No title

Kwaliteitsverslag 2015

Naam voorziening:

ADAM - Antwerpse Dienst Alternatieve Maatregelen

Adres voorziening:

Uitbreidingstraat 392B 2600 Berchem

Telefoon:

03/285.98.00

Fax:

03/285.98.19

E-mail:

[email protected]

ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015

2

VOORWOORD

Geachte lezers, 2015 was een pittig jaar! (en dat is een eufemisme) Het ADAM-schip belandde in woelig water en om allerlei redenen bleek het vaak lastig om op koers te blijven. We stelden vast dat 

het soms lastig was om aan proviand (lees: aanmeldingen) te geraken;



onze kapitein (lees: directeur) het schip in volle vaart halverwege het jaar verliet;



onze schatkist beduidend minder dukaten bevatte dan gebruikelijk

(lees: we moesten onze eigen

reserve aanspreken);



enkele matrozen ziek werden en/of andere oorden opzochten;



onze moedervloot

(lees: Agentschap Jongerenwelzijn)

eerder aarzelend een veranderlijke nieuwe

koers uitstippelde (lees: keuze uit/voor innovatieve projecten); 

…

Maar niet getreurd, de ADAM-bemanning is voor geen kleintje vervaard. 

Met een nieuwe kapitein aan het roer maken we van 2016 terug een succesjaar;



we breiden onze crew tijdelijk uit met enkele nieuwe dolenthousiaste medewerkers;



we meren aan in vertrouwde oorden, maar verkennen ook nieuwe horizonten (lees: innovatie);



sturen het schip en de ploeg optimaal aan met onze twee stuurlieden (lees: stafmedewerkers);



en halen de banden met ons moederhuis Jongerenwelzijn)

(lees: CAW Antwerpen)

en onze vloot

(lees: Agentschap

verder aan.

Het ADAM-bloed kruipt waar het niet gaan kan!

Marc Van den Branden Teamverantwoordelijke ADAM

Ik hoop U met deze licht humoristische introductie voldoende geprikkeld te hebben om zich verder te verdiepen in de ‘droge stuff’ van de komende 120 bladzijden!


3

VOORWOORD ........................................................................................................................................... 3 INHOUDSTABEL ......................................................................................................................................... 4 1. 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.4 1.5 1.6 1.6.1 1.6.2 1.7 1.7.1 1.7.2 1.7.3 1.7.4 1.7.5 1.7.6 1.7.7 1.7.8 1.7.9 1.7.10 1.7.11 1.7.12 1.8 1.9 1.10 1.10.1 1.10.2 1.10.3

ADAM ALGEMEEN .................................................................................................................................... 6 Omschrijving van de visie en werkingsprincipes ...................................................................................... 6 Historiek van de werking .......................................................................................................................... 8 Doelgroep ................................................................................................................................................. 12 Omschrijving en profiel doelgroep ........................................................................................................... 12 Invloed doelgroep op werkwijze .............................................................................................................. 13 Personeelsplaatje ..................................................................................................................................... 15 Vorming, training en opleiding ................................................................................................................. 16 Overlegstructuren ..................................................................................................................................... 17 Interne overlegstructuren ........................................................................................................................ 17 Externe overlegstructuren ........................................................................................................................ 19 ADAM in cijfers ......................................................................................................................................... 23 Aantal aangemelde dossiers in 2015 ........................................................................................................ 23 Evolutie aangemelde dossiers 2007 – 2015 ............................................................................................. 24 Evolutie aangemelde dossiers 2001 – 2015 ............................................................................................. 25 Juridische kwalificaties aangemelde dossiers 2015 ................................................................................. 26 Feiten gepleegd individueel of in groep ................................................................................................... 27 Geslacht .................................................................................................................................................... 27 Leeftijd ...................................................................................................................................................... 28 Woonplaats ............................................................................................................................................... 28 Gezinssamenstelling ................................................................................................................................. 29 Onderwijstype .......................................................................................................................................... 30 Vrijetijdsbesteding .................................................................................................................................... 30 Etnische afkomst ....................................................................................................................................... 31 Evaluatie ADAM 2015 ............................................................................................................................... 32 Verbetertrajecten ADAM 2016 ................................................................................................................. 35 Kwaliteitsplanning ADAM 2016 ................................................................................................................. 40 Integrale kwaliteitszorg ............................................................................................................................ 41 Clientfeedback .......................................................................................................................................... 44 Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag ..................................................................................................... 46

2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.4.5 2.4.6 2.5 2.6

GEMEENSCHAPSDIENST ........................................................................................................................... 48 Omschrijving ............................................................................................................................................. 48 Procedure ................................................................................................................................................. 49 Methodische handvatten ......................................................................................................................... 52 Gemeenschapsdienst in cijfers ................................................................................................................. 54 Evolutie aanmeldingen 2001 – 2015 ........................................................................................................ 54 Aantal opgelegde uren ............................................................................................................................. 54 Leeftijd jongeren ....................................................................................................................................... 55 Resultaten gemeenschapsdienst .............................................................................................................. 56 Doorlooptijd dossier ................................................................................................................................. 56 Gebruik werkplaatsen en aantal uren per werkplaats ............................................................................. 57 Evaluatie gemeenschapsdienst 2015 ....................................................................................................... 58 Verbetertrajecten gemeenschapsdienst 2016 ......................................................................................... 60

3. 3.1 3.2 3.3

LEERPROJECTEN ....................................................................................................................................... 62 Omschrijving ............................................................................................................................................. 62 Procedure ................................................................................................................................................. 62 Methodische handvatten ......................................................................................................................... 64


4

3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.6 3.7

Aanbod leerprojecten ............................................................................................................................... 65 Rots & Watertraining ................................................................................................................................ 65 Lange termijn vorming .............................................................................................................................. 66 Sociale vaardigheidstraining ..................................................................................................................... 67 Leerproject drugs ...................................................................................................................................... 68 Individueel leerproject op maat ............................................................................................................... 69 Leerprojecten in cijfers ............................................................................................................................. 70 Evolutie aanmeldingen 2001 – 2015 ........................................................................................................ 70 Leeftijd jongeren ....................................................................................................................................... 71 Resultaten leerprojecten .......................................................................................................................... 71 Doorlooptijd dossier ................................................................................................................................. 72 Evaluatie leerprojecten 2015 .................................................................................................................... 73 Verbetertrajecten leerprojecten 2016 ..................................................................................................... 73

4. 4.1 4.2 4.3 4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6 4.5 4.6

HERSTELBEMIDDELING ............................................................................................................................ 77 Omschrijving ............................................................................................................................................. 77 Procedure ................................................................................................................................................. 77 Methodische handvatten ......................................................................................................................... 80 Herstelbemiddeling in cijfers .................................................................................................................... 83 Evolutie aanmeldingen 2001 – 2015 ........................................................................................................ 83 Aanmeldingen 2015 per verwijzende instantie ........................................................................................ 84 Juridische kwalificaties ............................................................................................................................. 84 Profiel minderjarigen ................................................................................................................................ 86 Resultaten herstelbemiddeling ................................................................................................................ 87 Doorlooptijd dossier ................................................................................................................................. 91 Evaluatie herstelbemiddeling 2015 .......................................................................................................... 91 Verbetertrajecten herstelbemiddeling 2016 ............................................................................................ 93

5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.5 5.6

HERSTELGERICHT GROEPSOVERLEG (HERGO) ........................................................................................ 96 Omschrijving ............................................................................................................................................. 96 Procedure ................................................................................................................................................. 97 Methodische handvatten ......................................................................................................................... 99 Hergo in cijfers .......................................................................................................................................... 100 Evolutie aanmeldingen 2001 – 2015 ........................................................................................................ 100 Juridische kwalificaties ............................................................................................................................. 100 Resultaten hergo ...................................................................................................................................... 101 Doorlooptijd dossier ................................................................................................................................. 102 Evaluatie hergo 2015 ................................................................................................................................ 103 Verbetertrajecten hergo 2016 .................................................................................................................. 105

6. 6.1 6.2 6.3

INNOVATIEVE PROJECTEN ....................................................................................................................... 107 Herstelgericht Alternatief (HALTE) ........................................................................................................... 107 Bemiddeling op School ............................................................................................................................. 117 Rots & Water+ .......................................................................................................................................... 117

7.

NABESCHOUWING ................................................................................................................................... 119

AFKORTINGEN BIJLAGEN


120 121

5

1 ADAM ALGEMEEN 1.1 Omschrijving van de visie en de werkingsprincipes Een dienst met een opdracht… ADAM heeft als opdracht de realisatie van een geïntegreerd aanbod voor de herstelgerichte en constructieve afhandeling in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen. Dit aanbod wordt sedert 1 april 2007 gerealiseerd conform de bepalingen in de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, en de bepalingen opgenomen in het samenwerkingsakkoord betreffende het herstelrechtelijk aanbod. Concreet betekent dit dat ADAM minderjarigen begeleidt die, naar aanleiding van het plegen van een als misdrijf omschreven feit, een maatregel krijgen voorgesteld of opgelegd door het jeugdparket of de jeugdrechtbank. Deze maatregelen worden gevat onder de noemer ‘herstelgerichte en constructieve

afhandelingsvormen’.

Concreet

betreft

het

dienstverlening,

vorming,

herstelbemiddeling en herstelgericht groepsoverleg. Een dienst met een missie… Met zijn aanbod tracht ADAM, in samenspraak met de verschillende relevante partners, mee een antwoord te formuleren ten aanzien van jeugddelinquentie in Antwerpen. ADAM kiest voor een constructieve benadering waarbij responsabilisering van de minderjarige, betrokkenheid van zijn omgeving en erkenning en aandacht voor het slachtoffer centraal staan. ADAM signaleert, in overleg met de relevante partners, tendensen en evoluties binnen de problematiek van de jeugddelinquentie bij de verschillende bevoegde overheden. Een dienst met een visie… ADAM vraagt ten aanzien van de betrokken partijen een inspanningsverbintenis betreffende de afhandelingsvorm die werd voorgesteld of opgelegd. Indien de betrokkene(n) besluit(en) deze verbintenis aan te gaan, biedt ADAM een duidelijk, welomschreven kader. Dit kader wordt gekenmerkt door: 

maximaal beroep op de eigen verantwoordelijkheid van de cliënt



maximaal beroep op de mogelijkheden van de cliënt



aanbod op maat, geënt op de leefwereld van de cliënt



formele, transparante en toetsbare afspraken



discretie en vertrouwelijkheid


6



respect en onbevooroordeeldheid



beginselvastheid



gelijkheid

Daarbij wenst ADAM garant te staan voor: 

het bieden van een kwalitatief hoogstaand en wetenschappelijk onderbouwd aanbod van herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen



het verder ontwikkelen van herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen die toegespitst zijn op de grootstedelijke realiteit en de culturele diversiteit die daarmee gepaard gaat



een doordachte samenwerking met relevante actoren

Een dienst met een doelstelling… Ten aanzien van de minderjarige: 

(her)bevestigen van de algemene maatschappelijke normen



inzicht doen verwerven in de gevolgen van het gestelde gedrag



aanzetten tot het opnemen van verantwoordelijkheid ten aanzien van zijn daden



aanzetten tot een maximaal herstel van de schade ten aanzien van de maatschappij, het slachtoffer, zichzelf en zijn leefomgeving



vergroten van de weerbaarheid en de competenties, met als doel het voorkomen van een nieuwe overtreding van de maatschappelijke normen enerzijds en een positieve integratie in de samenleving anderzijds



faciliteren van een succeservaring

Ten aanzien van de ouders: 

optimaal informeren over de wijze van afhandeling



optimaal informeren over de verwachtingen die gesteld worden ten aanzien van hun kind



actief betrekken bij het afhandelen van de maatregel



stilstaan bij hun verantwoordelijkheid als ouder

Ten aanzien van het slachtoffer: 

erkennen van het slachtofferschap en de gevolgen daarvan



informatie verstrekken betreffende de afhandeling van de feiten



mogelijkheden bieden tot inspraak met betrekking tot de afhandeling van de feiten

Ten aanzien van de samenleving: 

aanbieden van een aantal instrumenten om een tastbaar en constructief antwoord te formuleren, ingeval een minderjarige een als misdrijf omschreven feit pleegt



streven naar een maximale betrokkenheid van de samenleving


7



waarborgen van een transparante, duidelijk omschreven en onpartijdige afhandeling van de voorgestelde of opgelegde maatregel



maximale aandacht geven aan de (her)bevestiging van de algemene maatschappelijke normen

Elke afhandelingsvorm legt eigen accenten in de realisatie van deze doelstellingen (cf. infra). Gezien de eigenheid en eigen aanpak van elke werkvorm kan de combinatie van verschillende afhandelingsvormen een duidelijke meerwaarde opleveren.

1.2 Historiek van de werking De wet op de jeugdbescherming van 8 april 1965 voorzag dat de jeugdrechter een minderjarige in zijn milieu kon behouden mits het volbrengen van o.a. ‘een prestatie van opvoedkundige of filantropische aard’1. Dit was in 1992 het uitgangspunt voor een protocol tussen enerzijds de stad Antwerpen en het OCMW Antwerpen en anderzijds het jeugdparket en de jeugdrechtbank van het arrondissement Antwerpen. Hiermee werd voorzien in de uitbouw van een ‘Dienst Opvoedkundige Maatregelen’ als alternatief voor een plaatsing. De dienst ontstond in de schoot van de stedelijke politie, sectie jeugdbrigade. Tot 2000 kende zo vooral dienstverlening als afhandelingsvorm een succesvolle praktijk. Voor de Antwerpse jongeren die door de jeugdrechtbank werden verwezen, werd een werkplaats gezocht bij stedelijke en andere openbare diensten voor de uitvoering van de werkprestatie. Na 2000 ontstond in het werkveld, mede onder impuls van de academische wereld, een verschuiving van het pedagogisch sanctioneren naar het herstellen van de aangerichte schade in de meest ruime betekenis van het woord. Dankzij de middelen van het Grootstedenbeleid werd begin 2001 de ‘Antwerpse Dienst Alternatieve Maatregelen’, kortweg ADAM, boven de doopvont gehouden. Dienstverlening was niet langer de enige alternatieve afhandelingsvorm, maar er kwamen ook leerprojecten en herstelbemiddeling bij. Kort nadien werd er ook van start gegaan met het experiment ‘Herstelgericht groepsoverleg’. De beleidsmakers op het lokale, regionale en federale echelon geraakten overtuigd van de

noodzaak van een herstelgerichte

aanpak

van

jeugddelinquentie. Tot eind 2005 werd de subsidiëring van het project opgenomen door het Globaal Plan Justitie en het Grootstedenbeleid. In 2006 kwam voor de dienst ADAM en haar collega-diensten de erkenning voor de inzet gedurende de voorgaande jaren: de opvang en begeleiding van minderjarigen die een delict plegen werd één

1

Wet betreffende de jeugdbescherming, 8 april 1965, B.S., 15 april 1965, art. 37, §2, 2°, b)


8

van de belangrijke pijlers in het ‘Globaal Plan voor de bijzondere jeugdzorg’2. De capaciteit voor de projecten ‘herstelgerichte afhandeling’ werd quasi verdubbeld. Dit betekende voor ADAM de volgende stap in de overgang van een experimenteel stadsproject naar een erkende werkvorm. Bovendien werd in 2006 ook een nieuwe Wet op de jeugdbescherming, de zogenaamde ‘Wet Onkelinx’, gestemd, waarin dezelfde tendensen zich lieten zien: naast het behoud van de beschermingsfilosofie, werd nadruk gelegd op de responsabilisering van de minderjarige en zijn ouders, op de aandacht voor slachtoffers en de rechtswaarborgen voor alle partijen3. Vooral herstelbemiddeling en Hergo konden hierbij rekenen op de langverwachte wettelijke verankering. Dienstverlening en leerprojecten werden afgeschaft op Parketniveau wat zich uiteraard zou weerspiegelen in onze cijfers. In 2006 werd de rol van de koepelorganisatie CAW Metropool bevestigd. ADAM werd ondergebracht binnen

de

cluster

‘Jongeren’.

Gedurende

het

werkingsjaar

2007

hebben

zowel

de

verantwoordelijken als de medewerkers van de verschillende deelwerkingen binnen de cluster ‘Jongeren’ elkaars werking en methodische uitgangspunten beter leren kennen. Binnen de projectgroep ‘jongeren in risicosituaties’ werd geprobeerd om cliëntgerichte dwarsverbindingen tussen de verschillende teams te leggen en een voorstel uit te werken voor het afstemmen en organiseren van het hulp- en dienstverleningsaanbod. Dit bleek geen evidente opdracht. De verschillende werkingen werden zich nog meer bewust van de complexe realiteit van de grootstedelijke context die het Antwerpse werkingsgebied kenmerkt. Gezien de onmogelijkheid om te komen tot een volledig ‘traject’, werd er in 2008 vooral gewerkt aan een zo goed mogelijke doorstroming binnen de cluster ‘Jongeren’. Sinds 1 januari 2014 is CAW Metropool na een fusie opgegaan in CAW Antwerpen. Binnen deze organisatie bevinden we ons met ADAM binnen de domeinen Jongeren en Forensisch Welzijnswerk. In 2007 en 2008 maakte ook de ouderstage een onderdeel uit van de opdracht van ADAM. De ongelukkige wettelijke formulering liet weinig ruimte tot werken voor de verwijzers, met als gevolg een zeer beperkte instroom van geschikte dossiers. Ook de positie van de ouderstage naast de al bestaande initiatieven voor ouder- en gezinsondersteuning was onvoldoende duidelijk. Ondanks het feit dat er wel degelijk een doelpubliek is dat gebaat kon zijn met deze begeleiding, stierf de ouderstage een stille dood. ADAM onderzocht nog de mogelijkheid om deze werkvorm in te zetten ten aanzien van de ouders van spijbelaars. Dit leek een geschikte piste, waarbij er een grote vraag bestond vanuit het werkveld. Door discussie wie de subsidiërende instantie in deze moest zijn, werd dit initiatief in de kiem gesmoord. Vanuit ADAM blijven wij grote voorstander van een vorm van extra zorg en communicatie naar ouders.

2 3

VERVOTTE, I., ‘Globaal Plan bijzondere jeugdzorg. De kwetsbaarheid voorbij… opnieuw verbinding maken.’ , 3 februari 2006. Wet tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, B.S., 2 juni 2006.


9

Daartegenover staat het succesverhaal van ZAPP, het Zelfredzaam Actief Preventieproject. Dit programma, gebaseerd op de Rots & Watermethodiek®, ontwikkelde zich als een spin-off binnen het luik Vorming. ADAM kreeg regelmatig de vraag of de vormingstrajecten ook binnen een vrijwillig kader gevolgd konden worden. Dit was echter niet mogelijk binnen het kader van ADAM. Met middelen van de stad Antwerpen werd een vrijwillig aanbod ontwikkeld, dat intussen ook werd uitgebreid naar het onderwijs. De werkvorm ZAPP staat sinds 2013 binnen CAW Antwerpen op eigen benen.4 Begin 2009 keurde de Vlaamse regering het besluit tot wijziging van de erkenning en subsidiëring goed. Sindsdien is ADAM als HCA-dienst, zoals haar collega-diensten in Vlaanderen, een erkende voorziening, Categorie 8 - HCA-dienst, binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. Dankzij deze structurele verankering kon de focus volledig worden gelegd op de inhoudelijke verdieping van onze methodieken en het verhogen van de kwaliteit van ons aanbod de naar cliënten en verwijzers toe. Eind 2011 bereikten de politieke partijen van de federale regering een institutioneel akkoord over een zesde staatshervorming: het ‘Vlinderakkoord’. Men wil naar een efficiëntere federale staat en een grotere autonomie van de deelstaten. Het jeugd(sanctie)recht zou, in een tweede beweging (eind 2014), worden overgeheveld naar de gemeenschappen.5 Om dit te realiseren werd een Groenboek opgemaakt met een aantal mogelijke pistes voor het jeugdrecht. In het Vlaams regeerakkoord 2014 – 2019 werd gekozen voor piste 3, een gedifferentieerde aanpak van jeugddelinquentie. De Conceptnota van de Vlaamse Regering, 20 maart 2015, schetst de contouren en krijtlijnen: 

“Eigen Vlaamse aanpak met duidelijke accenten (constructief, sanctioneren, complementariteit herstel-welzijn en justitie, rechtswaarborgen van minderjarigen, prioriteit herstelgerichte aanpak...)



Gedifferentieerde en integrale aanpak, zowel in het private als in het publieke aanbod, constructief en herstelgericht.



Uitbouw van kwaliteitseisen en rechtswaarborgen.



Duidelijk onderscheiden maar complementaire trajecten met de integrale jeugdhulp.



Structurele afstemming jeugdmagistratuur en gespecialiseerde Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ).



Leeftijdsgrens op 12 jaar, mogelijkheid tot uithandengeving vanaf 16 jaar.6

Op vraag van onze Vlaamse Minister van Welzijn, Jo Vandeurzen, organiseert het Agentschap Jongerenwelzijn het maatschappelijk debat aangaande het nieuw Jeugddecreet (oktober 2015 t.e.m. juni 2016). Samen met onze collega dienst BAAB, treedt ADAM op als vertegenwoordiger van 4 5

6

Meer info kan opgevraagd worden bij www.zapponline.be http://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-overheid/staatshervorming/staatshervorming + http://www.belgium.be/nl/over_belgie/land/geschiedenis/belgie_vanaf_1830/vorming_federale_staat/zesde_staatshervorming/ Agentschap Jongerenwelzijn, Maatschappelijk debat nieuw Jeugddecreet, DISCUSSIENOTA Werkgroep 1: algemene beginselen, kader, p1-2.


10

HCA Vlaanderen. Dit debat is de voorbereiding op een politiek discours dat hopelijk in 2018 resulteert in een degelijk, nieuw decreet jeugdrecht. Uiteraard wachten we benieuwd af. Dit decreet is immers bepalend voor onze praktijk. In 2014 onderzochten we, onder impuls van het Agentschap, in welke mate onze expertise m.b.t. onze doelgroep en methodieken ruimer zou kunnen ingezet worden dan in het strikte HCA-kader. We kregen m.a.w. extra middelen om te innoveren voor de periode september 2014 – augustus 2015. Uit de vele mogelijkheden die uit de analyse van ADAM naar voren kwamen, werden er drie weerhouden door onze dienst: Halte (Herstelgericht Alternatief), Bemiddeling op School en Rots & Water+. Deze projecten werden verder uitgewerkt in 2015 en kenden elk hun eigen tempo en bijval. Gezien het succes van onze projecten zochten we in 2015 naar een vervolgfinanciering ervan. In tijden van besparing, ook op het reguliere werk, bleek dit echter geen evidentie. Wordt vervolgd in 2016 ...


11

1.3 Doelgroep 1.3.1 Omschrijving en profiel van de doelgroep In eerste instantie bestaat onze doelgroep uit minderjarigen tussen 12 en 18 jaar, verblijvend in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen. Zij worden doorverwezen via de jeugdrechtbank of het jeugdparket omdat zij verdacht worden van een als misdrijf omschreven feit of omdat hun betrokkenheid bij een als misdrijf omschreven feit bewezen werd verklaard. Onze dienst betrekt de ouders of juridisch verantwoordelijken van de minderjarige in kwestie tijdens het afhandelen van de maatregel. Uitzonderlijk begeleiden we ook meerderjarigen die nog onder toezicht van de jeugdrechtbank staan. In tweede instantie bestaat onze doelgroep uit de partijen die schade hebben geleden ten gevolge van het delict. Dit kan gaan om een persoon, een groep, een organisatie, een bedrijf of de samenleving. Onze territoriale bevoegdheid betreft een uitgesproken grootstedelijk gebied. Het gegeven dat de stad Antwerpen tot 25 procent van de totale jaarlijkse Vlaamse instroom ‘nieuwkomers’ voor haar rekening neemt en met meer dan 170 nationaliteiten de op één na meest diverse stad ter wereld is, kenmerkt ook onze dienst. Het spreekt voor zich dat dit specifieke uitdagingen voor de dienst op zich en voor de verschillende afhandelingsvormen met zich meebrengt. Een analyse van de aanmeldingen van de afgelopen jaren schetst volgend profiel van een doorsnee verdachte: 

man;



tussen 15 en 18 jaar oud;



van allochtone afkomst (met een grote diversiteit aan landen van herkomst);



heeft feiten gepleegd in groep;



is woonachtig in kwetsbare regio in de stad, zoals Antwerpen-Noord, Deurne of Borgerhout;



heeft meestal geen gestructureerde vrijetijdsbesteding;



volgt een richting in het beroeps secundair onderwijs;



komt uit een minder stabiele thuissituatie (één oudergezin of nieuw samengesteld gezin).

Recente tendensen waar wij ons zorgen om maken bij onze doelgroep: 

Via de jeugdrechtbank zien wij minder vaak first offenders. Jongeren die voor een eerste keer op onze dienst worden aangemeld via de jeugdrechtbank hebben doorgaans al meerdere feiten op hun kerfstok. Vaak hebben ze al een plaatsing achter de rug, al dan niet voor dezelfde feiten. Met het invoeren van Halte op parketniveau bereiken we opnieuw meer de groep first of second offenders, zij het op vrijwillige basis.



Niet zelden bevindt de jongere zich in een verontrustende opvoedingssituatie. Vaak loopt er naast de HCA-maatregel ook een andere, al dan niet vrijwillige, hulpverlening zoals een thuisbegeleiding, een psychiatrische behandeling of een andere MOF-maatregel. Door gebrek aan regie hebben jongeren het vaak moeilijk om het overzicht te houden. Vooral meisjes bevinden zich vaak in een complexe VOS-situatie. Door gebrek aan gepaste opvangcapaciteit wordt een HCA-maatregel wel eens ‘misbruikt’ om alvast ‘iets’ te doen met deze doelgroep.



De schoolcarrière van vele jongeren loopt onregelmatig of problematisch: o spijbelgedrag o meerdere schoolwissels o definitieve schorsingen, vaak zonder nieuwe school naar het einde van het jaar toe o geen invulling van de werktijd binnen het deeltijds onderwijs Het aandeel van jongeren dat dus (deeltijds) niet naar school gaat, neemt de afgelopen jaren toe.

 De polarisering m.b.t. jongeren met een islamitische achtergrond. Het radicaliseringsdebat was de voorbije jaren niet uit de media weg te branden. Mede door het effect van vaak stigmatiserende taal tegenover de islamitische cultuur, en de jongeren in het bijzonder, dreigt een aantal jongeren zich terug te trekken uit onze samenleving. De propagandaoorlog die een aantal fundamentalistische organisaties voeren via het internet,

vindt een goede

voedingsbodem bij jongeren die het gevoel hebben dat de maatschappij hen verwerpt, en die vaak uit penibele thuissituaties komen. Het enige antwoord lijkt ons inclusie. Vooralsnog merken we dat heel wat jongeren de boot missen. 1.3.2 Invloed van de doelgroep op de werkwijze Binnen onze dienst constateren we dat de grootstedelijke context ons voor specifieke uitdagingen plaatst en ‘investeringen’ vergt. Hier geven we een kort overzicht. 

De problematiek van radicalisering De problematiek op het vlak van islamradicalisering, 'Syriëgangers' en terrorisme is in Antwerpen geen ver-van-mijn-bedshow. Enkele van de jongeren die op onze dienst gekend zijn, zijn ook effectief vertrokken naar Syrië. Veel van de jongeren kennen wel iemand die naar Syrië vertrokken is ... enkelen hebben zelfs een familielid dat daar gesneuveld is. Dit vergt bij onze medewerkers een verhoogde gevoeligheid voor deze materie, die gestoeld dient te zijn op een gedegen kennis. Daarnaast dienen we deontologisch te bekijken hoe we ons verhouden tot o.a. de stedelijke diensten die zich bezighouden met radicalisering en een visie ontwikkelen op het omgaan met onrustwekkende signalen.


13



Moeilijke contactname met jongeren en ouders Medewerkers sturen, bij het ontbreken aan telefoongegevens, een uitnodigingsbrief naar de jongere en zijn ouders. In deze uitnodiging wordt een concrete afspraak voor een intakegesprek aangeboden. In een significant deel van de gevallen komen de jongeren noch de ouders opdagen voor het intakegesprek. Zij verwittigen niet en bellen de afspraak ook niet af. De medewerkers voor de maatregelen zetten dan alles in het werk om de jongere en zijn ouders alsnog te bereiken. Als zij ook op een tweede schriftelijke uitnodiging niet ingaan, nemen we contact op met de consulent of advocaat. Medewerkers gaan soms ook op deurbezoek om een afspraak op de dienst te regelen. Herstelbemiddelaars bezorgen bij nietopdagen een tweede uitnodiging aan de jongere en brengen de advocaat op de hoogte.



Taalbarrière Sommige jongeren en/of hun ouders zijn de Nederlandse taal niet machtig. Hierdoor bestaat het risico dat zij de uitnodigingsbrieven en/of de ganse procedure niet (goed) begrijpen en bijgevolg niet komen opdagen. Wanneer we op de hoogte zijn van de anderstaligheid, proberen we mensen te motiveren een steunfiguur mee te brengen die een Westerse taal machtig is. Binnen de mate van het mogelijke, wordt ook met de stedelijke en provinciale tolkendienst samengewerkt.



Niet vertrouwd met het verloop en de verwachtingen van het Belgisch rechtssysteem Het komt frequent voor dat ouders en hun kinderen niet goed op de hoogte zijn van of vertrouwd zijn met de werking van het gerechtelijk apparaat in België en de waarden en normen die aan de basis liggen. Wij zien het als noodzakelijk en tevens ook als onze verantwoordelijkheid om het systeem en haar waarden en normen toe te lichten. Tegelijk proberen wij doorheen heel het traject maximaal de vertaalslag te maken naar hun cultuur, hetgeen veel tijd en de nodige expertise van de medewerkers vraagt.



Het bespreken van de feiten Niet alle jongeren bekennen woordelijk hun feiten. Vanuit sommige etnische achtergronden betekent het bekennen van de feiten een blaam voor de eer van de familie. Zeker in aanwezigheid van ouders is het voor heel wat jongeren geen evidentie om toe te geven wat ze hebben gedaan. Dit gegeven vereist van medewerkers een zekere kennis en feeling om de situatie goed aan te pakken. Wij verwachten niet dat jongeren expliciet schuld bekennen. We kiezen ervoor om met het verhaal van de jongere aan de slag te gaan en een gezamenlijk doel te bepalen. In uitzonderlijke omstandigheden gaan we alleen of samen met de jongere het dossier op de jeugdrechtbank inlezen.


14

1.4 Personeelsplaatje 

Net zoals 2014, kan ook 2015 op het vlak van personeelsverschuivingen omschreven worden als turbulent. Na ongeveer een half jaar gaf onze nieuwe (aangesteld sinds juni 2014) teamverantwoordelijke aan zichzelf onvoldoende te kunnen vinden in onze werking en viel hij langdurig uit. De 2 stafmedewerkers – wiens nieuwe functie pas geïnstalleerd werd in januari 2015 (cf. infra) – namen de taken zo goed en kwaad mogelijk van hem over. In juli 2015 trad de nieuwe leidinggevende in dienst. Tijdens zijn inwerkingsperiode werd hij met raad en daad bijgestaan door de stafmedewerkers.



In 2015 verlieten in totaal 6 medewerkers onze dienst. Bij enkele van onze medewerkers werd het persoonlijke leven in 2015 getekend door grote veranderingen en/of verlies. Bij drie van hen leidde dit tot een langdurige afwezigheid op dienst, twee van hen verlieten jammer genoeg uiteindelijk ook ons team.



Doorheen 2015 kreeg het op 01/01/2014 gefusioneerde CAW Antwerpen meer en meer vorm. Dit vertaalde zich ook naar onze medewerkers in een steeds duidelijkere positionering en bredere ondersteuning. Er deden zich in het personeelsbeleid van onze moederorganisatie geen belangrijke wijzigingen voor. Dit bracht enige rust in het ADAM-team.



