Jaarverslag 2014
2
Het eerste jaar na een opening is altijd spannend. Zou het massaal toegestroomde publiek de weg naar het museum nog steeds weten te vinden? Was het programma even uitdagend en uitnodigend als in het voorgaande jaar? En wat vond het publiek eigenlijk van het museum en zijn nieuwe behuizing? In mei 2013 werd de nieuwbouw feestelijk geopend en van de ene op de andere dag veranderden we van een klein in een middelgroot museum. Plotseling kreeg ons programma meer aandacht en daardoor ook meer relevantie, simpelweg omdat we in dat jaar meer dan 100.000 bezoekers mochten ontvangen. Dat voelde goed. Al in 2013 hadden we geconstateerd dat de verschillende aard van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch en Het Noordbrabants Museum een grote aantrekkingskracht uitoefende op een breed publiek. Ook in 2014 wordt dat door de cijfers bevestigd want uiteindelijk telden we 89.587 bezoekers, drie keer zoveel als voor de nieuwbouw. Daarmee behoort het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch in 2014 tot de drukst bezochte Brabantse musea voor hedendaagse kunst, op gelijke hoogte met het Eindhovense Van Abbemuseum en Museum De Pont in Tilburg. In een voor de Nederlandse museumwereld uniek samenwerkingsverband stemmen beide musea in het Museumkwartier ’s-Hertogenbosch hun programmering op elkaar af en werken ze samen op het gebied van educatie, communicatie, marketing, sponsoring en relatiemanagement. Verder delen de musea tal van faciliteiten. Dit betreft onder meer het gezamenlijk gebruik en de inzet van expeditie, werkplaatsen, bibliotheek, museumwinkel, horeca, ticketing, beveiliging, automatisering, schoonmaak en vrijwilligersteam. Wat het bijzonder maakt, is dat de kracht van de samenwerking tussen de musea schuilt in de publiekswerking. Juist de verschillen op het gebied van de collectie en wisseltentoonstellingen maken het voor bezoekers aantrekkelijk om beide musea te bezoeken. Waar het Noordbrabants Museum zich richt op de cultuurgeschiedenis van de provincie is het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch gespecialiseerd in internationale keramiek en sieraden. De collectie omvat werk van ‘klassiek-modernen’ als Man Ray, Lucio Fontana en Pablo Picasso, maar ook van hedendaagse vormgevers als Gijs Bakker, Atelier NL en Hella Jongerius. Hoewel de collectie van bijzonder hoge kwaliteit is en in Europa zijn gelijke niet kent, is deze toch relatief onbekend bij het grote publiek. Daarom hebben we er voor gekozen om de gehele tweede etage te wijden aan collectiepresentaties, met thematische ensembles die regelmatig wisselen. Daarnaast worden altijd de meest recente aanwinsten getoond en kan het publiek verzoeknummers uit onze collectie aanvragen. De inrichting, een ontwerp van Niels van Eijk en Miriam van der Lubbe, met transparante perspex kappen is uitermate flexibel en brengt collectie en publiek letterlijk dicht bij elkaar. Een interactieve, digitale informatievoorziening door middel van tablets met daarop teksten, foto’s en video’s brengt daarnaast de getoonde voorwerpen - individueel en in samenhang - verder tot leven. Hoewel we veel complimenten hebben gekregen over de inrichting van de collectiepresentaties zijn we toch nog niet helemaal tevreden. We hebben meer nieuwe bezoekers dan ooit tevoren en voor die bezoekers die ons niet kennen, willen we het verhaal over de collectie beter voor het voetlicht brengen. Onbekend maakt onbemind, dat geldt zeker voor zo’n gespecialiseerde collectie als de onze. Dat betekent ook dat er maar relatief weinig bezoekers zijn die aangeven dat de collectie de belangrijkste reden is voor hun bezoek. Om die reden wordt de omloop op de tweede etage in 2015 opnieuw ingericht zodat bezoekers daar middels een ‘intro’ een idee krijgen van wat we verzamelen en vooral ook waarom we anders verzamelen dan andere musea.
3
4
Bij de wisseltentoonstellingen richten we ons graag op de volle breedte van de hedendaagse beeldende kunst en design en mikken we vaak op de crossovers. De actualiteit - ook qua maatschappelijke thematiek - staat voorop, in een mix van jonge en al langer werkende kunstenaars die niet zelden bij ons voor de eerste keer een breed publiek krijgen. Dat leidde in 2014 tot een afwisselend programma, met mooie contrasten. De abstracte werken van onder andere Navid Nuur en Katja Mater toonden we tegelijkertijd met de marmeren beelden van Thom Puckey, de ontwerpen van Studio Formafantasma werden gepresenteerd naast de op sociale interactie gerichte projecten van Jeanne van Heeswijk, Sjaak Langenberg & Rosé de Beer en Frank Bruggeman. En daarna, vanaf de zomer, trokken vooral de maquettes met mierenkolonies van theatermaker Dries Verhoeven en de even rauwe als poëtische beelden van Heringa/ Van Kalsbeek de aandacht van pers en publiek. Opmerkelijk is de grote tevredenheid van bezoekers over de presentatie en inrichting van de tentoonstellingen, waarbij vooral de presentaties van Dries Verhoeven en Heringa/Van Kalsbeek werden genoemd. Daarin scoort het museum ver boven gemiddeld. Waarschijnlijk vindt dat zijn oorzaak in het feit dat wij de tentoonstellingen altijd in nauwe samenwerking met de kunstenaars inrichten en zijzelf meestal ook het tentoonstellingsontwerp voor hun rekening nemen. In het verlengde daarvan weten wij volgens MuseumMonitor onze bezoekers bovengemiddeld te verrassen met ons aanbod. Ook de mate waarin bezoekers geraakt worden en inspiratie kunnen opdoen zijn sterke punten waarmee we beter dan andere musea scoren, aldus MuseumMonitor. Natuurlijk zijn er ook punten die moeten worden verbeterd. Bezoekers mopperen over de bewegwijzering en de lange wachttijden in de museumbrasserie en velen vinden het ergerlijk dat hun Museumkaart in het complex twee keer moet worden gescand. Uiteraard zijn bezoekers niet gevoelig voor de financiële redenen van die beslissing, maar toch blijft het opmerkelijk dat er bij voortduring wordt geklaagd over wat gezien de voordelen van de kaart toch te typeren is als een klein ongemak. Dat we niettemin bovengemiddeld goed scoren qua klantvriendelijkheid is te danken aan de uitstraling van onze suppoosten, voor het merendeel (oud)studenten van de kunstacademie die hun inhoudelijke kennis en enthousiasme inzetten om de bezoekers te informeren en toezicht te houden. Ondanks de goede bezoekerscijfers en de lovende pers – Prima Materia van Studio Formafantasma haalde zelfs de New York Times – was 2014 voor ons een financieel moeilijk jaar. Vanaf 2011 moet het museum werken met een gelijkblijvende exploitatiebijdrage van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Uiteraard hebben we in de nieuwbouw meer eigen inkomsten maar de huisvestingslasten zijn vijfmaal hoger dan voorheen en de kosten voor beveiliging en energie zijn in de aanloop naar de nieuwbouw door experts te laag becijferd. De rek is eruit. De slechte financiële situatie brengt onzekerheid met zich mee want het betekent dat we met een klein team nog efficiënter moeten werken, nog meer eigen inkomsten moeten genereren en een nog zwaarder beroep moeten doen op fondsen, sponsoren en Vrienden. De broekriem verder aanhalen heeft weinig zin want we verkeren al in ademnood. Uiteindelijk zullen we dat bijna klassiek te noemen financiële probleem samen met de gemeente ’s-Hertogenbosch moeten oplossen want mede door de inzet van diezelfde gemeente is het museum niet meer weg te denken uit de stad. Van ons kunt u verwachten dat we ons in 2015 opnieuw zullen inspannen om u met een sprankelend programma gastvrij te onthalen. Daar is het museum immers voor bedoeld – als plek waar we de verbeelding inzetten om u te verrassen en te inspireren.
5
Wisseltentoonstellingen De eerste verdieping is bestemd voor wisseltentoonstellingen. De zaal is zevenhonderd vierkante meter groot en is door een systeem van flexibele wanden aan te passen aan het concept van de tentoonstellingen. In 2014 waren er zes tentoonstellingen te zien in SM’s 1. Bij alle tentoonstellingen wordt door de afdeling publiekszaken in nauwe samenwerking met de conservatoren informatie aangeboden, afgestemd op de inhoud van de presentaties en de behoeftes van het publiek. Die informatie is te zien op iPads en bevat waar mogelijk ook bewegend beeld. Daarnaast wordt als introductie op de tentoonstelling in het auditorium vaak een (korte) film of trailer vertoond. 6
1
7
2013 / 2014
9 november 2013 – 2 februari 2014 Thom Puckey - 11 Easy Pieces, Love & Self-Damage conservator: René Pingen tentoonstellingsontwerp: Thom Puckey Met deze tentoonstelling was sinds lange tijd weer recent werk van de bekende Brits-Nederlandse kunstenaar Thom Puckey in een Nederlands museum te zien. De elf monumentale marmeren beelden kwamen uit musea en privéverzamelingen in België, Duitsland, Italië en Nederland. Thom Puckey werd in de jaren zeventig bekend door zijn performances met Dirk Larsen onder de naam Reindeer Werk. Hij vestigde zich in 1978 in Amsterdam waar zijn werk zich ontwikkelde via installaties naar sculpturen, veelal in de vorm van naakten. De naakten – jonge vrouwen, poserend met modern wapentuig of een camera – zijn ontstaan in een arbeidsintensief proces: kleimodellen en gipsen mallen worden op ware grootte in Italië in marmer omgezet. De kijker werd door de niets verhullende naaktheid van de modellen geconfronteerd met de ongemakkelijke combinatie van seksualiteit en geweld. Thom Puckey is er echter geenszins op uit om te choqueren met zijn ‘chicks with guns’. Dan zou hij zijn doel missen, al stelt hij wel onze waarneming en ons begrip op de proef. Zo werd de kijker verleid, betoverd en op zichzelf teruggeworpen.
9 november 2013 – 2 februari 2014 TRACES - sporen van werkelijkheid Lon Godin, Gijs van Lith, Katja Mater, Navid Nuur, Eli Walter conservator: Elly Stegeman tentoonstellingsontwerp: Berry van Gerwen Traces was de tweede editie in een serie tentoonstellingen over abstractie in de hedendaagse kunst. Waar Riposte in 2011 specifiek gewijd was aan de schilderkunst, bracht Traces vijf kunstenaars samen die werken in diverse media als fotografie, film, video, installatie en schilderkunst: Lon Godin, Gijs van Lith, Katja Mater, Navid Nuur en Eli Walter. Ook beperkten de ditmaal geselecteerde kunstenaars zich in hun oeuvre niet per se tot abstractie; in de tentoonstelling Traces bleek de relatie met de werkelijkheid wel degelijk een rol te spelen. In alle bijdragen waren de sporen ervan te zien en te horen, van de menselijke figuur (Mater, Nuur), de kunstgeschiedenis (Nuur, Van Lith) en het Nieuwe Testament (Walter) tot het schilderen zelf (Van Lith, Godin). In een bij de tentoonstelling geproduceerde krant werd nader ingegaan op ieders bijdrage.
