achtergrond
26
FORUM #08/23.04.09
Als in de winkelstraat de verloedering toeslaat, moet er iets gebeuren. Maar hoe krijg je ondernemers zo gek daarvoor vrijwillig meer belasting te b etalen? Tekst: Paul Scheer | Foto: Jeroen Poortvliet
27
FORUM #08/23.04.09
achtergrond
Anderhalf jaar geleden zijn de ondernemers samen met de gemeente Amsterdam begonnen aan de herprofilering van het Rembrandtplein. Poppes: “Daar was het hoog tijd voor, dus hebben we niet op ‘Den Haag’ gewacht. De gemeente steekt 15 miljoen euro in het opknappen van het plein en het onderhoud ervan en gaat daarbij voor een 8. Wij als ondernemers betalen het onderhoud op 8+ niveau, een frequentere schoonmaak en de inzet van stewards.” Over de invoering van de biz-regeling is een aantal jaren gesproken. Heikel punt daarbij was het gebruik van de onroerendezaakbelasting. Zouden ondernemers dat niet zien als de zoveelste belastingheffing door de gemeente? In de vormgeving van de biz is daarom gekozen voor een zorgvuldige procedure. Als de ondernemers in bijvoorbeeld een winkelcentrum deelname aan de biz overwegen, moet in elk geval de helft daarvan reageren op een oproep. Van die degenen die reageren moet dan weer tweederde instemmen met deel-
Van bid via bgv naar biz Het begon in 2005 met het Business Improvement Disctrict (bid), een uit het buitenland overgewaaid fenomeen. In de Nederlandse vertaling werd dat Bedrijfsgerichte GebiedsVerbetering (bgv). Die naam lag echter niet lekker in de mond, en werd vervangen door Bedrijven InvesteringsZone (biz). De regeling is vanaf 1 mei van kracht. Ondernemers in een bepaald gebied – een winkel- of uitgaanscentrum, of een bedrijventerrein – kunnen dan gezamenlijk afspreken financieel bij te dragen aan de verbetering van hun werkomgeving. De bestemming van het geld wordt aangeduid met het trio ‘schoon, heel, veilig’ en kan variëren van versiering en groenvoorziening tot het ophangen van beveiligingscamera’s. De voorzieningen zijn aanvullend op wat de gemeente behoort te doen. Daar moeten duidelijke afspraken over worden gemaakt, omdat gemeenten de biz anders kunnen gebruiken als excuus om zelf investeringen te schrappen. Probeert de gemeente daarna alsnog onder haar verplichtingen uit te komen, dan kunnen ondernemers natuurlijk gewoon stoppen met de biz-regeling.
name. En als extra voorwaarde geldt dat die groep meer woz-waarde vertegenwoordigt dan de tegenstemmers. Als deze horden zijn genomen, kan een biz worden ingesteld. De gemeente moet daar, als inner van de ozb, wel aan mee willen werken. Is dat het geval, dan krijgt de regeling een verplichtend karakter voor alle ondernemers in het gebied, ook degenen die eigenlijk helemaal geen zin hebben in deelname. Zij zitten er aan vast, omdat ook zij de vruchten van de regeling plukken. Op deze manier wordt voorkomen dat er zogenoemde free riders zijn: wel profiteren, niet betalen.