Zoals gemeld in het jaarverslag 2014 koos de toenmalig nieuwe leidinggevende in overleg met CAW Antwerpen om vanaf 01/01/2015 de structuur van ADAM te wijzigen. Voortaan is er sprake van een meer vlakke organisatiestructuur waarbij er slechts één leidinggevende is (teamverantwoordelijke/directeur) en er op gelijke hoogte met de basiswerkers twee stafmedewerkers actief zijn. Hun takenpakket bestaat uit o het uitbouwen, bewaken en actualiseren van een luikoverschrijdende aanpak van het herstelgericht werken in het kader van jeugddelinquentie o de realisatie van de brugfunctie tussen het team en het beleid o de zorg voor de kwaliteitsvolle dienstverlening/werking vertrekkend vanuit de missie, visie en doelstellingen van de dienst en de ruimere organisatie o de proactieve zoektocht naar impulsen om de werking van de verschillende werkvormen te ondersteunen en te inspireren tot vernieuwing o de opvolging en signaalfunctie m.b.t. trends en evoluties in de (ruime) sector (bv. radicalisering, cultuur-sensitieve zorg, veelplegers,...) o de praktijkgebaseerde verankering van de verschillende werkvormen binnen HCA, CAW Antwerpen en de ruimere samenleving o het beheer van/de verantwoordelijkheid over het kwaliteitshandboek en -beleid, de verkenning of uitbouw van innovatieve projecten (Halte, Halte-drugs, Bemiddeling op School, CAW Consult),...


15



In 2015 daalde onze basisfinanciering met 22% en ook de financiële ondersteuning van onze innovatieve projecten liep af op 31/08/2015.

Door het spontane vertrek van enkele

medewerkers en onze keuze om - op basis van onze eigen financiële reserve - kost wat kost de personeelsomkadering op peil te houden, konden we onze equipe vrijwel status quo houden ten opzichte van 2014.

1.5 Vorming, training en opleiding (VTO) In onderstaande tabel vindt u een overzicht van de externe vormingen/trainingen/opleidingen die onze medewerkers in 2015 volgden. Aantal medewerkers

1 1 1 1 1

2 1 1 1 1 2 2 1 7 1 1 3 1 1 1 2 3 2

Omschrijving opleiding

Organisatie

Langdurige vorming/training/opleiding (*) Frans voor hulpverleners CAW Antwerpen Opleiding Rots & Water Gadaku Institute Opleiding Sensoa Sensoa Specialisatiedag Rots & Water: ki + jo die leven met trauma Rots & Waterinstituut Train de trainer Vierkant Kortdurende vorming/training/opleiding ’t Zitemzo… met minderjarigen en politie Kinderrechtswinkel vzw London Metropolitan + Hogeschool 20th Anniversary MA CESS: A social Europe? Zuyd 50 jaar Jeugdbescherming KUL Actualia familie- en familiaal vermogensrecht. De familie- VUB OSB Professionele Permanente en de jeugdrechtbank: waar staan we nu? Vorming juristen Bruggen bouwen tussen jongeren en politie De Marge CPS - studiedag ' jongeren en politie ' CPS CPS-Studiedag: “Salduz+: Een nieuwe stap naar Europa, 't CPS Sal-duz (nog) beter gaan De familie - en jeugdrechtbank: waar staan we? VUB De loverboyproblematiek en knelpunten van de aanpak in Provincie Antwerpen Vlaanderen Gesprekken met impact Tweetakt Informatiemoment: inspectie, participatie en kwaliteit Agentschap Jongerenwelzijn Inspiratiemoment deradicalisering CAW Antwerpen Kwaliteitszorg, een introductie Jongerenwelzijn Kwaliteitszorg: grensoverschrijdend gedrag + Jongerenwelzijn cliëntfeedback Maatschappelijk debat nieuw jeugddecreet Agentschap Jongerenwelzijn openingszitting Ministerie Welzijn Methodiektraining BemiddeLINK METHODIEKTRAINING: betrekken van de maatschappij BemiddeLINK Motiverend werken BemiddeLINK


16

1 2 2 1 1 2 1 3 2 1 2 team

NEET jongeren Opleiding EHBO Opleiding: oplossingsgericht werken Sociaal ondernemerschap Studiedag 'conflicthantering' Studiedag ‘Impact van het radicaliseringsdebat op jongeren’ Studiedag outreachend werken Trefdag Voorstelling 4HOBO Vorming Jeugdhulp: Inleidende Kennismakingsdag. Het Vlaamse Jeugdhulplandschap in kaart. Zeg ik het of zeg ik het niet: aan de slag met je innerlijke dialoog

Stad Antwerpen CAW BemiddeLINK Tabor Suggnomè Motief vzw, Uit De Marge en Samenlevingsopbouw Provincie Antwerpen Suggnomè 4HOBO Departement Welzijn, Gezondheid & Volksgezondheid

Startdag Kwaliteit onder begeleiding van Koen Joly

ADAM Werkgroep Kwaliteit

BemiddeLINK

* = vorming, training, opleiding langer dan 8 uren

1.6 Overlegstructuren 1.6.1 Interne overlegstructuren Teamvergadering ADAM Frequentie

Tweewekelijks

Doel



Afstemming van de verschillende afhandelingsvormen op elkaar



Methodiekontwikkeling

en expertisedeling d.m.v. het uitwisselen van

werkervaringen en het terugkoppelen van gevolgde vormingsmomenten 

Uitdagingen en tendensen m.b.t. ons werkveld vaststellen, bespreken en signaleren

Participanten



Doorstroming van beleidsmatige informatie



Maken van praktische en organisatorische afspraken

Team ADAM MOK-overleg

Frequentie

Tweewekelijks

Doel



Voorbereiding teamvergadering



Planning VTO (Vorming, Training & Opleiding)



Budgetbeheer



Strategische beleidskeuzes



Personeelsbeleid



Integrale kwaliteitszorg

Participanten

Directeur en inhoudelijk stafmedewerkers ADAM


17

Subteamvergaderingen Gemeenschapsdienst – Vorming – Herstelbemiddeling/HERGO – Halte Frequentie

Tweewekelijks (per werkvorm)

Doel



Realisatie kwaliteitsplanning



Methodiekontwikkeling



Uitdagingen en tendensen m.b.t. de specifieke werkvorm vaststellen en bespreken

Participanten



Dossierverdeling en besprekingen



Terugkoppeling van VTO-momenten, specifiek voor de werkvorm



Praktische, organisatorische afspraken maken

Medewerkers per specifieke afhandelingsvorm Werkgroepen ADAM

Frequentie

Ad Hoc / naar noodzaak

Doel

In 2015 zijn er vier werkgroepen actief:  Registratie o

Optimaliseren en verdiepen interne registratie

o

Interpretatie en duiding cijfers

o

Integratie BINC

 Inhoudelijke samenhang/Kwaliteit o

Theoretische onderbouw werking

o

Interne opleiding medewerkers

o

Inhoudelijke verbinding over de teams heen

o

Kwaliteitsplanning uitvoeren

 Teambuilding o

Voorbereiding teambuildende activiteiten

 Dossieropbouw

Participanten

o

Evaluatie dossieropbouw in de verschillende teams

o

Uniformiseren werkwijze

Medewerkers van verschillende afhandelingsvormen Intervisiemomenten a.d.h.v. het OASE-model

Frequentie

Vijfmaal per jaar / ad hoc waar gevraagd

Doel



Dossierbespreking volgens een gestructureerd verloop



Methodiekontwikkeling op basis van intervisie

Participanten

Gemengde groepen over de verschillende afhandelingsvormen heen


18

1.6.2 Externe overlegstructuren Coördinatorenoverleg CAW Antwerpen Frequentie

Eenmaal per kwartaal

Doel



Het uitstippelen en bewaken van de grote beleidslijnen van het CAW



Het adviseren van het managementteam en de Raad van Bestuur van het CAW

Participanten

Directieteam, beleidsteam en teamverantwoordelijken van het CAW Kernvisie ADAM-Elegast

Frequentie

Minimaal twee maal per jaar

Doel



Bespreking gezamenlijke acties die tot doel hebben een gemeenschappelijke visie en aanpak te ontwikkelen betreffende alternatieve afhandeling in het arrondissement Antwerpen



Geïnspireerd door de begeleidingsteams en deels in functie van gezamenlijk overleg met de verwijzende instanties



Ad Hoc kan de kernvisie-groep in functie van specifieke ontwikkelingen of noden samengeroepen,

Participanten

Directeur van ADAM en Elegast, eventueel aangevuld met de inhoudelijk stafmedewerkers Begeleidingsteam ADAM/Elegast Gemeenschapsdienst – Vorming – Herstelbemiddeling

Frequentie

Minimaal één maal per jaar (per werkvorm)

Doel



Uitwisselen van ideeën en praktijkervaringen tussen twee diensten



Indien wenselijk, gemeenschappelijk standpunt vormen betreffende methodische en beleidsmatige aspecten van de afhandelingsvorm binnen het gerechtelijk arrondissement Antwerpen



Voorbereidend werk verrichten ten aanzien van specifieke thema's die zich doorheen het jaar aanbieden

Participanten

Medewerkers van de betrokken afhandelingsvormen van ADAM en Elegast Begeleidingsteam Suggnomè

Frequentie

Viermaandelijks

Doel



Methodische uitwisseling en ondersteuning o.b.v. specifieke deskundigheid tussen de bemiddelingsdiensten minderjarigen- meerderjarigen



Thematiseren van moeilijkheden in het werkveld en praktijk overstijgend nadenken over methodiek en alle aspecten van het bemiddelingswerk



Betrokkenheid van de andere partners van het justitiële veld vergroten en tevens het gedachtegoed van herstelrecht verder bekend maken aan de hand van concrete voorbeelden.


19

Participanten

Bemiddelaars van Suggnomè, Elegast en ADAM, medewerkers van justitieel welzijnswerk, slachtofferhulp, het CGG en de balie en advocaten Evaluatiemoment verwijzers-ADAM-Elegast

Frequentie

Eenmaal per jaar

Doel



Evalueren van de samenwerking tussen de verwijzers (parket, jeugdrechtbank) en andere betrokken actoren



Nieuwe afspraken maken in functie van het optimaliseren en actualiseren van de samenwerking betreffende de aanpak van jeugddelinquentie

Participanten

Jeugdrechters, jeugdparket, parketcriminologen, advocatuur, cel jongerencriminaliteit, Elegast, ADAM HCA-overleg Vlaanderen – Coördinatorenoverleg HCA-diensten

Frequentie

Tweemaandelijks

Doel



Overleg tussen leidinggevenden Vlaamse HCA-diensten met het oog op de ontwikkeling van een gemeenschappelijke visie en methodiek m.b.t. thema's zoals evoluties in het werkveld, de samenleving en/of het beleid vanuit de overheid.



Daarnaast ook ervaringsuitwisseling op het niveau van de organisatie van de HCA-diensten (bv. personeelsbeleid, innovatie,...)

Participanten

Coördinatoren HCA-diensten, indien aangewezen/nodig uitgebreid met derden (bv. externen, medewerkers,...) HCA-overleg Vlaanderen – Ad-hoc werkgroepen

Frequentie

Ad Hoc

Doel



Uitwisselen van ideeën en ervaringen onder praktijkwerkers



Indien wenselijk, ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie en methodiek rond de praktijk van de herstelgerichte en constructieve afhandelingen binnen Vlaanderen, bijvoorbeeld: werkgroep cliënttevredenheid.

Participanten

Afhankelijk van het onderwerp van de bijeenkomst, de medewerkers en coördinatoren van de herstelgerichte en constructieve afhandelingsvormen uit Vlaanderen Vlaamse methodiekgroep hergo (intervisie hergo)

Frequentie

Driemaandelijks

Doel



Uitwisselen van ervaringen met hergo



Ontwikkeling van de visie en de methodiek van hergo

Participanten

Hergo-moderatoren Vlaamse HCA-diensten


20

Comité V Frequentie

Driemaandelijks

Doel

Bespreking en al dan niet goedkeuring van de aangemelde dossiers die in aanmerking kunnen komen voor het Vereffeningsfonds

Participanten

Sociale dienst jeugdrechtbank, Provinciebestuur (Dienst Welzijn), Sociale Dienst jeugdrechtbank Antwerpen/Mechelen/ Turnhout, Slachtofferzorg Antwerpen, OTA, Comité Bijzondere Jeugdzorg Turnhout, Balie Antwerpen/Mechelen/Turnhout, Bemiddelingsdiensten van ADAM, Elegast, CAFT en BIC Sinds 2016 kunnen aanvragen ook ingediend worden per e-mail

SGGJ - overleg (seksueel grensoverschrijdend gedrag jongeren) Frequentie Doel

Driemaandelijks 

Organisatie van sector- overschrijdend overleg tussen Algemeen Welzijnswerk, de Geestelijke Gezondheidszorg, de Bijzondere Jeugdzorg en de Kinder – en Jeugdpsychiatrie.



Hulpverleningsaanbod voor jeugdige zedendelinquenten inhoudelijk vorm geven door het uitwerken van concrete methodieken en het bespreken van internationale hulpverleningsmodellen.

Participanten

Medewerkers van diensten die werken met daders van zedenfeiten

AD HOC - overleg met beleidsmedewerkers CAW 1. Beleidsmedewerker 'Regas en gerechtelijke hulpverlening' 2. Beleidsmedewerker 'jongeren' 3. Stafmedewerker Kwaliteit Frequentie

Op basis van noodzaak en wenselijkheid

Doel



Beroep doen op de expertise van het beleid van CAW



Samenwerken inzake bovenlokale initiatieven

Participanten

Afhankelijk van het doel de teamverantwoordelijke/ inhoudelijk stafmedewerkers. AD HOC - overleg met vaste samenwerkingspartners 4. Jeugdrechter(s) 5. Parketmagistraten en criminologen jeugd en gezin Antwerpen 6. Sociale Dienst Jeugdrechtbank Antwerpen 7. De jeugdpermanentie van de Balie 8. Stad Antwerpen, dienst Samen Leven 9. Dienst Jongerencriminaliteit / Jeugdbrigade

Frequentie



21

Doel



Uitwisseling van informatie over ieders manier van werken



Bespreken op welke wijze kan/mag/moet samengewerkt worden, algemeen of in concrete dossiers

 Participanten

Voorstelling nieuwe initiatieven

Afhankelijk van het doel de teamverantwoordelijke/ inhoudelijk stafmedewerkers of de medewerkers. AD HOC - overleg met occasionele samenwerkingspartners Traditiegetrouw houden we zo veel mogelijk contact met actoren in het werkveld en/of treden we met hen in overleg. Zo braken we in 2015 onder andere het hoofd over de aanpak van jeugddelinquentie samen met de Dienst Jongerencriminaliteit Politie Antwerpen, Kras Jeugdwerk Berchem, Bureau HALT Maastricht, Stichting Jeugdzorg Sint-Jozef, Dienst Jeugdinterventie Stad Antwerpen,... Ook namen we deel aan de beurs ‘Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp’ te Antwerpen

Frequentie


Doel



Uitwisseling van informatie over ieders werking



Bezoeken van en aan andere diensten



Bespreken op welke wijze kan/mag/moet samengewerkt worden in concrete dossiers rekening houdend met het (gedeeld) beroepsgeheim

Participanten

Voornamelijk bedoeld voor praktijkwerkers, met ondersteuning van de teamverantwoordelijken of directeur.


22

1.7 ADAM in cijfers Hieronder vindt u de relevante cijfergegevens van het werkingsjaar 2015. Traditiegetrouw kiezen we er voor om een onderverdeling te maken tussen ‘algemene ADAM’-cijfers en de specifieke cijfers per afhandelingsvorm. De gepresenteerde gegevens zijn het resultaat van de nauwgezette registratie door onze medewerkers in onze eigen registratiesystemen. Uiteraard registreren we deze gegevens ook in het online registratiesysteem ‘Begeleiding in Cijfers’ (BinC) dat ons door de overheid wordt aangereikt. 1.7.1 Aantal aangemelde dossiers in 2015

ADAM - AANMELDINGEN 2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=514) 400

Aantal dossiers

367

300

200

100 72 50 8

17

0 DV

HB

Hg

VO 20

VO 40

Werkvorm

In 2015 bereikten ons in totaal 514 aanmeldingen. Terwijl het aantal aangemelde dossiers in 2013 en 2014 vrijwel stabiel bleef, stelden we vast dat de globale instroom in 2015 gedaald is met bijna 6%. In vergelijking met 2014 stellen we vast dat er in 2015 bij de afhandelingsvormen sprake is van: 

een daling van het aantal aangemelde dossiers herstelbemiddeling (- 12%);



een stijging van het aantal aangemelde dossiers gemeenschapsdienst (+ 43%);



een daling van het aantal aangemelde dossiers korte vorming (- 10%);



een stijging van het aantal aangemelde dossiers langdurige vorming (bijna 3 maal meer);



een status quo van het aantal aangemelde aanmeldingen HERGO.

Belangrijke nuance: aangezien ‘gemeenschapsdienst’ en ‘langdurige vorming’ werkvormen zijn die traditioneel eerder beperkt worden opgelegd door de jeugdrechtbank, resulteert hun ogenschijnlijk forse stijging in totaal slechts in een toename met 26 dossiers.

1.7.2 Evolutie aantal aangemelde dossiers 2007-2015

EVOLUTIE AANMELDINGEN Jeugdparket 2007-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=3757)

600

590

Aantal dossiers

500

491 458

466

400

406 374

300

359

315

298

200 100 0 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Herstelbemiddeling

Het recordaantal dossiers herstelbemiddeling van 2011 ligt ondertussen ver achter ons. De daling van 2012 zette verder in 2013, werd even onderbroken door een beperkte opflakkering in 2014, en zette zich vervolgens opnieuw verder in 2015. Rekening houdend met heersende/huidige tendensen baart het dalend aantal aanmeldingen herstelbemiddeling vanuit het jeugdparket tussen 2011 en 2015 met bijna 40% ons grote zorgen.

EVOLUTIE AANMELDINGEN Jeugdrechtbank 2007-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=2084) 2007

140 131

2008

120

Aantal dossiers

101

98

93

80

2009

108 108 101

109

100

2010

94

93

87

2011

78

80

72

2012

68

60 54 50

2013

50 44

40

35

31 19

17 8

7

21

30 2224

20

2014

26

38 30

20 13

23 17

17 12

6

4

2015

10 11 8

8 8

0 GD

VO20

VO40

Hg

HB

Werkvorm

Sinds 2007 lijken ook voor de maatregelen vanuit de Jeugdrechtbank de hoogdagen voorbij. We kunnen geen eenduidig patroon herkennen, maar de algemene teneur wijst toch op een onderbenutting van de beschikbare maatregelen ‘gemeenschapsdienst’ en ‘vorming’. Wat hergo


24

betreft, stellen we tot onze spijt vast dat dit aanbod nog steeds geen plaatsje heeft gevonden op reactie-palet van de jeugdrechtbank. 1.7.3 Evolutie aantal aangemelde dossiers 2001-2015 ADAM - EVOLUTIE AANMELDINGEN 2001-2015 Jeugdparket & Jeugdrechtbank (op basis van aangemelde dossiers, n=9561) 600

Aantal dossiers

500 400 300 200 100 0 2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

Jaartal Gemeenschapsdienst

Herstelbemiddeling

Vorming

Hergo

Laten we nog eens een open deur intrappen: de nieuwe jeugdwet had een stevige impact op het HCA-werkveld. Het aanbod herstelbemiddeling – hoofdzakelijk op parketniveau - kende tussen 2005 en 2009 een steile toename, herstelde zich na een inzinking in 2010, maar lijkt sinds 2013 opnieuw wat op neerwaartse drift. Met de nieuwe jeugdwet en het daardoor wegvallen van de diversiemaatregelen op parketniveau werd het aantal dossiers gemeenschapsdienst en vorming in 2007 bijna gehalveerd. Het gezamenlijk aantal aanmeldingen voor gemeenschapsdienst en vorming op jeugdrechtbankniveau stabiliseerde zich van 2007 en 2012 tot een jaarlijks gemiddelde van 227 dossiers. Sinds 2013 is dit jaarlijkse gemiddelde voor beide maatregelen samen gedaald tot 136 dossiers. Over een sluitende verklaring voor deze toch wel forse neerwaartse tendens (daling met 60%) beschikken we niet. Hergo was en blijft ondanks verwoede pogingen het zwakke broertje van het HCA-aanbod. Als we de aanmeldingen vanuit de jeugdrechtbank onder de loep nemen, merken we in 2015 een opvallende stijging in het aantal aangemelde dossiers in vonnisfase. Terwijl in 2014 het overgrote deel van de uitspraken op jeugdrechtbankniveau gedaan werden bij beschikking (88%), daalde dit in 2015 tot 78%. Dit neemt natuurlijk niet weg dat het HCA-aanbod nog steeds het meest benut wordt in de voorlopige fase. In 2015 werd 22% van onze aanmeldingen bij vonnis opgelegd (12% in 2014).


25

1.7.4 Juridische kwalificaties aangemelde dossiers in 2015 Juridische kwalificatie Diefstal dmv braak, inklimming of valse sleutels* Diefstal dmv geweld of bedreiging* Diefstal met verzwarende omstandigheden* Gewone diefstal* Gewone fiets, moto- of autodiefstal* Huisdiefstal Winkeldiefstal Opzettelijke slagen en verwondingen Afpersing Bedreigingen Handel, bezit en/of gebruik van verdovende middelen Beschadigingen (vernielingen in het algemeen) Opschriften op de openbare weg of op openbare gebouwen Aanranding van de eerbaarheid Verkrachting Aanzetten tot ontucht Verboden wapendracht Opzettelijke brandstichting Andere* Totaal * Oplichting, valsheid in geschrifte, weerspannigheid, informaticabedrag,…

Percentage

56,45%

18,46% 7,17% 5,38% 4,66% 2,33% 1,08% 0,72% 3,76% 100,00%

In 2015 deden er zich ten opzichte van 2014 enkele opvallende wijzigingen voor in de juridische kwalificaties op basis waarvan minderjarigen op onze dienst werden aangemeld. Hieronder de 2015 Top 5: 1. ‘Diefstal (in alle schakeringen en nuanceringen)’ blijft overtuigend op nummer 1 (56,45%) 2. ‘Opzettelijke slagen en verwondingen’ is terug te vinden op 18,46% van onze aanmeldingen en behoudt net zoals in 2014 de tweede plaats 3. ‘Afpersing’ en ‘bedreigingen’ zijn samen goed voor 7,17% van onze dossiers en verdringen hiermee ‘beschadigingen’ en ‘opschriften’ die in 2014 nog tot de top 3 behoorden 4. ‘Druggerelateerd feiten’ (bezit, gebruik, verkoop) vormden meer dan 5% van onze aanmeldingen en zetten hun opmars sinds 2012 stilletjes verder. Globaal steeg het aantal aanmeldingen die met drugs gerelateerd waren van 1,2% in 2012, naar 2,2%, 3,2% en in 2015 5,4%. We gaan er van uit dat de beleidsprioriteiten van de Stad Antwerpen hiervoor een verklaring kunnen vormen. 5. ‘Beschadigingen’ en ‘Opschriften’ verdween met 6,14% van de aanmeldingen in 2014 naar 4,66% in 2015 uit de top 3. We stellen een opmerkelijke daling in het aantal aanmeldingen voor winkeldiefstal. Op 3 jaar tijd is deze categorie van 2013 (78 aanmeldingen) tot 2015 (39 aanmeldingen) gehalveerd. ADAM KWALITEITSVERSLAG 2015

26

Bovendien merken we dat vele van onze jongeren bij aanmelding reeds vaak een uitgebreid curriculum van delinquent gedrag opgebouwd hebben. Bepaalde vormen van grensoverschrijdend gedrag lijken voor hen ‘dagelijkse kost’ geworden. Daarom richten we tijdens de vormingen onze pijlen niet uitsluitend op het aangemelde feit, en zetten we ook sterk in op het ontwikkelen van waarden en normen, impulscontrole, en basisvaardigheden die de jongere beter in staat moet stellen om 'juiste' keuzes te maken. 1.7.5 Feiten gepleegd individueel of in groep

FEITEN gepleegd INDIVIDUEEL of IN GROEP (op basis van aangemelde dossiers, n=514)

80

percentage

75 60

40 25

20

0 groep

individueel

Het lijkt een constante: 3 van de 4 strafbare feiten wordt door onze jongeren gepleegd in groep. We zouden hieruit kunnen afleiden dat de behoefte van onze doelgroep (minderjarigen in de puberteit) om ergens bij te horen en/of aan te sluiten misschien wel zo groot is dat grenzen vervagen. 1.7.6 Geslacht

ADAM - GESLACHT (op basis van aangemelde dossiers, n=514)

100

percentage

89 80 60 40 20 11 0 man


vrouw

27

Opnieuw een constante: 9 van de 10 dossiers heeft betrekking op jongens. 1.7.7 Leeftijd

ADAM - GEBOORTEJAAR (op basis van aangemelde dossiers, n=514) 25 24

20

percentage

20

20

19

15

11

10

5 3

2

1

0 2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

De overgrote meerderheid (83%) van de minderjarigen bij aanmelding bereikten in 2015 een leeftijd tussen 15 (geboortejaar 2000) en 18 jaar (geboortejaar 1997). Minderjarigen jonger dan 14 werden eerder zelden aangemeld. 1.7.8 Woonplaats

ADAM - WOONPLAATS (op basis van afgesloten dossiers, n=464) 20,0

19

17

percentage

15,0

11

10,0

10 8

5,0

6

6

5

4

4 3

3

3 1,078

1

,0


28

Over de jaren heen zien we wat woonplaats van de aangemelde jongeren betreft een relatief constante top 3: Antwerpen-Noord (2060), Deurne (2100) en Borgerhout (2140). Aangezien beide postcodes tot de gemengde zone behoren (gedeeld met onze collega’s van HCA-Elegast) kunnen we vermoedelijk stellen dat de meeste jongeren uit het gerechtelijk arrondissement Antwerpen afkomstig zijn uit Deurne en Borgerhout. We merken door de voorbije jaren een sterke stijging van jongeren afkomstig uit Deurne. In 2013 waren heel wat van onze jongeren (13%) afkomstig uit Antwerpen-Kiel (2020), in 2014 merkten we hierin een opvallende terugval (8%) en in 2015 opnieuw een lichte stijging (10%). Een verklaring voor deze tendens is ons niet bekend. 1.7.9 Gezinssamenstelling

ADAM - GEZINSSAMENSTELLING (op basis van gekende data uit afgesloten dossiers, n=418)

50

48 44

percentage

40 30 20 10 4

3

0

Ongeveer 1 jongere op 2 woont in een traditioneel samengesteld gezin met een vader- én moederfiguur. Net zoals vorig jaar stellen we vast dat heel wat jongeren (44%) in een één-oudergezin opgroeien, meestal bij moeder. Doorheen de jaren merken we dat het ontbreken van een (duidelijk aanspreekbare) vaderfiguur de evenwichtige ontwikkeling van een jongere ernstig kan bemoeilijken.


29

1.7.10 Onderwijstype

ADAM - SCHOOL (op basis van gekende data uit afgesloten dossiers, n=321) 60

percentage

50

52

40 30 20 16

10 0

10

9 1

6 1

1

1

3

Onze grootste groep minderjarigen volgt beroepsonderwijs (52%). Op ruime afstand volgen deeltijds onderwijs (16%) en buitengewoon onderwijs (10%). Samen zijn ze goed voor bijna 80% van de gekozen richtingen. Let wel, deze cijfers vertellen enkel iets over het feit of en waar de jongere in een school ingeschreven was. Heel wat jongeren doorlopen een zeer hobbelige schoolloopbaan. Naar het einde van het schooljaar komen een aantal jongeren steevast zonder school te zitten, worden langdurig geschorst, of kiezen er zelf voor niet meer naar school te gaan. Vooral bij de 17-jarigen met een leerachterstand is er een grote uitval. 1.7.11 Vrijetijdsbesteding

ADAM - VRIJETIJDSBESTEDING (op basis van gekende data uit afgesloten dossiers, n=361)

70

69

percentage

60 50 40 30

31

20 10 0


30

We stellen vast dat het aantal aangemelde minderjarigen dat beschikt over een gestructureerde vrijetijdsbesteding de voorbije jaren licht gestegen is (22% in 2011, 27% in 2014 tot 31% in 2015). Bijna 1 jongere op 3 vond in 2015 aansluiting bij een sportvereniging of een ander georganiseerd vrijetijdsinitiatief. Moge deze tendens zich verderzetten! 1.7.12 Etnische afkomst In 2012 beschikte 86% van onze minderjarigen over een Belgische identiteitskaart, in 2015 was dit nog slechts 56%. De voorbije jaren is het percentage jongeren dat van Belgische origine is én over een Belgische identiteitskaart beschikt vrijwel constant gebleven. Ongeveer 20% van onze doelgroep voldoet aan deze criteria. We stellen vast dat ongeveer 80% van onze minderjarigen van niet-Belgische origine is. We merken binnen deze groep een verschuiving: jaar na jaar daalt het aantal jongeren van nietBelgische origine dat over een Belgische identiteitskaart beschikt. In 2012 beschikten 70% van hen over de Belgische identiteit, in 2015 nog slechts 34%. Het aandeel van minderjarigen van nietBelgische oorsprong met een niet-Belgische identiteit neemt jaar na jaar toe.


31

1.8 Evaluatie doelstellingen ADAM 2015 In 2015 werd binnen de organisatie aan de slag gegaan met de volgende elementen van het kwaliteitsbeleid: A. Inhoudelijke werking 

We streven opnieuw naar een werking zonder wachtlijsten. Dossiers kennen bij aanmelding een directe opstart, in de zin dat de jongere en zijn ouders binnen de twee weken een uitnodiging ontvangen voor een eerste gesprek. Deze

doelstelling

werd

deels

gehaald.

Vanwege

een

verschuiving

in

de

aanmeldingsmodaliteiten vanuit het parket, moeten onze bemiddelaars nu zelf op zoek gaan naar de advocaat, wat de wachttijd verlengd heeft. Binnen het luik Gemeenschapsdienst liepen de wachtlijsten rond de zomer op, vanwege het opvangen van het vertrek van de directeur, en het inwerken van een nieuwe kracht. 

In 2015 gaan we de nieuwe structuur van ADAM op punt stellen. We nemen alle bestaande overlegmomenten onder de loep. We proberen deze te optimaliseren én te bekijken of alle overlegstructuren nodig zijn en blijven. We proberen ook de profielen van directie en inhoudelijk stafmedewerker zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Dit is een proces waar we onze tijd voor moeten nemen. Vanwege het onverwachte vertrek van de directeur, die de nieuwe structuur opgezet had, hebben we ons vooral gefocust op 'overleven', en hebben we niet de tijd kunnen nemen om dit thema aan te pakken.



Eén van de inhoudelijk stafmedewerkers zal het thema kwaliteit, kwaliteitshandboek, kwaliteitszorg op zich nemen. In functie van het Q-beleid en inspectie zal hij/zij zich samen met de andere verantwoordelijken van de HCA diensten en onder leiding van Koen Joly verder verdiepen in deze materie. Hij/zij zal de aanzet geven tot het kwaliteitshandboek 2015 van ADAM en zal de medewerkers in huis ook inspireren rond dit thema. Aangezien de inhoudelijk stafmedewerkers de helft van het jaar besteed hebben aan het draaiende houden van de werking en het inwerken van een nieuwe directeur, zijn we in dit kwaliteitsverhaal nog niet zo ver geëvolueerd als we gehoopt hadden. Op basis van een kwaliteitsdag met Koen Joly betrokken we het team zo veel mogelijk bij het thema. We besteedden interne vormingsdagen aan Waarden en Normen en Missie en Visie.



De gesprekken met de overheid en de koepels over subsidiëring en inhoud HCA vanaf 2016 staan gepland voor de eerste jaarhelft van 2015. We willen daar actief aan deelnemen om zo snel tot actie te kunnen overgaan vanaf de tweede jaarhelft.


32

De ziekte en vervolgens het plots uitvallen van de directeur leidde er toe dat we een stuk van het verhaal gemist hebben, en dat er weinig overdracht is geweest. Vanaf het najaar werden de overlegmomenten opnieuw opgevolgd door de nieuwe directeur.