19 september 2013 – 9 maart 2014 Vuur & Vlam - 60 jaar Cor Unum conservator: Fredric Baas Vuur & Vlam werd georganiseerd ter ere van de zestigste verjaardag van het Bossche keramiekatelier Cor Unum. Het atelier begon als sociale werkplaats en is uitgegroeid tot een producent van design, een werkplaats voor ontwerpers en een leerbedrijf. Inmiddels bezit het museum de gehele productie van Cor Unum vanaf 1953 (deze werd in 2012 geschonken). De geschiedenis van Cor Unum werd aan de hand van producten, personen en de verhalen die hen verbinden zichtbaar gemaakt. De tentoonstelling bevatte een selectie van de productie van Cor Unum, aangevuld met een werkplaatsachtige setting, ontworpen door Jeroen Wand. Hier speelden het productieproces en de transformatie van klei een hoofdrol. De andere vorm van transformatie die in de presentatie aan bod kwam is die van mensen. Voor iedereen wordt bij Cor Unum een plek en passend werk gevonden. Iedereen heeft talent en passie. Het is vanuit deze gedachte dat de productie van al het moois tot stand komt: in de bijzondere samenwerking van gedreven vormgevers, jonge kunststudenten en mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt. Filmer Roel van Tour maakte deze menselijk kant van het verhaal zichtbaar.
8
9
15 februari - 15 juni 2014
Prima Materia, design by Studio Formafantasma conservator: Fredric Baas tentoonstellingsontwerp: Studio Formafantasma De tentoonstelling gaf voor het eerst een overzicht van het oeuvre van Andrea Trimarchi en Simone Farresin – het designduo Studio Formafantasma. Deze twee Italiaanse vormgevers worden sinds hun afstuderen aan de Design Academy Eindhoven wereldwijd gevraagd vanwege hun bijzondere materiaalgebruik, vormentaal en designopvatting. Hun ontwerpen bieden een alternatieve visie op de hedendaagse consumptiemaatschappij en de rol van design daarin. De onalledaagse, handgemaakte gebruiksvoorwerpen (serviesgoed van meel, krukjes van vissenleer en zeespons, flessen van hars) zijn statements over materiaal en functie en vaak ligt er een langdurig (materiaal)onderzoek aan ten grondslag. Door te kiezen voor natuurlijke materialen en pre-industriële (traditionele) technieken en deze te combineren met nieuwe gebruiksmogelijkheden doet Studio Formafantasma suggesties voor een alternatieve, democratische designmethode: ze geven als het ware een handleiding om zelf aan de slag te gaan.
10
2 11
1 12
8 maart – 15 juni 2014
Reinventing Happiness conservator: René Pingen gastconservator: Joanna van der Zanden tentoonstellingsontwerp: Roosje Klap Reinventing Happiness is een driejarig project waarin het museum met verschillende kunstenaars, museumbezoekers en bewoners uit Den Bosch op zoek gaat naar nieuwe, sociale en duurzame geluksvormen. Doel van de reeks is om alternatieve sociale concepten te ontwikkelen en te onderzoeken of een andere definitie van geluk nieuwe toekomstperspectieven oplevert. In de opeenvolgende jaren keren drie kunstenaars(duo’s) steeds terug: Sjaak Langenberg & Rosé de Beer, Jeanne van Heeswijk in samenwerking met theatermaker Paul De Bruyne en Frank Bruggeman. In 2014 werkten de kunstenaars en de gasten die ze uitnodigden achtereenvolgens gedurende een maand in het museum, waarbij interactie met het museumpubliek voorop stond. Onder de titel Nieuwe Omgangsvormen brachten Langenberg & De Beer geluk in relatie tot onverwachte contactmomenten in de openbare (museale) ruimte. Voor Natuur als Gemeengoed onderzocht Frank Bruggeman geluk in relatie tot natuurbeleving en natuurparticipatie. Van Heeswijk en De Bruyne nodigden bezoekers uit om auditie te doen voor een nog te ontwikkelen blijspel met de titel Depressie!! – een blijspel – in vijf bedrijven. Editie 2014 werd afgesloten met een openbare picknick en de presentatie van de Reinventing Happiness-krant. In het najaar werd de Reinventing Happiness-website gelanceerd, waardoor beter verslag kan worden uitgebracht over de voortgang van de verschillende projecten die in 2015 in de stad zullen worden gerealiseerd. Vooruitlopend op de editie van 2015 presenteerden Jeanne van Heeswijk en Paul De Bruyne op 21 december het resultaat van de audities in een talkshow-achtige setting onder de titel Geregisseerd Geluk. Materiaal voor een tv-advertentie. Reinventing Happiness wordt ondersteund door Mondriaan Fonds, Stichting Doen en BKKC.
13
28 juni – 31 augustus 2014
Dries Verhoeven - Homo Desperatus conservator: René Pingen tentoonstellingsontwerp: Dries Verhoeven / Room with a View Homo Desperatus was een project van de internationaal vermaarde theatermaker Dries Verhoeven. Voor het eerst maakte hij de stap naar een museale tentoonstelling. In deze installatie waren vierenveertig brandhaarden en rampen van onze tijd nagebouwd, op schaal 1 : 250. Iedere maquette in de verduisterde zaal werd bewoond door een mierenkolonie, circa 70.000 mieren in totaal. Zij bevolkten de plekken van onze menselijke catastrofes: een ingestorte textielfabriek in Bangladesh, een zelfmoordbos in Japan, de kerncentrale van Fukushima, een vluchtelingenkamp in Jordanië, de haven van Lampedusa etc. etc. Een door de zaal bewegende lichtbron belichtte elke maquette gedurende een minuut; op het moment dat de maquette werd belicht, werden ‘live’ beelden van de maquette geprojecteerd op de achterwand van de zaal en hoorde de bezoeker de bijbehorende soundtrack. 1 14
De maquettes en de mieren confronteerden de bezoeker met het menselijk leed in onze globaliserende wereld. Kunnen we nog sympathiseren of is er sprake van ‘collateral damage’ binnen de diersoort mens? Met de installatie Homo Desperatus daagde theatermaker Dries Verhoeven de bezoeker uit om het leed van onze tijd, en zijn/haar eigen rol daarin, te overzien. Waarbij de vraag zich aandiende: kijk je als neutrale wetenschapper of ramptoerist en voelen we ons nog verbonden met wat er aan de andere kant van de aarde de mensheid overkomt? Homo Desperatus was een coproductie van Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch en Theaterfestival Boulevard. Ten tijde van Theaterfestival Boulevard (8 t/m 17 augustus) werden er dertien speciale ontvangsten georganiseerd, met een inleiding op het werk van Dries Verhoeven door kunstcriticus Nico Out. Homo Desperatus werd mede gerealiseerd met steun van SNS Reaalfonds, VSB Fonds, Prins Bernhard Cutluurfonds, Ammodo en de Stichting Vrienden van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch. 2 15
1 16
13 september 2014 – 11 januari 2015
Nachtvangst, sculpturen van Heringa/Van Kalsbeek conservator: Fredric Baas tentoonstellingsontwerp: Liet Heringa en Maarten van Kalsbeek Het bloemencorso in het Brabantse Zundert is al jarenlang een bron van inspiratie voor Heringa/Van Kalsbeek. De samenwerking met het Corso Zundert resulteerde in het project Cadavre Exquis. Vlak voor de opening van de tentoonstelling Nachtvangst werd een complete corsowagen over het museumgebouw getild en op de binnenplaats door bouwers en kunstenaars bewerkt – het ultieme ‘cadavre’. De corsowagen bleef tot het einde van de tentoonstelling op de binnenplaats staan want niet de optocht, maar het verval dat optreedt na afloop als de wagens aan weer en wind worden overgeleverd, fascineert Heringa/Van Kalsbeek. Hun sculpturen zijn overdadig, dynamisch en rauw. Assemblages van gevonden voorwerpen en natuurlijke materialen en afgietsels zijn overgoten met kleurige kunsthars, epoxy of glazuur. Door de creatieve kruisbestuiving in Zundert kreeg de werkwijze van Heringa/Van Kalsbeek een nieuwe impuls, hetgeen resulteerde in een groter formaat beelden, met een andere dynamiek en expressie. De monumentale ‘Zundertse’ beelden vormden de kern van de tentoonstelling Nachtvangst en werden gepresenteerd in combinatie met recent en ouder werk van Heringa/Van Kalsbeek. Zo werden bijvoorbeeld ook de relatief onbekende keramische beelden die het duo vanaf eind jaren negentig maakt, gepresenteerd, evenals twee kunstenaarsfilms die bij de opening van Nachtvangst in première gingen. Bijzondere vermelding verdient ook de wisselende belichting van de beelden in de tentoonstelling waardoor de titel Nachtvangst kracht werd bijgezet.
17
18
Collectiepresentaties In het nieuwe museumgebouw is de hele tweede etage (ca. 400 vierkante meter) gereserveerd voor collectiepresentaties. Elk half jaar wisselt de opstelling met daarin bijvoorbeeld ensembles met topstukken van kunstenaars als Pablo Picasso, Meret Oppenheim en Alexander Calder naast nieuw werk van bijvoorbeeld Hella Jongerius en Atelier NL. Wij werken daarbij niet met ‘vaste’ opstellingen. Wisselingen zijn nodig omdat het museum relatief veel herhaalbezoekers kent en de opstelling anders snel zijn aantrekkingskracht verliest. Bovendien sluiten vaste collectieopstellingen niet aan bij de gewenste dynamiek. De nieuwe collectieopstelling is ontworpen in samenspraak met Studio Van Eijk & Van der Lubbe. Zij ontwierpen een flexibele tentoonstellingsinrichting met perspex kappen; door de transparantie ontstaan bijzondere doorzichten en kunnen er onvermoede combinaties ontstaan van collectieonderdelen. Om binnen de collectiepresentatie ook ruimte te bieden aan andere verhalen over de verzameling, is een deel van de zaal ingeruimd voor ‘verzoeknummers’. Bezoekers kunnen verzoeken indienen, waarna de kunstwerken speciaal voor hen uit het depot worden gehaald en worden geëxposeerd. Ons publiek kan zo de gemaakte keuzes aanvullen of becommentariëren. Het museum op haar beurt krijgt inzicht in de voorkeuren van het publiek. Bovendien krijgen de geselecteerde stukken door middel van de ingediende motivaties van de aanvragers naast een kunsthistorische achtergrond ook een persoonlijke lading. Met ingang van april 2014 hebben naast de verzoeknummers ook (recente) aanwinsten een eigen plek gekregen. Hiermee wordt de presentatie niet alleen doorlopend geactualiseerd maar belangrijker is dat het collectiebeleid inzichtelijk wordt gemaakt. De presentatie van de aanwinsten op zaal vindt altijd in samenhang plaats met een aankondiging op de website van het museum. Sinds de opening in mei 2013 wordt de collectie, ook in inhoudelijke zin, in een nieuw licht geplaatst. In de reeks Raakvlakken draait het om het leggen van nieuwe verbanden binnen de collectie dwars door periodes en stijlen heen. Dit gebeurt telkens aan de hand van uitersten. Een kleinere ruimte op de tweede verdieping heeft de naam collab (= collectielaboratorium) gekregen. Deze is gereserveerd voor bijzondere presentaties, die zowel qua vorm als inhoud afwijken van de Raakvlakkenreeks. 2 19
1 20
Studio Formafantasma
27 september 2014 - 22 maart 2015
chp…? – Global Identity conservator: Fredric Baas Het designlabel chp…? is een initiatief van ontwerper Gijs Bakker. Sinds de oprichting in 1996 vraagt chp…? om de paar jaar een groep bekende vormgevers een sieraad te ontwerpen. Door te kiezen voor een sterk concept, in combinatie met het gebruik van nieuwe technieken en materialen ontstaan sieraden die actuele kwesties aansnijden. Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch ondersteunt chp…? sinds de oprichting. Alle prototypes en producten zijn opgenomen in de collectie van het museum. Elke editie gaat daarnaast vergezeld van een bijzondere presentatiewijze ontworpen door Gijs Bakker. Zo ook de zesde editie; Global Identity die als aanwinst wordt gepresenteerd.