enthousiasme Mede door deze bijzondere vorm van vrijwilligheid verpakt in een verplichte heffing heeft het even geduurd voordat de regeling erdoor was in kringen van werkgevers en de politiek. Het enthousiasme om met een biz-project te beginnen is er niet minder om: het ministerie van Economische Zaken heeft een lijst van
nout steenkamp/fmax
Vaker de veegmachine over het Amsterdamse Rembrandtplein? Of stewards inzetten om de veiligheid van het uitgaanspubliek er te verbeteren? Dat kost een slordige 150.000 euro per jaar. Niet de gemeente Amsterdam, maar ondernemers en vastgoedeigenaren op het plein hebben hiervoor zelf de portemonnee getrokken. Nu gaat dat nog via de Ondernemingsvereniging Rembrandtplein. Maar vanaf 1 mei kunnen ondernemers vrijwillig meer ozb betalen om zo’n voorziening te bekostigen. Een verhoging waarom ze dan zelf hebben gevraagd. Het moet niet gekker worden. Toch is dat de essentie van de Bedrijven InvesteringsZone (biz), een regeling die onlangs door de Eerste Kamer is aangenomen. Ton Poppes, voorzitter van de Ondernemersvereniging Rembrandtplein en eigenaar van discotheek Escape is er wel blij mee: “De regeling die we nu hebben is al in de geest van biz. We zijn dan ook van plan ons straks aan te melden voor een echt biz-project.”
Ton Poppes, voorzitter van de Ondernemersvereniging Rembrandtplein: “Wij zijn van plan ons aan te melden voor een biz-project”
28
FORUM #08/23.04.09
Free riders werden hiermee dus niet voorkomen. Toch heeft de regeling tot 47 concrete projecten geleid, en is het de bedoeling dat het ‘proces’ dat op gang is gebracht, wordt voortgezet onder de biz-regeling. Projectleider Ad Sosef: “Je ziet een beweging van negatieve passiviteit naar positieve activiteit. Ondernemers zijn zich weer gaan bundelen en in gesprek gegaan met politie, gemeente, bewonersorganisaties en vastgoedpartijen. Ze vragen zich af wat hun positie is in de stad en proberen die te versterken. Het gevolg is dat mensen weer naar het winkelcentrum in de buurt gaan in plaats van naar het stadscentrum.”
‘Het idee van belastingsverhoging blijft moeilijk voor ondernemers’
sleutelfiguren In Leiden zijn ook positieve geluiden te horen over de toegenomen organisatiegraad onder ondernemers. De daar gekozen aanpak, het Ondernemersfonds, gaat overigens wel wat verder dan de biz-regeling. Gesproken wordt over de “Leidse aanpak”. Die komt
nout steenkamp/fmax
honderd ondernemersclubs in zestig gemeenten die vooraf hebben laten weten dat zij wel wat in de regeling zien. Maar er zijn ook ondernemers en gemeenten die de politieke besluitvorming niet hebben afgewacht en alvast zelf zijn begonnen met soortgelijke initiatieven. Zij gebruiken daarvoor de ozb of de reclamebelasting. Die kunnen gemeenten heffen op reclame-uitingen die vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. Saillant detail: terwijl ondernemers elders te hoop lopen tegen deze belasting, wordt er in sommige gemeenten juist gevraagd om invoering van de reclamebelasting voor biz-achtige doeleinden. Rotterdam heeft de afgelopen jaren een derde optie toegepast: de gemeente gaf bij wijze van experiment een subsidie (tot een maximum van 2 ton) aan ondernemersverenigingen die iets met hun buurt wilden. Voorwaarde was dat de leden van de verenigingen zelf een derde bijdroegen. Ondernemers die geen lid waren, hoefden niet mee te betalen.
André Stokvis, voorzitter van de Ondernemers-Vereniging Haarlemmermeer Zuid: “Het bestaande bedrijventerrein Spoorzicht in Nieuw-Vennep wordt uitgebreid met Spoorzicht Noord. Voor nieuwe bedrijventerreinen is een systeem van parkmanagement verplicht. Dat hebben we aangegrepen om ook op het bestaande terrein parkmanagement in te voeren, want anders krijg je verschillen op één locatie.” “Je kunt bij parkmanagement denken aan gezamenlijke beveiliging, afvalverwerking, groenvoorziening of verzekering. Op dit moment wordt geïnventariseerd wat dat ondernemers per maand gaat kosten. Als dat duidelijk is, gaat het plan in de verkoop en zullen we zien of we genoeg mensen warm kunnen krijgen voor een biz-project. De gemeente wil er een pilot van maken en betaalt het bureau dat ons hierbij helpt.”