B. Interne werkgroepen 

De werkgroep inhoudelijke samenhang plant een evaluatie van haar werkzaamheden van het afgelopen jaar in de loop van januari. In 2015 organiseren zij weer een aantal relevante bezoeken aan diensten en instellingen. Thema’s worden opgelijst, sprekers worden gezocht en er wordt een interne studiedag opgezet. De evaluatie was bijzonder positief, en de reguliere werking van de werkgroep leidde weer tot een aantal zinvolle bezoeken en vormingsdagen. Daarnaast werd de werkgroep omgedoopt naar Werkgroep Kwaliteit om op die manier het ganse team te betrekken bij het thema.



De werkgroep portfolio stopt in 2015 zijn werkzaamheden. We slagen er niet in om hier de juiste invulling aan te geven en de nood omtrent deze werkgroep leeft niet meer zo sterk bij de teamleden. Gerealiseerd.



De werkgroep registratie bewaakt de ontworpen systemen, probeert het omgaan met BINC voor iedereen te optimaliseren en houdt de vinger aan de pols i.v.m. problemen die hierrond zouden kunnen ontstaan. Gerealiseerd.



De werkgroep teambuilding gaat voort op haar elan en organiseert enkele ludieke en verbindende activiteiten voor het team van ADAM. Een paasetentje staat als eerste op het programma. Gerealiseerd.

C. Netwerk en sensibilisering  Op 2 april 2015 organiseren we samen met Elegast vzw een evaluatiemoment voor alle partners (parket, jeugdrechtbank, sociale dienst, politie en advocatuur). Hiermee beogen we een stand van zaken op te maken en verdere samenwerking te bespreken. Gerealiseerd.  Alle initiatieven naar het Antwerpse netwerk toe worden samen met de collega’s van Elegast vzw voorbereid tijdens de tweemaandelijkse kernvisie. Tijdens dit overleg wordt ook de samenwerking tussen de HCA- diensten onderling besproken. Gerealiseerd.  In 2015 willen we rond de tafel zitten met de dienst jongerencriminaliteit in Antwerpen. We


33

zijn benieuwd naar een stand van zaken van hun werking, naar de vormen van jeugddelinquentie en profielen die zij vaststellen, welke uitdagingen op hen afkomen. Zij zijn de eerste en een belangrijke schakel in de aanpak van jeugddelinquentie. Gerealiseerd.  Samen met zes andere HCA- diensten willen we vorm geven aan een betere afstemming tussen HCA en de werking van de gemeenschapsinstelling in Mol. Naast de focus op de huidige samenwerking willen we vooral kijken naar de potentiële pistes in de toekomst. Hierbij blijven we het uitgangspunt hanteren dat HCA een plaats heeft voor, tijdens en na een plaatsing in een gemeenschapsinstelling. Gerealiseerd.  Tijdens het tweede kwartaal vindt er een ontmoeting plaats met de jeugdstrafinrichting van Maastricht, met als doel hun actuele werking te leren kennen en uit te wisselen over het methodisch werken met minderjarige delictplegers. Gerealiseerd.  De website voor ADAM wordt blijvend geactualiseerd: personeelswissels, nieuwe afhandelingsvormen (vb. HALTE) worden op deze manier snel wereldkundig gemaakt. Gerealiseerd

D. Personeel  De zoektocht naar een optimale structuur voor ADAM gaat in 2015 verder. We willen kritisch blijven kijken naar onszelf en maximaal inzetten op onze basisopdracht. Wegens de omstandigheden hebben we in 2015 niet ingezet op een nieuwe structuur, maar hebben we geprobeerd de zaken aan te pakken vanuit de huidige structuur. 

Er komen twee nieuwe collega’s bij om 2 zwangere herstelbemiddelaars en 1 administratief medewerker te vervangen . Gerealiseerd.



Vanaf 2015 starten de evaluatiegesprekken (driesprong : planning- functionering- evaluatie) voor elke medewerker van ADAM. Een evaluatiegesprek geeft een inschaling van de medewerker en geeft aandachtspunten, werkpunten en kernkwaliteiten van de medewerker aan. Dit verslag maakt deel uit van het personeelsdossier. Dit gesprek wordt kort nadien gevolgd door een planningsgesprek: wat heb je nodig om je job goed te kunnen doen en te kunnen groeien? Bedoeling is om einde juni met elke medewerker een evaluatie en planningsgesprek te hebben gedaan. Wegens het vertrek van de TV die dit gepland had, is deze doelstelling niet gehaald.

E. Vorming, Training en Opleiding (VTO)


34



We leggen opnieuw accent op de mogelijkheden van interne vormingsmomenten. Hierbij gaat het enerzijds om het organiseren van voorstellingen en opleidingen met externen. Anderzijds willen we toewerken naar een betere implementatie van het VTO-beleid binnen de organisatie. We bekijken daarom hoe medewerkers hun kennis uit een opleiding maximaal kunnen delen met collega’s. We proberen voor elke medewerker een individueel vormingstraject op maat aan te boren. We zoeken ook steeds naar relevante studiedagen en vormingsmomenten om bij te blijven in de snel veranderende realiteit van HCA, jongeren en integrale jeugdhulp. Vanuit de werkgroep Inhoudelijke Samenhang (Kwaliteit) werden weer heel wat interne vormingsmomenten georganiseerd. Het extern vormingsaanbod werd telkens bekeken op de teamvergadering, waar ook beslist werd wie op het aanbod inging. Ook de voor de terugkoppeling werd ruimte gemaakt op de teamvergadering. Waar nodig worden aparte momenten georganiseerd. Het individueel leertraject op maat per medewerker werd niet gerealiseerd vanwege het vertrek van de TV.

1.9 Verbetertrajecten ADAM 2016 Verbetertraject 1

Ademruimte

Aandachtsgebied

Personeelsbeleid

Doel

 We creëren ademruimte in het team.  We kunnen kwaliteit van het regulier werk garanderen + enkele voorwaardescheppende taken opnemen.

Motivatie

De omstandigheden van de voorbije jaren hebben een enerzijds een grote druk gelegd op ons personeel. Anderzijds hebben we op een aantal vlakken een achterstand opgelopen. Ook de innovatieve projecten hebben heel wat extra energie gekost. Om ons team in staat te stellen de uitdagingen voor het komende jaar op een goede manier aan te pakken zonder de draagkracht van hen te overschrijden, putten we uit onze financiële reserves om tijdelijk extra personeel aan te werven.

Deelnemers en bevoegdheid

Personeelsdienst en teamverantwoordelijke – beslissend

Tijdspad

P D C A

Ingezette middelen

Procedure en aanwerving tijdelijke krachten Aanwerving extra personeelsbeleid Evalueren of de medewerkers daadwerkelijk een verschil voelen met de versterking in personeel. Personeelsinzet 2017 bepalen

Jan 2015 Jan 2015 Juni 2015 Sept 2015

 2 begeleiders Barema B1c  uit eigen financiële reserve


35

Verbetertraject 2

Functioneringsgesprekken

Aandachtsgebied

Personeelsbeleid

Doel

In de loop van 2016 heeft de teamverantwoordelijke met elk teamlid minstens 1 functioneringsgesprek.

Motivatie

Vanwege het grote verloop in leidinggevenden is het systematisch voeren van functioneringsgesprekken in het slop geraakt. We zien dit als een belangrijk instrument om ons personeelsbeleid vorm te geven.


 Teamverantwoordelijke – Voorbereiden en leiden, opvolgen van gemaakte afspraken

 Personeel – voorbereiden en gesprek voeren +afspraken uitvoeren Tijdspad

P D

C

A

Ingezette middelen

De TV bereidt zich i.s.m. zijn coach inhoudelijk voor op de functioneringsgesprekken. De TV voert minstens 2 functioneringsgesprekken De TV evalueert en stuurt bij waar nodig met ondersteuning van zijn coach. Globale evaluatie op teamniveau tijdens de evaluatie- en planningsdag De TV voert functioneringsgesprekken met de rest van het personeel.

Jan- mei Mei – jun Jul – aug

Jan 2017 Sept – dec

 Personeelstijd: Coach, TV, teamleden.  Opleiding rond functioneringsgesprekken voor de TV, Literatuur m.b.t. functioneringsgesprekken

Verbetertraject 3

Taakverdeling Staf + teamverantwoordelijke

Aandachtsgebied

Personeelsbeleid

Doel

De taakverdeling tussen TV en inhoudelijk stafmedewerkers is duidelijk, transparant en evenwichtig.

Motivatie

De stafmedewerkers startten op 1/1/2015 in hun functie. Het proces om samen met de toenmalige TV de taken goed te verdelen was nog aan de gang toen dit doorkruist werd door het vertrek van de TV. Bij de start van de nieuwe TV op 1/7/2015 was het vooral zaak om dringende en hangende zaken zo snel mogelijk op te nemen, en al doende te zoeken naar een goed evenwicht. We vinden het belangrijk om de bevoegdheden en taken opnieuw duidelijk te omschrijven, aangepast aan de huidige omstandigheden.


 TV - trekker en eindverantwoordelijkheid  Stafmedewerkers - ondersteuning TV  Personeelsdienst – ondersteuning TV, bepalend

Tijdspad

P

D


We werken verder op basis van de ad hoc taakverdeling en maken hier een overzicht van per staflid. Themadag m.b.t. de werking van de staf en TV. Het stafoverleg finaliseert de taakverdeling TV/stafmedewerker. De teamverantwoordelijke communiceert de taakverdeling op een team.

Jan – jul

Jul – sep

36

C

A

Bevraging van team op evaluatie en planningsdag hoe taak- en bevoegdheidsverdeling ervaren wordt. Het stafoverleg evalueert halfjaarlijks de evenwichtigheid van de taakverdeling en stuurt bij waar nodig. Bijstellen van taak- en bevoegdheidsverdeling, mogelijks vertaald in functieprofiel.

2017

Ingezette middelen

 Personeelstijd (TV, personeelsdienst, stafmedewerkers, teamleden)

Verbetertraject 4

Promotie van ons aanbod

Aandachtsgebied

Beleid – Strategie

Doel

We willen de kwantiteit als de kwaliteit van de aanmeldingen en begeleidingen verbeteren.

Motivatie

Door het grote verloop bij onze verwijzers, en de evolutie van ons aanbod is het nodig onze maatregelen geregeld in de schijnwerpers te zetten om ervoor te zorgen dat ons aanbod niet onderbenut wordt, en dat de verwijzers zo correct mogelijk kunnen doorverwijzen.


 Een stafmedewerker: inventaris van de noden, plan ontwerpen.  De TV: plan evalueren, bijsturen en tot een taakverdeling komen.  Teamleden: op vraag meedenken, en uitvoeren van promotieactiviteiten.

Tijdspad

P

D

C

A Ingezette middelen


   

Inventaris opmaken van noden. Ontwikkeling van plan van aanpak = promotieplan 2016. Uitvoeren van standaard promo-initiatieven + oog voor ad hoc initiatieven en deze kansen aangrijpen. Voorstelling promotie-plan op team + taakverdeling. Uitvoering promotieplan. Globale evaluatie van de acties in vergelijking met kwantiteit en kwaliteit van de aanmeldingen op teamniveau tijdens de evaluatie- en planningsdag. Vervolg

Aug

Jan – dec Okt Nov – 2017 Jan 2017

Personeelstijd: TV, Stafmedewerkers, teamleden Website Folders Infomomenten

37

Verbetertraject 5

Samenwerking met GI's

Aandachtsgebied

Beleid - innovatie

Doel

ADAM intensifieert in 2016 de samenwerking met minstens één van de gemeenschapsinstellingen.

Motivatie

De voorbije jaren werkten enkele collega-diensten al samen met GI De Kempen op basis van het SIB-m programma. Aangezien we dit programma niet in ons aanbod hebben, volgden we de evolutie van de samenwerking via vergaderingen en verslaggeving. Uit overleg met de directie van GI De Kempen bleek dat er wel een interesse bestaat voor ons Rots en Waterprogramma. We menen dat een intensere samenwerking met de GI de onderlinge afstemming zal verbeteren, waardoor de kwaliteit van de dienstverlening er op vooruit zal gaan.


 TV – coördinatie  Staf – ondersteuning  Teamleden – ontwikkelen en uitvoeren plannen

Tijdspad

P D

C A

Keuze HCA diensten om samenwerking te intensifiëren + proces uitzetten Vooronderzoek GI, HCA, Agentschap Planning opstellen Start uitvoering samenwerking tussen HCA en GI Evaluatie en planning op HCA-niveau met stakeholders en op ADAM-niveau Vervolgplan samenwerking GI en HCA opstellen

Jan Jan – jun Jul – aug Sept Jan 2017 Jan–jun 2017

Ingezette middelen

 – Personeelstijd  – Vormingsmateriaal  – Vervoer

Verbetertraject 6

Financiering innovatieve projecten

Aandachtsgebied

Financieel beleid - beleid

Doel

ADAM vindt financiële middelen om de innovatieve projecten, Halte en Bemiddelen Op School, te kunnen continueren.

Motivatie

Hiertoe gestimuleerd door het Agentschap gingen we in 2014 op zoek naar manieren om onze deskundigheid ruimer in te zetten en vanuit onze expertise in doelgroep en methodieken te gaan innoveren. Uit een lange lijst met mogelijkheden en ideeën werden 2 projecten weerhouden. Het Halte-project werd in de periode sept. 2014 – aug. 2015 gefinancierd door het Agentschap. ADAM besliste om op basis van reservemiddelen het halte project verder te zetten t.e.m. dec. 2015. Voor Bemiddelen op School ontvingen we impulssubsidies van de Provincie Antwerpen. Voor het eerste proefjaar pasten we bij uit onze reserve. ADAM ervaart de projecten als zinvol. Als we de projecten willen continueren na 2015, moeten we financiering vinden.


 TV - eindverantwoordelijkheid  Staf – in overleg met TV onderzoekend


38

Tijdspad

P

D C

A

In kaart brengen welke kanalen, stakeholders aangesproken kunnen worden inzake de financiering van de innovatieve projecten. Effectiviteit van de projecten noteren. Subsidiair op zoek gaan naar middelen. Tussentijdse evaluatie projecten an sich en middelen zoektocht. Globale evaluatie op teamniveau tijdens de evaluatie- en planningsdag van de projecten en de middelen. Continuering of stopzetting projecten i.f.v. financiering.

Jan – sept

Jan – sept Jul Jan 2017

Okt – dec

Ingezette middelen

 Personeelstijd (TV, Stafmedewerkers, Beleidsmedewerkers CAW)

Verbetertraject 7

Deelname aan het 'maatschappelijk debat nieuw jeugddecreet'

Aandachtsgebied

Beleidswerk

Doel

ADAM vertegenwoordigt samen met collega-dienst BAAB de HCA diensten Vlaanderen op het debat. De HCA diensten spelen een actieve rol in de ontwikkeling van het nieuwe jeugddecreet. We brengen het gedachtegoed van het herstelrecht op de voorgrond.

Motivatie

Vanuit onze jarenlange ervaring binnen het werkveld menen we een reële bijdrage te kunnen leveren aan het ontwikkelen van het nieuwe jeugddecreet.


Stafmedewerker – actieve participatie

Tijdspad

P

D

C



Deelname aan 4 van 6 werkgroepen inplannen. Plan van aanpak afspreken met collega BAAB. Terugkoppelingen naar collega HCA-diensten inplannen. Voorbereiding, deelname aan het debat. Terugkoppeling van discussienota's op HCA overleg vóór start werkgroep. Terugkoppeling besluittekst op HCA overleg na afronding werkgroep. Organiseren van overleg om standpunt te bepalen vanuit HCA. Aftoetsen tevredenheid collega-diensten over vertegenwoordiging. Een globale evaluatie op teamniveau tijdens de evaluatie- en planningsdag. Leerpunten noteren.

Jul 2015 – jun 2016

Okt 2015 – jun 2016

Jul – sept Jan 2017 Sept

 Personeelstijd (stafmedewerker)  Wetenschappelijke voorstudie aan het debat  Materiaal debat (discussienota's, besluitteksten)

39

Verbetertraject 8

Integreren van de principes van IKZ

Aandachtsgebied

Kwaliteitsbeleid

Doel

Zie hfdst. 1.10

Motivatie

Zie hfdst. 1.10


Zie hfdst. 1.10

Tijdspad

P D C A

Ingezette middelen

Zie hfdst. 1.10

Zie hfdst. 1.10 Zie hfdst. 1.10 Zie hfdst. 1.10 Zie hfdst. 1.10

1.10 Kwaliteitsplanning Kader: 

Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van diverse bepalingen van het besluit van het Besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 1994 inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, wat betreft de voorzieningen van categorie 8 en 9.



Decreet

17

oktober

2003

betreffende

de

kwaliteit

binnen

gezondheids-

en

welzijnsvoorzieningen. 

Presentatie Agentschap Jongerenwelzijn ‘Toelichting kwaliteitszorg’ op 24 april 2014

ADAM: Wij moeten spijtig genoeg vaststellen dat wij in 2015 te weinig de focus hebben gelegd op het uitstippelen van een degelijke kwaliteitsplanning waarbij de overheid het accent legt op integrale kwaliteitszorg, cliënttevredenheid en grensoverschrijdend gedrag. Binnen de omstandigheden van een fusieproces op CAW-niveau, de wissel van coördinatorschap en een interne herstructurering op stafniveau, was er te weinig stabiliteit in de bovenstructuur om zulke planning op poten te zetten samen met het team. Niettegenstaande hebben wij als ploeg alles op alles gezet om garant te staan voor een kwalitatieve afhandeling van onze dossiers plus het in stand houden van goede, bestaande structuren en systemen die naar onze mening kwaliteitsbevorderend zijn. Samengevat: er ging veel zorg naar de kwaliteit van uitvoering (q) maar te weinig naar een kwaliteitszorg (Q). Ongetwijfeld draagt dit laatste absoluut ook bij tot een optimale output. 2016 wordt het jaar waarin ADAM een inhaalbeweging zal doen op vlak van kwaliteitszorg.


40

1.10.1 Integrale kwaliteitszorg (IKZ) Zelfevaluatie IKZ 2015 Op praktijkniveau zou ADAM zichzelf 4 op 5 scoren voor kwaliteit van werken. Spreken we over een gestructureerd beleid inzake kwaliteitsbevordering geven we onszelf 2 op 5. Enkele duidelijke initiatieven waren: 

Een wijziging in organisatiestructuur met keuze voor 2 inhoudelijk stafmedewerkers in plaats van 3 subteamverantwoordelijken, beiden beheerder van en bevoegd voor kwaliteit binnen de organisatie. = beleid en strategie + personeelsmanagement



De deelname aan supervisiemomenten kwaliteitszorg binnen de HCA diensten op Vlaams niveau en onder begeleiding van de heer Koen Joly van KEIK7. = beleid en strategie



De kick off oefening ‘het kwaliteitsproces binnen ADAM’ met heel het team, dit onder begeleiding van extern expert de heer Koen Joly. = beleid en strategie + medewerkersmanagement



ADAM beschikt sinds 2007 over 2 krachtige systemen die kwaliteitsbevorderend zijn voor de hele organisatie: (half)jaarlijkse evaluatie- en planningsdagen op (sub)team niveau + werkgroepen over de luiken heen. (zie supra: overlegstructuren intern)



De naamswijziging van de werkgroep inhoudelijke samenhang (WG IHS) naar werkgroep kwaliteit (WG Q), deze vlag dekt beter de lading (opzet WG Q: zie supra). = beleid en strategie + medewerkersmanagement



Samen met collega-dienst Elegast vzw, het organiseren van een jaarlijks evaluatiemoment met onze verwijzers en partners. = waardering door partners

Op CAW niveau koos men om in 2015 enkele kwaliteitsgebonden thema’s (verder) uit te werken. Voorbeelden: welke leiderschapsstijl verkiest het CAW, ontwikkeling zelfevaluatie-instrument, werkgroep cliëntparticipatie, blauwdruk grensoverschrijdend gedrag. Veel van dit werk is nog niet af waardoor een terugkoppeling naar de diensten nog niet is kunnen gebeuren. Wat ontbrak of wat te weinig uitgewerkt was: 

Een planning met daarin duidelijke doelstellingen of verbetertrajecten inzake kwaliteitszorg. Deze kapstok ontbrak waardoor veel organisch gebeurde en het moeilijker was om resultaten te meten.



De ontmoeting en uitwisseling tussen ADAM en CAW inzake het thema kwaliteitszorg.



Het elektronische kwaliteitshandboek van ADAM is te weinig gebruiksvriendelijk en niet voldoende actueel.



Een te sterke focus op de input van de organisatie en nog te weinig op de output van de organisatie.

7

http://keik.be/


41

Verbetertrajecten IKZ 2016

Verbetertraject 1 Doel

Uitwisseling tussen ADAM en CAW Antwerpen inzake kwaliteitszorg (QZ).

 Bepalen voor welke items ADAM zich kan inschrijven in het kwaliteitsbeleid van CAW Antwerpen.

 Bepalen voor welke items ADAM ondersteuning kan genieten van het CAW in de uitwerking van haar kwaliteitsbeleid. Motivatie

We willen gebruik maken van de expertise die aanwezig is in onze koepelorganisatie, CAW-Antwerpen. We willen goed afgestemd zijn met onze koepel.


   

TV - regie Staf – ondersteuning en uitvoering CAW beleidsmedewerkster kwaliteit - ondersteuning CAW beleidsmedewerkster forensische hulpverlening – ondersteuning

Tijdspad

P D C A

Ingezette middelen

 Intranet CAW Antwerpen

Verbetertraject 2 Doel

Voorbereiding uitwisseling op MOK overleg Uitwisseling ADAM en CAW QZ Conclusies optekenen op MOK overleg Processen uittekenen

Mei Juni Jul & aug Sept

Het uitwerken van een kwaliteitsmanagementsysteem (QMS) voor ADAM.

 Komen

tot een kwaliteitsbevordering.

meer

geëxpliciteerd

systeem

van

 Elk teamlid voelt en draagt een verantwoordelijkheid in dit systeem.  Voldoen aan de vereisten uit het decreet en de besluiten (zie kader) Motivatie

Wij vinden de kwaliteit van ons werk dat we afleveren erg belangrijk. Dit item verdient het om een volwaardige plaats in te nemen doorheen de hele organisatie.


 TV – regie  Staf – ondersteuning, uitwerking  WG Q – inspirator

Tijdspad

P

D C A Ingezette middelen


Inlezen thema Inventaris bestaande systemen Uitwisseling met CAW Uitwerken + start QMS Stand van zaken QMS Wat werkt (niet)? QMS bijstellen

Jan tem dec Mrt Mei tem dec Jul tem dec Dec Dec 2017

 Website Agentschap Jongerenwelzijn  Literatuur over Q-zorg

42

Verbetertraject 3

De gebruiksvriendelijkheid en actualiseren van het elektronische kwaliteitshandboek (QHB) van ADAM.

Doel

 Het elektronische QHB gebruiksvriendelijker maken: voorzien van handleiding + doorkliksystemen

 Het elektronisch QHB actualiseren  Voldoen aan de vereisten uit het decreet en de besluiten (zie kader) Motivatie

(Nieuwe) medewerkers vinden prima hun weg doorheen de Q systemen die ADAM hanteert.


 TV – uitzetten krijtlijnen, regie  Staf – ondersteunen  Vertegenwoordigers van team ADAM - uitwerken

Tijdspad

P

D C A

Uitzetten krijtlijnen Plannen startmoment WG QHB samenstellen WG QHB start met realiseren doelen

Jul - sep Sep - 2017 Dec 2016 2017

Stand van zaken opmaken + test opstellen Test door teamleden buiten WG QHB Vervolgplan opstellen, o.a. wie doet onderhoud QHB

Ingezette middelen

 Cloud-structuur ADAM  Good practices andere organisaties

Verbetertraject 4

ADAM experimenteert met het zelfevaluatie- instrument dat door het Algemeen Welzijnswerk Vlaanderen werd ontworpen in samenwerking met de academische wereld

Doel

ADAM wil beschikken over een bruikbaar, zinvol zelfevaluatie-instrument

Motivatie

Het is sterk om als organisatie uw kwaliteitsbeleid te enten op de resultaten van een gestructureerde zelfevaluatie.


      

Tijdspad

P

D C A Ingezette middelen


Beleidsmedewerkster Q van CAW – regie + ondersteuning TV – sturing Staf – ondersteuning Student stagiair – administratieve verwerking Alle medewerkers van ADAM – uitvoering Gebruikers van ADAM – meewerken aan Partners van ADAM – meewerken aan Toelichting instrument door CAW Aftoetsen compatibiliteit instrument voor ADAM Proces experiment bepalen ja/neen Mogelijke testfase instrument Resultaten verwerken in database Conclusies experimenteerfase Vervolg uitstippelen

Apr tem aug

Sept tem dec 2017 2017

Zelfevaluatie-instrument CAW

43

1.10.2 Cliëntfeedback (CFB) Zelfevaluatie CFB 2015 Wij schatten in dat we ons op groeiniveau 1 van 5 begeven voor wat betreft cliëntfeedback. Cliëntfeedback omhelst 3 componenten: klachtenbehandeling, gebruikerstevredenheid, effect van de hulpverlening.8 

Klachtenbehandeling: ADAM heeft een procedure klachtenbehandeling. Deze is echter te weinig zichtbaar en toegankelijk voor ons cliënteel. Wij beschikken niet over een registratiesysteem om klachten te inventariseren. In 2015 hebben wij geen klachten ontvangen.



Gebruikerstevredenheid over de hulpverleningsprocessen, de hulpuitvoering, inspraak en participatie: ADAM heeft geen formele en systematische werkwijze om haar eerstelijnscliënteel te bevragen naar hun tevredenheid. In de praktijk hebben de medewerkers uiteraard oog voor signalen van het cliënteel. Met regelmaat wordt er gepolst naar de tevredenheid. Initiatieven op dit vlak gebeuren eerder ad hoc en per medewerker. Bijvoorbeeld: in functie van de brief van de jongere aan de verwijzer, na de eerste kennismaking, tussen de vormingssessies, tijdens een cursus aan de werkbegeleiders. Wel doen wij, samen met collega- dienst Elegast, een jaarlijks evaluatiemoment met verwijzers en partners waarin wij polsen naar hun tevredenheid jegens onze diensten. ADAM tekende in juni 2015 wel op het initiatief van collega-dienst BIC om met een werkgroep cliënttevredenheid van start te gaan. Het doel is om elkaar te inspireren in het maken van een instrument.



Effect van de hulpverlening: ADAM heeft in haar praktijk uiteraard wel aandacht voor het effect van de hulp/dienstverlening die zij verschaft, maar gaat niet over tot een systematisch onderzoek of bevraging bij de doelgroep.

Verbetertrajecten CFB 2016 Verbetertraject 1

Klachtenbehandeling ADAM

Doel

 De klachtenbehandeling meer zichtbaar maken voor het cliënteel.  Klachtenbehandeling op website plaatsen en folder beschikbaar stellen.

 Een database maken van de formele en informele klachten die ADAM ontvangt.

8

Motivatie

Wij willen dat cliënten weten waar ze terecht kunnen met hun klacht en dat ze het gevoel hebben dat hier zorgvuldig wordt mee omgegaan.


 TV – regie  Twee medewerkers uit het team – uitwerking  Team – toetssteen

Presentatie Agentschap Jongerenwelzijn ‘Toelichting kwaliteitszorg’ op 24 april 2014, https://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/professionelen/private-voorzieningen/kwaliteitsbeleid/


44

Tijdspad

P D

C

A

Aanstellen 2 medewerkers die zich toeleggen op verbetertraject Huidige klachtenprocedure onder de loep nemen + suggestie ter verbetering uitwerken + in praktijk lanceren Aftoetsing bij team Bevraging cliënteel (ouders + jongeren) Per incident nabeschouwing Bijstellen procedure als nodig blijkt

Sept Sept tem Dec 2017

continue

Ingezette middelen

 Informatie voorhanden op niveau CAW en Jongerenwelzijn  Literatuur

Verbetertraject 2

Gebruikerstevredenheid

Doel

 Wij beschikken over een systeem waarbij we de tevredenheid van onze gebruikers in eerste lijn nagaan.

 Wij houden in de ontwikkeling van onze praktijk rekening met de outputzijde. Motivatie

We willen weten hoe de cliënten oordelen over onze werking. We willen voldoen aan de vereisten van de wetgeving.


   

Tijdspad

P

D

C



TV – regie Vertegenwoordigers uit het team - uitwerking Inhoudelijk stafmedewerker – ondersteuning en uitwerking WG cliënttevredenheid BIC – inspireren Ontwikkelen van een rudimentair instrument ter bevraging van ons cliënteel in eerste lijn Afstemming tussen instrument ADAM en zelfevaluatie-instrument van CAW Een eerste proefperiode doorlopen Analyse van de bevraging maken en acties formuleren Feedback vergaren op instrument bij team en gebruikers Aftoetsen instrument bij oudergroep Bijstellen instrument

Mei Sept Juli tem sept Sept & okt Okt & nov

Dec

 Boekje Cliënttevredenheid, Dieter Callens e.a.  Zelfevaluatie-instrument CAW  Input WG cliënttevredenheid BIC

45

1.10.3 Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag (SGOG) Zelfevaluatie SGOG 2015 ADAM schrijft zichzelf groeiniveau 1 toe voor het thema seksueel grensoverschrijdend gedrag. In wat volgt, iets meer uitleg: CAW Antwerpen is bezig met een blauwdruk grensoverschrijdend gedrag (GOG). Deze tekst bevat een referentiekader, procedures, en enkele preventieve acties. Deze blauwdruk is nog niet af. Het is de bedoeling om deze in 2016 te verspreiden over de teams. ADAM is nog niet in kennis van de inhoud. In ieder geval: voorkomen is beter dan genezen. Zo hanteert ADAM tal van preventieve acties. Bijvoorbeeld: 

Vorming en gemeenschapsdienst kiezen voor een specifieke begeleidershouding, met aandacht voor veiligheid.



Bij voorkeur begeleiding door een man én vrouw bij een groepsvorming.



Screening van de werkplaatsen om af te toetsen hoe zij omgaan met dit thema?



Frequente werkbezoeken.



Herstelbemiddeling zal altijd eerst de verdachte/dader uitnodigen.



Herstelbemiddeling kan rechtstreeks of onrechtstreeks gebeuren.



Permanentiesysteem en teamafspraken.



Medewerkers genieten de opleiding van SENSOA, namelijk: het vlaggensysteem.



Rots & Water© methodiek.

Indien een incident zich toch zou voordoen, hanteert ADAM een stappenplan voor grensoverschrijdend gedrag (agressie, seksueel grensoverschrijdend gedrag) waarin verschillende mogelijkheden zijn al naargelang de inschatting van de ernst: bespreking met collega subteamleden, consulteren teamverantwoordelijke, intervisie volgens OASE-model, vertrouwensteam van CAW, contacteren Agentschap. In 2015 hebben zich geen noemenswaardige incidenten voorgedaan. Niettemin de vele (mogelijke) acties, beschikte ADAM in 2015 nog niet over een duidelijke, expliciete handleiding of leidraad voor de specifiek behandeling van seksueel grensoverschrijdend gedrag, met daarin aandacht enerzijds voor gedrag tussen cliënten onderling en anderzijds tussen begeleider en cliënt.


46

Verbetertrajecten 2016 Verbetertraject

Handleiding seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Doel

Komen tot een handleiding ‘hoe omgaan met seksueel grensoverschrijdend gedrag’ die helder en toegankelijk is voor alle medewerkers.

Motivatie

Uiteraard; liever voorkomen dan genezen. Indien een incident zich toch voordoet, willen wij hier correct en zorgvuldig mee omgaan. Systematiek is wenselijk.


   

Tijdspad

P D

C A Ingezette middelen


TV – eindverantwoordelijke CAW beleidsmedewerker – ondersteuning Staf – ondersteuning 2 leden uit het team – uitwerking Keuze 2 medewerkers uit team Blauwdruk CAW lezen Literatuur raadplegen Referentietekst opmaken Preventieacties oplijsten Procedure uitschrijven bij SGOG Voorstelling resultaat op team Registratiesysteem van incidenten ontwerpen Indien incident, procedure volgen en nabespreken in team of deze afdoende was? Op basis van nabespreking-procedure bevestigen of bijstellen.