21
29 maart – 14 september 2014
Dinie Besems: 25 conservator: Elly Stegeman tentoonstellingsontwerp: Dinie Besems Sieradenontwerpster en kunstenares Dinie Besems werd uitgenodigd een tentoonstelling samen te stellen aan de hand van de collectie sieraden van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch. Uitgangspunt voor de tentoonstelling was het getal vijfentwintig: het nummer dat de meest uiteenlopende resultaten geeft in de collectiedatabase van het museum. Zonder esthetische voorkeur werden zo vijfentwintig sieraden geselecteerd. Dinie Besems zocht hierbij vijfentwintig voorwerpen uit de collectie van het Tropenmuseum die qua vorm of onderwerp een relatie hadden met de sieraden. Tenslotte werden vijfentwintig alledaagse voorwerpen die niet meer dan € 25 kosten toegevoegd. Zo ontstonden combinaties van drie voorwerpen die een relatie met elkaar aangingen. Zonder al te veel uitleg werd de bezoeker uitgedaagd te kijken en te vergelijken.
22
23
25 mei 2013 – 16 maart 2014
Raakvlakken 1 conservatoren: Fredric Baas en Marte Rodenburg Raakvlakken 1 toonde een ruime selectie uit de collecties keramiek en sieraden op basis van overeenkomsten én verschillen, waarbij onder meer ’oppervlak’ en ’materiaal’ als ordenend principe fungeerden. De collectie keramiek bevat werk van Karel Appel, Marc Chagall en Kees van Dongen. Zij voorzagen het oppervlak van vazen en schalen van kleurige beschilderingen. De fraaie sculpturen met gaten en snedes van Lucio Fontana en Guido Geelen doorbreken juist het oppervlak van de keramische ’huid’. Binnen de collectie sieraden is te zien hoe goud haar aantrekkingskracht behoudt voor André Derain en Pablo Picasso, terwijl hedendaagse sieraadmakers als Ted Noten en Noon Passama experimenteren met meer eigentijdse materialen en technieken, waardoor de grenzen van het sieraad worden opgerekt.
24
25
29 maart 2014 – 20 maart 2015
Raakvlakken 2 conservatoren: Fredric Baas en Marte Rodenburg In Raakvlakken 2 is bij de keramiek gekozen voor de tegenpolen ‘kleurrijk - kleurloos’ en bij de sieraden voor de uitersten ‘draagbaar - ondraagbaar’. Het lichaam is voor elke sieraadmaker een belangrijk thema: een sieraad wordt immers altijd op het lichaam gedragen. Houden de getoonde sieraden rekening met het lichaam, of juist niet? Zijn het eigenlijk draagbare sculpturen? Of dienen ze slechts om de schoonheid van het lichaam te benadrukken? Bij de getoonde keramiek is kleur de bepalende factor. Het begint met klei in ongeglazuurde vorm: aards terracotta en wit porselein. Vervolgens krijgen de voorwerpen kleur door het gebruik van glazuren, die een meer of minder expressieve uitwerking hebben. Het verloop tussen deze tegenpolen wordt geschetst aan de hand van ruim 200 objecten. Zo vindt u bij de sieraden aan de ene kant een vervaarlijke ketting van gebroken flessenhalzen, een iconisch werk van Bernard Schobinger, en aan de andere kant de elegante gouden sieraden van Chris Steenbergen. In de rij met keramiek begint het verhaal bij een roomwitte sculptuur van Anish Kapoor om te eindigen met kleurrijke beschilderingen van Pablo Picasso en Joan Miró. Soms wringen de contrasten die ontstaan, terwijl op andere momenten zeer verschillende werken elkaar juist blijken te versterken. In aanvulling op Raakvlakken hebben bezoekers een stem gekregen bij de collectiepresentatie. Zij kunnen verzoeken indienen, waarna de kunstwerken uit het depot worden gehaald en worden geëxposeerd met de motivatie van de aanvrager. In deze reeks waren werken te zien van Lucio Fontana (Concetto Spaziale, 1959), Roy Lichtenstein (twee broches Modern Head Brooch, 1968), Mobach Pottenbakkers BV (vaas, ca. 1975), Pablo Rueda Lara (sculptuur Grote tube, ca. 1975) en Ted Noten (A Tiara for Maxima, 2001 en Wedding Pills, 2007)
26
27
28
Het museum toonde 154 bruiklenen van kunstenaars, particulieren en musea in 9 tentoonstellingen en 2 collectiepresentaties
29
Inkomende bruiklenen
Thom Puckey - 11 Easy Pieces, Love & Self-Damage * Centro per l’Arte Contemporanea Luigi Pecci, Prato /I A.V. With Knife and RPG 7, 2009 Mitrailleuse, 2008 * Thom Puckey, Amsterdam/ NL Figure Falling Backwards with 2 Carabines, 2010 Kim de Weijer as Amputee with 3 pistols, 2010 Beretta M92, 2011 Isabelle Schiltz as Crawling Figure (For Valeria), 2010 Figure on Bed with Camera and Weapons, 2013 Treachery, 2013 * Museum van Hedendaagse Kunst, Antwerpen /B Everything I Say is not True, 1986 * Sammlung Olbricht, Essen /D L’Arrêt de Mort, 2007 * Giga-groep, Goirle /NL Figure with Luger and Nazi Regalia, 2011 (foto) TRACES – sporen van werkelijkheid * Navid Nuur, Den Haag /NL After Bruce, 2010 2013 Transfigurations, 2011 2012 * Gijs van Lith, ’s-Hertogenbosch /NL One Year, 2012/2013, 2011 2012 The Mister Miyagi Paintings, 2013 Like My First Love I Cant Get You Outta My Head, (homage to Frank Stella), 2013 * Eli Walter The vodka is good, but the meat is rotten, 2012 * Reuten Galerie, Amsterdam /NL Lon Godin, Drip, 2005 Lon Godin, Drag, 2010/2011 Lon Godin, zonder titel, 2011 Lon Godin, zonder titel, 2011 * Katja Mater, Amsterdam /NL The Human Colour Wheel, 2009 Searching for White, 2009 * Galerie Martin van Zomeren, Amsterdam /NL Katja Mater, Folded Variations, 2012
30
31
1 32
Inkomende bruiklenen
Prima Materia, design by Studio Formafantasma * Il Piccolo SRL / Nodus Rug, Milaan /I Gazza, 2011 Pettirosso, 2011 * Libby Sellers Gallery, Londen /GB Scallop spoon, 2012 Bladders water containers, 2012 Hot water bottle, 2012 Perch stool, 2012 Studs stool, 2012 Wolffish stool, 2012 Sponge stool, 2012 Protection masks, 2012 Bone Jug, 2012 Bone knife and wild pig brush, 2012 Francesco Zorzi Drawings, Craftica, 2012 The harbour, 2010 Moor vase, 2010 Moor vase, 2010 Moor vase, 2010 Moor vase, 2010 Flask, 2010 Wine bottle, 2010 The boats, 2010 * Studio Formafantasma, Amsterdam /NL Botanica I – VIII, 2011 Water filter, Tongue, 2012 Water filter, Stalagmite, 2012 Water filter, Spoon, 2012 Glass bottle, 2012 Water filter, Funnel, 2012 Water filter, Stalactite, 2012 Francesco Zorzi Drawings, Charcoal, 2012 * Textielmuseum, Tilburg /NL Cover, 2013 Index, 2013 Portrait of Paquio Proculo and wife, 2013 St. Theophano the Empress, 2013 Armenian man, 2013 Madonna di Lucca, 2013 Pope Nicolaus V, 2013 Richard Hakluyt, 2013 Napoléon Bonaparte, 2013 Portrait of a Man, 2013 Map of Holland, 2013 Rubia Books, 2013 Felix Driessen, 2013 Machines, 2013 Alizarin, 2013 Driessen Collection, 2013 Aquila, 2011 Tripoli, 2011 Asmara, 2011 Addis Ababa, 2011
33
Inkomende bruiklenen
Dries Verhoeven - Homo Desperatus *Stichting Room with a View, Utrecht /NL 44 maquettes, 2014
34
35
Inkomende bruiklenen
Nachtvangst sculpturen van Heringa/Van Kalsbeek * ABN AMRO, Amsterdam /NL Marcks jumping Chinese, to be stored Laos style, 2004 * Particuliere bruikleen zonder titel, 2013 * Heringa/Van Kalsbeek, Amsterdam /NL zonder titel, 1999 zonder titel, 2005 zonder titel, 2005 zonder titel, 2005 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 Shirin, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 zonder titel, 2011 Splendor spring, 2013 Splendor summer, 2013 Splendor winter, 2013 zonder titel, 2013 zonder titel, 2013 Cockpit, 2013 Snowflake, 2013 Area of impact, 2013 A shrine inside, 2013 Bountiful, 2013 zonder titel, 2013 zonder titel, 2013 Zwaan, 2013 The Nature of My Game, 2014 In search of prey sculpture video, 2012 Splendor sculpture video, 2012 Inmost sculpture video, 2014 zonder titel, 2013 A shrine inside, 2013 Wave beaten, 2013 Chinese tafel (18x klein) Chinese tafels (2x groot) zonder titel, 2001 zonder titel, 2001 1 36
2 37
Inkomende bruiklenen
Vuur en Vlam 60 jaar Cor Unum : * Cor Unum Ceramics & Art, ’s Hertogenbosch /NL Jan Schuurkes, vazen en schalen, 1953 1959 Zweitse Landsheer, Vierkant rond servies, 1987 Zweitse Landsheer, Diabolokop, 1959 Zweitse Landsheer, koffie en theeservies 1962, 1962 Zweitse Landsheer, Boeketvaas, 1987 Charlotte Landsheer, BIM serie, 2012 Kiki van Eijk, Soft teapot, 2008 Jan Schuurkes, Grafico, 1960 1963 1 38
39
Inkomende bruiklenen
Dinie Besems, 25 een opmerkelijke vergelijking *Tropenmuseum, Amsterdam /NL kroon met bloemen kruidnagels doos echtpaar op bed weefsel hert kris materiaal hanger papier halssieraad kever schildjes snoer amulet koran doodskop pink ring tandenborstel beeldje vrouw met waterpot pindastamper armband draak gezichtsmuts met zon magische steen wierookpotje vijzel kant goudklomp masker voorruit versiering spin anansie op kalebas foto voorruitversiering foto object * particuliere bruikleen zilveren handje van Fatima uit Marokko
40
41
Aankopen en schenkingen 2014 Elk jaar opnieuw slaagt het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch er in om waardevolle werken aan de collectie toe te voegen. Daarbij wordt steeds getracht om hiaten weg te werken en nieuwe wegen in te slaan. In 2014 werden in totaal 29 kunstwerken aangekocht. Onze bijzondere dank gaat uit naar de particulieren en kunstenaars die 12 kunstwerken aan het museum schonken. Ook in 2014 werd het museum door het Mondriaan Fonds ondersteund met de Bijdrage Collectieprogramma’s. Als gevolg van een door het Mondriaan Fonds gestimuleerde samenwerkingsovereenkomst is het Polderproject van Atelier NL samen met het Keramiekmuseum Princessehof verworven. Nadat in 2013 Autarchy van Studio Formafantasma was verworven, kon nu Moulding Tradition aan de collectie worden toegevoegd. Andere belangrijke aanwinsten zijn Tilmann Meyer-Faje’s Seelenverkäufer, het al genoemde Polderproject van Atelier NL, Dinie Besems’ Lolita’s en drie expressieve keramische beelden van Heringa/Van Kalsbeek. Voor het eerst werd in 2014 ook kleur- en materiaalonderzoek verworven van rENs en Studio Maarten Kolk en Guus Kusters, als onderdeel van respectievelijk het project Reddish en Withering Tableware.
