderhoud brug en wegen in de Tollewaard
De Gemeenteraad van Buren; Gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 26 augustus 2014; besluit: 1
De afkoopsom van € 1.314.191,-- voor 10 jaar in deposito zetten.
2
De rentevergoeding te storten in de voorziening wegen (€ 12.141) en in de voorziening Civiele kunstwerken (€ 6.389).
Vastgesteld in de openbare vergadering van 20 mei 2014 De griffier,
De voorzitter,
G. van Droffelaar
J.A. de Boer
Voorstel raad nr. RV/13/00401
7