Sept Okt – dec

2017 2017

 Blauwdruk (S)GOG CAW  Literatuur raadplegen rond dit thema  Vlaggensysteem SENSOA

47

2 GEMEENSCHAPSDIENST 2.1 Omschrijving Gemeenschapsdienst is het proces waarbij een minderjarige delictpleger de kans krijgt om symbolisch zijn verantwoordelijkheid op te nemen ten aanzien van de samenleving, die schade heeft ondervonden ten gevolge van het delict (bv. onveiligheidsgevoel, overtreden norm, materiële schade publiek goed, kosten voor samenleving, enz.). De jongere doet dit in zijn vrije tijd door onbezoldigd een aantal opgelegde uren gemeenschapsdienst te verrichten in een socialprofitorganisatie zoals: een groendienst, een grootkeuken, een cultureel centrum, een recyclagecentrum, een kinderdagverblijf, een bibliotheek, een dag- of dienstencentrum voor bejaarden, een animatiedienst van een woon- en zorgcentrum of een administratieve dienst.

ADAM beoogt enerzijds de jongere inzichten aan te reiken in zijn sociaal/communicatieve vaardigheden en arbeidsattitudes en anderzijds de samenleving (vertegenwoordigd door de werkplaats) zo veel mogelijk positief te betrekken als erkend slachtoffer. Om deze doelen te bereiken,

is

motiverende

en

ondersteunende

communicatie

doorheen

het

hele

gemeenschapsdiensttraject een belangrijk tool In overleg met de minderjarige en zijn ouders wordt bekeken waar en wanneer eerstgenoemde kan werken. We houden daarbij rekening met verschillende factoren. Een zorgvuldige en gezamenlijke voorbereiding verhoogt het engagement van de minderjarige en dus ook de slaagkansen van het traject. ADAM beschouwt de gemeenschapsdienst als succesvol als aan de volgende voorwaarden is voldaan: 

de minderjarige heeft zijn uren volbracht;



de werkplaats is tevreden met de hulp die zij heeft gekregen;



de minderjarige heeft de afspraken ten aanzien van onze dienst en werkplaats gerespecteerd;



hij heeft vanuit de pedagogische optiek iets geleerd uit de maatregel.

2.2 Procedure Standaard verloopt het gemeenschapsdienstproces bij ADAM als volgt:

A. AANMELDING 1)

ADAM ontvangt van de jeugdrechtbank de schriftelijke opdracht (beschikking of vonnis) om de gemeenschapsdienst van de minderjarige te organiseren en te begeleiden.

2)

Standaard kiezen wij er voor om het dossier niet in te kijken op de griffie van de jeugdrechtbank. Indien onduidelijkheid blijkt uit de aanmelding (bv. feiten, adres, andere maatregelen, enz.), nemen wij contact op met de consulent van de sociale dienst, de raadsman, of de griffier van de jeugdrechter voor meer informatie en duiding. Per uitzondering en in laatste instantie gaan wij over tot een dossierinzage op de jeugdrechtbank.

B. VOORBEREIDING 3)

De minderjarige en zijn ouder(s) worden schriftelijk uitgenodigd of gevraagd om contact op te nemen met onze dienst om een afspraak te maken. Indien wij beschikken over een telefoonnummer, kiezen wij de kortste weg en maken we telefonisch een afspraak. Indien de minderjarige en zijn ouder(s) tweemaal niet reageren op de uitnodiging, gaat ADAM alsnog op deurbezoek om op die manier de reden voor afwezigheid te achterhalen.

4)

Tijdens het eerste gesprek vinden de kennismaking en de info-uitwisseling plaats. De aanwezigheid van één van de ouders of voogd is vereist, tenzij de jongere ondertussen meerderjarig is geworden. De begeleider van ADAM polst tijdens het gesprek naar de beleving van de minderjarige en zijn ouders ten aanzien van de feiten en de reactie daarop. Zij krijgen uitleg over de werking van de jeugdrechtbank en over de maatregel gemeenschapsdienst. Er worden

duidelijke

afspraken

gemaakt

rond

wederzijdse

verwachtingen.

Deze

zijn

neergeschreven in een overeenkomst die aan de ouders en de minderjarige wordt meegegeven ter handtekening. De procedure bij diefstal op de werkvloer en verzekering komen extra aan bod. 5)

De ADAM-begeleider zoekt binnen het beschikbare aanbod een geschikte werkplaats voor de minderjarige. Hij houdt daarbij rekening met verschillende factoren, zoals: de individuele doelstellingen per minderjarige, aard van het delict, type en bereidheid werkplaats, scholing en capaciteiten van de jongere, vrijetijdsbesteding en afstand thuis-werkplaats.

6)

Tijdens het tweede gesprek op ADAM wordt de uurregeling met de minderjarige overlopen. Om misverstanden te vermijden, worden alle afspraken herhaald en afgetoetst. Samen stippelen de minderjarige en de begeleider de route van en naar de werkplaats uit. De noodzakelijke werkkledij wordt overhandigd. Niet onbelangrijk is dat tijdens deze tweede bijeenkomst ook ruimte is voorzien voor aanvullingen op of verduidelijkingen van het eerste gesprek. Ouders


49

kunnen, maar moeten niet aanwezig zijn. In ieder geval krijgt de minderjarige twee exemplaren van de uurregeling mee naar huis: één voor zichzelf en één voor zijn ouders. De jongere kan in principe niet aan het werk voor hij en zijn ouder(s) of voogd de overeenkomst ondertekend hebben. 7)

ADAM vindt het belangrijk om de verwijzer, de consulent van de sociale dienst van de jeugdrechtbank en de advocaat van de minderjarige doorheen het ganse traject goed op de hoogte te houden. Zij ontvangen een exemplaar van de uurregeling en eventueel een begeleidend schrijven met daarin een verslag van de eerste contacten met de jongere (tweemaandelijks verslag).

C. TEWERKSTELLING 8)

Afhankelijk van de minderjarige (bv. zijn leeftijd, eigen kracht, context), de ervaringen van de werkplaats met het traject gemeenschapsdienst (bv. duur samenwerking, laatste ervaringen met ADAM) of bijzondere omstandigheden, is ADAM aanwezig bij aanvang van het traject op de werkplaats.

9)

De werkplaats ondertekent de overeenkomst bij aanvang en bevestigt de aanwezigheid van de minderjarige door de uurregeling elke dag tweemaal te handtekenen. De begeleider van ADAM telefoneert elke werkdag een kwartier na aanvang om te vernemen of de minderjarige al dan niet aanwezig is. Zo niet, onderneemt hij actie. Zo wel, plant hij in afstemming met de werkbegeleider een werkbezoek.

10) De ADAM-begeleider brengt bij benadering elke twee werkdagen een bezoek op de werkplaats. Hij gaat na of alles naar wens verloopt voor de minderjarige en zijn werkbegeleider(s). De minderjarige krijgt zorgvuldig feedback over zijn functioneren op de werkvloer. De nadruk ligt over heel de lijn op de positieve bekrachtiging van beide partijen. Indien nodig wordt er bijgestuurd of bemiddeld tussen de minderjarige en de werkplaats (bv. onduidelijkheid rond takenpakket, storend gedrag van de minderjarige). In het slechtste geval wordt het traject stopgezet (bv. agressieve opstelling van de minderjarige, herhaaldelijk onwettige afwezigheid). Het werkbezoek geeft tevens de gelegenheid om de minderjarige apart te nemen om samen een relevante oefening te doen (bv. SOS, zelfevaluatie, arbeidsoriëntatie) of om een specifiek onderwerp grondiger te bespreken (bv. grondslag feiten, verstandhouding met ouders, maatschappijbeeld) . De ouders worden regelmatig op de hoogte gebracht van het verloop van de maatregel. Tevens staat de begeleider in contact met de consulent van de sociale dienst en indien wenselijk ook met de advocaat van de minderjarige. D. EVALUATIE 11) Op de laatste werkdag beoordeelt de werkbegeleider, bij voorkeur in aanwezigheid van de minderjarige en ADAM, de werkprestaties. Dit gebeurt aan de hand van een standaard


50

evaluatieformulier. De evaluatiecriteria zijn: ‘aanwezigheid’, ‘werkhouding’, ‘collegiale houding’, ‘houding naar cliënteel/bezoekers’, ‘opvallende kwaliteiten van de jongere’ en ‘evolutie’. 12) Op de laatste werkdag van de minderjarige stuurt de ADAM-begeleider een verslag van voltooiing naar de jeugdrechter, de advocaat en de consulent opdat allen op de hoogte zijn van het feit dat de minderjarige zijn uren volbracht heeft. 13) De begeleider van ADAM schrijft het voorlopige eindverslag op basis van de beoordeling van de werkplaats en de eigen bevindingen (contacten met de minderjarige, zijn gezin, de werkplaats, en eventueel andere relevante derden). 14) De minderjarige komt samen met zijn ouder(s) naar ADAM voor het afrondend gesprek. Samen overlopen we het voorlopige eindverslag. Op een zorgvuldige en uitgebreide wijze krijgen de minderjarige en zijn ouders feedback over de manier waarop hij zijn gemeenschapsdienst heeft uitgevoerd. De minderjarige krijgt de kans om te reageren. Soms worden een aantal zaken aangevuld of verduidelijkt. Daarna schrijft de minderjarige zelf een brief aan de jeugdrechter. Het is de bedoeling dat hij zijn belevingen betreffende de gebeurtenissen neerschrijft. Dit kan bijvoorbeeld gaan om de feiten en de reactie daarop, het werk op zich, de ontmoetingen met de verschillende gerechtelijke actoren of voornemens voor de toekomst. Deze brief geeft hem de kans om zijn gedachten te ordenen alvorens hij op zitting moet komen bij de jeugdrechter. De ADAM-begeleider ondersteunt hem bij deze opdracht. E. RAPPORTAGE 15) De definitieve versie van het eindverslag wordt naar de jeugdrechter verstuurd en in kopie naar de ouders, de consulent en de advocaat van de minderjarige. Het eindverslag is een weergave van de wijze waarop de minderjarige zijn gemeenschapsdiensttraject heeft uitgevoerd. Bijkomende elementen (bv. schoolprestaties, problemen thuis, ...) worden niet toegevoegd tenzij op vraag van minderjarige en/of zijn ouder(s) of bij wijze van mededeling op basis van de noodwendigheid van de situatie. 16) Op vraag van de jeugdrechtbank of van de minderjarige, is de ADAM-begeleider aanwezig op de openbare zitting om het trajectverloop van de minderjarige toe te lichten. Dit gebeurt eerder uitzonderlijk. 17) Indien er dringende zaken te melden zijn, contacteert ADAM, mits medeweten of toestemming van de minderjarige en diens ouder(s), de consulent of de jeugdrechtbank telefonisch (conform de regels van het beroepsgeheim). Op deze manier zijn zij in staat om snel en adequaat te reageren. 18) Het dossier wordt administratief afgesloten, statistisch verwerkt, en gearchiveerd. Dossiers worden enkel terug ter hand genomen in geval van recidivisme.


51

2.3 Methodische handvatten 

Controle versus vertrouwenspersoon De begeleider van een gemeenschapsdiensttraject heeft een dubbele functie: enerzijds ziet hij strikt toe op het naleven van alle afspraken, anderzijds heeft hij oog voor en staat hij open voor het bespreken van meer vertrouwelijke kwesties die al dan niet verband houden met de gemeenschapsdienst. Op het eerste zicht lijken deze twee functies moeilijk te combineren. Ervaring leert echter dat beide onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. het is nodig om eerst een duidelijk kader aan te reiken dat door de minderjarige maximaal gerespecteerd dient te worden. Dit kader draagt bij tot een duidelijke, veilige en constructieve sfeer waarbinnen ruimte ontstaat om ook stil te staan bij verschillende/andere levensdomeinen.



Risico’s a priori uitschakelen Als begeleiders van een gemeenschapsdiensttraject vinden wij het belangrijk om een goede inschatting te maken van de mogelijke risico’s die een negatieve invloed kunnen hebben op het verloop van de maatregel. Bijvoorbeeld: niet akkoord met aanklacht of maatregel, zichtbaar niet-gemotiveerde indruk, weinig gestructureerd thuismilieu, afwijking of stoornis, Nederlandse taal niet machtig,... Daarom trachten wij deze risico’s zo veel mogelijk op voorhand in te schatten en indien mogelijk uit te schakelen. Wanneer het thuismilieu van een minderjarige bijvoorbeeld minder aandacht heeft voor stiptheid, bestaat de kans dat een minderjarige het belang van op tijd komen op de werkplaats niet inziet. Wij zullen dit met de minderjarige bespreken en samen nagaan op welke wijze hij stipt(er) afspraken kan nakomen.



Matching De ‘matching’ fase is één van de meest cruciale momenten in een gemeenschapsdiensttraject. De begeleider gaat op zoek naar een geschikte werkplaats voor de minderjarige. Zoals eerder vermeld, houdt hij daarbij rekening met verschillende factoren. Het is vooral de bedoeling om een positieve (werk)ervaring te bezorgen aan zowel de minderjarige als de werkplaats. De praktijk leert ons dat een goede match het effect en de meerwaarde van het traject sterk beïnvloedt. De minderjarige laat zich van zijn beste kant zien en stelt zich open om bij te leren. De werkplaats heeft het gevoel een goede hulp in huis te hebben en krijgt tevens een meer genuanceerd beeld van minderjarigen die een strafbaar feit hebben gepleegd.



Veel- en zorgvuldige feedbackmomenten De begeleider van de gemeenschapsdienst volgt het traject zeer nauwgezet op. Hij is prominent aanwezig doorheen het traject door middel van telefonische contacten, werkbezoeken en afspraken op kantoor met de minderjarige en zijn ouder(s). Op regelmatige tijdstippen zorgt hij ervoor

dat

de

minderjarige

feedback

krijgt

over

zijn

functioneren

tijdens

de

gemeenschapsdienst, zowel van de werkbegeleider als de ADAM-begeleider. Op het einde van


52

het gemeenschapsdiensttraject heeft hij, alsook zijn context, een duidelijk beeld van zijn kwaliteiten en aandachtspunten. 

Product- en procesevaluatie Bij de beoordeling van een gemeenschapsdiensttraject heeft de begeleider zowel oog voor het proces als het product. Concreet wordt van de minderjarige verwacht dat hij finaal het aantal opgelegde uren op een correcte wijze heeft vervuld en dat dit heeft geleid tot tevredenheid van de werkplaats. Daarnaast hechten wij ook belang aan het proces dat de minderjarige aflegt. Wij voorzien beperkt ruimte voor het maken van fouten (bv. te laat komen, niet naleven van afspraken, onbeleefd of agressief zijn). Wij gaan er immers van uit dat de meerderheid van de minderjarigen die op ADAM terechtkomen het nu net moeilijk hebben om zich aan afspraken en regels te houden. Zij hebben recht op een leerproces. Wij vinden het bijgevolg belangrijk om oog te hebben voor de evolutie die een minderjarige doormaakt (bv. een minderjarige die evolueert van weigerachtig naar behulpzaam of omgekeerd). Deze evolutie wordt benoemd.



Betrekken van de informele en formele context Wij vinden het belangrijk dat de gemeenschapsdienst rekening houdt met en indien mogelijk is ingebed in de context waarin de minderjarige leeft. We trachten de ouder(s) zo veel mogelijk te betrekken bij het traject. Het is de verantwoordelijkheid van de minderjarige om zijn uren op een vlotte wijze uit te voeren, maar de rol van de ouders is onmiskenbaar. Zij kunnen mee toezien op het naleven van afspraken en tegelijk hun interesse tonen en ondersteuning bieden. Wij merken op dat indien ouders betrokken zijn, de kans op welslagen aanzienlijk groter is. Naast het betrekken van de ouders, maakt ADAM duidelijke afspraken met en stemt zijn handelingsplan goed af op andere instanties die betrokken zijn in het dossier. We denken hierbij niet alleen aan de verwijzer en de consulent maar ook de thuisbegeleidingsdienst, het dagcentrum, de school, de trajectbegeleider, … Op deze manier beogen we een continuïteit in de hulpverlening.



Uitbouwen en handhaven van een vrijwilligerswerking We kunnen geen gemeenschapsdiensten organiseren zonder beroep te kunnen doen op werkplaatsen.

We kiezen voor een vaste pool van werkplaatsen, die heterogeen is

samengesteld. Deze pool heeft de bedoeling een afspiegeling te zijn van de samenleving. De samenleving,

als

erkend

slachtoffer

beoordeelt

mee

of

de

minderjarige

zijn

verantwoordelijkheid voldoende heeft opgenomen. Vanuit ADAM ondersteunen we de werkplaatsen maximaal. We zijn steeds telefonisch bereikbaar wanneer jongeren aan het werk zijn, we gaan regelmatig op werkbezoek en maken een duidelijke rol- en taakverdeling. Verder onderhouden we de contacten via nieuwsbrieven, het organiseren van opleidingen en momenten waarop ervaringen kunnen worden uitgewisseld.


53

2.4 Gemeenschapsdienst in cijfers 2.4.1 Evolutie aanmeldingen 2001 – 2015

GEMEENSCHAPSDIENST - HISTORIEK AANMELDINGEN 2001-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=1796) 250

Aantal dossiers

200 160

150 173

114

138

100

127

135

50

79

101 93 109

93 68

54

50

35

0 2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

Jaartal Jeugdparket

Jeugdrechtbank

2014 vormde een historisch dieptepunt voor gemeenschapsdienst op ADAM met slechts 35 dossiers. In 2015 werden er 50 dossiers aangemeld. Wij zijn dan ook zéér blij met deze stijging. Laat deze trend zich verder zetten! Met de overdracht van 7 lopende dossiers uit 2014 betekent dit voor dienstverlening een dossierlast van 57 dossiers voor het werkjaar 2015. 2.4.2 Aantal opgelegde uren

DIENSTVERLENING - OPGELEGDE UREN (op basis van aangemelde dossiers, n=50) 35

aantal dossiers

30

31

25 20 15 10 5 0

6 3

1 16


20

24

4

1 25

1 30

36

40

1

1

1

85

100

120

54

Het aantal opgelegde uren bij het gros (31 dossiers) van de aanmeldingen gemeenschapsdienst bedraagt 30 uren. Acht jongeren kregen meer dan 30 uren opgelegd, 11 jongeren dienden minder dan 30 uren gemeenschapsdienst te presteren. Het minimum bedraagt 16 uren, het maximum 120 uren. Wij zijn blij met de tendens dat verwijzers meer gebruik maken van de range aan uren die mogelijk zijn in plaats van zich te beperken tot standaard aantallen. Dit geeft aan dat er op maat gewerkt wordt. In 2015 dienden er in totaal 1664 uren gepresteerd te worden, een stijging van 674 uren ten aanzien van 2014. 2.4.3 Leeftijd jongeren

DIENSTVERLENING - GEBOORTEJAAR (op basis van aangemelde dossiers, n=50)

35,0 30,0

32

percentage

25,0 20,0

20 18

15,0 10,0

12 10

5,0

6 2

,0 2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

Het grootste deel van de jongeren bereikte in 2015 de leeftijd van 17 jaar. Ten opzichte van 2014 is er geen opmerkelijke verschuiving waar te nemen. Wat wel opvalt, is de groep van de 18- tot 19-jarigen. Deze is behoorlijk groot en goed voor 30%. Hieruit besluiten wij dat Jeugdrechters de jongeren niet zo maar loslaten wanneer ze 18 jaar geworden zijn. Deze jongeren staan onder verlengd toezicht waardoor de maatregel verder opgevolgd kan worden tot het eindpunt. Hier zijn wij zeer blij mee.


55

2.4.4 Resultaten gemeenschapsdienst

DIENSTVERLENING - EVALUATIE (op basis van afgesloten dossiers, n=25)

24%

76%

Volledig doorlopen

Niet opgestart

In 76% (19) van de afgesloten dossiers, heeft de jongere het volledige traject doorlopen. Daarmee springen we net over de 75% die we voorop zetten als resultaat. 24% (6) van de dossiers werd niet opgestart en 0% (0) werd afgebroken tijdens het traject. Dit laatste heeft zich nog nooit voorgedaan in onze geschiedenis. In totaal werden 546 (69%) van de 786 opgelegde uren ook effectief uitgevoerd. 2.4.5 Doorlooptijd dossier

DIENSTVERLENING - DUUR in dagen (mediaan)

duur in dagen dienstverlening

(op basis van afgesloten, n=25)

135

0

20

40

60

80

100

120

140

aantal dagen


56

De mediaan-doorlooptijd van een gemeenschapsdienst (van aanmelding tot versturen eindverslag) op ADAM bedraagt 135 dagen per dossier. De verwijzer ontvangt met andere woorden 4,5 maand na aanmelding het eindverslag. Dit is een stijging van twee weken ten opzichte van 2014. Dit kan en moet beter. 2.4.6 Gebruik werkplaatsen en aantal uren per werkplaats ADAM beschikt over een ruim netwerk aan tewerkstellingsplaatsen in de social-. Profitsector. Hoofdzakelijk gaat het om voorzieningen van de Stad Antwerpen, het Zorgbedrijf Antwerpen en het ZiekenhuisNetwerk Antwerpen. Tewerkstellingsplaatsen Aantal maal STAD ANTWERPEN Atlasgebouw 2 Bibliotheek De Poort - Berchem Bibliotheek Driehoek - Ekeren Bibliotheek Kotter Bibliotheek Permeke PO/BOF - magazijn 2 Containerpark Borgerhout 1 Containerpark Deurne Containerpark Luchtbal Containerpark Hoboken Districtshuis Subtotaal 5

Aantal uren 38

59 30

127

ZORGBEDRIJF ANTWERPEN Dienst Werkgelegenheid OCMW Dienstencentrum Arena Dienstencentrum Huize Berchem WZC De Pelikaan - keuken 3 WZC De Pelikaan - DVC WZC De Tol - keuken 3 WZC Gitschotelhof - keuken 1 WZC Gulden Lelie - animatie WZC Gulden Lelie - keuken WZC Melgeshof - keuken 1 WZC Sint-Anna - keuken 3 WZC Sint-Bartholomeus - keuken 1 WZC Sint-Maria - keuken WZC Vinck-Heymans - keuken 1 Subtotaal 13

20 304

ZIEKENHUISNETWERK ANTWERPEN ZNA Jan-Palfijn - keuken ZNA Sint Elisabeth - keuken 1 ZNA Stuivenberg - onderhoud 2 ZNA Sint-Erasmus - onderhoud 1 Subtotaal 4 TOTAAL 22

16 70 30 116 546


84 46 30

8 76 40

57

We deden in 2015 voor gemeenschapsdienst in totaal 22 keer beroep op 13 verschillende werkplaatsen. Dit was goed voor een totaal van 546 gepresteerde uren. Diezelfde werkplaatsen werden ook aangesproken voor werktrajecten in het kader van herstelbemiddeling (cf. supra). Op meerdere werkplaatsen uit onze pool deden we geen beroep. Dit heeft te maken met verschillende factoren: 

De tabel geeft enkel een overzicht van de gebruikte werkplaatsen van dossiers waarbij de jongeren hun uren gemeenschapsdienst volledig hebben volbracht. Dit zijn er relatief weinig (19). De werkplaatsen van de nog lopende dossiers werden niet opgenomen en dit zijn er een heel aantal.



Het beperkt aantal aanmeldingen heeft als gevolg dat we globaal minder beroep doen op ons totaal aanbod werkplaatsen.



Ook andere factoren, zoals veelvuldige herstructureringen op de werkplaats of wissels in het personeelskader, spelen een rol. In samenspraak met ADAM wordt de samenwerking desgevallend ‘in pauze’ gezet.

2.5 Evaluatie gemeenschapsdienst 2015 De verwezenlijkingen van het subteam gemeenschapsdienst van het afgelopen werkjaar werden door de subteamleden geëvalueerd tijdens een evaluatie- en planningsdag op 9 januari 2016. Dit gebeurde op basis van cijfermateriaal, de verslagen van subteamvergaderingen, het jaarverslag van 2014 en de input van de individuele medewerkers en één stafmedewerker. De thema’s die aan bod kwamen waren: 1) Het slaagpercentage van gemeenschapsdienst in het jaar 2015 2) De kwaliteit in afhandeling van dossiers 3) De werkers van herstelbemiddeling i.h.k.v. het Vereffeningsfonds en vrijwilligerswerk 4) De wisselwerking tussen het project halte en gemeenschapsdienst 5) Het aanbod werkplaatsen onder de loep 6) Een sjabloon voor de werkbezoeken 7) Initiatieven naar het aanbod werkplaatsen 8) De organisatie van het subteam 9) Ontmoeting, uitwisseling, intervisie met collega diensten 10) Ontmoeting beleidsmedewerkers CAW inzake jongeren en forensische hulpverlening 11) VTO: beleid + methodisch + academisch? 12) Het personeelsplaatje op gemeenschapsdienst Na een grondige en kritische bespreking van deze thema's, kwam het subteam tot vijf punten die gezamenlijk aanzien worden als de belangrijkste:


58



Op het vlak van personeelskader was 2015 een grillig jaar voor het team Gemeenschapsdienst. Aanvankelijk was anderhalve kracht voorzien. Beide krachten konden teren op een goede samenwerking van 10 jaar lang. Noodgedwongen, door het ziek vallen van de coördinator, moest één van beide krachten (Olivia Simpson, ½ basiswerkster en ½ stafmedewerkster) zich de eerste jaarhelft voltijds toeleggen op externe zaken en relaties van ADAM. 2015 was immers een heftig jaar voor HCA. Dit gebeurde deels met ondersteuning van haar collega gemeenschapsdienst (Marc Van den Branden, 1/1 basiswerker). De tweede jaarhelft werd Marc verkozen tot coördinator van ADAM, op zich een positieve zaak. Hij midden oktober vervangen door een erg enthousiaste collega, Kaat Mertens. Uit dit alles kan u afleiden dat de praktijk van gemeenschapsdienst niet kon rekenen op de continuïteit van een anderhalve kracht.



De kwaliteit in uitvoering van onze dossiers dragen wij hoog in het vaandel. De omstandigheden zoals hierboven geschetst maakten het ons niet makkelijk. Waar zijn we tevreden over? o

Het slaagpercentage ligt boven de vooropgezette 75%.

o

De frequentie van werkbezoeken konden we aanhouden.

o

De gesprekken met jongeren en ouders verliepen op een kwalitatieve wijze.

o

De werkwijze, zoals voorgeschreven in ons draaiboek, hielden we aan

o

Met de komst van nieuwe collega Kaat, werd onze werkwijze kritisch onder de loep genomen.

o

Regelmatig hebben we op methodische wijze onze dossiers besproken.

Op welke vlakken verloren we terrein? o

Het is onze ambitie om zo snel en krachtig mogelijk te werk te gaan met onze jongeren, hun ouders en de werkplaatsen. De dossiers werden gemiddeld pas 1 maand na aanmelding opgestart. De doorlooptijd is in 2015 met 10 dagen gestegen. Dit kan beter.

o

Het

was

geen

evidentie

om

het

ritme

en

de

structuur

van

onze

subteamvergaderingen vast te houden. Verhoudingsgewijs hebben we te weinig inhoudelijke/methodische onderwerpen behandeld. We hadden telkens veel punten op de agenda maar kwamen er te weinig toe om ze af te handelen. 

Ongeachte de omstandigheden blijft het team gemeenschapsdienst een zeer gepassioneerd, positief en constructief ingesteld team.



In 2015 werd het project Halte verder uitgewerkt (cf. supra hoofdstuk 6). Dit had allerlei positieve gevolgen voor het team gemeenschapsdienst. Eerst en vooral: De jarenlange nood van onze doelgroep om ook bij lichte en/of eerste feiten de kans te krijgen om zelf


59

verantwoordelijkheid op te nemen, wordt terug beantwoord. Ten tweede werd er beslist om de samenwerking tussen de teams halte (1,5 VTE, verdeeld over twee medewerkers) en gemeenschapsdienst te intensifiëren. Dit resulteerde in een maandelijks overleg waarin overkoepelende items aan bod komen, bijvoorbeeld: het aanbod aan werkplaatsen, dossierbesprekingen, initiatieven naar de werkplaatsen, enz. Vier koppen geven duidelijk meer body, input en inspiratie aan onze werking. Er werd terug frequenter gebruik gemaakt van onze werkplaatsen waardoor het engagement en de samenwerking aanwakkerde. 

Tot slot, maar daarom niet minder fijn: in 2015 was er een duidelijke stijging van het aantal aanmeldingen gemeenschapsdienst (50 in 2015 t.o.v. 35 in 2014). Hoewel we er geen duidelijke verklaring voor hebben, zijn we er toch erg tevreden mee. Gemeenschapsdienst blijft een zeer zinvolle, haalbare reactie op een misdrijf en heeft als grote meerwaarde dat ook de maatschappij erkend wordt als slachtoffer.

2.6 Verbetertrajecten gemeenschapsdienst 2016 Het was niet moeilijk om, naar aanleiding van de evaluatie van het werkjaar 2015, te komen tot nieuwe doelstellingen voor gemeenschapsdienst anno 2016. Onder het moto ‘liever 5 vogels in de hand dan 10 in de lucht’, maakten we een selectie die volgens ons haalbaar is en die mogelijk ruimte laat om in te spelen op onverwachte gebeurtenissen doorheen het jaar. Onze hoofddoelstelling voor 2016 is en blijft ‘elk dossier kent een kwalitatieve afhandeling’. Om deze basisdoelstelling te kunnen garanderen stellen wij volgende subdoelen op: 

Voor 2016 willen wij een solide team gemeenschapsdienst: o

Het subteam wordt in 2016 gedragen door 2 vaste medewerkers die samen anderhalve kracht vormen.

o

In 2016 vervolmaken wij de opleiding van onze nieuwe medewerkster. Eind 2016 heeft zij een volledig werkjaar meegedraaid en is zij volledig ingewerkt.

o

In 2016 hebben wij, behoudens de schoolvakanties, elke twee weken een gestructureerd subteamoverleg. We alterneren: team gemeenschapsdienst en team gemeenschapsdienst + halte.

o

De medewerkers zullen beiden een opleiding kiezen/volgen die als doel heeft onze methodieken te versterken.



Voor 2016 willen wij de doorlooptijden verkorten naar 120 dagen (= grosso modo 4 maanden). Begin juli maken we een analyse van de werkelijke doorlooptijden van de eerste helft van 2016. Uit de analyse volgen wellicht actiepunten die we zullen uitzetten tijdens de tweede helft van 2016.


60



Voor 2016 willen wij, in samenwerking met halte, een goed beheer van ons aanbod aan werkplaatsen: o

Als startoefening zullen we in juli een doorlichting doen van het huidige aanbod aan werkplaatsen: behouden we de samenwerking of beëindigen we deze? Indien we leemten vaststellen in ons aanbod, zullen we op zoek gaan naar nieuwe werkplaatsen om deze te vullen.

o

Hieruit volgt dat we onze databestanden m.b.t. de werkplaatsen kunnen actualiseren.

o

In juni organiseren wij een dankreceptie voor onze werkplaatsen met ook een inhoudelijke component.

o

In december sturen wij, naar jaarlijkse gewoonte, een eindejaarsboodschap naar al onze werkplaatsen.



Voor 2016 willen wij een goed contact en een goede afstemming met onze actoren in het werkveld. Dit komt niet enkel ons cliënteel ten goede, maar heeft ook een gunstige invloed op onze dagelijkse praktijk als basiswerker: o

Enerzijds wensen wij een optimale en correcte dienstverlening en info-overdracht te verschaffen aan onze actoren in concrete dossiers. (dossierniveau)

o

Anderzijds zullen wij initiatief nemen om een uitwisseling tussen organisaties te plannen. Bijvoorbeeld: YAR-ADAM of Raidho NPT-ADAM. (organisatieniveau)

Deze doelstelling is een constante doorheen heel het werkjaar. 

Doorheen 2016 hebben wij aandacht voor en anticiperen wij op noden en tendensen binnen onze doelgroep en binnen de samenleving. o

Doorheen onze praktijk hebben we oog voor en anticiperen we op tendensen die zich afspelen binnen onze doelgroep (type feiten, veranderingen in onze samenleving of bij onze partners,…). Deze worden doorgegeven aan de werkgroep kwaliteit, besproken op team-niveau en/of aan beleidsinstanties doorgegeven.

o

Daarnaast volgen wij studiedagen over actuele thema’s die betrekking hebben op onze doelgroep: het type feiten dat ze plegen, de uitdagingen binnen onze samenleving of bij onze partners. Concrete voorbeelden van deze thema’s zijn radicalisering, thema social media.