42
43
Aankopen en schenkingen 2014
Tilmann Meyer-Faje, Seelenverkäufer, 2013, verschillende kleisoorten Uit het oeuvre van Meyer-Faje blijkt een grote belangstelling voor architectuur en constructies die hij vaak in klei tot uitdrukking brengt. Zijn verblijf in sundaymorning@ekwc in 2013 grijpt hij naar eigen zeggen aan om in keramiek de aftakeling van industriële structuren te verbeelden. Ook Seelenverkäufer is in het sundaymorning@ekwc ontstaan. Uit platen klei heeft Meyer-Faje een schip opgebouwd. De kleurverschillen zijn het gevolg van de verschillende kleisoorten die ook nog eens verschillend reageren in de oven. Door de spanningsverschillen tussen de soorten klei moest het beeld wel breken. Dat is geheel in lijn met de titel van het werk. ’seelenverkäufer’ is namelijk een Duitse uitdrukking voor een schip dat in zo’n slechte staat verkeert dat het onzeker is of de bemanning wel heelhuids terugkeert. Tilmann Meyer-Faje heeft dus zowel de constructieve als de destructieve eigenschappen van klei gebruikt.
44
Atelier NL, Polderproject, 2008, keramiek, hout Uit de klei getrokken - Noordoostpolder (2008) van Atelier NL (Lonny van Ryswyck en Nadine Sterk) is de weerslag van een onderzoek naar de historie en identiteit van de polder. De geschiedenis van het gebied laat zich zowel in geologische zin (klei/zand) als voor wat betreft zaken als begroeiing, bevolkingssamenstelling en grondgebruik aflezen aan de bodem. De klei die de vormgevers opgroeven uit 2.000 akkers in de Noordoostpolder werd verwerkt tot rechthoekige tegeltjes, elk met een unieke kleur en textuur. Bij elkaar gehangen vormt het Polderproject de kaart van diezelfde Noordoostpolder. De boeren die hen hielpen, werden op hun akker geportretteerd. Het onderzoek resulteerde ook in het al eerder verworven Polder Ceramics. Dit robuuste servies is gemaakt van dezelfde klei waaruit ook de gewassen voortkomen die erin worden opgediend.
45
Aankopen en schenkingen 2014
Dinie Besems, Lolitas, 2002-2006, zilver, 46 delen Een knop vlak voor het moment van openbreken tot bloem. Dinie Besems raakte er in 2002 door gefascineerd toen ze zich begon te verdiepen in de vele verschillende vormen in de natuur. Niet zozeer de vorm van de bloemknop fascineerde haar, maar het moment vlak voor de transformatie van knop naar bloem. Door dat moment af te gieten in massief zilver, legde ze dit korte moment vast. In 46 variaties zien we het tijdsmoment vlak voor het ontluiken, opengaan of openbarsten van de knop, een poëtisch gegeven, te vergelijken met het jonge meisje dat vrouw wordt, een seksueel ontluiken. Vandaar dat ze de titel Lolitas kregen, naar de roman van Nabokov.
46
Studio Formafantasma, Moulding Tradition, 2009 Moulding Tradition is het afstudeerproject van Studio Formafantasma uit 2009. Het draait hierin om ‘Teste di Moro’-vazen. Deze kopieën van zeventiende-eeuwse vazen met een groteske Morenkop worden nog altijd gemaakt en gebruikt op Sicilië. De traditie grijpt terug op de Moorse overheersing van het gebied. Nu, tien eeuwen later, keren deze voormalige bezetters terug als immigranten. Een meerderheid van de Italianen beschouwt hen volgens peilingen echter als “een gevaar voor onze cultuur”. Deze houding ten aanzien van immigratie én de achteloze reproductie van het verleden door ambachtslieden stelt Studio Formafantasma in Moulding Tradition aan de kaak: zij geven door middel van nieuwe vormen, teksten en foto’s de ‘Moren’ weer hun menselijkheid en waardigheid terug.
47
Aankopen en schenkingen 2014
Studio Maarten Kolk en Guus Kusters, Withering Tableware, 2014, porselein Withering Tableware (2014) is een achtdelig servies waarbij de delicate florale decoratie lijkt te vervagen op een witte achtergrond. Traditioneel wordt een schildering handmatig per onderdeel aangebracht; een tijdrovend proces. Maarten Kolk en Guus Kusters ontwikkelden bij sundaymorning@ekwc een methode waarbij de schildering niet op het voorwerp maar in de mal wordt aangebracht. Bij iedere opeenvolgende gieting vervaagt het bloemdecor. Het servies is ontwikkeld in opdracht van t.e. en uitgevoerd door Koninklijke Tichelaar Makkum. Het eindproduct is, met ontwerpschetsen, onderzoeksresultaten en een video van het productieproces aangekocht.
48
Heringa/Van Kalsbeek, zonder titel, 1999, zonder titel, 2005, zonder titel, 2011, porselein, steengoed Keramiek past goed bij de intuïtieve en onderzoekende werkwijze van Liet Heringa en Maarten van Kalsbeek. Vanaf eind jaren negentig werken zij dan ook regelmatig in het Europees Keramisch Werkcentrum (sundaymorning@ekwc) in ’s-Hertogenbosch. Bij het werken in keramiek maken Heringa/Van Kalsbeek grote hoeveelheden afgietsels van voorwerpen als bloemen, takken en handen. Deze onderdelen worden vervolgens tot een nieuw geheel samengevoegd. Daarbij gebruiken ze traditionele Aziatische glazuren als celadon (grijs/groen) en ossenbloed (diep rood). De glazuren, die de hele grillige samengestelde vorm bedekken, maken de compositie tot een geheel. Naar aanleiding van de tentoonstelling Nachtvangst besloot het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch twee sculpturen aan te kopen in aanvulling op een werk dat al in 2011 werd verworven. Een vierde beeld is nu door Heringa/Van Kalsbeek aan het museum geschonken. Deze keramische sculpturen vormen een sterke aanvulling op de collectie kunstenaarskeramiek van het museum en laten de ontwikkeling van het keramische werk van Heringa/Van Kalsbeek sinds 1999 zien.
49
1 50
Aankopen en schenkingen
Aankopen S2014.001 K2014.006 K2014.007 K2014.008 K2014.009 K2014.016 K2014.017 K2014.018 K2014.019 K2014.020 K2014.021 K2014.022 K2014.023 K2014.024 K2014.025 K2014.028 K2014.029 K2014.030 K2014.031 K2014.032 K2014.033 K2014.034 K2014.036 K2014.037 K2014.038
Dinie Besems, Lolita’s, 2002-2006, zilver Tilmann Meyer-Faje, Seelenverkäufer, 2013, aardewerk A.R. Penck, bord zonder titel, ca. 1990, aardewerk A.R. Penck, object zonder titel, ca. 1990, aardewerk A.R. Penck, object, zonder titel, 1993, aardewerk, papier Jeroen Wand, vaas Phases II, 2013, gips (5x) Studio Formafantasma, dekseldoos The harbour, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, vaas Moor vase, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, vaas Moor vase, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, vaas Moor vase, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, vaas Moor vase, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, fles Flask, 2009-2010, biscuit Studio FormaFantasma, fles Wine bottle, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, kom The boats, 2009-2010, biscuit Studio Formafantasma, kom The boats, 2009-2010, biscuit Heringa/Van Kalsbeek, sculptuur zonder titel, 1999, porselein, steengoed Heringa/Van Kalsbeek, sculptuur zonder titel, 2011, steengoed rENs, schaal Reddish, 2013, gietklei rENs, vaas Reddish, 2013, gietklei (foto) rENs, vaas Reddish, 2013, gietklei rENs, schaal Reddish, 2013, gietklei rENs, kleuronderzoek Reddish, 2013, gietklei Atelier NL, Tegelwand Polderproject, 2008, aardewerk, hout Studio Maarten Kolk & Guus Kusters, onderzoek Withering Tableware, 2014, porselein Studio Maarten Kolk & Guus Kusters, serviesgoed Withering Tableware, 2014, porselein
Schenkingen S2014.002 K2014.001 K2014.002 K2014.003 K2014.004 K2014.005 K2014.010 K2014.011 K2014.012 K2014.026 K2014.027 K2014.035
Dinie Besems, IJsketting, 1992, VHS video, DVD James Melchert, tegeltableau zonder titel, 1994, aardewerk Charlotte Landsheer, vaas zonder titel, 2012, gietklei Charlotte Landsheer, vaas zonder titel, 2012, gietklei Charlotte Landsheer, vaas zonder titel, 2012, gietklei Charlotte Landsheer, vaas zonder titel, 2012, gietklei Zweitse Landsheer, vaas Porron, 2010, gietklei Angelina Ndimande, schaal zonder titel, 1994, aardewerk Bas van Beek, theeservies The Missing Link, ontwerp 1922-23/uitvoering 2010, porselein Giuseppe Coffano, vaas Teste di moro, jaartal onbekend, aardewerk Heringa/Van Kalsbeek, sculptuur zonder titel, 2005, porselein, steengoed Marcel Wanders, vaas zonder titel, 2014, porselein
51
1 52
Uitgaande bruiklenen