29
FORUM #08/23.04.09
achtergrond
Aan de besteding van het geld worden nauwelijks eisen gesteld, behalve dat het doel collectief moet zijn. Maar het hoeft niet perse besteed te worden aan de publieke ruimte. Het mag ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld gezamenlijke inkoop of worden gespaard. Het idee van belastingsverhoging blijft moeilijk voor ondernemers, erkent Van Bochhove, maar hij hoort in de praktijk weinig protesten. “Er zijn zelfs winkels langs uitvalswegen die geen goede bestemming weten en zeggen: geef het geld maar aan de winkelstraat verderop. Of kantoorparken die voorstellen om hun bijdragen te gebruiken voor de lobby om dingen in de stad voor elkaar te krijgen, bijvoorbeeld op het gebied van infrastructuur.” Net als Ad Sosef in Rotterdam is Van Bochhove vooral te spreken over het bundelingseffect van de regeling. “Leiden was altijd een gesegregeerde stad van oude versus nieuwe bedrijven, en van de non-profitsector versus het bedrijfsleven. Nu zie je dat het Ondernemersfonds voor economische integratie zorgt.”
nout steenkamp/fmax
erop neer dat álle ondernemers een opslag van 5,3 procent op de ozb betalen. Sterker nog: alle niet-woningen worden aangeslagen, dus ook non-profitorganisaties. Dat is nog eens wat anders dan de getrapte stemming voor biz-deelname. Aart van Boch hove, voorzitter van het Ondernemersfonds: “Wij zijn niet op zoek gegaan naar een meerderheid van de ondernemers, maar hebben ons gericht op de bestaande ondernemersverenigingen en de grote bedrijven. Toen ik 120 sleutelfiguren uit het maatschappelijk leven achter me had, was de gemeenteraad tevreden. Free riders moeten er ook aan geloven, want er ligt een besluit van de raad. Wie iets van zijn geld terug wil zien, moet actief worden in verenigingsverband.” Het geld uit het fonds kan niet gebruikt worden voor taken die de gemeente voor haar rekening hoort te nemen. Dat is goed vastgelegd, zodat de gemeente niet in de verleiding kan komen steeds wat minder te doen en meer aan ondernemers zelf over te laten.
Andere gemeenten overwegen de Leidse aanpak over te nemen. Ad Sosef vraagt zich echter af of die aanpak overal zal werken. “De diversiteit aan bedrijven, belangen en culturen in een stad is zo groot, dat kun je niet over één kam scheren met een regeling waaraan iedereen moet meebetalen.” De biz laat het wat dat betreft meer over aan de lokale ondernemers zelf. Zien zij in meerderheid niets in zo’n regeling, dan komt ie er ook niet. Leiden gaat ondertussen gewoon verder op het ingeslagen pad. Een overstap naar de biz wordt volgens Van Bochhove niet overwogen. Die regeling noemt hij zelfs een “Haags gedrocht”, met te veel beperkingen en voorwaarden. De enthousiastelingen die zich bij het ministerie van ez hebben gemeld, denken er blijkbaar anders over.
Aart van Bochhove, voorzitter Ondernemersfonds Leiden: “Het Leiden Bio Science Park steekt 90.000 euro in de aanleg van het ontbrekende deel van een fietspad tussen het park en het Leids Universitair Medisch Centrum. Het pad ligt op privaat terrein en kan dus niet worden gezien als taak van de gemeente, die overigens wel meebetaalt. Verder gaat er geld naar parkmanagement, banieren om het park herkenbaarder te maken, extra groen en een intensiever afvalbeleid. Er komen meer en opvallender prullenbakken, die vaker geleegd worden. Dat is met het oog op de scholieren en studenten die op het park komen.”
30
FORUM #08/23.04.09