Per doelstelling is een PDCA-fiche opgesteld waarin elke doelstelling werd gesmart9. Er werd telkens een subteamlid aangeduid dat zal instaan voor de opvolging hiervan.

9

Opgesteld volgens het SMART-principe


61

3 LEERPROJECTEN 3.1 Omschrijving Het vormingsproject is een leertraject waarbinnen de jongere samen met één of meerdere begeleiders op een actieve manier werkt aan het verruimen van kennis en inzichten, sociale en persoonlijke vaardigheden en gedragsalternatieven. Op deze manier krijgt de minderjarige de kans om zijn verantwoordelijkheid op te nemen met betrekking tot de feiten, stil te staan bij zijn huidige gedrag en te werken aan vaardigheden om delinquent gedrag in de toekomst te vermijden. Elk vormingsproject kan in groep of individueel plaatsvinden. Indien mogelijk opteren we ervoor om de jongere in groep te begeleiden. Het begeleiden van jongeren in groep biedt het voordeel dat we de jongere spontaan in interactie met anderen zien, en dat hij aangeleerde sociale vaardigheden kan inoefenen met leeftijdsgenoten. Zodoende wordt de transfer naar het dagelijks leven gefaciliteerd. Het geslacht, de leeftijd, het soort delict, de taalvaardigheid en de intellectuele capaciteiten van de jongere vormen voor deze keuze belangrijke criteria. We kiezen voor een individuele vorming op maat wanneer er op één van de bovenstaande elementen een tegenindicatie wordt geformuleerd of wanneer de specifieke noden (of situatie) van de jongere een aanpak op maat vragen.

3.2 Procedure Er is een standaardprocedure voor elk vormingstraject dat een jongere doorloopt. Volgende beschrijving gaat uit van een positief verloop. Als het traject moeilijk verloopt, kan het meer en andere stappen vragen en kan dit verloop resulteren in een vroegtijdige afsluit (opgelegde uren werden niet voltooid). Standaard informeren we d.m.v. verslaggeving op vaststaande momenten de consulent, jeugdrechter en advocaat over de stand van zaken en planning in een dossier. Bij trajecten die problematisch verlopen, zijn er meerdere contacten met ouders en de consulent van de sociale dienst bij de jeugdrechtbank. In bepaalde gevallen wordt de jeugdrechter ook rechtstreeks gecontacteerd. Een jongere die met een geldige reden één of meerdere groepssessies mist, haalt die individueel in nog voor de laatste individuele sessie en het eindgesprek. Elke groepsvorming wordt begeleid door twee vormingswerkers, dit zowel om zowel de veiligheid als de kwaliteit te garanderen. A.

AANMELDING

1) ADAM ontvangt van de jeugdrechtbank de schriftelijke opdracht (beschikking of vonnis) om het vormingstraject van de minderjarige te organiseren en te begeleiden.

2) We kiezen ervoor het dossier niet in te kijken op de griffie van de jeugdrechtbank. Indien onduidelijkheid blijkt uit de aanmelding (bv. feiten, adres, andere maatregelen), nemen wij contact op met de consulent van de sociale dienst of de griffier van de jeugdrechter voor meer duiding. In uitzonderlijke gevallen (zware feiten, jonge leeftijd) gebeurt het wel dat we overgaan tot een dossierinzage op de jeugdrechtbank. B.

VOORBEREIDING

3) De minderjarige delictpleger en zijn ouder(s) worden schriftelijk uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Indien zij na twee uitnodigingen niet reageren, wordt de consulent ingeschakeld en volgt zo nodig een persoonlijk bezoek aan huis. 4) Tijdens het eerste gesprek vindt een kennismaking en een info-uitwisseling plaats. Afspraken en wederzijdse verwachtingen worden verduidelijkt. Deze zijn neergeschreven in de overeenkomst die aan de ouders en de jongere wordt voorgelegd ter ondertekening. 5) Het vormingsteam organiseert het vormingstraject waarvoor de jongere is aangemeld of dat voor hem het meest geschikt is: een sociale vaardigheidstraining, Rots & Watertraining®, lange termijnvorming of een individuele begeleiding op maat. Jongeren die een vorming m.b.t. drugs of seksualiteit opgelegd krijgen, worden ingedeeld in een groep met aangepaste module of (deels) individueel begeleid rond het thema. 6) De groepssessies en individuele begeleidingen worden in de vrije tijd van de jongere gepland. We houden rekening met de school- en werkuren. Indien mogelijk houden we eveneens rekening met de gestructureerde vrijetijdsbesteding van de jongere. 7) Per brief brengen we de jongere en ouders op de hoogte van de data, uren en locatie van zijn vormingsproject. 8) De dag voor de start van de vorming sturen we de jongere een SMS ter herinnering. C. VORMINGSTRAJECT 9) Tijdens de eerste, individuele, sessie bespreken we met de jongere het delict dat hij/zij pleegde, kaderen dit in de leefwereld en belevingswereld van de jongere en gaan op zoek naar persoonlijke doelstellingen voor de jongere in de vorming. 10) De jongere eindigt elke groepssessie met het plaatsen van zijn handtekening op zijn/haar aanwezigheidslijst en werkt zo stelselmatig het traject af. D.

EVALUATIE

11) De laatste individuele sessie bestaat uit drie delen. Ten eerste evalueren we samen met de jongere het afgelegde parcours. Ten tweede kijken we vooruit en staan we stil bij zijn of haar toekomstplannen. Tot slot vragen we de jongere om zijn beleving van het hele traject in een brief naar de jeugdrechter te verwoorden. De vormingswerker ondersteunt hem bij deze opdracht.


63

12) De begeleider van ADAM schrijft een voorlopig eindverslag op basis van de observaties en ervaringen tijdens het vormingstraject. 13) De minderjarige komt samen met zijn ouder(s) naar ADAM voor het afrondende gesprek. Samen overlopen we het voorlopige eindverslag. De minderjarige en zijn ouders krijgen uitgebreid feedback. Zij krijgen de kans om te reageren. Soms worden een aantal zaken aangevuld of verduidelijkt in het verslag. E. RAPPORTAGE 14) De vormingswerker sluit het dossier af en stuurt dit eindverslag naar de jeugdrechter. Het eindverslag bestaat uit een standaardformulier met duiding van de begeleider, de aanwezigheidslijst van de jongere en de brief van de jongere gericht aan de jeugdrechter. 15) De vormingswerker verstuurt een kopie van het eindverslag naar de jongere, zijn/haar ouders, de raadsman van de jongere en de consulent van de sociale dienst. 16) Op vraag van de jeugdrechtbank of van de minderjarige, is de ADAM-begeleider aanwezig op de openbare zitting om het trajectverloop van de minderjarige toe te lichten. Dit gebeurt eerder uitzonderlijk. 17) Indien er dringende zaken te melden zijn, contacteert ADAM met medeweten of toestemming van de minderjarige en diens ouder(s), de consulent of de jeugdrechtbank telefonisch (conform de regels van het beroepsgeheim). Op deze manier zijn zij in staat om snel en adequaat te ageren. 18) Het dossier wordt administratief afgesloten, statistisch verwerkt en gearchiveerd. Dossiers worden enkel terug ter hand genomen in geval van recidive.

3.3. Methodische handvatten Voor elk vormingsproject hanteren wij actieve methodieken. We leggen de nadruk op samenwerking en stellen het bereiken van een succeservaring voorop. We bieden de jongere een manier van handelen aan die hem in staat stelt zijn doelen te bereiken. We werken ervaringsgericht. We stimuleren de jongere om vanuit zijn betrokkenheid en ervaring kennis, inzichten, attitudes en vaardigheden te verwerven. De leefwereld van de jongere vormt daarbij het vertrekpunt. Bij ervaringsgericht leren installeren de begeleiders een krachtige leeromgeving waarbij eerder geleerde ervaringen getransfereerd worden naar nieuwe situaties. Deze methodiek hanteren we om een veranderingsproces bij de jongere op gang te brengen. De vormingswerkers benaderen daarenboven de jongere vanuit een positieve en open begeleidershouding. We willen oordelend noch belerend zijn. Het profiel van de doelgroep en het gedwongen karakter van de maatregel vergen een voortdurende alertheid van de begeleiders om het


64

evenwicht te vinden en behouden bereiken tussen ondersteunend werken en het leggen van verantwoordelijkheid bij de jongere. In elke vorming staan volgende doelstellingen centraal: 

de jongere ziet zijn verantwoordelijkheid met betrekking tot de feiten;



de jongere verruimt zijn inzicht in het eigen functioneren;



de jongere werkt aan sociale en persoonlijke vaardigheden.

3.4 Aanbod leerprojecten We beschikken over vier vormingspakketten in groep. De jeugdrechter kan specifiek één van deze pakketten opleggen en beslist over het aantal te presteren uren. Wanneer de jeugdrechter geen specifiek vormingspakket vernoemt in zijn doorverwijzing, beslissen de vormingswerkers op basis van het dossier en het intakegesprek welk pakket het meest aangewezen is. Het verloop van de groepspakketten is vastgelegd in draaiboeken. Toch is er geen sprake van standaardprogramma’s, aangezien het programma steeds op maat van de groep wordt bijgestuurd naargelang het verloop. Verschillende modules kunnen naargelang de noden worden ingezet in een groepstraject of worden ingebed in een individueel traject op maat.

3.4.1. Rots & Watertraining® (psychofysieke weerbaarheidstraining) De weerbaarheidstraining maakt gebruik van een psychofysieke didactiek. Thema’s worden geïntroduceerd via fysieke oefeningen. De oefeningen worden verbonden met de ontwikkeling van verbale en communicatieve vaardigheden met als doel de jongere te versterken op mentaal en sociaal vlak. Tijdens de training wordt de jongere aangesproken op zijn positieve krachten, dit om bewuster in de wereld te kunnen staan en meer inzicht in en controle over zijn gedrag te verwerven. De methodiek biedt heel wat mogelijkheden om aan de slag te gaan met jongeren die verbaal minder sterk zijn. Rots & Water is een seksespecifieke methodiek. Jongens en meisjes worden apart begeleid om de fysieke en mentale veiligheid van de jongeren te bewaren en de leerkansen te maximaliseren. De drie basisthema’s waarrond deze vorming is opgebouwd, zijn zelfbeheersing, zelfreflectie en zelfvertrouwen. Deze thema’s zijn verweven doorheen de training en zijn belangrijke elementen bij de centrale pijlers van het programma: 

Het leren gronden (stevig en ontspannen staan), centreren (adem in de buik) en richten van de aandacht (uiterlijke focus, later transformerend naar een innerlijk doel) zijn drie


65

basisvaardigheden die we de jongeren willen leren beheersen en positief gebruiken. Iemand die gecentreerd en gegrond is, ervaart een stevige, fysieke basis die bewust handelen bevordert; 

De ontwikkeling van meer lichaamsbewustzijn kan leiden tot meer inzicht in en ervaring van de eigen reactiepatronen, waardoor een kans tot verdieping van het emotioneel bewustzijn en zelfbewustzijn geboden wordt. De ervaring van een kalme, sterke fysieke basis maakt het makkelijker om met anderen contact te maken, vast te houden aan een eigen standpunt, en gevoelens en emoties op een beheerste manier tot uitdrukking te brengen;



Het Rots & Water®-concept bestaat uit de harde en onwrikbare rotshouding versus de beweeglijke en verbindende waterhouding. Op fysiek niveau betekent dit dat een aanval gepareerd kan worden door hard aangespannen spieren (rotsaspect), maar vaak zelfs nog effectiever kan worden opgevangen door een beweeglijk meegaan met de energie van de aanvaller (wateraspect). Zo is het ook mogelijk binnen een gesprek te kiezen voor een rotsopstelling of een wateropstelling en ditzelfde geldt voor de manier waarop men relaties met anderen onderhoudt. Levenskunst is het vinden van een balans tussen rots- en waterkwaliteiten, tussen samengaan met anderen en het vinden van een eigen weg, vasthoudend aan eigen overtuigingen en gevoel.



Terugvallend op bovenstaande principes wordt er actief getraind op onder meer conflicthantering en communicatie, beheersing en proportioneel reageren, grenzen aanvoelen en aangeven, doelen stellen en mentale kracht. Via situatiespelen, waar de jongeren eigen situaties kunnen inbrengen, bevorderen we de transfer naar het dagelijks leven.

In de psychofysieke vorming stellen we volgende specifieke doelstellingen voorop: o

de jongere wordt zich bewust van zijn fysieke mogelijkheden en krachten;

o

de jongere verwerft een groter lichaamsbewustzijn en meer lichaamscontrole;

o

de jongere verwerft een groter emotioneel en zelfbewustzijn.

In principe is Rots & Water een groepsprogramma. In 2015 hebben we er fors in geïnvesteerd om de methodiek ook op individueel niveau te ontwikkelen. Via het volgen van vormingen en organiseren van gerichte intervisies rond het thema, zijn we er in geslaagd de belangrijke thema's van het programma ook voor individuele begeleidingen in de vingers te krijgen.

3.4.2 Lange Termijn Vorming De lange termijn vorming is bedoeld voor jongeren die meermaals in contact zijn gekomen met de jeugdrechtbank en reeds verschillende maatregelen doorlopen hebben. Het programma bestaat uit twee ervaringsgerichte groepsdagen en het volledige Rots & Water programma®. Verder worden de groepsmomenten afgewisseld met individuele momenten. Tijdens de individuele sessies maken we de vertaling naar het specifieke verhaal van de jongere en bepalen we werkdoelen om te werken aan bepaalde noden. Op deze manier trachten we naast de algemene doelstellingen ook aanvullende


66

specifieke doelstellingen te bereiken. Deze afwisseling biedt ons de mogelijkheid om de groepsinhoud sterk te verdiepen en de jongere individueel bij te sturen in geval ven een moeilijk verloop. Specifieke doelstellingen van het programma zijn: o

de jongere staat stil bij zijn positie in de verschillende levensdomeinen;

o

de jongere staat stil bij de oorzaken van zijn (ongewenst) gedrag en zoekt naar alternatieven;

o

de jongere traint deze alternatieven;

o

de jongere wordt zich bewust van zijn communicatiestijl, kwaliteiten en beperkingen;

o

de jongere formuleert aan het einde van het traject een realistisch toekomstperspectief.

Als we, zoals in 2015, een te geringe instroom van langetermijndossiers hebben om op geregelde tijdstippen aparte lange termijngroepen in te plannen, organiseren we voor de jongere een traject op maat. Een deel van dit traject kan bestaan uit deelname aan een reguliere vormingsgroep, zodat de jongere de voordelen van het werken in groep niet misloopt.

3.4.3 Sociale Vaardigheidstraining Tijdens de SOVA-training kiezen we bewust voor een afwisseling van actieve, educatieve, creatieve en verbale methodieken waarmee de jongeren rond de hoofdthema’s aan de slag gaan. Concreet gaat het hier over samenwerkingsopdrachten, creatieve opdrachten, rollenspelen en situatiespelen. Daarnaast werken we aan de hand van videofragmenten, groepsgesprekken, discussies en educatieve spelen. De onderlinge communicatie en groepsdynamiek staan centraal. De hoofdthema’s waarrond we werken zijn: oorzaken en oplossingen van misdrijven, gevolgen voor slachtoffer, gevoelens en agressie, kwaliteiten en toekomst, communicatie. De specifieke doelstellingen zijn: o

de jongere staat stil bij de oorzaken van zijn (ongewenst) gedrag en zoekt naar alternatieven;

o

de jongere heeft inzicht in de gevolgen van het plegen van een MOF;

o

de jongere denkt na over zijn toekomst;

o

de jongere heeft een succeservaring.

Aangezien een groot deel van onze jongeren aangemeld wordt voor een Rots & Watertraining, blijven er niet vaak voldoende jongeren om een SOVA-groep te vormen. Zo heeft er het voorbije jaar geen enkele groep plaatsgevonden. We zetten delen van de methodiek toch in. Een aantal van de groepsdynamische activiteiten worden geïntegreerd in de Rots & Watertraining, methodieken m.b.t. bv. Denkfouten worden net zo goed ingezet bij de thema's Drugs of Relaties en Seksualiteit. Ook binnen de individuele trajecten wordt ruim geput uit de methodieken binnen dit programma.


67

3.4.4 Leerproject Drugs Dit programma is specifiek gericht op jongeren die worden aangemeld voor druggerelateerde feiten, zonder een ernstige verslavingsproblematiek. Tijdens deze vorming trachten we jongeren correct te informeren en hen kritisch te laten kijken naar hun houding ten aanzien van drugs en hun gebruik. Het programma omvat een geheel aan vormingsmethodieken aangaande middelengebruik, die ook tijdens de sociale vaardigheidstraining of lange termijn vorming kunnen worden ingezet. Via deze methodieken geven we uitgebreide en relevante informatie over de verschillende drugs en de effecten ervan. We staan stil bij het samenspel van verschillende factoren die bepalen of iemand met drugs in de problemen komt. Zo verwerft de jongere inzicht in het ontstaan van een verslaving en het tot stand komen van een gebruikerspatroon. Op basis van onze inschatting van de problematiek en de relevantie van de te gebruiken methodieken voor de betrokken minderjarige, kunnen één of meerdere doelstellingen worden vooropgesteld: o

het begrijpen van effecten/gevolgen van middelengebruik;

o

het begrijpen van effecten/gevolgen van middelengebruik;

o

denkfouten en illusies rond druggebruik doorprikken en toetsen aan de realiteit;

o

het geven van informatie die de jongere aan het eigen gedrag kan linken om een eigen risicoinschatting te maken;

o

kennis ontwikkelen over de totstandkoming van problematisch gebruik en afhankelijkheid;

o

inzicht in eigen gebruikspatroon ontwikkelen;

o

een eigen mening over middelengebruik leren formuleren;

o

veranderen van waarden, houding en normen over middelengebruik;

o

probleem(h)erkenning, verhoging van inzicht en motivatie tot gedragsverandering.

Op het einde van het traject wordt een bezoek aan de afdeling verslavingszorg van het ZNA Stuivenberg georganiseerd, waarop ook ouders welkom zijn. Dit bezoek omvat twee delen: o

een informatieve uiteenzetting van een gespecialiseerde arts over de werking van verslaving in de hersenen

o

aansluitend een interactief moment, waarbij een aantal patiënten hun ervaringen uitwisselen met onze jongeren (en aanwezige ouders).

Deze methodiek werd in 2015 verder op punt gesteld samen met het HALTE-team, dat ook een specifieke drugvorming op parketniveau aanbiedt.


68

3.4.5 Individueel Leerproject Op Maat De individuele vorming wordt uitgevoerd door één vormingswerker, die door middel van intervisie met een vaste collega, een gefaseerd programma op maat van de jongere ontwerpt en uitvoert. Bij een individuele benadering is er meer ruimte om persoonsgericht te werken. Dit is voor zowel de jongere als voor de begeleider intensiever. We besteden extra aandacht aan actieve methodieken. Door het inlassen van creatieve opdrachten, sportieve activiteiten of opdrachten waarbij het inventieve en oplossend denkvermogen wordt getraind, trachten wij de jongere zoveel mogelijk aan te zetten tot assertiviteit en zelfstandigheid. We maken ook gebruik van huiswerkopdrachten om de transfer te bevorderen. De algemene doelen gelden natuurlijk ook voor het individuele traject op maat. Deze worden verder aangevuld met persoonlijke doelen van jongere en/of gezin. Voor dieperliggende noden gaan we actief op zoek naar verwijsmogelijkheden, en proberen de jongere en/of het gezin te stimuleren hulp te aanvaarden. Een individueel traject kan voor de diverse thema's (drugs, SGG, agressie, …) ingezet worden. Het pakket Progres (Project Grenzen Relaties en Seksualiteit) wordt momenteel niet meer in groep ingezet, gezien het lage aantal aanmeldingen en de heterogeniteit van de profielen van de aangemelde jongeren. We gebruiken nog wel heel wat methodieken uit dit pakket binnen individuele begeleidingen, en blijven dit thema op de agenda van de intervisies plaatsen.


69

3.5 Leerprojecten in cijfers 3.5.1 Evolutie aanmeldingen 2001-2015

VORMING - HISTORIEK AANMELDINGEN 2001-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=2589) 350

Aantal dossiers

300 116

250

153 63

200

63

112

150 100

78

107

138 139 152

113 129

50

95

84

89

0 2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

Jaartal Jeugdparket

Jeugdrechtbank

We zijn blij vast te kunnen stellen dat er - na de dalende trend van de voorbije jaren – sprake is van een lichte stijging.

VORMING - EVOLUTIE DOSSIERS 2008-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=938) 120

Aantal dossiers

100

80 20 uren

60 40 uren

40

20

0

2008

2009

2010

2011

2012 Jaartal

2013

2014

2015

3.5.2 Leeftijd jongeren

VORMING - GEBOORTEJAAR (op basis van aangemelde dossiers, n=89)

25 25

24 22

percentage

20

15 15 12

10

5 2

0 2001

2000

1999

1998

1997

1996

Het zwaartepunt ligt qua leeftijd duidelijk tussen 15 en 17 jaar. Door het lagere aantal aanmeldingen voor 12- tot 14-jarigen, is het niet altijd evident om 'jonge groepen' samen te stellen. Dit is jammer omdat - op basis van onze ervaring - werken in groep voor ons doelpubliek de beste werkvorm is.

3.5.3 Resultaten leerproject

VORMING - EVALUATIE (volgens afgesloten dossiers, n=62)

5% 27% 68%

Volledig doorlopen

Niet opgestart

Stopgezet

Voor de vormingen van 20u haalt bijna 75% de eindmeet. Slechts 5% raakt niet opgestart.


71

De uitvallers hebben vooral te maken met het niet of onvoldoende nakomen van afspraken, en dit ondanks een duidelijk en onderbouwd kansenbeleid. Voor de vormingen van 40u start iedereen op. Slechts een kwart rondde het traject volledig af. Een mogelijke oorzaak is het lage aantal aanmeldingen, waardoor jongeren langer moesten wachten om op te starten. Intussen hebben we ons concept aangepast aan het lagere aantal aanmeldingen, en start een jongere onmiddellijk na aanmelding met een individueel traject. Bij de opstart van een volgende (reguliere) groep kan hij dan een deel van hun traject in groep vervullen. Een andere oorzaak is het profiel van de aangemelde jongeren. Zij kampen meestal met problemen op verschillende levensdomeinen, hebben weinig structuur in hun leven, en zijn al gepokt en gemazeld in het criminogene milieu.

De jongeren die voor een lange termijnvorming worden

aangemeld, zijn meestal recidivisten en staan soms in wacht voor een plaatsing, of worden tijdens het traject geplaatst wegens nieuwe feiten. We willen investeren in een intensievere samenwerking met de GI's, en onderzoeken hoe we onze trajecten beter op een plaatsing kunnen afstemmen. De meeste jongeren die afgesloten worden vóór het einde van hun traject, slagen er niet in hun afspraken op voldoende wijze na te komen, en dit ondanks een weloverwogen kansenbeleid, het inzetten van steunfiguren, het opvoeren van de druk via de consulent, het werken met afsprakenkaartjes en herinneringsberichten. Het afsluiten van een dossier gebeurt altijd in overleg met minstens 1 collega, en na overleg met de consulent.

3.5.4 Doorlooptijd dossier VORMING - DUUR in dagen (mediaan)

duur vormingstraject

(op basis van afgesloten dossiers, n=54/8)

20 uren

167

40 uren

275

0

40

80

120

160

200

240

280

aantal dagen

Doordat we de meeste jongeren in groep begeleiden, is de opstarttijd in een aantal gevallen wat langer aangezien we pas met een minimum aantal kandidaten een groep kunnen vormen. Voor de vormingen van 40 uren heeft dit voor een aanzienlijke stijging gezorgd. Met de wijzigingen aan het


72

traject hopen we dit in de toekomst te vermijden. Zodra een jongere gestart is, en zich voldoende aan de afspraken houdt, lukt het in de meeste gevallen om het traject op korte tijd af te ronden.

3.6. Evaluatie leerprojecten 2015 

Voor 2016 willen wij een solide vormingsteam. In 2015 kregen we een stabiel team in een instabiele omgeving (verandering teamverantwoordelijke, nieuwe collega’s, halftijdse medewerkers). Ons subteam bleef stabiel qua personen, maar niet qua inzetbaarheid (deeltijdsen) wat soms voor veel druk zorgde en veel flexibiliteit vergde.



We organiseren intervisies samen met ZAPP. Inhoudelijke ZAPP-intervisies hebben veel positief effecten gehad op onze methodieken en vormingsinhoud.



We zetten in op innovatieve projecten. Ondanks de extra druk die ze soms op onze agenda’s zetten, werden ze ervaren als positieve leermogelijkheden.



We streven er naar om tijdens rustigere perioden zoals de zomer een aantal niet-dringende zaken bij te werken. We hebben in 2015 een constante pittige drukte ervaren. Tegen alle verwachtingen in bleek de zomer best druk te zijn, wat als gevolg had dat niet-dringende taken zoals bv. het opruimen van onze kasten, methodieken structureren en uitschrijven, het ZAPP-lokaal inrichten, bleven liggen.



We streven naar een verhoging van de aanmeldingen.

De aanmeldingen zijn niet

spectaculair gestegen, ondanks enkele wervingsinitiatieven.

Grote aanklampendheid in

dossiers zorgde er echter voor dat slaagkansen verhoogden en dat we toch onze handen bleven vol hebben ondanks een lager aantal aanmeldingen.

3.7. Verbetertrajecten leerprojecten 2016 Onze gronddoelstelling voor 2016 is en blijft ‘elk dossier kent een kwalitatieve afhandeling’. Om deze gronddoelstelling te kunnen garanderen stellen wij volgende subdoelen op: 

We bewaken het evenwicht tussen taaklast en draagkracht. o Waarom ? Energie medewerkers optimaal benutten en voeden, om zo als team tot betere resultaten te komen. o Hoe? Vast agendapunt op de tweewekelijkse subteamvergadering van het team Vorming. o Verantwoordelijk? Het ganse subteam, de roterende voorzitter beheert het thema tijdens de vergadering. De teamverantwoordelijke volgt dit op via verslaggeving. Indien nodig organiseert hij een overleg rond dit thema. o Timing? Juni 2016


73



We blijven prioritair aandacht geven aan ons basiswerk. o Waarom? Het basiswerk is de reden van ons bestaan. Innovatieve ideeën prikkelen ons als vormingswerkers, en brengen veel bij aan het basiswerk. We moeten echter blijven over waken dat het basiswerk centraal blijft staan. o Hoe? We ontwikkelen een checklist om onze inzet van tijd en middelen objectiever te kunnen inschatten. De checklist wordt tijdens subteamvergaderingen gebruikt om af te wegen welke investeringen we al dan niet zullen doen. o Verantwoordelijk? In de eerste jaarhelft 2016 word met de vormingswerkers bekeken wie verantwoordelijk is voor de uitwerking. Voor het gebruiken van de checklist is het roterend voorzitterschap de verantwoordelijke. o Timing? September 2016



We zetten in op acties ter promotie van de maatregelen. o Waarom? Het opkrikken van 'correcte' aanmeldingen. o Hoe?  Door gerichte communicatie met relevante partners. Belangrijk is om dit vanuit een weloverwogen plan te doen, dat goed afgestemd is met de andere afhandelingsvormen binnen ADAM. We wachten echter niet op het overkoepelend plan, en proberen alvast via enkele kleine interventies de maatregelen bekender te maken.  Aanbod aan jeugdrechtbank om waar nuttig op zitting of kabinetsbespreking te verschijnen, nog eens bekend maken.  Actieve voorstelling van het vormingsprogramma 'Rots & Water' voor de jeugdadvocaten.  Actief deelnemen aan de promotieactiviteiten op team- en sectorniveau o Verantwoordelijk? Kurt Kestens

 We evalueren en actualiseren onze methodische draaiboeken o Waarom? De inhoud van onze vormingsprogramma's evolueert voortdurend. Nieuwe evoluties en inzichten worden voortdurend uitgeprobeerd en bijgeschaafd. Het is belangrijk deze 'innovaties' te integreren in onze bestaande draaiboeken. Anderzijds willen we ook de vertaling van methodieken naar specifieke doelgroepen (bv. Meisjes) of van groeps- naar individuele methodieken vastleggen in draaiboeken. o Hoe?

De tweewekelijkse intervisies vormen het forum waarop nieuwe ideeën en

methodieken kunnen gedeeld en verfijnd worden. Op een planningsvergadering maken we een stand van zaken, en komen tot taakverdeling tot eind 2016. De opvolging en uitwerking worden ondersteund en opgevolgd binnen de tweewekelijkse intervisies. o Verantwoordelijk? De taken zullen tijdens de planningsvergadering verdeeld worden. o Timing? Permanent; Planningsvergadering Juli 2016


74

 We verkennen actief de piste 'CAW consult'. o Waarom? Het delen van onze deskundigheid m.b.t. tot onze doelgroep, en de thema's 'omgaan met grenzen en conflicten . o Hoe?

In

samenwerking

met

de

Rots

&

Watertrainers

van

Kwadraat

(jongerenhulpverlening CAW) geven we onder de naam 'CAW Consult' training aan enkele teams op basis van de Rots & Watermethodiek. o Verantwoordelijk? Kurt Kestens o Timing? Januari – december 2016  We informeren ons bij collega-diensten m.b.t. beleid rond intakes, bv. tijdens de schooluren? o Waarom? Betere afstemming tussen de verschillende HCA-diensten, samen nadenken over correcte procedures. o Hoe? In eerste instantie willen we ons terug verbinden met het vormingsteam van Elegast via de organisatie van minstens 1 begeleidingsteam. We polsen bij collegadiensten of er interesse is voor een uitwisseling op Vlaams niveau. o Verantwoordelijk? Barbara Spapen o Timing? Voorjaar 2016  We organiseren samen met Kwadraat intervisies m.b.t. Rots & Water en psychofysiek werken o Waarom?  Versterken van de individuele trainers  Afstemming tussen de verschillende trainers  Introductie en verfijning nieuwe technieken  Ervaringsuitwisseling  Terugkoppeling externe vormingen  Focus op specifieke thema's (vb. SGG, Trauma en rouw, …)  Focus op specifieke technieken (vb. circustechnieken, situatiespelen, ontspanning, ….)  Focus op doelgroepen (meisjes, jonge pubers, …) o Hoe? Uit elk team wordt één medewerker afgevaardigd om de algemene organisatie van de intervisies op zich te nemen. Ieder teamlid neemt op zijn beurt de organisatie van (een stuk van) de intervisie op zich. o Verantwoordelijk? Stijn Jacobs o Timing? 2016  We organiseren intervisies voor het vormingsteam ADAM o Waarom?  Versterken van de individuele vormingswerkers


75

 Afstemming tussen de verschillende vormingswerkers  Introductie en verfijning nieuwe technieken  Ervaringsuitwisseling  Terugkoppeling externe vormingen  Focus op specifieke thema's (vb. SGG, Trauma en rouw, …)  Focus op specifieke technieken (vb. circustechnieken, situatiespelen, ontspanning,..)  Focus op doelgroepen (meisjes, jonge pubers, ...)  Draaiboeken evalueren en actualiseren  Hoe? We organiseren 15 intervisiemomenten in 2016. Thema’s worden bepaald en taken verdeeld tijdens de eerste bijeenkomst.  Verantwoordelijk? 1 vormingswerker zal het geheel bewaken  Timing? 2016  We onderzoeken of de methodiek Sib-m een meerwaarde kan zijn voor onze werking. o Waarom?