Uitgaande bruiklenen Een actief bruikleenbeleid zorgde ervoor dat in 2014 in totaal 177 werken aan 15 instellingen in binnen- en buitenland in bruikleen werden gegeven. Museum of Arts and Design, New York /USA 13 mei 2014 14 sep 2014; sieraden van Gijs Bakker, Ruudt Peters en Bettina Specker (4) Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam /NL 1 feb 2014 15 jun 2014; sieraden en keramiek van Marcel Wanders (21) Schmuckmuseum Pforzheim, Pforzheim /D 11 feb 2014 – 27 apr 2014; sieraden van Bettina Speckner (2) Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam /NL 22 feb 2014 – 6 jul 2014; sieraden van Gijs Bakker (foto) en Emmy van Leersum (27) TENT, Rotterdam /NL 29 jan 2014 – 18 mei 2014; keramiek van Anne Wenzel (1) CODA Museum, Apeldoorn /NL 15 apr 2014 30 sep 2014; sieraden van Lucy Sarneel (1) Garage Rotterdam, Rotterdam /NL 15 apr 2014 – 8 jul 2014 1; sieraden van Ted Noten (1) Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden /NL 6 sep 201- 31 mei 2015; keramiek van Rob Brandt, Adrian Saxe, Bas van Beek, Sphinx, Fris, Mosa en Société Céramique (37) Grand-Hornu Images, Hornu /B 21 sep 2014 – 4 jan 2015; sieraden van Gijs Bakker en Emmy van Leersum (11) Cobra Museum, Amstelveen /NL 28 sep 2014 – 19 jan 2015; keramiek van Asger Jorn, Karel Appel en Corneille (11) De Hallen, Haarlem /NL 20 jun 2014 – 7 aug 2014; schilderij JCJ Vanderheijden (1) Museo del Gioiello, Vicenza /I 1 dec 2014 – 31 jan 2016; sieraden van Marc Newson (1) Grassi Museum fur Angewandte Kunst, Leipzig /D 15 nov 2014 – 27 sep 2015; keramiek en sieraden van Daniel Kruger (47) Gemeentemuseum, Den Haag /NL 8 nov 2014 – 12 apr 2015; keramiek van Niels Nielsen (1) Gemeente ’s-Hertogenbosch, ’s-Hertogenbosch /NL 17 nov 2014; keramiek van Maarten Baas, Simone van Bakel en Henk Wolvers (11)
53
Publiekszaken: educatie Anders dan veel andere musea biedt het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch een scholenprogramma aan dat aansluit bij de collectie én bij de wisseltentoonstellingen. De tien verschillende kunstlessen voor het basisonderwijs zijn gecontinueerd, evenals de zeven ‘kunstworkouts’ voor het voortgezet onderwijs. Er is een nieuwe workout ontwikkeld en toegevoegd, nl. de examentraining. Oog in oog met echte kunstwerken oefenen leerlingen samen het beschrijven, beschouwen en interpreteren van kunst. Deze actieve examentraining is een goede aanvulling op de voorbereiding voor het Centraal Schriftelijk Examen beeldende vakken of kunst algemeen voor VMBO, HAVO en VWO. Er wordt gewerkt in het museum bij een zestal werken, we werken in een open sfeer waarin vooral de leerlingen aan het woord zijn. In de training proberen we de leerlingen het vertrouwen te geven in hun eigen kijken en denken. 54
55
Publiekszaken: educatie
Voor alle leeftijden uit het basisonderwijs en ook voor alle leeftijden en schooltypes uit het voortgezet onderwijs is nieuw aanbod ontwikkeld. Omdat in de programma’s van het museum altijd ruimte is om zelf te maken en te doen, zijn de programma’s ook aantrekkelijk voor de meer praktisch ingestelde leerlingen van het VMBO en MBO. Deze lessen en workshops bieden een aanvulling op het lesprogramma en sluiten dan ook aan bij de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie. De programma’s bevinden zich op het snijpunt van de domeinen visualiseren, creatief denken en beschouwen. Beeldend onderwijs dat de drie domeinen in samenhang met elkaar aanbiedt, blijkt het meest effectief te zijn. Naast de vaste programma’s heeft het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch tijdelijke onderwijsprojecten voor specifieke doelgroepen. In 2014 waren dit: -
Take a Stand voor VMBO leerlingen, over man-vrouwbeelden naar aan leiding van de tentoonstelling van Thom Puckey.
-
GelukStaat met Geluksgravers en Geluksdenkers, een meerjarig kunstproject over geluk dat in de periode 2014 tot 2016 groeit. Hoe zien kinderen en jongeren geluk in de wereld? Hoe geven ze zelf vorm aan geluk? Wat zijn hun dromen voor de toekomst? Aan dit project is deelgenomen door basisscholen en een VSO-school.
-
Controlled Accidents voor MBO/HBO leerlingen. Na het succesvolle programma Copy/Paste uit 2013 creëerden we najaar 2014 ‘ruimte om te durven’, een kunst-workout over het creatieve proces, geïnspireerd door de sculpturen van kunstenaarsduo Heringa/Van Kalsbeek, gepresenteerd in de tentoonstelling Nachtvangst.
-
Kunstructeur/Bodybouwers, bestemd voor groep 1 tot en met 8 van het basisonderwijs en de eerste twee klassen van het voortgezet onderwijs. Leerlingen werkten aan een ontwerp- en bouwopdracht en onderzochten daarbij de relatie tussen de binnen- en buitenkant van objecten. Dit project was gerelateerd aan de tentoonstelling Nachtvangst.
Het Kunstructeurproject is een project op het gebied van kunst- en techniekeducatie en werd in 2014 voor de zesde keer in samenwerking met Techniekpromotieplatform TechXperience georganiseerd. Het museum werkt op het gebied van stedelijke cultuureducatie samen met Bureau Babel, het bureau voor cultuureducatie in ’s-Hertogenbosch. Via de regeling ‘cultuureducatie met kwaliteit/de culturele ladekast’ is in samenwerking met basisschool Paus Joannes, bureau Babel en ontwerper Jeroen Wand de lessenserie Maak het mooi maak het beter over vormgeving gemaakt en uitgevoerd. Binnen dezelfde regeling is in samenwerking met provinciaal cultuureducatieplatform Kunstbalie en twee lokale cultuurmarktplaatsen een samenwerking tot stand gekomen met twee basisscholen uit de regio. Het gaat om de Sint Nicolaasschool uit Oss en De Halm uit Almkerk. Het museum is voor beide scholen de culturele partner waarmee zij hun cultuureducatie op een hoger plan willen tillen. Buiten deze regeling is het museum benaderd door het Van Maerlant, een VMBO school uit ’s-Hertogenbosch om in hun projectonderwijs te participeren. Hiervoor is een plan gemaakt dat vanaf 2015 uitgewerkt zal worden.
56
57
58
Publiekszaken: educatie
Het museum onderhoudt een intensieve samenwerking met verschillende vriendenscholen: Jenaplanschool Antonius Abt, Engelen KBS De Bolster, Drunen Vernieuwingsschool de Fonkelsteen, Zaltbommel Sancta Maria Mavo ’s-Hertogenbosch Basisschool het Schrijverke, ’s-Hertogenbosch Vier van deze scholen hebben meegedaan aan het Kunstructeurproject. Het Schrijverke is door het museum ondersteund in het opzetten van een kunstuitleen. In juni 2014 is een vriendenscholendag georganiseerd voor leerlingen van de vriendenscholen en hun familie. Zij konden op deze dag het museum gratis bezoeken en deelnemen aan tal van activiteiten, zoals workshops en rondleidingen. In 2014 hebben 5.367 leerlingen en docenten het museum bezocht of zijn door museumdocenten van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch op school bezocht. Aantal leerlingen per onderwijssoort: Primair onderwijs 2.543 Voortgezet onderwijs (incl. VMBO) 1.366 MBO 615 HBO / WO 843 Docenten 366 Totaal 5.367
59
Activiteitenprogramma 2014 Voor volwassen bezoekers organiseert de afdeling publiekszaken een scala aan activiteiten: lezingen, discussies, rondleidingen, workshops, concerten. We zijn in 2013 begonnen met een uitgebreid rondleidingenprogramma met zeven verschillende rondleidingen. Dit werd in 2014 gecontinueerd. Datzelfde geldt voor de wekelijkse rondleidingen door de tentoonstellingsmakers en de zondagmiddagrondleidingen. Er werden in totaal 285 rondleidingen gegeven in 2014. In samenwerking met De Toonzaal en November Music werden in het auditorium tien concerten georganiseerd. Daarnaast maakte het museum deel uit van de Kunstmuziekroute van November Music. Panama Pictures realiseerde twee pop-up dansvoorstellingen in het museum in 2014. De ZondagStudio is bedoeld voor bezoekers die, geïnspireerd door een tentoonstelling, zelf de handen uit de mouwen willen steken. De ZondagStudio werd 52 keer georganiseerd. KunstSkills is een workshop voor kinderen op zaterdagmiddag. Deze werd in 2014 zes keer georganiseerd. De Familiezondag voor het gehele gezin werd dit jaar eveneens zes keer georganiseerd. In 2013 is gebleken dat er veel belangstelling bestaat voor kinderworkshops in de vakantieperiodes. In overleg met Het Noordbrabants Museum is besloten om deze workshops vanaf het najaar 2014 gezamenlijk naar buiten te brengen. Ook wordt het aanbod van workshops op elkaar afgestemd qua inhoud en planning. In de herfst- en kerstvakantie was er een vakantieprogramma. In beide vakanties hebben aanzienlijk meer kinderen het museum bezocht dan regulier: in de herfstvakantie 349 en in de kerstvakantie 364 bezoekers onder de 18 jaar. Alle workshops waren inloopworkshops en konden door kinderen en ouders/grootouders bezocht worden. Voor familiebezoek is in 2014 de Checklist ontwikkeld. De Checklist is een kijk- en doetocht langs een aantal werken uit tentoonstelling en collectie.
60
2 61
Activiteitenprogramma 2014
11 januari kunst-Skill knikkerbaan workshop voor kinderen en jongeren 12 januari auditoriumconcert - Slagwerk Den Haag Philip Glass - 1 + 1 / Guo Wenjing - Parade / Christopher Fox - The Art of Concealment / Pete Harden & Oscar Bettison - Arco / Andriessen & Padding - Gesprek / Peter Garland - Three Strange Angels / Steve Reich - Pieces of Wood in samenwerking met De Toonzaal 19 januari auditoriumconcert PADAVITA – Cuerdas con Fueye in samenwerking met De Toonzaal 25 januari kunst-Skill kunstige kapsels workshop voor kinderen en jongeren 26 januari familiezondag stapelkunst familierondleiding en inloopworkshop 8 februari kunst-Skill gevonden voorwerpen: sieraad workshop voor kinderen en jongeren 9 februari auditoriumconcert – SLAGWERKDUO.NL Steve Reich - Drumming deel 1 / Andy Pape - Cadance for two / Steve Reich - Nagoya Marimbas / Wayne Siegel - 42nd Street Rondo / Steve Reich - Marimba Phase / Toru Takemitsu - Cross Hatch / Alexej Gerassimez - Echtonan in samenwerking met De Toonzaal 16 februari auditoriumconcert – Henry Vega en Anat Spiegel met de liederencyclus Wormsongs in samenwerking met November Music 23 februari familiezondag de naam van de kleur familierondleiding en inloopworkshop 15 maart kunst-Skill timmerdingen workshop voor kinderen en jongeren 16 maart auditoriumconcert – muziek/videoproductie Water video-installaties van de Israëlische kunstenares Sigalit Landau en composities van Guus Jansen en Robert Zuidamen, uitgevoerd door Abbie de Quant (fluiten), David Kweksiber (klarinetten/improvisaties), Marieke Grotenhuis (accordeon) en Kristina Fuchs (zang/jazz/ improvisaties) in samenwerking met De Toonzaal 29 maart kunst-Skill etsen en schetsen workshop voor kinderen en jongeren
62
30 maart familiezondag geluk zit in een klein hoekje familierondleiding en inloopworkshop 2 april museumkidsdag met 2 workshops voor kinderen stapeltastisch en blijschrijven 5 en 6 april museumweekend – gratis toegang stapeltastisch en blijschrijven, workshops voor kinderen doe een museum, interactieve rondleidingen gewoon doen, interactieve rondleidingen 6 april auditoriumconcert – Arthur van der Kuip & Walter de Kok - Osoby in samenwerking met November Music 12 april kunst-Skill moddersculptuur workshop voor kinderen en jongeren 20 april familiezondag met de deur in huis vallen familierondleiding en inloopworkshop 20 april 2014 lezing/performance door Stefan Perceval en Brent Vandecraen; samen maakten zij de voorstelling Wortel van Glas op tekst van Josse De Pauw in het kader van Reinventing Happiness – Geregisseerd Geluk van Jeanne van Heeswijk en Paul De Bruyne 27 april lezing door Neerlandicus Stefaan Evenepoel over de gedichten van Rutger Kopland in het kader van Reinventing Happiness – Geregisseerd Geluk van Jeanne van Heeswijk en Paul de Bruyne 4 mei lezing door de Britse cultuurcriticus Mark Fisher, auteur van Capitalist Realism, over depressie, geluk en politiek in het kader van Reinventing Happiness – Geregisseerd Geluk van Jeanne van Heeswijk en Paul De Bruyne 11 mei auditoriumconcert – Calefax Rietkwintet in samenwerking met De Toonzaal 18 mei designcriticus Jeroen Junte in gesprek met Andrea Trimarchi en Simone Farresin van Studio Formafantasma in het kader van de tentoonstelling Prima Materia, design by Studio Formafantasma 18 mei familiezondag groen geluk familierondleiding en inloopworkshop 24 mei salon Dinie Besems – interviews met en door Dinie Besems Elly Stegeman en Annelies Sinke in het kader van de tentoonstelling Dinie Besems: 25
63
Activiteitenprogramma 2014
25 mei fietstocht met Frank Bruggeman; ontdekkingstocht langs de randen van de stad in het kader van Reinventing Happiness – Natuur als Gemeengoed van Frank Bruggeman 31 mei wandeling met stadsecoloog Johan Mees in het kader van Reinventing Happiness – Natuur als Gemeengoed van Frank Bruggeman 5 juni brainwave natuurbeleving en geluk met als gastheer Frank Bruggeman gasten: Johan Mees (stadsecoloog) en Sophie Gruijters (medeoprichter Graafse Hof en Graafse Akker) en lezing door Matthijs Schouten, hoogleraar ecologie en filosofie van het natuurherstel aan de Wageningen University en bijzonder hoogleraar natuur- en landschapsbescherming aan de universiteiten van Cork en Galway (Ierland) in het kader van Reinventing Happiness – Natuur als Gemeengoed van Frank Bruggeman 8 juni off Track: pop-up dans in het museum door dansgezelschap Panama Pictures met choreografie van Pia Meuthen 12 juni brainwave overleven en geluk hoe hervind je je geluk na een traumatische ervaring? filosoof en journalist Ralf Bodelier in gesprek met Ibrahim Kamara, Mohammad Farahi en Tiffany Pham in het kader van Reinventing Happiness 15 juni vriendenscholendag (gratis toegang voor de leerlingen en hun familie) met gratis familierondleidingen en workshops krokodillen en stapelgoed/stapeltastisch met entertainer Peer de Graaf 19 – 22 juni playful Arts Festival georganiseerd door bART/DW en zo-ii game-installatie Starry Heavens van ontwerper Eric Zimmerman 5 juli interactieve performance en installatie in tussentijd ter gelegenheid van de presentatie van het gelijknamige boek van Monique Broekman 7 augustus opening Theaterfestival Boulevard 7 – 13 augustus 13 speciale ontvangsten in het kader van Homo Desperatus in samenwerking met Theaterfestival Boulevard kunstcriticus Nico Out verzorgde een inleiding op het werk van Dries Verhoeven 24 september creatief schrijven in de klas, workshop voor leerkrachten basisonderwijs in samenwerking met StadsBieb ’s-Hertogenbosch 18 – 26 oktober herfstvakantie kunstvakantie met inloopworkshops voor kinderen: chillen bij de krokodillen, nachtsculptuur, body-bouwers, stervende zwaan en nachtmasker
64
26 oktober auditoriumconcert – Taurus Quartet in samenwerking met De Toonzaal 26 oktober OOG-wandeling met andere ogen naar Den Bosch kijken (project OOG van theatermaker en stadskunstenaar Lucas De Man) in samenwerking met BAi 9 november kunstmuziekroute van November Music Batdetection - Mlynek / Alberto / Daemen / Passenier November Music in samenwerking met Intro in Situ Maastricht 14 - 16 november Presentatie van de ‘onderzoeksculptuur’ van studenten van AKV / St. Joost als resultaat van een workshop rondom de begrippen Hemel en Hel ter voorbereiding op een publieksprogramma in 2016 16 november familiezondag kijk, doe en ontdek familierondleiding en inloopworkshop 21 november bobybouwers spektakel - feestelijke bijeenkomst met presentaties, speciaal voor de makers van de body-bouwsels, het project waar zo’n 60 schoolklassen uit ’s-Hertogenbosch en regio aan meededen 30 november auditoriumconcert Dudok Kwartet in samenwerking met De Toonzaal 7 december dans als reactie op sculptuur – dans in de tentoonstelling Nachtvangst door dansgezelschap Panama Pictures met choreografie van Pia Meuthen 14 december kunstcriticus en journalist Edo Dijksterhuis in gesprek met Heringa/Van Kalsbeek over schoonheid, verval en inspiratie, de samenwerking met Corso Zundert rond het project Cadavre Exquis en de sculpturen uit de tentoonstelling Nachtvangst 14 december auditoriumconcert – Fanny Alofs Tanz mit der Welt, tekst Heinz von Foerster, muziek Arnold Marinissen; may i feel – e.e. cummings/Jacq Palinckx; Mnemosyne I – Henri Pousseur; Sonate voor Stem – Theo Loevendie; Przyklad – tekst Wislawa Szymborska, muziek Roderik de Man; Premo, maximal music – tekst en muziek Jacq Palinckx in samenwerking met November Music 21 december de vooruitgang draait door – talkshow en performance Geregisseerd Geluk gastsprekers: Jeanne van Heeswijk, Paul De Bruyne en Samuel Vriezen presentator: Andrea van Pol in het kader van Reinventing Happiness – Geregisseerd Geluk van Jeanne van Heeswijk en Paul De Bruyne 21 december – 4 januari 2015 kerstvakantie kunstvakantie met dagelijks inloopworkshops voor kinderen: nachtvangen, winterstorm en de witte stad
65
66 68
Marketing en communicatie Het museum tracht met gerichte marketing- en communicatieactiviteiten landelijk op de kaart te blijven. Met drie grote tentoonstellingen (Studio Formafantasma, Dries Verhoeven en Heringa/Van Kalsbeek) werd in 2014 landelijke aandacht gegenereerd. In 2014 wist het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch de landelijke pers vast te houden en bleven de perscontacten geïnteresseerd in het programma. Na de aandacht voor het nieuwe museumgebouw als onderdeel van het Museumkwartier ’s-Hertogenbosch stond in 2014 het tentoonstellingsprogramma centraal. Een tentoonstelling als Prima Materia, design by Studio Formafantasma wist ook internationale pers te interesseren door de uitstraling van deze internationaal opererende designers (zie persoverzicht). Drie (poster/flyer)-campagnes, ondersteund met advertenties in twee landelijke dagbladen (NRC en de Volkskrant) en twee doelgroepbladen (Museumtijdschrift en Kunstbeeld) genereerden interesse en museumbezoek. Dankzij een bijdrage van de Stichting Vrienden was het mogelijk ook in de zomer, rond de tentoonstelling Homo Desperatus van Dries Verhoeven, extra capaciteit in te kopen. Door het projectmatig karakter van Reinventing Happiness werd bij deze tentoonstelling gekozen voor een afwijkende communicatievorm, ontworpen door Studio Roosje Klap. Dat resulteerde in eigen nieuwsbrieven, e-invitations voor de openingen en activiteiten en een Reinventing Happiness-krant die op 15 juni werd gepresenteerd. In het najaar werd de website Reinventing Happiness gelanceerd, die de komende jaren een centrale rol in het driejarige project zal hebben. De communicatie- en marketinginspanningen zijn er op gericht (herhaal)bezoek te stimuleren. Het percentage herhaalbezoekers is in een jaar gestegen van 36 naar 48%. Minder bezoekers combineren hun bezoek met dat aan het Noordbrabants Museum, een indicatie dat vooral tentoonstellingsbezoek een belangrijke rol speelt in de keuzes die bezoekers maken. Dit blijkt ook uit de ‘conjunctuur’ van bezoekersaantallen: er is een sterke daling als beide musea in ombouw zijn tussen tentoonstellingen. De website is nog altijd het effectiefste communicatiemiddel, ruim de helft van de bezoekers raadpleegt deze voor hun komst. Ook de posters en folders zijn effectief in de communicatie en genereren interesse voor tentoonstellingen. Het bezoekersprofiel stabiliseert zich na het openingsjaar 2013 weer enigszins: de gemiddelde leeftijd is iets gezakt (van 60 naar 58 jaar; dit was 52 jaar in 2011) en ook de percentages man/vrouw zijn ‘normaler’ (circa 60% van de bezoekers aan kunstmusea is vrouw). Het percentage bezoekers uit de provincie is licht gestegen: van 44 naar 46%. Na bezoek uit de regio is het westen de tweede herkomstregio van bezoekers: dit bezoek is licht gedaald. Sinds 2013 is het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch een stijger als sterk nieuw merk volgens het Cultuursector Merkenonderzoek (Hendrik Beerda Brand Consultancy). Op gebied van maatschappelijk draagvlak (bekendheid, waardering en binding) heeft het een 24e plaats binnen de cultuursector van de provincie Noord-Brabant.