Verhoging

van

de

aandacht

voor

het

slachtoffer

binnen

onze

vormingspakketten. Methodieken rond slachtoffer uitbreiden. o Hoe? We vragen aan collega-diensten om ons dit programma eens voor te stellen, en besteden hier minstens één intervisie aan. o Verantwoordelijk: Barbara Spapen o Timing? 1e semester 2016  We onderzoeken in welke mate we intensiever kunnen samenwerken met de gemeenschapsinstellingen. o Waarom? Nauwer aansluitende trajecten betekenen betere trajecten. Bekijken of het zinvol is jongeren de kans te bieden (een deel van) hun maatregel binnen de muren van de GI te vervullen. o Hoe? Vanuit het bestaande overleg tussen de GI's en de HCA-diensten worden enkele pistes verkend. We vragen ook aan het agentschap om deze samenwerking als innovatief project erkend te krijgen. GI De Kempen heeft al aangegeven een aantal mogelijkheden te willen onderzoeken. o Verantwoordelijk? Marc Van den Branden, Kurt Kestens o Timing? 2016


76

4 HERSTELBEMIDDELING 4.1 Omschrijving Herstelbemiddeling biedt aan minderjarige verdachten en hun slachtoffers een context waarin, met behulp van een neutrale bemiddelaar, tegemoet kan gekomen worden aan de materiële en relationele gevolgen van een als misdrijf omschreven feit. De bemiddelaar tracht een communicatieproces op gang te brengen tussen de minderjarige en zijn slachtoffer. Er wordt ruimte gecreëerd om ervaringen uit te wisselen rond de oorzaken en gevolgen van de feiten en er wordt gezocht naar een constructieve vorm van herstel. Een bemiddeling beoogt een overeenkomst betreffende dit herstel. Deze overeenkomst is een weerspiegeling van de wederzijdse verwachtingen en verbintenissen tussen alle betrokken partijen. De minderjarige verdachte krijgt via herstelbemiddeling een kans om zelf verantwoordelijkheid op te nemen voor zijn daden en om zijn fout recht te zetten ten aanzien van zijn slachtoffer. Aan het slachtoffer wordt de mogelijkheid geboden om antwoorden te bekomen op vragen m.b.t. zijn slachtofferschap en inspraak te krijgen in de afhandeling van zijn zaak. Een bemiddeling kan via face-to-facecontacten verlopen, maar dit is geen noodzakelijke voorwaarde. Deze mogelijkheid wordt steeds aangeboden, maar is afhankelijk van de wil van dader en slachtoffer. De bemiddelaar kan ook pendelen tussen beide partijen. Herstelbemiddeling kan zowel door de procureur des Konings als door de jeugdrechter voorgesteld worden. Het is met andere woorden een vrijwillig aanbod aan de partijen. Tot op heden geldt dat herstelbemiddeling bij elk feit waarbij een minderjarige betrokken is aangeboden dient te worden. Het enige wettelijke criterium is dat het slachtoffer van de feiten geïdentificeerd is.

4.2 Procedure Een herstelbemiddeling kent een gestructureerd verloop en kan opgedeeld worden in zes fasen: de aanmelding, de introductie, de exploratie, de onderhandeling, de overeenkomst en de opvolging. A. AANMELDING 1) Een jongere wordt op de wettelijk voorziene wijze bij ADAM aangemeld door het parket of de jeugdrechtbank.


77

2) In complexe dossiers of als het om aanmeldingen met onvolledige of incorrecte informatie gaat, heeft de bemiddelaar de mogelijkheid om het dossier van de jongere in te lezen op de griffie van de jeugdrechtbank. 3) Ten laatste twee maanden na de aanmelding en/of naar aanleiding van een bericht van dagstelling10 wordt een tussentijds verslag bezorgd aan de verwijzer.

B. INTRODUCTIE 4) Bij opstart van een dossier wordt de advocaat van de jongere via mail op de hoogte gebracht van de aanmelding op onze dienst. Bij parketaanmeldingen wordt de jongere ten vroegste twee weken na dit schrijven uitgenodigd. Zo heeft de advocaat de kans om zijn cliënt te consulteren. Bij opstart van een dossier dat aangemeld wordt door de jeugdrechtbank, kan de jongere onmiddellijk uitgenodigd worden. 5) De bemiddelaar neemt contact op met de partijen om een afspraak te maken voor een intakegesprek. Als er een telefoonnummer beschikbaar is, worden partijen telefonisch gecontacteerd. In het andere geval wordt een brief verstuurd waarin een concrete afspraak aangeboden wordt op onze dienst. Hierbij wordt rekening gehouden met schooluren. Wanneer partijen zelf telefonisch contact opnemen, wordt na een korte toelichting een afspraak gemaakt voor een gesprek op de dienst. Op vraag van de partijen kan een huisbezoek gepland worden. 6) Het intakegesprek heeft tot doel de procedure en de consequenties van een herstelbemiddeling toe te lichten. Ook de werkingsprincipes worden uitgelegd. Er wordt gepolst naar de bereidheid en de motivatie van de partijen om al dan niet in te gaan op het aanbod. We vinden het als dienst belangrijk dat minstens één van de ouders van de minderjarige verdachte aanwezig is tijdens dit gesprek. We volgen dit principe vanuit de idee dat ouders burgerlijk aansprakelijk zijn voor hun minderjarige kinderen. Indien het om een minderjarig slachtoffer gaat, verwachten wij evenzeer de aanwezigheid van minstens één van de ouders.

C. EXPLORATIE 7) Binnen de bemiddeling wordt gewerkt met de verhalen van de partijen. Elke betrokken partij krijgt de kans om zijn verhaal over het conflict vanuit zijn eigen perspectief en subjectieve beleving te vertellen. De bemiddelaar inventariseert de ervaren moeilijkheden en benoemt

10

Via een bericht van dagstelling worden we op de hoogte gebracht wanneer een minderjarige op zitting op de jeugdrechtbank dient te komen.


78

gemeenschappelijke punten. Hij nodigt partijen uit om een standpunt in te nemen over een mogelijk herstel van de morele en materiële gevolgen van het feit. 8) De bemiddelaar gaat op zoek naar de funderingen van de standpunten van beide partijen. Hij gaat na of er sprake is van wederzijds begrip en erkenning. Hij houdt de communicatie tussen beide partijen constructief en waarborgt een veilige sfeer.

D. ONDERHANDELING 9) De bemiddelaar inventariseert samen met de partijen de mogelijke oplossingen en bespreekt de haalbaarheid en wenselijkheid van de voorstellen. De partijen kunnen wijzigingen aanbrengen en/of nieuwe voorstellen formuleren, tot zij hierover een akkoord bereiken. In deze fase van het bemiddelingsproces ligt enerzijds de focus op de mogelijkheden van de betrokken jongere en zijn burgerlijk verantwoordelijken. Anderzijds wordt aandacht besteed aan de vragen en de verwachtingen van het slachtoffer en de geleden schade.

E. AKKOORD 10) Wanneer beide partijen het eens zijn over de wijze van herstel, formaliseert de bemiddelaar dit in een schriftelijk akkoord. Het akkoord geeft de identiteit van de betrokken partijen weer, evenals hun standpunten en engagement naar herstel toe. Partijen kunnen tot een akkoord met of zonder concrete verbintenissen komen. Het akkoord wordt ter nalezing aan de partijen en hun advocaten voorgelegd. Zij krijgen twee weken tijd om aanpassingen en/of opmerkingen te formuleren. Vervolgens wordt een definitief akkoord opgemaakt dat ter ondertekening wordt aangeboden aan alle partijen. 11) Wanneer partijen tot een akkoord komen zonder concrete verbintenissen naar elkaar toe, bestaat de mogelijkheid om de bemiddeling af te ronden met een mondeling akkoord. Dit wil zeggen dat er geen schriftelijke weerslag van de bemiddeling gemaakt wordt. Deze werkwijze wordt enkel gehanteerd op vraag van de betrokken partijen.

F. OPVOLGING 12) De bemiddelaar verbindt zich ertoe de uitvoering van het akkoord op te volgen. Dit betreft zowel de inhoudelijke uitvoering van concrete verbintenissen als de timing. Indien nodig, kan de bemiddelaar actieve ondersteuning bieden. Dit kan onder meer gaan over het opvolgen van afbetalingsplannen, het inschakelen van het Vereffeningsfonds of het mee helpen zoeken naar


79

een geschikte werkplaats. Als het akkoord niet naar behoren uitgevoerd wordt, zal de bemiddelaar de oorzaak hiervan nagaan en in overleg met de partijen uitzoeken of bijsturing mogelijk is. Zo wordt alsnog geprobeerd om een positief resultaat te bereiken. 13) Bij afronding van het dossier maakt de bemiddelaar een eindverslag op voor de verwijzer. Hij is daarbij gebonden aan een beknopte verslaggeving. Hij geeft geen informatie over de inhoud van het bemiddelingsproces, tenzij met schriftelijke instemming van beide partijen. Alle betrokkenen en hun advocaten ontvangen een kopie van het eindverslag. 14) Ten slotte kan aan de partijen een evaluatiegesprek aangeboden worden. Tijdens dit gesprek worden het eindverslag en het verdere verloop van het dossier besproken.

4.3 Methodische handvatten Binnen de bemiddeling wordt gewerkt met enkele algemene en specifieke werkingsprincipes: PROCESBEGELEIDING De bemiddelaar begeleidt een communicatieproces tussen de betrokken partijen en houdt zich daarbij strikt aan de vier werkingsprincipes van bemiddeling: 

Vrijwilligheid: een bemiddeling kan enkel plaatsvinden als beide partijen er uitdrukkelijk en zonder voorbehoud mee instemmen en dit blijven doen gedurende de hele bemiddeling.



Neutraliteit/ Meerzijdige partijdigheid: de bemiddelaar is een neutrale derde en neemt zelf geen standpunt in. Hij verdeelt zijn aandacht en bewaakt de belangen van beide partijen.



Vertrouwelijkheid: de bemiddelaar is gebonden aan het beroepsgeheim en de gesprekken met de partijen zijn vertrouwelijk. Naar de verwijzers toe geldt een beknopte verslaggeving. Tussen de partijen onderling wordt slechts die informatie uitgewisseld waarvoor toestemming werd gegeven.



Transparantie: bij aanvang van een bemiddeling wordt aan de partijen uitgelegd waaraan ze zich kunnen verwachten en worden partijen maximaal geïnformeerd over het verloop. Alle stappen die de bemiddelaar gedurende het proces zet, worden besproken met beide partijen.

We vinden het als dienst belangrijk om verantwoord en uniform te handelen. Elke herstelbemiddelaar werkt binnen een strikt kader. Enerzijds is hij gebonden aan een stappenplan, uitgeschreven in een intern draaiboek. Anderzijds zijn de nieuwe jeugdwet en het samenwerkingsprotocol herstelbemiddeling bepalend. Dit alles neemt niet weg dat de bemiddelaar de inhoud, de vorm en het tempo van de bemiddeling laat bepalen door de partijen zelf.


80

GESPREKSTECHNIEKEN De kerntaak van een herstelbemiddelaar is het begeleiden van een communicatieproces.

De

bemiddelaar beoogt een gezamenlijke, waardevolle en erkennende communicatie tussen de partijen. Hij

hanteert

daarbij

een

grote

waaier

aan

gesprekstechnieken.

Enkele

specifieke

bemiddelingsvaardigheden zijn: actief luisteren, parafraseren (neutraal herformuleren), herkaderen (positief

herformuleren),

onderliggende

beweegredenen

zoeken,

gemeenschappelijkheden

benoemen, erkenning bewerkstelligen, weerstanden bespreekbaar maken en samenvatten. De bemiddelaar dient eveneens oog te hebben voor de verbale en non-verbale communicatie tussen de partijen. Een groot deel van de doelgroep bij ADAM bestaat uit jongeren van allochtone afkomst. Dit zorgt voor specifieke uitdagingen op communicatief vlak.

PARTICIPERENDE EN EMANCIPATORISCHE BENADERING Binnen de bemiddeling wordt het conflict teruggegeven aan de betrokken partijen. De partijen bepalen zelf de vorm en de inhoud van de bemiddeling en de manier waarop de oplossing al dan niet tot stand komt. De bemiddelaar ziet er vanuit zijn neutrale positie op toe dat de partijen hiertoe een zo groot mogelijke kans krijgen. Er wordt maximaal beroep gedaan op de eigen krachten en mogelijkheden van de partijen.

RESPONSABILISEREND EN COMPETENTIEVERHOGEND WERKEN De minderjarige verdachte wordt aangesproken op zijn verantwoordelijkheid m.b.t. de door hem gepleegde feiten en de gevolgen ervan. De sterkte van een herstelgerichte benadering ligt in het appèl dat gedaan wordt op de jongere om zelf in te staan voor het herstel van de toegebrachte schade. Herstelbemiddeling vergt een aanzienlijke inspanning van een jongere. Zijn bekwaamheid om verantwoordelijkheid op te nemen wordt aangescherpt. Op deze manier wordt getracht om competentieverhogend te werken. Van het slachtoffer wordt eveneens een grote inspanning gevraagd in de oplossing van het conflict en bijgevolg kunnen dezelfde effecten ook op hem van toepassing zijn.

CONTEXTGERICHT WERKEN Het beroep dat op de jongere wordt gedaan, stelt zijn ouders niet vrij van hun pedagogische en burgerlijke verantwoordelijkheid. Er wordt getracht om de ouders maximaal te betrekken bij de bemiddeling. De context van de jongere kan immers ondersteuning bieden bij het zoeken naar een


81

vorm van herstel. Wanneer binnen de gezinscontext meer diepgaande problemen aanwezig blijken te zijn, kan de bemiddelaar, met instemming van de betrokkenen, verder doorverwijzen naar een gepaste vorm van hulpverlening.

WERKEN MET DIVERSE EXPERTISE De aanwezige kennis in het team herstelbemiddeling is voornamelijk afkomstig uit de criminologische wetenschappen en het maatschappelijk werk en advisering. Deze diversiteit aan invalshoeken verrijkt de bemiddelingspraktijk. Door het organiseren van intervisie en inhoudelijke subteams wordt de aanwezige expertise ten volle benut. Daarnaast trachten we via externe overlegplatforms onze kennis te verbreden. Met deontologische vraagstukken kunnen de bemiddelaars terecht bij de deontologische commissie bemiddeling.


82

4.4. Herstelbemiddeling in cijfers Onderstaande tabellen geven een overzicht van de kwantitatieve resultaten van herstelbemiddeling voor het jaar 2015. 4.4.1 Evolutie aanmeldingen 2001-2015

HERSTELBEMIDDELING- HISTORIEK AANMELDINGEN (op basis van aangemelde dossiers, n=4978) 13

500

21

26 17 11

400

10

359

374

406

590 466

315

298

8

122

43 105

184

74

61 77

64

115

40 71

491

89

200 100

20

50

300

458

aantal dossiers

600

0 2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

jaartal Parket

Jeugdrechtbank

In 2015 werden 367 dossiers aangemeld voor een herstelbemiddeling. Dit ligt een stuk lager (12 %) dan het aantal aangemelde dossiers in 2014. Deze daling past binnen de tendens die waargenomen kan worden sinds 2011. Een duidelijke verklaring heeft het team herstelbemiddeling hier niet voor. Met de overdracht van 124 lopende dossiers uit het voorbije werkjaar kreeg het team herstelbemiddeling 491 dossiers te verwerken in het jaar 2015.

4.4.2 Aanmeldingen 2015 per verwijzende instantie

HERSTELBEMIDDELING - VERWIJZER

aantal aanmeldingen

(op basis van aangemelde dossiers, n=367)

400 300 215

200

vordering geen vordering

100

144 8

0 Jeugdrechtbank

Parket

verwijzer

Net zoals andere jaren, ontvangt het team herstelbemiddeling zijn aanmeldingen hoofdzakelijk van het jeugdparket, slechts 8 dossiers werden aangemeld door de jeugdrechtbank. Voor meer dan de helft (60 %) van de dossiers die aangemeld werden door het parket werd gelijktijdig een vordering ingesteld voor de jeugdrechtbank. De overige 40 procent zijn zuivere parketdossiers. Het verwijzingsbeleid van het parket lijkt ongewijzigd gebleven, de verhouding vorderingsdossiers loutere parketdossiers is vergelijkbaar met deze van vorig jaar (2014: 63% met vordering; 37% zonder vordering).

4.4.3 Juridische kwalificaties Juridische kwalificatie (n=367) Diefstal dmv braak, inklimming of valse sleutels* Diefstal dmv geweld of bedreiging* Diefstal met verzwarende omstandigheden* Gewone diefstal* Gewone fiets- en motodiefstal Heling Huisdiefstal Poging tot diefstal dmv braak, inklimming of valse sleutels Winkeldiefstal Opzettelijke slagen en verwondingen Beschadigingen (vernielingen in het algemeen) Opschriften op de openbare weg of op openbare gebouwen Afpersing Bedreiging


Percentage

54,50

22,89 5,99 6,81

84

Opzettelijke brandstichting Andere** Totaal * inclusief poging tot

2,18 7,63 100,00

** andere: zedenfeiten, misbruik van vertrouwen, weerspannigheid, informatiebedrog,...

Naar analogie met de voorbije jaren, valt meer dan de helft van de aanmeldingen (54,5%) voor een herstelbemiddeling onder de juridische kwalificatie diefstal. Dit gaat voornamelijk om diefstallen d.m.v. geweld en bedreiging (46% van het totaal aantal diefstallen), diefstal d.m.v. braak, inklimming of valse sleutels (17%) en gewone diefstallen (17%). Hoewel de aanmeldingen voor winkeldiefstallen sterk gedaald zijn ten opzichte van vorig jaar (6,3% van het totaal aantal aanmeldingen in 2015, t.a.v. 14,3% in 2014), blijft deze categorie een aanzienlijk aandeel (12%) innemen binnen het totaal aantal diefstallen. Ook opzettelijke slagen en verwondingen blijven een veel voorkomende categorie. Voor het jaar 2015 valt bijna 1 op 4 (23%) van de aanmeldingen onder deze juridische kwalificatie. Op de derde plaats (6,8 % van de aanmeldingen) vinden we de juridische kwalificatie afpersing en bedreiging, een categorie die een duidelijke stijging kent t.a.v. vorig jaar (4,25 % in 2014). De categorie beschadigingen en opschriften op de openbare weg of gebouwen is licht gedaald (6% voor 2015, t.a.v. 7,61% voor 2014). Opvallend is dat het aantal aanmeldingen voor weerspannigheid tijdens het jaar 2015 bijzonder laag ligt (<2%), terwijl deze juridische kwalificatie in 2014 nog instond voor 7,8% van het totaal aantal aanmeldingen . Een kanttekening die hierbij gemaakt kan worden is dat weerspannigheid in sommige gevallen samen met een ander feit (bv. slagen en verwondingen) voorkomt en niet steeds geregistreerd wordt als hoofdcategorie. Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de schommelingen in aanmeldingen voor de meest voorkomende categorieën van misdrijven in de periode 2009-2015.


85

Herstelbemiddeling 2009-2015 - Aangemelde Feiten 30

25

Opzettelijk S&V

percentage

20

Afpersing/bedreiging 15

Beschadiging/Opschriften 10

Winkeldiefstal

5

0 2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

jaartal

4.4.4 Profiel minderjarigen

HERSTELBEMIDDELING - GEBOORTEJAAR (op basis van aangemelde dossiers, n=367)

25

25 22

percentage

20 18

17

15

10 10

5 2

3

2

0 2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

De grootste groep (82,3%) jongeren die als verdachte aangemeld wordt voor een herstelbemiddeling bevindt zich, net zoals voorheen, in de leeftijdscategorie 15 t.e.m. 18 jaar. Eén op vier van de jongeren is 16 jaar op het moment van de feiten, één op tien 14. Slechts enkelingen zijn jonger dan 14 of ouder dan 18 jaar. De overgrote meerderheid (89%) van de verdachten die aangemeld worden zijn van het mannelijke geslacht. Dit is vergelijkbaar met voorbije jaren.


86

4.4.5 Resultaten herstelbemiddeling Gedurende het jaar 2015 heeft het team herstelbemiddeling 507 interacties11 verwerkt. Ondanks het gegeven dat er dit jaar minder aanmeldingen binnen kwamen, ligt dit een stuk hoger dan het aantal interacties in 2014 (477). We kunnen dus concluderen dat er in 2015 meer dossiers werden aangemeld met meerdere slachtoffers. Binnen ruim één vierde van de interacties (26,6%) werd een bemiddeling opgestart. Iets minder dan drie vierde (73,4%) van de interacties kende geen opstart. Het opstartcijfer ligt acht procentpunten lager dan in het jaar 2014, toen 35 procent van de interacties leidde tot een opstart. Het team herstelbemiddeling stelde vast dat de tijdspanne tussen de datum van de feiten en de datum van aanmelding het afgelopen jaar sterk toenam. Mogelijk zorgt deze vertraging voor een lager opstartcijfer. Niet-opgestarte dossiers Onderstaande grafiek geeft een overzicht van de redenen voor niet-opstart 12.

HERSTELBEMIDDELING - REDEN NIET-OPSTART (op basis van afgesloten interacties n=372) Alles is al geregeld tussen de partijen Slachtoffer heeft geen vraag meer 38% 36%

Eén van de partijen is niet bereikbaar

3% 17%

3% 2%

Eén van de partijen reageert niet Eén van de partijen wenst niet in te gaan op het aanbod Andere

In bijna één op vijf van de gevallen liet het slachtoffer weten geen vraag of verwachtingen meer te hebben t.a.v. de verdachte. In 74 procent van de gevallen werd de bemiddeling niet opgestart omdat minstens één van de partijen niet op het aanbod reageerde of expliciet aangaf niet op het aanbod te willen ingaan.

11 12

Een dossier wordt geteld per verdachte. Eén interactie is één verdachte t.a.v. één slachtoffer. Binnen een dossier met meerdere slachtoffers ontstaan bijgevolg meerdere interacties. Onderstaande cijfers hebben betrekking op het aantal afgesloten dossiers. Een aantal dossiers werden overgedragen naar het jaar 2016 en zijn dus nog niet in deze cijfers verwerkt.


87

HERSTELBEMIDDELING - ANALYSE 'wenst geen aanvang' (op basis van afgesloten interacties, n=279)

verdachte reageert niet

40%

24% 11%

24%

verdachte wenst geen bemiddeling slachtoffer reageert niet slachtoffer wenst geen bemiddeling

Zoals bovenstaande grafiek laat zien, kunnen we de reden van niet-opstart in 64 procent van de gevallen terugvinden aan slachtofferzijde. Dit cijfer blijft al gedurende enkele jaren stabiel. In veertig procent van de interacties reageerde het slachtoffer niet op onze uitnodiging, in bijna één op vier gaf het slachtoffer aan geen interesse (meer) te hebben. Als reden hiervoor werd onder meer aangehaald dat men de gerechtelijke weg verkoos of dat men geen tijd meer wilde investeren in de bemiddeling. Het aantal interacties waarbinnen de verdachte niet reageerde, ligt beduidend lager (één op tien), terwijl het aantal waarbij de verdachte aangaf niet te willen deelnemen vergelijkbaar is. Bij dit laatste gaat het onder meer om jongeren die hun betrokkenheid bij de feiten ontkennen.

Opgestarte dossiers Gedurende het jaar 2015 vond er voor 135 interacties een bemiddeling plaats. Deze bemiddeling gebeurde in de meeste gevallen (86,7%) indirect, een minderheid (13,3%) van de bemiddelingen resulteerde in een directe confrontatie tussen verdachte(n) en slachtoffer(s). De opgestarte bemiddelingsdossiers leidden in 59 procent van de gevallen tot een akkoord over het herstel van de geleden schade. Dit akkoord kan concrete verbintenissen inhouden, maar kan eveneens bestaan uit loutere informatieoverdracht. In de meeste gevallen werd een schriftelijke overeenkomst opgesteld door de bemiddelaar, maar de mogelijkheid bestaat ook om een dossier af te sluiten met een mondelinge overeenkomst. Het aantal gevallen waarin het afgelopen jaar geen akkoord werd bereikt ligt een stuk hoger dan het jaar 2014 (41 % t.a.v. 30 %), een vaststelling waarvoor het team herstelbemiddeling niet meteen een verklaring heeft.


88

Als het bemiddelingsproces tot concrete verbintenissen heeft geleid, volgt de bemiddelaar de uitvoering van deze verbintenissen op. Dit gebeurt voornamelijk door telefonische contacten met zowel de jongere als zijn ouders. Aan de slachtoffers wordt regelmatig een stand van zaken overgemaakt. Wanneer de uitvoering van het akkoord moeizaam verloopt, zoekt de bemiddelaar samen met de betrokken partijen naar mogelijke manieren om bij te sturen. Deze aanklampende manier van werken leidde tot een uitvoeringsgraad van bijna 100 %, slechts één akkoord werd niet uitgevoerd. Herstelmodaliteiten Gedurende het jaar 2015 werden 79 akkoorden bereikt. In meer dan de helft van de gevallen (44 akkoorden) bevatte het akkoord louter niet-financiële elementen. In 32 akkoorden gaat het om een combinatie van financiële en niet-financiële aspecten. Slechts in drie gevallen ging het om een louter financiële regeling. We kunnen hieruit concluderen dat herstelbemiddeling zijn doel, met name herstel in de ruime zin van het woord, niet mist. In totaal werden 152 vormen van niet-financieel herstel geregistreerd13. Zoals onderstaande tabel laat zien, gaat dit voornamelijk over het aanbieden van verontschuldigingen, het antwoorden op vragen (beide 34 %), of het maken van beloftes/het uitspreken van intenties (26%). Dit is vergelijkbaar met de voorbije jaren.

HERSTELBEMIDDELING - WIJZE NIET-FINANCIEEL HERSTEL (op basis van afgesloten - tot overeenkomst leidende interacties interacties, n=152) 40 34

34

percentage

30 26

20

10

2

2

2

0

wijze van niet-financieel herstel

In enkele gevallen werd overeengekomen dat de jongere vrijwilligerswerk zou uitvoeren (bij een non-profit organisatie) of vond een herstel in natura (t.a.v. het slachtoffer zelf, bv. het poetsen van een auto, het schilderen van een tuinhuis) plaats. Het valt op dat beide vormen van herstel dit jaar 13

Binnen één akkoord kunnen verschillende vormen van herstel voorkomen.


89

opvallend minder (samengeteld 6 keer) geregistreerd werden dan de afgelopen jaren (n=12 in 2014, n=19 in 2013). Voor het uitvoeren van de werktrajecten kon opnieuw beroep gedaan worden op de werkplaatsen van gemeenschapsdienst. Onze collega’s volgden het afgelopen jaar 3 jongeren op die elk één volledige dag gingen werken. Onder andere vormen van herstel vielen o.m. het overhandigen van een nieuwe gsm. HERSTELBEMIDDELING - WIJZE FINANCIEEL HERSTEL (op basis van afgesloten - tot overeenkomst leidende interacties , n=34) 90,0 80,0

82

percentage

70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0

3

3

12

,0

wijze van financieel herstel

Wanneer een financieel herstel plaatsvond (n=34), gebeurde dit in de meeste gevallen met behulp van de ouders. In sommige gevallen werd tijdens de bemiddeling afgesproken hoe de jongere dit later zou terug betalen. Slechts in enkele gevallen werd het overeengekomen schadebedrag betaald met zakgeld of eigen spaargeld van de jongere of verkreeg de jongere inkomsten via werk op de private markt. Slechts vier jongeren gingen het afgelopen jaar werken voor het provinciaal vereffeningsfonds. Het feit dat dit cijfer de laatste jaren zo laag ligt, valt te verklaren door de strengere richtlijnen die het fonds hanteert voor de goedkeuring van een dossier. Het fonds dient enkel voor jongeren die op geen enkele andere manier hun slachtoffer kunnen vergoeden. De bemiddelingsdienst betaalde het afgelopen jaar 5192 euro uit aan de benadeelde partijen, wat neerkomt op een gemiddelde van 152,07 euro per dossier waarin een betaling werd overgemaakt. Hoewel het totale bedrag beduidend lager ligt dan in 2014, ligt het gemiddelde hoger. Dit valt te verklaren door het feit dat er minder overeenkomsten gemaakt werden met een financiële regeling. Van het totale bedrag werd 1091,43 euro vergoed door het provinciaal vereffeningsfonds. Hiervoor gingen vier jongeren in totaal 175u30min werken. Ook deze jongeren werden opgevolgd door de collega’s van gemeenschapsdienst en konden beroep doen op hun werkplaatsen.


90

4.4.6 Doorlooptijd dossier

HERSTELBEMIDDELING - DUUR in dagen (mediaan) (op basis van afgesloten dossiers, n=413)

71

verloop bemiddeling

niet-opgestart

167

opgestart

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

aantal dagen

Tijdens het afgelopen jaar werd een niet-opgestart dossier doorgaans na 71 dagen afgesloten. Dit betekent dat de verwijzer ruim twee maanden na aanmelding een eindverslag van ons mocht ontvangen. Bij de opgestarte dossiers bedroeg de doorlooptijd 167 dagen. Dit betekent dat er binnen de zes maanden een akkoord werd opgesteld en uitgevoerd. Beide tijden liggen een stuk hoger dan het jaar 2014. Dit valt mogelijk te verklaren door het feit dat de aanmeldingen van het parket soms met grote aantallen tegelijk binnen kwamen, waardoor het voor onze secretariaatsmedewerker niet altijd mogelijk was om deze administratief snel te verwerken.

4.5 Evaluatie herstelbemiddeling 2015 De verwezenlijkingen van het subteam herstelbemiddeling van het afgelopen werkjaar werden door de subteamleden geëvalueerd tijdens een evaluatie- en planningsdag op 22 januari 2016. Dit gebeurde op basis van cijfermateriaal, de verslagen van subteamvergaderingen plus extern overleg en de input van de individuele medewerkers. Gedurende deze dag werden negen verschillende thema's uitgebreid besproken, met name: 1) Het dossierwerk en de dossierbesprekingen 2) Het project ‘bemiddeling op school’ 3) Deelname van HB aan extern overleg 4) Netwerking 5) VTO 6) De uitvoering van beleidsondersteunende taken 7) Subteamvergaderingen


91

8) De nieuwe structuur op ADAM 9) Het personeelsplaatje Na een grondige en kritische bespreking van deze thema's, kwam het subteam tot vijf punten die gezamenlijk aanzien worden als het meest belangrijk: 

Ondanks een turbulent jaar op personeelsvlak (langdurige afwezigheid van twee collega’s omwille van bevalling en ziekte, wegvallen functie ‘subteamverantwoordelijke’,

wissel

directeurschap, inwerking nieuwe collega), is het subteam erin geslaagd om geen achterstand op te lopen in dossierwerk. Gedurende het hele jaar werd wachtlijstvrij gewerkt. Elk dossier werd kwaliteitsvol afgehandeld en we zijn blijven werken aan de uitbouw van onze methodieken. Dit gebeurde onder meer door grondige dossierbespreking tijdens de subteamvergaderingen, deelname aan interne en externe intervisiemomenten en het kritisch onder de loep nemen van bestaande werkwijzen (vb. overeenkomsten bij herstel in natura, brieven aan slachtoffers,...). 

Het project bemiddeling op school werd concreet uitgewerkt en op de kaart gezet. Het ganse subteam werd betrokken bij de verdere inhoudelijke uitwerking van het project tijdens enkele inhoudelijke subteamvergaderingen. Met deze input werden een draaiboek en de nodige standaarddocumenten opgesteld. Tijdens de maanden april-mei-juni werden enkele proefdossiers gedraaid en in september ging het project officieel van start. Twee ervaren subteamleden werden vanaf dat moment 1,5 dag per week vrijgesteld voor het draaien van dossiers op scholen. Eén subteamlid kreeg daarbovenop één dag per week vrij voor beleidsondersteunende taken en netwerking. In mei werd een nieuwe collega aangenomen voor ondersteuning in het basiswerk14.



Het subteam is zich blijven engageren voor het volgen van vorming, training en opleiding om zo kwaliteitsvol werk te kunnen blijven garanderen. Doorheen het hele jaar werden door alle subteamleden verschillende vormingen gevolgd m.b.t. uiteenlopende thema's. Er werd zowel ingezet op specifieke methodiektrainingen voor herstelbemiddelaars, als op studiedagen rond meer overkoepelende thema's rond het werken met minderjarigen binnen een gerechtelijke context (o.m. radicalisering, integrale jeugdhulp, cliëntfeedback, de Salduzwetgeving, de familie- en jeugdrechtbank,…).



De nieuwe structuur die vanaf januari 2015 een ingang vond op ADAM werd ingebed binnen het subteam. Na het wegvallen van de subteamverantwoordelijke werd een beurtrol afgesproken voor het voorzitterschap en de verslaggeving van de subteamvergaderingen. Elk subteamlid neemt hierin zijn eigen verantwoordelijkheid op. Aangezien er binnen de staf van

14

Voor meer gedetailleerde informatie over het project bemiddeling op school kan verwezen worden naar punt


92

ADAM geen vertegenwoordiging is van het subteam herstelbemiddeling, werd in onderling overleg besloten dat de teamverantwoordelijke van ADAM vanaf september zou deelnemen aan de subteamvergaderingen. Deze beslissing werd door alle subteamleden als positief geëvalueerd. De teamverantwoordelijke behoudt het overzicht en bewaakt dat specifieke punten vanuit het subteam herstelbemiddeling niet verloren gaan tijdens het stafoverleg. 

Naar analogie met de voorbije werkjaren, werd ook het afgelopen jaar door de verschillende subteamleden deelgenomen aan externe overlegplatfora (o.m. begeleidingsteams, het forum herstelbemiddeling minderjarigen, de werkgroep BemiddeLINK, de werkgroep cliëntfeedback). Elk subteamlid heeft hierin zijn persoonlijke engagementen. Bij de taakverdeling werd rekening gehouden met eigen interesses en kwaliteiten van de individuele medewerkers. In geval van afwezigheid van een collega, werd vervanging voorzien. Naast deelname aan deze verschillende werkgroepen, is het subteam blijven inzetten op netwerking. Zo werden verschillende gastcolleges en interviews voor studenten verzorgd en werden de contacten met onze verwijzers en partners onderhouden.

4.6 Verbetertrajecten herstelbemiddeling 2016 Voortvloeiend

uit

de

evaluatie,

werden

tijdens

de

eerder

genoemde

plannings-

en

evaluatievergadering de doelstellingen van het subteam herstelbemiddeling voor het werkjaar 2016 bepaald. De subteamleden kwamen gezamenlijk tot vijf punten waarop het komende werkjaar prioritair ingezet zal worden. De gekozen doelstellingen werden eerder algemeen gehouden omdat het subteam zich er terdege van bewust is dat er het komende werkjaar rekening gehouden zal moeten worden met enkele te verwachten, maar op dit moment nog niet concreet duidelijke, veranderingen en evoluties binnen ons werkveld (hertekening van de jeugdwet en daarbij horende veranderingen voor het HCAlandschap, onduidelijkheid over verdere financiering van het project bemiddeling op school). Aan elke doelstelling werden meteen enkele concrete acties gekoppeld en er werd telkens een subteamlid aangeduid dat zal instaan voor de opvolging hiervan. Het subteam neemt zich voor om de vinger aan de pols te houden en op geregelde tijdstippen de vooropgestelde doelstellingen te evalueren op de subteamvergaderingen en waar nodig bijkomende acties te voorzien. De vijf genoemde doelstellingen zijn: 

Het kwaliteitsvol draaien van dossiers. Naar analogie met de voorbije werkjaren wil het subteam er naar blijven streven om wachtlijstvrij te werken en de eigen werking kritisch te blijven evalueren. We trachten dit te bewerkstelligen door: dossierbespreking op de subteamvergaderingen en op interne en externe intervisiemomenten, het organiseren van inhoudelijke subteamvergaderingen m.b.t. actuele thema's (waar gewenst in samenwerking


93

met de collega's van Elegast), het aanstellen van een verantwoordelijke voor het up-to-date houden van het draaiboek en de aanpassing van de standaarddocumenten, deelname aan relevante opleidingen, vormingen en (methodiek)trainingen. 

Het inwerken van een nieuwe collega. Het subteam zal het komende jaar versterkt worden met een extra kracht, onder meer ter vervanging van een zwangere collega. Eén subteamlid werd aangeduid als coach van deze nieuwe kracht. Zij werkt, in onderling overleg met de andere subteamleden en de teamverantwoordelijke van ADAM, een stappenplan uit en zal gedurende de eerste maanden op geregelde tijdstippen een coaching gesprek houden met de nieuwe medewerker. Het volledige subteam engageert zich om de nieuwe collega te ondersteunen in zijn opleidingstraject d.m.v. het geven van uitleg en constructieve feedback. De nieuwe medewerker krijgt de kans om maximaal deel te nemen aan relevante vormingen, (methodiek)trainingen en opleidingen. Het spreekt voor zich dat het evalueren van deze nieuwe medewerker toebehoort aan de teamverantwoordelijke van ADAM en dus buiten de verantwoordelijkheid van het subteam valt.



Integratie van het subteam hergo binnen het subteam herstelbemiddeling. Gezien het lage aantal aanmeldingen voor de werkvorm hergo die we de laatste jaren mochten ontvangen, werd besloten om het subteam hergo niet meer als apart te beschouwen, maar op te nemen binnen het subteam herstelbemiddeling. Het komende werkjaar zullen we dan ook samen nadenken over hoe deze integratie het meest efficiënt kan verlopen. We denken hierbij aan personeelsinzet, subteamvergaderingen en deelname aan overlegstructuren specifiek gericht op hergo.



Blijven inzetten op constructief overleg met onze directe samenwerkingspartners. Het komende werkjaar wil het subteam herstelbemiddeling op geregelde tijdstippen in overleg gaan met interne (vnl. het subteam Halte) en externe (vnl. de collega's van Elegast herstelbemiddeling/hergo, de medewerkers van BJB) samenwerkingspartners en verwijzers (vnl. parketcriminologen, procureurs en jeugdrechters). Dit overleg kan zowel op formele (evaluatievergaderingen, inhoudelijke subteamvergaderingen) als op minder formele manier (telefonisch onderhoud, mailverkeer) vorm krijgen. Er werden enkele subteamleden aangeduid als contactpersoon voor de verschillende partners. Daarnaast zullen de nieuwe medewerkers de contacten met de parketcriminologen en de consulenten van de sociale dienst van de jeugdrechtbank proberen versterken door bij hen te gaan wisselleren.



Voortzetting van het project bemiddeling op school maximaal bewerkstelligen. Aangezien de financiering voor het project gegarandeerd is tot eind juni 2016, zal het subteam gedurende de eerste helft van het jaar bemiddelingsdossiers blijven draaien op scholen. Daarnaast zal het subteamlid dat vrijgesteld is voor beleidsondersteunende taken en netwerking, in samenwerking met de inhoudelijk stafmedewerker van ADAM, alles op alles


94

zetten om de financiering te continueren. Hiertoe zal tijdens het eerste kwartaal van het komende werkjaar maximaal ingezet worden op extern overleg met partners die als mogelijke financierders aanzien kunnen worden.


95

5 HERSTELGERICHT GROEPSOVERLEG (hergo) 5.1 Omschrijving Een herstelgericht groepsoverleg, of kortweg een hergo, is een bijeenkomst waarbij de minderjarige verdachte, zijn ouders en het slachtoffer met behulp van twee neutrale moderatoren kunnen zoeken naar een oplossing voor de materiële en relationele gevolgen van een als misdrijf omschreven feit. Beide partijen kunnen tijdens de bijeenkomst worden bijgestaan door steunfiguren en/of hun advocaat. Er is steeds een politieambtenaar bij het overleg aanwezig en ook de consulent van de minderjarige kan, op vraag van de minderjarige verdachte, de hergo bijwonen. Tijdens de bijeenkomst wordt niet alleen gezocht naar een herstel ten aanzien van het slachtoffer, maar ook naar een herstel ten aanzien van de maatschappij en ten aanzien van zichzelf (voorkomen van recidive). Het resultaat van de hergo is een intentieverklaring, waarin de voorstellen van de minderjarige m.b.t. deze drie domeinen zijn opgenomen. Het herstelgericht groepsoverleg biedt enerzijds aan het slachtoffer de kans om vragen en verwachtingen te formuleren m.b.t. de feiten en de gevolgen ervan. Anderzijds creëert een hergo een kader waarbinnen de minderjarige inzicht kan verwerven in de feiten en zijn verantwoordelijkheid kan opnemen. Binnen een hergo is het betrekken van de sociale context een belangrijk uitgangspunt. De steunfiguren van zowel de minderjarige als het slachtoffer kunnen mee actief nadenken over een aanvaardbare oplossing. Ook na afloop van de bijeenkomst kan de sociale context een belangrijke rol spelen in het stimuleren en/of opvolgen van de uitvoering van de intenties door de verdachte. Een hergo kan enkel worden voorgesteld door de jeugdrechter. Wat geldt als enige wettelijke criterium voor herstelbemiddeling, geldt ook voor hergo: het slachtoffer van de feiten moet geïdentificeerd zijn. Er bestaan verder geen expliciete uitsluitingscriteria m.b.t. het profiel van de verdachte of de feiten. Wel is een hergo vooral aangewezen voor jongeren die zware feiten pleegden of recidiveren. Bovendien is een belangrijke vereiste voor het kunnen opstarten van een hergo dat het sociale netwerk van de minderjarige geactiveerd kan worden.


96

5.2 Procedure Het herstelgericht groepsoverleg kent een gestructureerd verloop en kan opgedeeld worden in vier fasen: de aanmelding, de voorbereiding, de bijeenkomst en de opvolging. A. AANMELDING 1) Een minderjarige wordt op de wettelijk voorziene wijze bij ADAM aangemeld door de jeugdrechter. In de beschikking/het vonnis wordt aan onze dienst gevraagd om te onderzoeken of een hergo mogelijk is. Er worden twee moderatoren aangeduid die, via gesprekken met alle betrokken partijen, bekijken of er een hergo georganiseerd kan worden. B. VOORBEREIDING 2) De moderatoren beschikken over de mogelijkheid om het gerechtelijk dossier in te lezen op de jeugdrechtbank. Aangezien er wordt gekozen om met de verhalen van de partijen te werken, wordt per geval bekeken of een dossierinzage wenselijk is. Een dossierinzage hoeft niet noodzakelijk bij aanvang te gebeuren, maar kan ook in een later stadium. In praktijk wordt het dossier enkel ingelezen wanneer na de eerste gesprekken met alle betrokken partijen te veel onduidelijkheid blijft bestaan over de feiten. De praktijk toont aan dat dit eerder uitzonderlijk is. 3) De advocaat van de jongere wordt per mail op de hoogte gebracht van de aanmelding op onze dienst, alsook van het feit dat de jongere wordt uitgenodigd voor een eerste gesprek. 4) De moderatoren plannen een eerste verkennend gesprek met de jongere en zijn ouders op de dienst (of op huisbezoek indien gevraagd). Het eerste gesprek heeft enerzijds tot doel de procedure en de consequenties van een hergo toe te lichten. Anderzijds is er plaats voor het verhaal en de beleving van de feiten door de jongere en zijn ouders. De bereidheid en motivatie om al dan niet in te gaan op het aanbod, wordt bij beiden getoetst. Als een jongere wenst deel te nemen, wordt tevens bevraagd of er naast de ouders nog aan andere steunfiguren gedacht wordt. 5) Vervolgens wordt er een verkennend gesprek met het slachtoffer gepland op de dienst (of op huisbezoek indien gevraagd). Tijdens dit eerste gesprek wordt er geluisterd naar het verhaal van het slachtoffer en zijn of haar beleving van de feiten. De bereidheid tot deelname wordt ook hier getoetst. Indien dit het geval is, wordt nagegaan of het slachtoffer één of meerdere steunfiguren wenst mee te brengen naar de bijeenkomst. Wanneer het slachtoffer een hergo zinvol acht, maar zelf niet aanwezig wenst te zijn, kan hij of zij zich laten vertegenwoordigen door een steunfiguur. Het slachtoffer beschikt ook over de mogelijkheid om een brief te schrijven die tijdens de hergobijeenkomst wordt voorgelezen door één van de moderatoren. 6) Beide partijen krijgen na het eerste gesprek de tijd om het voorstel te overwegen en mogelijk hun raadsman te raadplegen. Indien nodig en/of als de partijen dit wensen, worden er bijkomende voorbereidende gesprekken gepland.


97

7) Wanneer beide partijen hun fiat geven, wordt de bijeenkomst door de moderatoren voorbereid. Indien er steunfiguren aanwezig zullen zijn tijdens de hergo-bijeenkomst, nemen de moderatoren contact met hen op om het doel van de hergo ook aan hen uit te leggen. Er wordt eveneens gevraagd naar hun verwachtingen. Tevens worden de professionele actoren (advocaat, politieambtenaar, eventueel consulent) geïnformeerd over het verloop van de hergo en over hun specifieke rol tijdens de bijeenkomst. 8) Ten slotte worden de datum en het tijdstip van de hergo vastgelegd en gecommuniceerd naar alle betrokken actoren. Omwille van de neutraliteit vindt de bijeenkomst steeds plaats op onze dienst. 9) Indien één van de partijen niet op het voorstel wil ingaan, zal aan de jeugdrechter worden meegedeeld dat de hergo niet kan plaatsvinden omdat minstens één van de partijen dit niet wenst. De moderatoren geven geen andere informatie, tenzij met schriftelijke toestemming van beide partijen. De mogelijkheid bestaat om een aanmelding voor een hergo om te zetten in een herstelbemiddeling. Dit kan enkel op vraag van beide partijen. C. BIJEENKOMST Tijdens de hergo-bijeenkomst worden de verschillende partijen samengebracht. De bijeenkomst zelf bestaat uit drie fasen: het overleg, het privé-overleg, en de fase na het privé-overleg. 10) Na een verwelkoming door de moderator, een voorstelling van alle aanwezigen en een toelichting over de rol van de professionele actoren, overloopt de moderator nogmaals de doelstellingen en het verloop van de bijeenkomst. Hij wijst op de afspraken en de communicatieregels. Er wordt benadrukt dat alle partijen vrijwillig deelnemen. De hergobijeenkomst wordt geacht vertrouwelijk te zijn. Aan de deelnemers wordt gevraagd dit te erkennen door een vertrouwelijkheidsverklaring te ondertekenen. 11) Vervolgens start het overleg met een weergave van de feiten door de politieambtenaar. Aan de jongere wordt gevraagd om de feiten te erkennen. Elke betrokkene krijgt de kans om zijn beleving van de feiten en de gevolgen weer te geven. De steunfiguren kunnen daarbij aanvullingen doen. Aan alle deelnemers wordt de ruimte gegeven om vragen aan elkaar te stellen en/of bepaalde boodschappen mee te geven. De moderator herformuleert de verschillende meningen en bewaakt het evenwicht tussen de verschillende partijen. Met het oog op het privé-overleg, wordt er vervolgens gefocust op de mogelijkheden tot herstel en de verwachtingen van het slachtoffer. Ook aan de politieagent wordt, als symbolische vertegenwoordiger van de maatschappij, gevraagd of hij iets aan de jongere wenst mee te geven. De moderator vat alle punten en bedenkingen samen die de jongere en zijn achterban kunnen helpen in het formuleren van concrete herstelacties. 12) Vervolgens gaat de jongere in privé-overleg met zijn ouders, steunfiguren, raadsman en mogelijks de consulent. De bedoeling van dit overleg is om een concreet intentieplan uit te werken. De jongere formuleert zijn voornemens betreffende het herstel naar het slachtoffer en de


98

maatschappij. Daarnaast verwoordt hij zijn intenties om strafbare feiten in de toekomst te voorkomen. 13) Na het privé-overleg leest de jongere zijn intenties voor in de groep. Iedereen krijgt de kans om bedenkingen te formuleren. Het is noodzakelijk dat de rechtstreeks betrokken partijen tot een akkoord komen over het herstel naar de benadeelde. Over de andere intenties, met name deze naar de maatschappij en naar zichzelf toe, kan de benadeelde enkel zijn mening geven. De comoderator overloopt elke intentie en tracht de uitvoering en de opvolging ervan zo concreet mogelijk te maken. Hij licht toe dat hij de afspraken zal opnemen in een schriftelijke intentieverklaring, die ter revisie aan de partijen wordt aangeboden. Alleen de personen die een engagement opnemen in de opvolging van de intenties, dienen de verklaring te ondertekenen. Afhankelijk van de voorgestelde intenties, wordt samen met de aanwezigen de opvolgtermijn bepaald. 14) De moderator rondt de hergo af. Hij licht het verdere verloop van de procedure toe. 15) Ten slotte worden alle partijen bedankt voor hun inzet en wordt er ruimte gecreëerd voor een informeel gesprek.

D. OPVOLGING 16) De intentieverklaring wordt door alle rechtstreeks betrokken partijen ondertekend. Ook de personen die een engagement opnemen in de uitvoering van de overeenkomst, bevestigen hun verbintenis door mee te tekenen. 17) De intentieverklaring wordt ter homologatie voorgelegd aan de jeugdrechter. Als de jeugdrechter geen bezwaren heeft, kan de jongere overgaan tot de uitvoering van de intenties. De globale opvolging van de uitvoering gebeurt door de moderatoren. 18) Bij afronding van het dossier maken de moderatoren een eindverslag op voor de jeugdrechter. Er wordt weergegeven welke intenties al dan niet zijn uitgevoerd. Alle betrokken partijen en hun advocaten ontvangen een kopie van het eindverslag. Ten slotte wordt aan de partijen een evaluatiegesprek aangeboden.

5.3 Methodische handvatten De methodische handvatten voor herstelbemiddeling zijn ook van toepassing op het herstelgericht groepsoverleg. De grootte van de bijeenkomst vereist daarnaast van de moderatoren de nodige competenties om groepsdynamische processen te hanteren. Zij zien erop toe dat de communicatie in de groep constructief en respectvol verloopt, laten iedereen aan het woord en vermijden dat er een machtsonevenwicht ontstaat tussen de verschillende partijen.


99

5.4 Hergo in cijfers 5.4.1 Evolutie aanmeldingen 2001-2015

HERGO - HISTORIEK AANMELDINGEN 2001-2015 (op basis van aangemelde dossiers, n=198) 30

aantal dossiers

25 20 30

15 22

10

24

23 17

16 13

12

5

9 6 2

0 2001

4

2003

8

8

4

2005

2007

2009

2011

2013

2015

jaartal

In 2015 behaalden we voor hergo een status quo. De jeugdrechters meldden zoals in 2014 slechts 8 dossiers aan voor een herstelgericht groepsoverleg. De gekende knelpunten van hergo, die voor heel Vlaanderen gelden (cf. supra, inhoudelijke evaluatie) blijven ook dit jaar invloed hebben op het aantal aanmeldingen. De aanmeldingen hadden betrekking op 12 slachtoffers.

5.4.2 Juridische kwalificaties

JURIDISCHE KWALIFICATIE HERGO 2015 (n=10) Diefstal (gewone of d.m.v. geweld of bedreiging)

4

Opzettelijke slagen en verwondingen

4

Aanranding van de eerbaarheid

1

Afpersing

1

TOTAAL

10

De feiten die in 2015 werden aangemeld waren voornamelijk dossiers met als juridische kwalificatie ‘diefstal door middel van geweld of bedreiging’ en ‘opzettelijke slagen en verwondingen’. Deze kwalificaties blijven over de jaren heen het meest voorkomend. Verder betrof één dossier een gecombineerd feit van ‘afpersing’ en ‘aanranding van de eerbaarheid’. Daarnaast was er eveneens


100

één dossier met als kwalificatie ‘gewone diefstal’, gecombineerd met ‘opzettelijke slagen en verwondingen’. Bij vijf aanmeldingen werd gelijktijdig een vorming opgelegd. Bij één aanmelding werd naast een vorming, ook een gemeenschapsdienst opgelegd. Slechts in twee aanmeldingen werd er geen alternatieve maatregel opgelegd. Wij blijven ijveren om naast het voorstel van hergo geen andere maatregel op te leggen. Wij onderschrijven de filosofie van een herstelgericht groepsoverleg: de minderjarige krijgt de verantwoordelijkheid om zelf een voorstel te formuleren, zowel naar de benadeelde, naar de maatschappij als naar zichzelf toe. Deze aanmeldingen resulteerden in 12 te verwerken interacties. Met de overgedragen werklast van 2014 betekende dit een caseload van 13 te verwerken interacties in 2015. Net zoals de afgelopen jaren konden we ook in 2015 in bijna alle dossiers een onmiddellijke opstart garanderen. Eén dossier werd later opgestart wegens de vakantieperiode.

5.4.3 Resultaten hergo Hergo op interactieniveau Afgesloten na eerste contactname

8

Het slachtoffer formuleert geen eisen meer

2

De verdachte werd niet bereikt (brief kon niet worden bezorgd)

0

Verdachte wenst geen hergo

0

Slachtoffer reageerde niet

2

Slachtoffer wenst geen hergo

4

Verdachte wenst geen hergo en slachtoffer reageert niet op het aanbod

0

Verdachte en slachtoffer wensen geen hergo

0

Verdachte werd niet bereikt en slachtoffer reageert niet op aanbod

0

Verdachte werd niet bereikt en slachtoffer wenst geen hergo

0

Afgesloten na opstart

2

Hergo leidde niet tot een intentieverklaring

0

Hergo leidde tot een intentieverklaring

1

Maatregel werd gewijzigd in een herstelbemiddeling

1

TOTAAL

10

In 2015 werden er 6 dossiers afgesloten. Het betrof in totaal 10 interacties. 8 interacties werden afgesloten na de eerste contactname. In al deze dossiers kon er steeds een eerste verkennend gesprek plaatsvinden met de minderjarige verdachte en de ouders. Naar analogie met vorig werkjaar stellen we vast dat weinig slachtoffers bereid zijn om mee te werken aan een hergo: ofwel delen


101

slachtoffers ons deze boodschap persoonlijk mee ofwel reageren ze niet op onze brieven. In twee dossiers lieten de slachtoffers ons weten geen behoefte te hebben om deel te nemen aan een hergo. Zij formuleerden geen eisen of verwachtingen naar de minderjarige verdachte toe. Eén dossier met één verdachte en één slachtoffer kende een opstart en leidde tot een hergobijeenkomst. Deze resulteerde in een intentieverklaring die vervolgens volledig werd uitgevoerd. In een tweede dossier werd na een gesprek met zowel de verdachte als het slachtoffer besloten om het dossier om te zetten in een herstelbemiddeling, dit op vraag van de partijen. Drie dossiers waren op het einde van het jaar nog in opstartfase en werden overgedragen naar 2016. Het betreft een cluster dossier met drie verdachten en één slachtoffer.

5.4.4 Doorlooptijd dossier

HERGO - DUUR in dagen (mediaan) (op basis van afgesloten dossiers, n=6)

110

verloop bemiddeling

niet-opgestart

231

opgestart

0

50

100

150

200

250

aantal dagen

Een niet-opgestart dossier duurt volgens de mediaan 110 dagen. Dit betekent dat de verwijzer na ongeveer iets meer dan drie maanden na aanmelding een eindverslag ontvangt. Deze periode is beduidend langer dan voorgaande jaar. Een verklaring hiervoor is het mede het, al dan niet tijdelijk, wegvallen van twee personeelsleden die verantwoordelijk waren voor hergo. Daarnaast loopt deze tijd ook op doordat slachtoffers geregeld bedenktijd nodig hebben om een keuze te maken om al dan niet op het aanbod in te gaan. Een dossier waarin de hergo voor minstens één interactie een opstart kent, wordt volgens de mediaan na 231 dagen (of na 7 maanden) volledig afgerond. De duur van het hele traject is korter dan in 2014, maar is standaard langer dan een herstelbemiddeling. Dit komt door de ruime


102

opvolgingstermijn binnen hergo. Er wordt doorgaans voorzien in een opvolging van een zestal maanden na het plaatsvinden van de hergo-bijeenkomst. De duur van de opvolging wordt bepaald door de aard van de voorstellen geformuleerd door de minderjarige verdachte. Dit jaar was de duur van de niet-opgestarte dossiers langer dan voorgaande jaren. We wensen er echter op te drukken dat deze cijfers op basis van slechts een klein aantal dossiers worden opgebouwd waardoor we erg omzichtig moeten omspringen met conclusies.

5.5 Evaluatie hergo 2015 Een terugblik op de verwezenlijkingen van het subteam hergo van het afgelopen werkjaar, leert ons dat er opnieuw weinig evolutie merkbaar is. De aanmeldingen voor deze specifieke werkvorm blijven opvallend laag, een vaststelling die andere HCA-diensten met ons delen. Bovendien moeten we constateren dat de beoogde doelstellingen voor 2015 niet of slechts in beperkte mate gerealiseerd werden. Dit is deels te verklaren door het feit dat we te maken kregen met enkele personeelswissels, waardoor een aantal taken zijn blijven liggen. Daarnaast liepen de besprekingen m.b.t. een mogelijke hervorming van hergo op Vlaams niveau vast (in concreto werkgroep hergo en werkgroep geschreven project) en werden er het afgelopen jaar geen knopen doorgehakt. De evaluatie van deze werkvorm gebeurde aan de hand van cijfermateriaal, verslagen van subteams en extern overleg en een kritische reflectie door de hergo-moderatoren. Samengevat kunnen zes punten geformuleerd worden die gelden als het meest belangrijk om mee te nemen: 

Op personeelsvlak zijn we er niet in geslaagd om een stabiel team van drie hergomoderatoren uit te bouwen. Eén ervaren collega heeft onze dienst het afgelopen jaar verlaten en een andere collega was langdurig afwezig. Positief is wel dat nog een andere collega in de loop van 2015 twee hergo-bijeenkomsten heeft kunnen leiden en aldus enige expertise heeft opgebouwd. Er werd een nieuwe collega aangeworven ter versterking van het hergo-team en zij heeft alvast een grote hergo-bijeenkomst kunnen bijwonen als observator. Waar nodig, kon het subteam hergo rekenen op ondersteuning van de herstelbemiddelaars.



Ondanks de personeelswissels en het lage aanmeldingscijfer, blijven we garant staan voor kwaliteitsvol dossierwerk. Elk dossier werd ter harte genomen en methodisch grondig doorgesproken op de subteamvergaderingen. Alle moderatoren zijn zich blijven engageren om actief deel te nemen aan de Vlaamse methodiekgroep Hergo (intervisie hergo) die tweemaandelijks samen komt. Deze methodiekgroep biedt aan de moderatoren een platform om expertise uit te wisselen en knelpunten aan te kaarten. Ook de jaarlijkse rollenspelendag werd bijgewoond.


103



Het afgelopen werkjaar vonden slechts drie subteamvergaderingen plaats. Dit is te verklaren door het feit dat de aanmeldingen erg laag lagen, de externe werkgroepen stilgelegd werden, en de personeelsbezetting van het subteam minimaal was. Hierbij dient wel vermeld te worden dat de lopende hergo-dossiers methodisch besproken werden tijdens de subteamvergaderingen van herstelbemiddeling. Bovendien werden de standaardbrieven voor hergo aangepast, naar analogie met deze voor herstelbemiddeling. De doelstelling om het draaiboek volledig bij te werken werd niet behaald. Aangezien de procedure van hergo op Vlaams niveau ter discussie staat, leek het ons op dit moment minder prioritair om te investeren in het herwerken van ons draaiboek. Daarbij kan nog opgemerkt worden dat het huidige draaiboek voldoende bruikbaar wordt bevonden.



De twee hergo-bijeenkomsten die het afgelopen jaar plaats vonden op onze dienst kenden een succesvol verloop en hebben tot enkele uitgebreide intentieverklaringen geleid. Eén van deze bijeenkomsten vormde een bijzondere uitdaging voor de moderatoren, gezien het groot aantal betrokken partijen. We zijn erin geslaagd om vier meisjes samen met hun steunfiguren in communicatie te brengen met hun slachtoffer. Nog opvallend aan deze bijeenkomst is dat we konden rekenen op ondersteuning door de collega's van het vormingsteam van ADAM, die drie van de meisjes begeleiden bij het uitvoeren van hun intenties. Zowel de moderatoren als de aanwezigen, kijken positief terug op deze samenwerking.



Helaas moeten we vaststellen dat de aanmeldingen van de jeugdrechtbank nog steeds versnipperd bij de diensten binnen komen: het gebeurt dat mededaders verspreid aangemeld worden bij ADAM en Elegast. In één dossier werd dit niet tijdig ondervangen en werd het slachtoffer door beide diensten aangeschreven. Aangezien de vaders van de betrokken jongeren niet instemden met een gezamenlijke hergo, werd er zowel door Elegast als door onze dienst een hergo-bijeenkomst georganiseerd. Het slachtoffer zag er geen bezwaar in om twee maal deel te nemen en uiteindelijk werden beide hergo's positief beëindigd. Het spreekt voor zich dat dit niet de meest aangewezen werkwijze is en we hebben dan ook opnieuw aan de verwijzer de vraag gesteld om clusterdossiers gelijktijdig aan te melden bij één dienst. Daarnaast blijft de vaststelling dat in de aanmeldingen die we van de jeugdrechtbank mogen ontvangen vaak noodzakelijke informatie ontbreekt (bv. contactgegevens van het slachtoffer, datum en aard van de feiten). Ook dit punt werd herhaaldelijk gesignaleerd bij onze verwijzers. Tijdens de subteamvergaderingen werd afgesproken dat de teamverantwoordelijke van ADAM zou aansturen op een mondeling overleg met het hoofd van de griffie om deze pijnpunten te bespreken. Dit overleg is echter, omwille van personeelsverschuivingen, nog niet kunnen doorgaan.



We zijn ons als dienst blijven engageren tot deelname aan de Vlaamse werkgroepen die betrekking hebben op de werkvorm hergo, met name de werkgroep Geschreven Project en de werkgroep Hergo. De bijeenkomsten van beide werkgroepen werden bijgewoond door


104

één van de moderatoren en door één van de inhoudelijk stafmedewerkers van ADAM. Als dienst vinden wij het immers belangrijk om onze ideeën over de toekomst van hergo te delen met collega HCA-diensten en een stem te kunnen hebben in de mogelijke hervorming van deze werkvorm.

5.6 Verbetertrajecten hergo 2016 Voortvloeiend uit de evaluatie, werden vijf doelstellingen bepaald waarop het subteam hergo het komende werkjaar wil inzetten. Naar analogie met de voorbije jaren, valt er geen grote toestroom van hergo-dossiers te verwachten. Toch willen we als subteam garant blijven staan voor een kwaliteitsvolle dienstverlening aan alle mensen die onze dienst toch bereiken. De gekozen doelstellingen zijn: 

We blijven streven naar drie ervaren hergo-moderatoren binnen ons subteam. De nieuwe collega zal het komende werkjaar maximaal ingezet worden voor het opnemen van intakegesprekken, in duo met een ervaren collega. Daarnaast zal zij de Vlaamse intervisiemomenten bijwonen en actief deelnemen aan de rollenspelendag. Zij zal in eerste instantie nog een hergo-bijeenkomst observeren en hopelijk in de loop van het jaar de kans krijgen om op te treden als (co-)moderator.



Om de continuïteit van de subteamvergaderingen te kunnen garanderen, zal het subteam hergo geïntegreerd worden binnen het subteam herstelbemiddeling. Begin 2016 zal deze integratie meer concreet vorm krijgen. De bedoeling is dat alles wat hergo aanbelangt, besproken wordt op de subteamvergaderingen van herstelbemiddeling, zodat alle bemiddelaars voldoende mee zijn met deze methodiek en de ontwikkelingen op dit vlak. Op deze manier willen we bewerkstelligen dat alle bemiddelaars inzetbaar zijn voor hergo, op het moment dat dit nodig zou blijken.



We kiezen er als dienst op dit moment voor om niet actief in te zetten op sensibilisering van onze lokale verwijzers, maar willen ons wel blijven engageren tot deelname aan de Vlaamse werkgroepen die zich buigen over de toekomst van hergo (werkgroep hergo en werkgroep geschreven project). Het lijkt ons nodig dat er eerst meer duidelijkheid komt over een mogelijke wijziging in de procedure van hergo, alvorens over te gaan tot een sensibiliseringsactie. We willen als dienst graag een stem behouden in de discussie over een mogelijke hervorming en vinden het belangrijk dat hierbij rekening gehouden wordt met het effect dat een mogelijke wijziging kan hebben op de andere HCA-maatregelen. Vanuit deze optiek zullen de werkgroepen bijgewoond worden door zowel een hergo-moderator als een inhoudelijk stafmedewerker van ADAM.


105



In het belang van onze partijen, willen we opnieuw in gesprek gaan met onze verwijzer over de manier van aanmelden. Om een optimale dienstverlening te kunnen garanderen, is het nodig dat de aanmelding voldoende informatie bevat. Daarnaast blijven we ervoor opteren dat mededaders in een dossier aangemeld worden bij dezelfde dienst. We zullen in overleg met de collega's van Elegast en de teamverantwoordelijke van ADAM bekijken onder welke vorm dit overleg best plaatsvindt.



Ondanks het lage aantal aanmeldingen, blijven we als dienst garant staan voor een kwaliteitsvolle behandeling van elk hergo-dossier. Intakes in hergo-dossiers zullen steeds in duo gebeuren en de methodische aanpak van elk dossier wordt op het subteam besproken. De hergo-moderatoren nemen maximaal deel aan de Vlaamse methodiekgroep hergo en ook de rollenspelendag zal het komende werkjaar gevolgd worden.


106

6 INNOVATIEVE PROJECTEN

6.1 Halte

INNOVATIEVE HCA-PROJECT VAN VZW CAW ANTWERPEN/ADAM INHOUDELIJK EINDVERSLAG Inhoudstafel 1. Kwantitatieve evaluatie …………….………………………………………………………………………………………. 2 1.1 Aantal aanmeldingen …………….……………………………………………………………………………………. 2 1.2 Leeftijd ………………………………………………………………………………………………………………………… 3 1.3 Type feiten ………………………………………………………………………………………………………………….. 3 1.4 Resultaten …………………………………………………………………………………………………………………… 3 1.5 Halte en Herstelbemiddeling ………………………………………………………………………………………. 4 2. Kwalitatieve evaluatie ………………………………………………………………………………………………………… 4 2.1 Bereikte doelgroep ………………………………………………………………………………………………………. 4 2.2 Behaalde doelstelling ………………………………………………………………………………………………….. 5 2.3 Genomen acties …………………………………………………………………………………………………………… 5 2.4 Het programma ……………………………………………………………………………………………………………. 7 2.5 Evaluatie ………………………………………………………………………………………………………………………. 8 3. Halte in de toekomst? ………………………………………………………………………………………………………… 9 4. BIJLAGE ………………………………………………………………………………………………………………………………. 10 4.1 Standpunt Jeugdparket Antwerpen m.b.t. dienstverlening/vorming op parketniveau 10

INNOVATIEVE HCA-PROJECT VAN VZW CAW ANTWERPEN/ADAM INHOUDELIJK EINDVERSLAG Verwijzend naar de overeenkomst tussen enerzijds de Vlaamse overheid, Agentschap Jongerenwelzijn, anderzijds CAW Antwerpen, Antwerpse Dienst Alternatieve Maatregelen juni 2015 Periode: Projectnaam:

01/09/2014 – 31/08/2015 Halte = Herstelgericht Alternatief

1. Kwantitatieve evaluatie

1.1 Aantal aanmeldingen: Voor de periode augustus 2014 – september 2015 worden in totaal 89 jongeren aangemeld. We overschreden het vooropgestelde aantal van 50-55 aanmeldingen per werkjaar ruim. (= 34+) MAAND September 2014 Oktober 2014 November 2014 December 2014 Januari 2015 Februari 2015 Maart 2015 April 2015 Mei 2015 Juni 2015 Juli 2015 Augustus 2015 Totaal

AANTAL 0 3 2 16 8 13 9 12 11 6 4 5 89

Bij aanvang van het project, in september, duurt het even vooraleer de aanmeldingen op gang komen. Vanaf december, na een overleg met het Jeugdparket, zien we een duidelijke stijging in het aantal aanmeldingen. Tijdens de zomermaanden merken we een terugval. 1.2 Leeftijd: Geboortejaar 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002


Leeftijd 19-20 18-19 17-18 16-17 15-16 14-15 13-14 12-13

Aantal jongeren 1 2 22 23 22 12 6 1

109

De jongeren die worden aangemeld zijn allen tussen de 12 en 18 jaar op het ogenblik dat ze de feiten hebben gepleegd. Een beperkt aantal jongeren hebben op het moment van aanmelding de leeftijd van 18 reeds bereikt. We stellen vast dat de groep 15- tot 18-jarigen het grootst is. Het aantal 12- tot 14-jarigen blijft beperkt. 1.3 Type feiten: Het type delicten die het meest voorkomen, zijn: a) opzettelijke slagen en verwondingen, b) gewone diefstal/ winkeldiefstal, c) bedreigingen, d) en bezit van verdovende middelen. Opmerking: ADAM voorziet een specifiek programma voor druggerelateerde feiten. (Meer hierover in het kwalitatieve stuk.) 1.4 Resultaten: Per 31/08/2015 werden 50 dossiers afgerond op het totaal van 89 aanmeldingen ( = 56%) Resultaat Aantal a) Wenst niet deel te nemen 9 = 18 % b) Traject afgebroken 6 = 12 % c) Traject volledig doorlopen 35 = 70 %

Redenen a): Niet helemaal akkoord gaan met de tenlastelegging, het aanbod niet nodig of zinvol vinden, het gevoel al voldoende ‘gestraft’ te zijn geweest, of geen zin hebben. Redenen b): Veelal liggen een beperkte motivatie en (bijgevolg) het niet-nakomen van de afspraken hieraan ten gronde. Zodra jongeren akkoord gaan met het aanbod, werkt 85% het traject volledig af. Dit overstijgt wat wij vooropgesteld hadden, namelijk:70%. 1.5 Halte en Herstelbemiddeling Bij meer dan 50% van de aanmeldingen voor Halte, werd ook een herstelbemiddeling voorgesteld door het Jeugdparket. ADAM beschikt (nog) niet over exacte cijfers. De aanmeldingen Herstelbemiddeling en Halte bereiken ons zelden gelijktijdig.

2. Kwalitatieve evaluatie Ter aanvulling op het kwantitatieve deel, een kwalitatieve evaluatie van het Halte-project op ADAM: 2.1 Bereikte doelgroep: We stellen vast dat we een grote groep (89 jongeren) 12- tot 18- jarigen bereiken. Deze grootte is betekenisvol. Welk aanbod/signaal zouden deze jongeren krijgen mocht Halte niet bestaan? Het merendeel van de aanmeldingen betrof lichtere feiten of het vertonen van risicogedrag. Concrete voorbeelden zijn: - Graffiti spuiten op de ingang van de fietserstunnel, - stelen van een gsm,


110

-

vechtpartij aan de schoolpoort, oneigenlijk verkopen van benefietkaarten, in het bezit zijn van een replicawapen in de boekentas meerdere malen in het bezit van softdrugs.

Geen enkele jongere werd voor de feiten gevorderd voor de Jeugdrechtbank. Elk van hun kreeg van het Jeugdparket een waarschuwing én een kans. Op ADAM hebben we deze groep als ontvankelijk en werkbaar ervaren. Opmerkingen : 1. We stellen vast dat we het afgelopen jaar geen dossiers aangemeld kregen voor spijbelen. 2. Het eerste ‘proef’jaar kozen we (ADAM – Elegast – Jeugdparket) voor een brede instap. 2.2 Behaalde doelstelling: “Vanuit de samenleving vroeger ingrijpen in probleemgedrag om een escalatie van feiten of persisterend norm overschrijdend gedrag of afglijden naar delinquentie te vermijden.” → We verwijzen graag naar punt 2.1 ‘bereikte doelgroep’. “Samen met de cliënt zicht krijgen op achterliggende oorzaken van probleemgedrag en ontdekken of minderjarigen en hun omgeving verdere ondersteuning of hulp behoeven en hen desgevallend aanmoedigen en/of ondersteunen.” → Wij verwijzen graag naar punt 2.4 ‘programma’. We hebben het afgelopen jaar jongeren doorverwezen naar bijvoorbeeld: KWADRAAT, JAC+, BJB, VAGGA, CLB, Buurtsport. Opmerking: Toekomstig vinden we het eventueel zinvol om het aantal + het soort doorverwijzingen precies te inventariseren. “De instroom naar de jeugdrechtbank beperken en stigmatisering vermijden.” → Wij verwijzen graag naar punt 2.1 ‘bereikte doelgroep’: Wat indien Halte niet had bestaan? Globaal hebben wij het idee dat er met Halte een kloof is dichtgereden in de benadering en aanpak van jeugddelinquentie in Antwerpen. We bereiken terug een groep beginnende delictplegers die we sinds de wetswijziging van 2006 kwijtgespeeld waren. Jongeren die lichtere feiten plegen of risicogedrag vertonen, krijgen de kans om buiten het gerecht om verantwoordelijkheid op te nemen. 2.3 Genomen acties Intern - 1 stafmedewerker + 1 basiswerker als projectverantwoordelijken aangesteld, - Oprichten beperkte database Halte + ontwerp standaardbrieven (uitnodiging, overeenkomst, evaluatieformulier, planning, verslag), - 11 x overleg tussen collega’s gemeenschapsdienst en vorming om Halte praktisch en inhoudelijk vorm te geven, - Inwinnen van advies van onze herstelbemiddelaars als experts ‘het bieden van een vrijwillig aanbod vanuit het Jeugdparket’, - Naamgeving innovatief project ‘Halte’ + drukken folders op 05/11/2014, - Tussentijdse evaluatie Halte op 17/03/2015, eindevaluatie Halte op 29/07/2015, - Consulteren directie CAW Antwerpen m.b.t. continuering Halte, principieel en financieel, op 05/08/2015.


111

Extern Datum 06/2014

09/09/2014 29/10/2014 19/11/2014 09/12/2014

Doel Bekendmaking + toelichting aanbod dienstverlening/ vorming aan Jeugdparket(criminologen) Basismodaliteiten afspreken met Jeugdparket(criminologen) Vraag naar stand van zaken aantal aanmeldingen per magistraat ADAM en Elegast Afstemming selectie inhoudelijke punten met Jeugdparket(criminologen) Mogelijkheid aftasten specifiek aanbod druggerelateerde dossiers aan ADAM

11/12/2014

Bespreking mogelijkheden in enkele concrete dossiers 07/01/2015 Vraag naar stand van zaken aantal aanmeldingen per magistraat ADAM en Elegast 30/01/2015 Toelichting procedure van aanmelding aan vzw Elegast en ADAM 02/03/2015* Tussentijdse evaluatie Flits en Halte 27/03/2015

Initiatiefnemer ADAM

Medium telefonisch mail

vzw Elegast, ADAM Jeugdparket

Mail

ADAM

telefonisch

Casemanager Overleg minderjarige druggebruikers Parketcriminoloog telefonisch Jeugdparket

Mail

Jeugdparket

telefonisch mail Overleg

Vzw Elegast, ADAM ADAM

Bezorgen van halfjaarlijkse verslaggeving innovatief project Halte aan Agentschap Jongerenwelzijn 29/05/2015 Uitwisseling bureau ‘Halt!’ Nederland Maastricht, ADAM http://halt.nl/ 04/06/2015 Overmaken stand van zaken Halte kwantitatief ADAM en kwalitatief aan Jeugdparket(criminologen) ??/06/2015 Communicatie continuering Halte sept 2015-dec ADAM 2015 aan Jeugdparket(criminologen) 22/07/2015 Vraag gegarandeerde capaciteit, aanbod halte Stad Antwerpen drugsdossiers naast het aanbod Therapie advies van VAGGA anno 2016 aan vzw Elegast en ADAM 06/11/2015 Eindevaluatie Flits en Halte met Vzw Elegast, Jeugdparket(criminologen) ADAM *geannuleerd door het Jeugdparket omwille van drukte ten gevolge hervormingen *halte-drugs


Mail

mail post Bezoek Mail telefonisch mail nota Overleg

112

2.4 Het programma De evolutie van start tot nu… Programma 1 september tot april

Programma 2 april tot september

Programma 3 september tot …?

Kennismaking  individuele vorming 1u  groepsvorming 2.5u  werken 8u  groepsvorming 2.5u  individuele vorming 1u  eindgesprek 1u = 16u

Kennismaking  individuele vorming 1u  werken 8u  individuele vorming + eindgesprek 1u = 10u

Kennismaking  individuele vorming 1u  individueel werken 8u OF werken in groep 8u OF vorming in groep 8u  individuele vorming + eindgesprek 1u = 10u

Inhoudelijke thema’s: - Eigen valkuilen en kwaliteiten - Stilstaan bij oorzaken en gevolgen van feiten - Kaderen vrijwilligerswerk: herstel naar de samenleving - Omgaan met groepsdruk - Bril waardoor je kijkt - toekomstperspectief

Inhoudelijke thema’s: - Eigen valkuilen en kwaliteiten - Stilstaan bij oorzaken en gevolgen van feiten - Kaderen vrijwilligerswerk: herstel naar de samenleving

Inhoudelijke thema’s: - Op maat - Inhoudelijke thema’s zijn gelijkaardig aan de reeds bestaande trajecten. Afhankelijk van de noden van de jongere wordt er meer op een specifiek thema ingegaan.

Aanvankelijk bestond een Halte-traject uit 16 uren. We hebben ervoor gekozen dit te beperken tot 10 uren. Het onderscheid met de maatregelen op de Jeugdrechtbank moet groot genoeg zijn. Halte is een ‘light reactie’ en mag naar onze mening de 10 uren niet overstijgen. Op vraag van de stad Antwerpen en het Jeugdparket, zijn wij vanaf januari 2015 gestart met een specifiek aanbod voor druggerelateerde feiten: Halte-drugs. Dit traject duurt 10 uur en bestaat uit een combinatie van zowel individuele gesprekken als groepssessies. Tijdens de individuele gesprekken trachten we samen met de jongere kritisch te kijken naar zijn/haar eigen gebruik. De groepssessies zijn meer gericht op het geven van informatie en trainen van sociale vaardigheden (bv. omgaan met groepsdruk). Het traject wordt afgerond met een bezoek aan het Stuivenbergziekenhuis, waar ouders ook op worden uitgenodigd. Tijdens dit bezoek krijgen jongeren en hun ouders uitleg van Dokter Vermassen over hoe druggebruik en verslaving onze hersenen beïnvloeden. Aansluitend worden jongeren uitgenodigd om in dialoog te gaan met drie patiënten die op dat ogenblik in behandeling zijn omwille van een verslavingsproblematiek.

2.5 Evaluatie: Een analyse van de verhalen van en overleg met jongeren, ouders, verwijzers, werkplaatsen, samenwerkingspartners, leert ons het volgende: Reacties jongeren: - Het merendeel van de jongeren was bereid om zijn verantwoordelijkheid op te nemen.


113

-

-

Het Halte-traject wordt heden voorgesteld als een vrijwillig aanbod, een advies vanuit het Jeugdparket. Sommige jongeren gaven aan toch enige druk te ervaren omdat het aanbod vanuit justitiële hoek komt. De meesten vertelden opgelucht te zijn dat ze deze kans krijgen. Ze hadden mogelijks erger verwacht. Veelal werd het aanbod en het traject als rechtvaardig ervaren. Het merendeel van de jongeren geeft aan dat ze achteraf gezien blij zijn het traject te hebben doorlopen.

Reactie ouders: - De meeste ouders voelden zich gesteund door het aanbod vanuit het Jeugdparket en staan achter de deelname van hun zoon/dochter. - Enkelen gaven aan opgelucht te zijn dat zoon/dochter lief niet voor de Jeugdrechter diende te verschijnen. Opmerking: Het afgelopen werkjaar zijn wij er niet toe gekomen om de jongeren en hun ouders te bevragen naar de betekenis van een Halte-traject voor hen. Reactie verwijzers: - “Wij zijn overtuigd van het nut van deze projecten en hopen op goed nieuws.” (uitspraak Mevrouw Karen Dekoninck, hoofd Jeugdparket Antwerpen) - Zie bijlage, 4.1 Standpunt Jeugdparket Antwerpen m.b.t. dienstverlening/vorming op parketniveau.

Reactie werkplaatsen: - Vele werkbegeleiders, vaak zelf ouder, zijn felle voorstander van Halte . “ Jongeren krijgen op tijd een tikje waaruit ze kunnen leren voor de toekomst.” Werkplaatsen werken graag mee aan Halte en moedigen jongeren aan om zeker op het ‘rechte’ pad te blijven. - Werkplaatsen geven aan dat de jongeren van Halte vaak zeer aangenaam zijn. Volgens hen merk je toch soms het verschil met jongeren die door een Jeugdrechter worden gestuurd.

Reactie Stuivenberg: - De medewerkers van de afdeling verslavingszorg geloven sterk in traject. Zij verklaren zich bereid om in de toekomst verder met ons samen te werken.

Conclusie ADAM: Zoals u kan lezen, zijn bovenstaande partijen (net als wij) positief over het project Halte. Twee bedenkingen: 1) Enkele stakeholders werden nog niet formeel bevraagd of ingelicht over het project, zoals: de jeugdadvocaten en politie. 2) Wij beseffen dat niet iedereen in Vlaanderen voorstander is van dit type aanbod.


114

3. Halte in de toekomst?

Uiteraard wachten wij benieuwd het nieuwe jeugddecreet af. Welke mogelijkheden zal dit decreet ons geven in de benadering en aanpak van jeugddelinquentie? Duidelijk, coherent, trapsgewijs, proportioneel, herstelgericht, pedagogisch, constructief, …? Ondertussen vinden wij, de realiteit en rechtsgang te Antwerpen indachtig, het absoluut noodzakelijk om het aanbod Halte verder te zetten. Punten voor de toekomst volgens ADAM zijn: - Het aftasten en vergroten van het draagvlak voor Flits en Halte; - Het verder sensibiliseren van stakeholders, zoals: jeugdadvocaten, politie, werkplaatsen, …; - Het verkrijgen van (structurele) middelen om Halte te kunnen blijven aanbieden; - Het bepalen van het aantal medewerkers dat ingezet wordt voor Halte; - Het verder uitwerken en uitdiepen van het programma en zijn varianten; - Het structureel polsen naar de beleving van jongeren en ouders rond Halte; - Het verder afstemmen van het aanbod herstelbemiddeling e met het aanbod Halte, de finaliteit van beide vullen elkaar prima aan; - Het bepleiten van de mogelijkheid dat jongeren een jeugdadvocaat kunnen raadplegen; - Het op zoek gaan naar (inter)nationale literatuurstudie en good practices om onze praktijk verder te onderbouwen en te inspireren; - Het verder verfijnen van onze database voor Halte, bijvoorbeeld m.b.t. aantal en aard doorverwijzingen, gecombineerde aanbod bemiddeling en halte.

Wat we kost wat kost willen bewaken? - We wensen geen netwidening-effect in de hand te werken, dan wel een tussengroep te bereiken die volgens ons gebaat zijn met een positief signaal. - We willen bewaken dat Halte, naar analogie met Herstelbemiddeling, als een aanbod wordt gezien en niet als een verplichting .

4. BIJLAGE 4.1 Standpunt Jeugdparket Antwerpen m.b.t. dienstverlening en vorming op parketniveau

_________________________________________________________________________________ Innovatieve projecten vorming dienstverlening HCA diensten (geschreven: de heer Karel Verleije) In de periode 2000-2006 heeft het jeugdparket afdeling Antwerpen in samenwerking met de HCA diensten een aanbod herstelbemiddeling, dienstverlening en vorming kunnen aanbieden aan jongeren die een MOF plegen. Deze samenwerking en het aanbod werden door de verschillende partijen als zeer waardevol ervaren. Met de komst van de nieuwe jeugdwet in 2006 werden deze mogelijkheden op parketniveau enerzijds ingeperkt tot enkel een aanbod herstelbemiddeling en anderzijds uitgebreid met de waarschuwingsbrief, de herinnering aan de wet en de ouderstage. Het aanbod ouderstage wordt na een beperkte toepassing al geruime tijd niet meer gesubsidieerd. Dit betekent dat het jeugdparket slechts over een beperkt aantal tussenkomsten beschikt als gepast antwoord wanneer normen worden overtreden.


115

Het jeugdparket afdeling Antwerpen is steeds vragende partij gebleven voor meer gediversifieerde tussenkomsten. In het kader van de innovatieve projecten 2014-2015 hebben de HCA diensten in Antwerpen een aanbod dienstverlening/vorming op parketniveau uitgewerkt. In het voorbije gerechtelijk jaar heeft het jeugdparket in een kleine 200 dossiers dienstverlening/vorming aangeboden. Het aanbod is steeds geformuleerd in een rechtstreeks gesprek op het jeugdparket met de jongere en zijn/haar ouders. Alle dossiers zijn aangemeld met uitdrukkelijke goedkeuring van de betrokkenen. Het jeugdparket afdeling Antwerpen heeft kunnen vaststellen dat de vorming/dienstverlening goed aansluit bij de inzichten van de jongeren en tegemoetkomt aan hun vraag om zich positief te kunnen tonen en hun verantwoordelijkheid op te nemen. Voor het jeugdparket betekent het aanbod vorming/dienstverlening enerzijds dat aan de jongeren een gepast signaal kan worden gegeven en anderzijds wordt vermeden dat jongeren het hele justitiële parcours moeten doorlopen. Bovendien kan er op korte termijn na de feiten een antwoord worden gegeven waardoor veel korter op de bal kan worden gespeeld. De resultaten tonen ook effectief aan dat de jongeren de vorming/dienstverlening positief doorlopen of afronden. Na één jaar werking is het jeugdparket afdeling Antwerpen vragende partij voor een kunnen verderzetten van dit aanbod. __________________________________________________________________________________

Wij danken het Agentschap Jongerenwelzijn voor de kans die zij ons heeft gegeven om het aanbod Halte voor één jaar uit te proberen! Met vriendelijke groeten,

Olivia Simpson (stafmedewerker ADAM)


Marc Van den Branden (directeur ADAM)

116

6.2 Bemiddeling op School

Op aangeven van het agentschap Jongerenwelzijn onderzochten we de mogelijkheden om vanuit ADAM onze expertise ruimer in te zetten. In onze HCA-bemiddelingen merkten we dat bemiddelingen voor feiten die zich afspeelden in de schoolcontext vaak erg laat aangemeld werden/aanvatten. Na overleg met het parket en de onderwijsdiensten van de stad Antwerpen, besloten we een proefproject te organiseren in 5 scholen. Het proefproject stelt ons in staat dit werkveld te leren kennen en de methodiek en instrumenten af te stemmen. De eerste evaluatie in juni was positief, en we beslisten verder in te zetten op dit project. Dankzij een impulssubsidie van de Provincie Antwerpen en de inzet van eigen financiële middelen kunnen we ons aanbod vanaf september 2015 openstellen naar andere scholen. Aanvankelijk staat her project open voor alle protocolscholen. Al snel volgen vragen uit andere scholen en we besluiten ons open te stellen voor alle scholen uit het arrondissement Antwerpen. De aanmeldingen blijven niet uit, en de praktijk wordt door de betrokken scholen, leerkrachten en leerlingen positief geëvalueerd. Op het niveau van het beleid ontvangen we meestal positieve reacties. Op dit moment zijn we er desondanks nog niet in geslaagd om structurele financiële middelen te vinden. In bijlage vindt u onze projectfiche en de nieuwsbrief van december 2015. Op het moment dat we dit jaarverslag opmaken hebben we van zowat alle mogelijke stakeholders de boodschap gekregen dat zij geen brood zien in ‘bemiddeling op school’. Op 30 juni 2016 eindigt de deelfinanciering door de Provincie en valt het doek over dit project. Na afronding van ‘bemiddeling op school’ bezorgen we ook het Agentschap een uitgebreide evaluatie.

6.3 Rots & Water+ ‘Rots & Water+’ is een proefproject binnen CAW Antwerpen om de expertise van medewerkers binnen CAW Antwerpen zowel binnen als buiten de organisatie verder te kunnen verspreiden. Concreet geven de vormingswerkers van ADAM, samen met collega’s van Kwadraat, psychofysieke vormingsdagen aan hogeschoolstudenten en teams rond communicatie, grenzen en assertiviteit. Deze vormingen zijn grotendeels gebaseerd op de Rots & Watermethodiek. Om onze methodieken bekend te maken, organiseerden we de voorbije jaren meerdere actieve infomomenten naar verwijzers en collega-diensten. We stellen vast dat we heel wat enthousiasme konden losweken, aangezien ons geregeld vragen bereikten om 'iets meer' te kunnen doen.

Zo leidde een kort actief infomoment op KDG enkele jaren geleden op vraag van de lerarenopleiding tot een vast onderdeel van de projectweek in deze hogeschool. Een driedaagse vorming voor het team van Taalfabet (Opvang thuisloze jongeren) leidde snel tot vragen van enkele andere CAWwerkingen. Onze collega's van Kwadraat maakten eenzelfde evolutie door. Het leek ons tijd om samen te bekijken hoe we eenvormiger en efficiënter met dit soort vragen kunnen omgaan om te vermijden dat ons basiswerk er zou onder leiden. Dit leidde in overleg met de directie van CAW Antwerpen tot ‘CAW Consult’. Alle vragen worden nu gecentraliseerd bij 1 medewerker binnen Kwadraat die de zaken praktisch organiseert. De medewerkers geven aan wanneer ze voldoende ruimte hebben om op vragen in te gaan. Als er geen medewerkers beschikbaar zijn, gaan we niet in op de vraag. De basiswerking blijft prioritair! In 2016 is het de bedoeling dat medewerkers van beide teams samen training geven om van elkaar te kunnen leren en zodoende de kleine 'eigenheden' van elkaar te leren kennen en te komen tot de integratie in één gezamenlijk programma.


118

7 NABESCHOUWING

U kon het lezen: onze ADAM-bende heeft het afgelopen jaar niet stilgezeten! Ondanks de soms moeilijke omstandigheden gingen we in 2015 in reguliere en innovatieve werkvormen met hart en ziel aan de slag met onze doelgroep. We hopen dat in 2016 in rustigere wateren te belanden. Dit zal ons de tijd, ruimte en energie geven om onze jongeren op zorgzame en kwalitatief hoogstaande wijze door de hen opgelegde of voorgelegde maatregelen te loodsen. Deze luwte zal ons ook de kans bieden om in 2016 ons kwaliteitsbeleid en -kader verder uit te bouwen, iets waar we in het tumultueuze 2015 amper toe kwamen. Onze jongeren bevinden zich in een turbulente levensfase, leven in een vaak niet eenvoudige thuissituatie, en groeien op in een complexe samenleving die continu verandert en vaak irrealistische verwachtingen of eisen aan hen stelt. Is delinquent of grensoverschrijdend gedrag van onze minderjarigen misschien een symptoom van bovenvermelde verwarrende en chaotische cocktail? Laat ADAM voor deze jongeren die het noorden kwijt zijn dan (even) een baken vormen!

Marc

Arrrgh!

AFKORTINGEN ADAM

Antwerpse Dienst Alternatieve Maatregelen

BINC

Bemiddeling in Cijfers

BJB

Bureau Juridische Bijstand

CAW

Centrum Algemeen Welzijn

CGG

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg

CLB

Centrum Leerlingenbegeleiding

CPS

Centrum Politie Studies

CFB

Cliëntfeedback

GD

Gemeenschapsdienst

GI

Gemeenschapsinstelling

BAAB

HCA-dienst Brugge

BIC

HCA-dienst Mechelen

CAFT

HCA-dienst Turnhout

GOG

Grensoverschrijdend Gedrag

HB

Herstelbemiddeling

HERGO

Herstelgericht Groepsoverleg

ISM

Inhoudelijk Stafmedewerker

IKZ

Integrale Kwaliteitszorg

JAC+

Jongeren Adviescentrum

KUL

Katholieke Universiteit Antwerpen

Q

Kwaliteit

QMS

Kwaliteit Management-systeem

QHB

Kwaliteitshandboek

QZ

Kwaliteitszorg

MOF

Misdrijf Omschreven Feit

NEET

Not in Employment, Education or Training

OTA

Ondersteuningsteam Allochtonen

OASE

Onderzoek Appreciatie Suggesties Effect

PDCA

Plan Do Check Act

SGG

Overleg Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag

SGOG

Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag

SIB-M

Slachtoffer in Beeld - minderjarigen

SMART

Specific Measurable Accepted Realistic Time Bound

MOK

Stafoverleg Marc-Olivia-Kurt

TV

Teamverantwoordelijke

VAGGA

Vereniging Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg Antwerpen

VOS

Verontrustende Opvoedingssituatie

VTE

Voltijds Equivalent

VO

Vorming

VTO

Vorming, training & opleiding

VUB

Vrije Universiteit Brussel

WG

Werkgroep

YAR

Youth at Risk

ZAPP

Zelfredzaam en Actief Preventie Project


120

BIJLAGEN

BIJLAGE 1: Nieuwsbrief Bemiddeling op school

Nieuwsbrief Bemiddeling Op School

(januari 2016)

Uit de startblokken Na ons positief proefprojectje met 5 scholen op het einde van vorig schooljaar, hebben we het project vanaf dit schooljaar opengesteld voor alle scholen uit het arrondissement Antwerpen. In de loop van oktober werden alle protocolscholen geïnformeerd. Na de herfstvakantie kwamen de aanmeldingen binnen. Tijdens deze eerste zes weken werden 8 dossiers bij onze dienst aangemeld. Hierin werden 22 leerlingen van middelbare scholen betrokken. De feiten betroffen pesterijen, bedreigingen (o.m. via facebook) en slagen en verwondingen. Twee dossiers werden inmiddels afgerond met een akkoord. In vier dossiers is de bemiddeling lopend. Deze worden opgevolgd tot na de kerstvakantie. Twee dossiers zullen, vanwege de examenperiode, pas opgestart worden na de vakantie. Slechts één dossier raakte niet opgestart omdat één van de betrokken partijen niet wenste deel te nemen. Zowel in afgeronde als in lopende dossiers krijgen we positieve feedback van de leerlingenbegeleiders. Zij ervaren ons project als erg ondersteunend en geven aan in de toekomst opnieuw beroep te willen doen op ADAM. Ook van deelnemers en hun ouders mochten wij positieve reacties ontvangen: Mama van een deelnemer: “Ik ben heel blij dat we dit zo kunnen afsluiten. Ik stond in het begin niet zo te springen voor deze bemiddeling, maar jullie hebben goed werk geleverd. Iedereen heeft wat rust gevonden en dat is veel waard. Bedankt voor jullie inspanningen.” Leerling in bemiddeling: “Opnieuw over de feiten praten was voor mij erg emotioneel, maar ik ben toch blij dat ik het gedaan heb. Ik kan dit eindelijk afsluiten nu.”

Verruimen werkingsgebied en doelgroep. In eerste instantie hebben we promotie gevoerd bij de scholen die aangesloten zijn bij het Antwerpse scholenprotocol. Door onze aanwezigheid op enkele studiedagen en fora, kwamen ook vragen van andere scholen op ons af. Na rijp beraad beslisten we ons project open te stellen voor alle scholen uit het arrondissement Antwerpen. Om tegemoet te komen aan de vragen van enkele lagere scholen, experimenteren we de komende periode met leerlingen uit het vijfde en zesde leerjaar op voorwaarde dat zij over een minimum aan communicatieve vaardigheden beschikken.

Verloop aanmelding en opstart -

Er is een conflict op je school waarbij minimum één leerling betrokken is;

-

Je gaat na of de partijen een verkennend gesprek met een bemiddelaar willen aangaan;

-

Je meldt aan via mail;

-

(Als een gerechtelijke interventie gewenst is, en de school aangesloten is bij het scholenprotocol, meld je het dossier eveneens aan bij Sarah Smeets, coördinator scholenprotocol) Je informeert de ouders van de bemiddeling via onze informatiebrief;

-

Na een eerste gesprek met een bemiddelaar beslissen de partijen over al dan niet deelname aan de bemiddeling.

Meer weten? Voor meer inhoudelijke informatie over ons project verwijzen wij graag naar de PowerPointpresentatie in bijlage. Voor vragen en opmerkingen kunnen jullie ons contacteren: - Via [email protected] -

Via 0477/96 15 38 (vragen naar Nele De Ranter) Bij deze willen wij de scholen die reeds gebruikt maakten van ons aanbod bedanken voor de prettige samenwerking, en wensen we iedereen een geweldig 2016!!!


122

BIJLAGE 2: Projectfiche Bemiddeling op school

No title

Recommend Documents