67
Bedrijfsvoering Vanaf 2013 is er een begin gemaakt om samen te werken met de diverse partners in het complex, maar nog niet in alle gevallen zijn de afspraken geconcretiseerd. Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch wil graag de afspraken vastleggen met betrekking tot de kostenverdeling van energie, beveiliging en inzet van facilitaire dienstverlening om daarmee grip te krijgen op de budgetten van deze kostenposten die onder druk staan. Met Maison van den Boer zijn verdere afspraken gemaakt over ruimteverhuur. Een banquetingmap en meer inzet in de benadering van potentiele klanten moet in 2015 leiden tot een groei van zaalverhuur. De subsidiebijdrage van de gemeente dekt de kosten van personele inzet en de gebouw gebonden kosten. Alle overige projecten en activiteiten worden mogelijk gemaakt door het realiseren van eigen opbrengsten. Omdat de begroting onder zware druk staat, wordt intern strakker gestuurd op budgetten voor projecten. Op de organisatie brede kosten is waar mogelijk in 2014 bespaard. Dit heeft onder andere geleid tot het opzeggen en opnieuw aangaan van een contract voor kopieerapparatuur, een besparing op operationele uren van suppoosten, het opzeggen en opnieuw aangaan van een payrollovereenkomst en een kritisch oog op een aangekondigde prijsverhoging van het schoonmaakprogramma en het inzetten van meerwerk. Naast het realiseren van kostenbesparingen waar mogelijk, wordt gestreefd naar een groei van de omzet in de gezamenlijke museumshop en van de zaalverhuur. De omzet van de museumshop hebben we in 2014 op hetzelfde niveau kunnen houden als in 2013. De technische levensduur van het ICT-platform verstrijkt in 2015. In 2014 is een plan van eisen opgesteld voor migratie naar een nieuw platform waarmee we flexibeler kunnen op- en afschalen en waarbij kosten per gebruiker transparanter zijn. Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch maakt al gebruik van veel SAAS- applicaties. Van de applicaties die nog niet cloud ready zijn onderzoeken we in 2015 of we deze alsnog naar de cloud kunnen brengen om daarmee kosten voor het platform te beperken. Conform de subsidieafspraken tracht het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch om zo goed mogelijk invulling te geven aan social return. Zo heeft het museum een facilitair medewerker in vaste dienst aangesteld nadat het Instroom-Doorstroom budget van de gemeente in 2012 na 13 jaar werd beëindigd en ontslag dreigde. Ook vieren we in 2015 het 12,5 jarige jubileum van een collega die gedetacheerd is via de Weener Groep. Met CSU, onze schoonmaakpartner, hebben we ook afspraken gemaakt over de invulling op de werkvloer van personeel met een afstand tot de arbeidsmarkt.
68
2 69
Sponsoring Vanuit het oogpunt van samenwerking zijn het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch en Het Noordbrabants Museum in de aanloop naar de nieuwbouw bij de sponsorwerving gezamenlijk opgetrokken. Het doel was om lokaal fondsen te werven voor de inrichting van beide musea. Naast de Vrienden van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch bleken tal van bedrijven geïnteresseerd om beide musea (gezamenlijk of apart) financieel te steunen. Zodoende hebben we onze ambitieuze inrichtingsplannen volledig kunnen realiseren. Met dank aan hoofdsponsor Rabobank ’s-Hertogenbosch e.o., Ricoh, Boelens De Gruyter BV, Van Amelsfoort Sieraden BV, ERCO Lighting BV, Heijmans NV, HEVO BV, Bossche Omroep, Stichting Zandstaete en Holla Advocaten. Deze bedrijven hebben er in belangrijke mate aan bijgedragen dat ook het interieur van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch spraakmakend is. Daarbij moet met name de organische ’sculptuur’ in de entree van de Braziliaanse Campana Brothers worden genoemd en het transparante tentoonstellingsontwerp voor de collectie door Miriam van der Lubbe en Niels van Eijk.
Stichting Vrienden van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch In de vier bestuursvergaderingen die in 2014 plaatsvonden, werden de bestuursleden geïnformeerd over de stand van zaken in het museum en werd er gesproken over de voortgang van de werving van zakelijke en particuliere vrienden. In februari werden de mogelijke toekomstige activiteiten voor de particuliere vrienden besproken. Daaruit vloeide op 28 maart de eerste interactieve vriendenbijeenkomst voort, georganiseerd in samenwerking met Dinie Besems. De Stichting heeft in 2014 een financiële bijdrage geleverd aan de communicatie van de tentoonstelling Homo Desperatus van Dries Verhoeven die daardoor landelijk kon worden gepromoot. Aan het einde van het jaar zijn de ideeën en verwachtingen besproken tussen bestuur en directie over het potentiële aantal particuliere vrienden en het al dan niet opstarten van een nieuwe wervingscampagne. Het bestuur heeft de voorkeur uitgesproken voor een professioneel bureau dat de campagne gaat leiden. Het bestuur van de Stichting Vrienden van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch bestond per 31-12-2014 uit: Peter Winkens - voorzitter, Tino van Doorn - penningmeester en Kim Albert. Frank van Dillen en Karl-Heinz Bardmann zijn volgens rooster aan het einde van het jaar afgetreden.
70
Raad van Toezicht Het museum wordt geëxploiteerd door de Stichting Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch. De stichting wordt bestuurd door een directeur/bestuurder. De toezichthoudende taken worden uitgevoerd door de Raad van Toezicht die vanaf 1 januari 2014 in functie is. De Raad van Toezicht handelt volgens de Code Cultural Governance en bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar zoals beschreven in de Code. In de praktijk betekent dit dat de directeur/bestuurder verantwoordelijk is voor het reilen en zeilen van het museum; de RvT stelt de begroting en de jaarrekening vast en ziet toe op welke wijze de doelstellingen van het museum worden gerealiseerd. De directeur/bestuurder wordt benoemd door de Raad van Toezicht die ook jaarlijks zijn functioneren bespreekt. De leden van de Raad van Toezicht worden benoemd door het college van B&W van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Aangezien de verzelfstandiging van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch in oktober 2013 werd geëffectueerd, werd de Raad van Toezicht per 1 januari 2014 operationeel. In 2014 vergaderde de Raad van Toezicht vier keer. Daarnaast vond geregeld overleg plaats tussen de voorzitter en de directeur over lopende zaken, het leggen van contacten en adviezen. De overdrachtsbalans per 1-1-2014 werd door de Raad van Toezicht vastgesteld, evenals de jaarrekening en de begroting 2015. De controle van de jaarrekening door de accountant werd positief beoordeeld. Toen de Raad van Toezicht in februari voltallig was, werden het directie- en huishoudelijk reglement, het rooster van aftreden en de profielen vastgesteld. In de vergaderingen zijn de kosten voor beveiliging en energie - die in 2014 en in de jaren daarna hoger zijn dan begroot - meermaals besproken. Ook in het gesprek met de wethouder over de subsidieafspraken is dit onderwerp, evenals de zorgen die dat met zich meebrengt, aan de orde geweest. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht uitgebreid van gedachten gewisseld over de museale strategie en het programma van 2015 en 2016. De Raad van Toezicht bestond per 31-12-2014 uit: Patrick Lammers - voorzitter, Claudia Mennen-Vermeule financiën, Hugo Bongers en Herman Lerou.
Stichting Beheer Museumkwartier In opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch en de provincie Noord-Brabant vervult de Stichting Beheer Museumkwartier de rol als verhuurder en beheerder van de gebouwen van beide musea en het kantoor- complex. De stichting is verantwoordelijk voor het in stand houden van het museumcomplex en de gebouw gebonden installaties. Tevens coördineert de stichting de noodzakelijke reparaties en het onderhoud van het gebouw en de installaties. In 2014 heeft de stichting de rol op zich genomen om in opdracht van de gemeente voor alle huurders van het Museumkwartier een onderzoek te doen naar het (hoge) energieverbruik en eventuele energiebesparende maatregelen te coördineren. Hierbij wordt ook nadrukkelijk de werking van de klimaatinstallatie onderzocht. De uitkomst van dit onderzoek wordt medio 2015 verwacht. De Stichting Beheer Museumkwartier heeft de aanzet tot energieaanbesteding gegeven en besloten om aan te sluiten bij de aanbesteding die de gemeente initieert. Tevens coordineeert de stichting de energieafrekening van de verschillende huurders in het complex. De plaatsing van extra tussenmeters geeft hopelijk meer inzicht in de kosten van de individuele gebruikers. In overleg met de accountant zijn afspraken gemaakt over het creëren van een onderhoudsvoorziening voor gebouw en installaties. Omdat de beheerstichting geen reserves kan vormen, is die voorziening in beheer van het museum.
71
1 72
Financieel Dit verkort financieel verslag is ontleend aan het financieel jaarverslag 2014 van de Stichting Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch. Bij het financieel jaarverslag is een goedkeurende controleverklaring van de accountant overlegd. Het jaar 2014 wordt afgesloten met een saldo van baten en lasten van -€ 312.992 De algemene reserve neemt af met € 111.409 en bedraagt € 412.081 per 31 december 2014 De bestemmingsreserves en -fondsen nemen af met € 201.583 en bedragen € 1247.593. Deze reserve bestaat grotendeels uit de egalisatiereserve inrichting (€ 959.916). Het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch ontvangt conform art. 10 van de verzelfstandigingovereenkomst een structurele subsidie van de gemeente ’s-Hertogenbosch. De subsidiebeschikking wordt jaarlijks vastgesteld.
73
Balans per 31 december 2014 (bedragen in duizenden euro’s)
ACTIVA 31 december 2014 31 december 2013 Vaste activa:
Materiële vaste activa 970 1074 Totaal vaste activa 970 1074 Vlottende activa:
Voorraden 44 46 Vorderingen 324 1131 Liquide middelen 917 564 Totaal vlottende activa 1285 1741 TOTAAL ACTIVA 2255 2815
PASSIVA 31 december 2014 31 december 2013 Eigen vermogen:
Algemene reserve 412 524 Bestemmingsreserves 1248 1449 Totaal eigen vermogen 1660 1973 Voorzieningen: 119 102 Schulden:
Langlopende schulden 0 126 Kortlopende schulden 476 614 Totaal schulden 476 740 TOTAAL PASSIVA 2255 2815
74
Staat van Baten en Lasten per 31 december 2014 (bedragen in duizenden euro’s) 2014 is het eerste exploitatiejaar van de Stichting; derhalve zijn geen cijfers 2013 beschikbaar. BATEN
31 december 2014
Opbrengsten 239 Subsidie gemeente ’sHertogenbosch 1741 Overige bijdragen 718 TOTAAL BATEN 2698 LASTEN
31 december 2014
Personeelskosten 735 Overige bedrijfskosten 1977 Inkoop- en voorraadkosten 307 Rentebaten en lasten -8 3011 TEKORT -313 Dekking TEKORT Bestemmingsreserve -41 Bestemmingsfonds -46 Egalisatiereserve inrichting -114 Overige reserves -112 TOTAAL -313
Grondslagen van waardering en resultaatbepaling De waardering van activa en passiva is gebaseerd op het stelsel van historische kosten. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de in het boekjaar geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het boekjaar op basis van verkrijgingprijzen. Winsten op transacties zijn verantwoord in het jaar waarin ze zijn gerealiseerd; verliezen zijn verantwoord in het jaar waarin ze voorzienbaar zijn, rekening houdend met de grondslagen voor de voorzieningen.
75
Organisatie (per 31-12-2014) De Stichting Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch is met 12,3 fte, verdeeld over 18 personen een kleine organisatie. Daarnaast beschikt het museum over een flexibele schil van payroll-personeel (suppoosten 4,5 fte – 19 personen), zzp’ers (19 personen) stagiaires (3 personen) en vrijwilligers (31 personen). Het ziekteverzuim in 2014 bedroeg 1,89%. De gemiddelde leeftijd per 31/12/2014 is 39,9 jaar.
Raad van Toezicht Patrick Lammers, Chief Commercial Officer en lid van de Raad van Bestuur van RWE/Essent Claudia Mennen-Vermeule, Chief Financial Officer en lid van de Raad van Bestuur van de Brand Loyalty Group Hugo Bongers, voormalig zakelijk leider Stedelijk Museum Amsterdam en Museum Boijmans Van Beuningen, voormalig directeur van de Rotterdamse Kunststichting Herman Lerou, architect BNA en actief in diverse functies rondom beheer, communicatie over en restauratie van de kathedrale basiliek Sint-Jan
Personeel Madelon van der Avoort, educatie Fredric Baas, conservator Joke Backx, hoofd publiekszaken Renée Bettonvil, commercieel medewerker Dénise van Bokhoven, financiële administratie Wil van Gils, informatiespecialist Nina Klinkhamer, vloermanager Titus Knegtel, vloermanager Bart Joosten, assistent informatiespecialist (via Weener XL) Joke Kuypers, facilitair medewerker Thessa Lookman, hoofd bedrijfsvoering Machiel Marsé, vloermanager Martijn van Ooststroom, manager marketing en communicatie René Pingen, directeur Katherine Rosmalen, educatie Marte Rodenburg, assistent-conservator Anne Salet, vloermanager Elly Stegeman, conservator Thea Sterken, managementassistent
Stagiaires Wouter Bente, collectie Suzanne Cornelissen, bedrijfsvoering Yasin Erdem, bedrijfsvoering Fien de Graaf, educatie Vera van der Gracht, educatie Sieme Musters, publiekszaken Meta Scheltes, educatie Amy Verhoeven, educatie Marie-Louise Wasiela, educatie
76
1
77
Suppoosten Eva van Asseldonk Koen Baakman Eva Beerekamp Marjolijn van Bokhoven Sylvie Buenen Malou van Doormaal Janina Frye Sam Gulpen Fang Hu Lotte Huijs Emmy de Jong Anouk van Leeuwen Sara Moazami Veronique Noorloos Koes Staassen Sophia Steenbergen Merel Stolker Sora van Thiel Sander Vermeer
Museumdocenten Sofie Boon Yindee Brugmans Bieke Carpentier Marian van Esch Sanne Evertz Leonie Gossens Fien de Graaf Gerlies van der Jeugd Jolinda de Lang Joost Mellink Petra Rutten Nico Thöne Sabina Timmermans
78
Techniek Joris Houben Pim Kersten Charles Popelier Balt van Rijn Chris Ruhe Etiënne Timmermans
Vrijwilligers Museumshop Gertie v.d. Boogaard Rian Boons Mieke Coerts Meijk van Dijk Lian de Graaf Roos van der Griend Nelleke van der Heijden Thea Hennevelt Yvonne van Herwijnen Marion Kropman El van der Linden Tonneke van Lokven Elvira Marugg Elly Muizers Gwen Neuman Marlène Oude Elferink Yolanda Peek Lilian Pennings Lya Rijks Simone de Roos Beppie Schoondermark Vera Schreurs Jacqueline Sprengers Lot Stok Ligia van den Udenhout Fanny Verbunt Ans de Vos Ine Wijen Helma Willems Miek van Zantvoort Bea Zuurwelle
79
80
Persoverzicht 2014 Conceptuele vormgeving van twee Italianen.- in: Dutch Design : Jaarboek 2014 = Yearbook 2014.Rotterdam : nai010 Publishers, 2014 (p. 28 - 29) expo Vrouwbeeld.- in: Elle; januari 2014, p. 36 Museumkwartier uur eerder open / Linda Akkermans.- in: Brabants Dagblad, 4 januari 2014 Lezersbrieven: Openingstijden / Charles de Mooij en René Pingen.- Brabants Dagblad, 4 januari 2014 Reviews: Thom Puckey / Niels van Maanen.- in: Metropolis M; jrg. 35 (2014), nr. 1 (februari-maart), p. 84 - 85 + 89 Cor Unum organiseert ontwerpwedstrijd voor studenten :”Het gaat vooral om de eer” / Astrid Berkhout.- in: Bossche Omroep, 9 februari 2014 Ontwerpwedstrijd : Verrassende tafels.- in: Brabants Dagblad, 12 februari 2014 Italiaans twee-eenheid leeft voor design / Rob Schoonen.- in: Brabants Dagblad, 13 februari 2014 Shows: Preindustrial Design Meets Politics / Sandy Keenan.- in: The New York Times, 20 februari 2014 Forellenvel, bot en koeienblaas / Marianne van Dodewaard.- in: NRC Weekend, 22 februari 2014 De alchemisten / Jeroen Junte.- in: De Volkskrant, 26 februari 2014 Cadavre exquis / Eva Geene.- in: Corsief; jrg. 18 (2014), nr. 4 (maart), p. 26 - 27 Kunstenaarssieraden / Marjan Unger.- in: More Than Classic; nr.2 (maart - april 2014), Reinventing Happiness!.- in: Bossche Omroep, 2 maart 2014 Stedelijk Museum gaat op jacht naar het ‘nieuwe geluk’.- in: Brabants Dagblad, 6 maart 2014 Reinventing Happiness.- in: NRC Handelsblad, 6 maart 2014 De liefde van supersuppoost Ann Meskens voor Tati / Gerrit van den Hoven.- in: Brabants Dagblad, 13 maart 2014 Stadskroniek : Geluk / Eric Alink.- in: Brabants Dagblad, 19 maart 2014 Dinie Besems.- in: NRC Handelsblad, 27 maart 2014 Anne Wenzel - The Opaque Palace.- in: Keramiek; jrg. 40 (2014), nr. 2 (april), p. 16 - 17 ’s-Toel.- in: Elle Decoration; nr. 2 (april - mei 2014), p. 107 18 minuten met Fredric Baas.- in: Eigen Huis & Interieur; nr. 4 (april 2014), p. 210 Fantastische vormen / Roos Kuipers.- in: Elle Decoration; nr. 2 (april - mei 2014), p. 116 Prima Materia.- in: De Volkskrant, 3 april 2014 Museumweekend : Kijken volstaat niet voor kinderen / Caitlyn Terra.- in: Brabants Dagblad, 4 april 2014
81
Design : Prima Materia.- in: De Volkskrant, 4 april 2014 Activiteiten Museumkwartier.- in: Bossche Omroep, 6 april 2014 De zoektocht naar geluk : Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch start experimenteel geluksonderzoek / Astrid Berkhout.- in: Bossche Omroep, 6 april 2014 Theaterfestival Boulevard gaat verder op vorig jaar ingeslagen weg / Gerrit van den Hoven.in: Brabants Dagblad, 9 april 2014 ‘Ons geluk is geregisseerd, door reclame en media’ / Gerrit van den Hoven.- in: Brabants Dagblad, 1 mei 2014 Design : De verdwenen vorm.- in: Eigen Huis & Interieur; nr. 5 (mei 2014), p. 110 Material Narratives.- in: Frame, nr. 98 (May - June 2014), p. 037 Mierenvolken figureren in kunstproject over rampen / Domien van der Meijden.- in: Brabants Dagblad, 6 mei 2014 Vensterbankgeluk of nieuwe wildernis.- in: Brabants Dagblad, 8 mei 2014 Prima Materia.in: De Volkskrant, 8 mei 2014 Musea haken aan bij Jeroen Bosch-jaar / Gerrit van den Hoven.- in: Brabants Dagblad, 13 mei 2014 Musea eensgezind in streven apart te blijven / Mieske van Eck en Gerrit van den Hoven.in: Brabants Dagblad, 24 mei 2014 1 Jaar Museumkwartier Den Bosch.- in: Brabants Dagblad, 24 mei 2014 132.000 mieren / Annemarie Vestering.- in: Cultuurbericht; zomer 2014, p. 10 De huiveringwekkende schoonheid van onze binnenkant / Anneke van Wolfswinkel.- in: Mest; nr. 6 (juni 2014), p. 56 - 61 Uitlokdozen / Angela van der Elst.- in: VPROgids; 24 juni 2014, p. 48 Dertigste Boulevard zaterdag van start met ‘voorproefje’ van Dries Verhoeven.- in: Weekblad Regio ’s-Hertogenbosch, 25 juni 2014 Mierenvolken bewonen in het museum ramplocaties / Gerrit van de Hoven.- in: Brabants Dagblad, 26 juni 2014 Army of Ants.- in: Frame; nr. 99 (July - August 2014), p. 032 Mier, mens en media / Joke de Wolf.- in: Trouw, 3 juli 2014 Groβe Dramen.- in: ArtMagazin, 25 juli 2014 De schaal van leed.- in: De Volkskrant, 25 juli 2014 Hoop op de mieren / Nell Westerlaken.- in: De Volkskrant, 25 juli 2014
82
Een blik op de lijdende mens / Astrid Berkhout.- in: Bossche Omroep, 10 augustus 2014 Mieren voederen : suikerdeeg voor 70.000 mieren.- in: Brabants Dagblad, 27 augustus 2014 Kunstwerk : 70.000 mieren, en die moeten ook eten / Domien van der Meijden.- in: Brabants Dagblad, 27 augustus 2014 Het nietige of nuttige individu / Veerle Devreese.- in: Tubelight, nr. 92, (September - November 2014) Heringa/Kalsbeek.- in: Beelden; jrg. 17 (2014), nr. 67, p. 17 Het atelier.- in: Museumtijdschrift, nr.6 (september - oktober 2014), p. 73 Monsterlijke schoonheid / Judith Spijksma.- in: Kunstbeeld; jrg. 38 (2014), nr. 9 (september), p. 56 - 61 Pikante wagen gaat naar Den Bosch / Peter de Leeuw. – in: BN De Stem, 4 september 2014 Het bloemencorso als inspiratiebron.- in: Weekblad Regio ’s-Hertogenbosch, 10 september 2014 Nu!.- in: Spits, 10 september 2014 Wagen bij ingang museum.- in: Stadsblad ’s-Hertogenbosch, 10 september 2014 Corsowagen wordt kunst / Eva Dalebout.- in: Brabants Dagblad, 11 september 2014 Den Bosch lokt kiezer naar stembus / Domien van der Meijden.- in: Brabants Dagblad, 16 september 2014 Kunstenaarsduo heeft corso niet nodig / Gerrit van den Hoven.- in: Brabants Dagblad, 16 september 2014 Verwelkte schoonheid / Maaike Staffhorst.- in: De Telegraaf, 25 september 2014 Nachtvangst / Els Vegter.- in: Beelden; jrg. 2014, nr. 4 Een voortreffelijk lijk in Den Bosch / Kim Smits en Paul Bastiaansen.- in: Corsief; jrg. 19 (2014) nr. 2 (oktober), p. 41 - 43 Denken met je handen is een vorm van uitvinden’ / Jack Meijers.- in: Eigen Huis & Interieur Nr.10 (oktober 2014), p. 192 - 194 Een voortreffelijk lijk / Rutger Betlem.- in: FD Persoonlijk; jrg. 10 (2014) nr. 42 (18 oktober 2014), p. 51 Vaas met stigmata / Henny de Lange.- in: Trouw, 4 november 2014 Sieraden voor de wereldburger.- in: Fjoezzz; jrg. 10 (2014) nr. 4, p. 27 Nachtvangst in Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch.- in: Keramiek; jrg. 40 (2014) How We Work – Nieuw Dutch Design.- in: Fjoezz; jrg. 10 (2014) nr. 4, p. 25
83
Colofon Tekst, redactie en productie: medewerkers Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch Fotografie: Peter Cox, Joep Jacobs, Billie-Jo Krul, René Mesman, Ben Nienhuis, Willem Popelier, Inga Powilleit Vormgeving: Ben Lambers, Studio Aandacht Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch De Mortel 4, 5211 HV ’s-Hertogenbosch kantoor: Waterstraat 16, 5211 JD ’s-Hertogenbosch www.sm-s.nl © 2015 Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch
