achtergrond
30
FORUM #07/11.04.13
Grijs en gretig Het is niet fijn om senior te zijn. In de huidige crisis komen steeds meer 55-plussers op straat te staan, terwijl werkgevers huiverig zijn om ze aan te nemen. ‘Maar het zijn niet de ouderen die op maandagochtend ziek zijn.’ Tekst: Sang-Ah Yoo | Foto: Sake Rijpkema/hh
Vijfenvijftigplussers zijn betweterig en eigenwijs. Niet flexibel, duur én onproductief. ‘Dat zijn maar een paar vooroordelen die werkgevers hebben over ouderen en waarom ze niet makkelijk senioren aannemen’, zegt Herma de Jong-Van de Giessen. Zij is eigenaar van Laborandum, een uitzendbureau dat is gespecialiseerd in het aan het werk helpen van senioren: medewerkers van 55 jaar en ouder. Senioren hebben het niet makkelijk op de arbeidsmarkt. Uit cijfers van uitkeringsinstantie uwv blijkt dat, behalve jongeren, vooral 55-plussers werkloos raken en dreigen te blijven door de econo mische crisis. Het aantal uitkeringen onder ouderen steeg van 68 duizend in oktober 2011 tot ruim 81 duizend in 2012, oftewel een stijging van 20 procent. Bovendien kampen de grijsaards met een ander nadeel. ‘Het is welis waar lastiger om ouderen te ontslaan, omdat ze meer rechten hebben dan jongeren met een tijdelijk contract. Maar als ouderen eenmaal werkloos zijn, kunnen ze moeilijker werk vinden’, weet Remco Valkman, eigenaar van Nestrx, een uitzendbureau dat zich richt op 50-plussers en 65-plussers. Zeven op de tien 55-plussers met een 31
FORUM #07/11.04.13
achtergrond
‘Jan is een soort vaderfiguur’ Naam: Danny van Adrichem Is: Eigenaar van de Van Adrichem Groep, die onder meer een schoonmaaktak heeft ‘Jan is een 65-plusser die bij ons het wagenpark beheert. Hij zorgt dat de auto’s naar de garage gaan, handelt schade af. Ook spreekt hij onze medewerkers aan: ‘Jongens, houden jullie de auto’s wel een beetje schoon?’ Hij wil dat ze van binnen en buiten goed worden onderhouden. Niemand heeft daar problemen mee. Ik denk dat zijn collega’s zo’n toon eerder van hem accepteren dan van een jongere. Jan is een soort vaderfiguur.’ ‘Van de vierhonderd mensen die we in dienst hebben, zijn er zo’n acht boven de 65 jaar. Ze nemen goederen in ontvangst, draaien receptiediensten. Het aannemen van 65-plussers is onderdeel van ons
werkloosheidsuitkering vindt niet binnen een jaar een nieuwe baan, aldus het uwv. En dat terwijl het belangrijk is om senioren aan het werk te houden. De beroepsbevolking vergrijst, de arbeidsmarkt wordt naar verwachting krapper en de aow-leeftijd gaat omhoog, aldus de Stichting van de Arbeid (zie kader Stichting van de Arbeid). ‘Als mensen niks doen, verslechtert hun fysieke welzijn. De zorgkosten stijgen daardoor. Als je ouderen aan het werk houdt, blijven ze langer vitaal, dragen bij aan de productiviteit van ons land en ze leveren een aandeel aan de schatkist via belastingen. We hebben bijna geen keuze. Ouderen moeten aan de slag blijven’, aldus Valkman.
slimmer werken Het zijn moeilijke tijden voor beide uitzendbureaus. De vraag naar arbeidskrachten is klein, het aanbod groot, en dan bedienen ze óók nog eens zo’n bijzondere doelgroep. De Jong en Valkman zijn ingesprongen op veranderingen (lees: vergrijzing) in de arbeidsmarkt en dan is een specialistisch uitzendbureau toch ook een gat in de markt. Valkman: ‘Ouderen gaan niet naar reguliere uitzendbureaus. Intakegesprekken gaan bij ons toch anders dan bij een Tempo Team of Randstad. Wij nemen daar meer tijd voor, en geven meer persoonlijke aandacht.’ Werkgevers benaderen is bíjna een aparte core business geworden. ‘We bellen veel, zetten social media in, bezoeken bijeenkomsten. We steken er veel tijd in om werkgevers te overtuigen van het nut om senioren in dienst te nemen’, aldus De Jong. En praat zich dus – bij tijd en wijle – de blaren op de tong. Laborandum helpt senioren aan het werk in alle sectoren, maar dan wel vooral in administratieve functies. Het gaat om bijvoorbeeld werkzaamheden in de postkamer, archief, of de facilitaire dienst. 32
FORUM #07/11.04.13
mvo-beleid. Ik vind dat ik als ondernemer verantwoordelijk ben om mensen die moeilijker aan een baan komen, een handje te helpen.’ ‘De senioren die bij ons werken, zijn erg gemotiveerd. Ze willen echt deelnemen aan het arbeidsproces. Gedeeltelijk omdat ze het inkomen nodig hebben, maar ook omdat ze sociale contacten waarderen, willen kletsen met collega’s en klanten. Ze hebben verantwoordelijkheidsgevoel en zijn loyaal.’ ‘Nadelen zijn er natuurlijk ook. Ik merk dat ik niet langdurig investeer in opleidingen en trainingen van onze senioren. Laatst namen we iemand aan die pas aan de Hogere Economische School is afgestudeerd, en die bieden we een juridische opleiding aan. Met een oudere zou ik nooit een dergelijk traject ingaan. Ook hebben ouderen een familie- en vriendenkring waar veel ziektegevallen zijn. Ze nemen vaker vrije dagen om voor hun geliefden te zorgen. Ze zijn in die zin zeer sociaal begaan, dat wel.’
Nestrx plaatst haar ouderen vooral in de zorg, techniek en industrie. Om de senioren aan het werk te helpen, zouden werkgevers eerst over een flink aantal vooroordelen heen moeten stappen, vinden De Jong en Valkman. Zo merken ze dat veel werkgevers er automatisch van uitgaan dat jongeren goedkoper en productiever zijn dan ouderen. De Jong: ‘Senioren ontvangen over het algemeen een hoger salaris, maar daar krijg je als werkgever ook wat voor terug: ervaring en kennis. Ik merk dat veel ouderen zelfs bereid zijn een echelon lager te werken. Ze willen graag aan de slag, zijn supergemotiveerd omdat ze geen carrière meer hoeven te maken. Sociale contacten vinden ze net zo belangrijk.’ Uit onderzoek van de Stichting van de Arbeid blijkt dat werknemers van 55 jaar en ouder nauwelijks meer salaris verdienen dan 40- tot 55-jarigen in vergelijkbare functies. Met andere woorden, salaris is meer gekoppeld aan functie en ervaring dan aan leeftijd. Maar een jonge hond is toch productiever? Die kan meer sjouwen en sneller rondrennen binnen een fabriekshal dan een grijsaard. ‘Als je ouder wordt, neemt je organiserend vermogen toe’, redeneert Valkman. ‘Een 23-jarige rent misschien sneller door een fabriekshal. Maar een oudere kan beter organiseren, overzicht houden. Hij werkt effectiever.’ Een rapport van tno uit 2011 over de productiviteit van oudere werknemers beaamt dat enigszins. ‘Het beeld dat ouderen minder productief zijn, lijkt gestoeld op een overschatting van het effect van leeftijd op de productiviteit’, concludeert het rapport. Andere factoren lijken belangrijker, zoals beloning, de stand van de techniek of competenties. Ook vallen de fysieke voordelen van jongeren best mee, denkt Valkman, dankzij technologische ontwikkelingen en voorschriften van de Arbowet. ‘In de zorg bijvoorbeeld, waar veel van onze oude-
Stichting van de Arbeid Werkgevers en vakbonden, verenigd in de Stichting van de Arbeid, hebben als doel gesteld de arbeidsparticipatie van ouderen te verbeteren. Het streven is om in 2020 net zoveel 55-plussers aan het werk te hebben als 55-minners. Hoe de sociale partners dat willen doen, is te lezen in de Beleidsagenda 2020, op www.stvda.nl
33
FORUM #07/11.04.13
achtergrond
‘Ouderen zijn wel duurder’ Naam: Leendert de Jong Is: HR Manager bij Florensis, een jonge plantenproductiebedrijf ‘De ouderen die bij ons in vaste dienst zijn, zijn allemaal rond de 60 jaar. Ze werken onder meer als operator in de distributie, een specialistische functie. Ze zijn verantwoordelijk voor het draaiende houden van de aflevermachines, maken klantorders verzendklaar en houden toezicht over de Poolse uitzendkrachten. We zitten nu in het piekseizoen, dus het is hard werken op onregelmatige tijden.’ ‘We hebben niet specifiek ouderen aangetrokken, maar gekeken naar welke personen het beste bij deze functie passen. De werkmentaliteit van ouderen springt eruit. Ze zijn bereid in ploegendiensten te werken, om overuren te draaien. Ouderen weten nog wat werken is. Dat weet niet iedere 20-jarige hoor. Het is geen vies werk, maar
ren terechtkomen, mag je maar tillen tot een bepaald gewicht. Bovendien zijn er apparaten die je helpen, waardoor je zo min mogelijk lichamelijke belasting hebt.’ De Jong benadrukt dat ouderen ook minder vaak ziek zijn dan jongeren. ‘Het ziekteverzuim onder senioren ligt onder de 1 procent. Ouderen hebben geen sportblessures, toevallig, op de maandagochtend.’ Wel is het zo dat als senioren eenmaal ziek zijn, ze langer ziek blijven. Dat is vaak te wijten aan chronische ziekten. Wat volgens De Jong niet mag worden onderschat, is de psycho logie die speelt bij mensen van de human resourcesafdeling die de senioren moeten aannemen. ‘Ouderen hebben vaak zelf managementfuncties gehad. Ik merk dat het middlemanagement senioren bedreigend vinden. Ze zijn bang dat die hun plaats innemen.’ Kortom, het kost beide ondernemers flink wat energie en moeite om werkgevers te overtuigen senioren aan te nemen. Valkman: ‘Eén werkgever zei tegen mij: waarom zou ik 400 euro per maand méér betalen voor een oudere? Ik heb toen gezegd: ‘Huur hem dan tijdelijk in en ga ondertussen op zoek naar een jongere.’ De senior nam een aantal taken van de ondernemer over en wist bovendien een flinke som geld te besparen op de onderhoudscontracten. Ik hoefde niet terug te komen met een jongere. Als werkgevers eenmaal om zijn, dan zijn ze vaak ontzettend tevreden.’
ouwelullendagen Volgens Valkman en De Jong is het natuurlijk niet alleen aan werkgevers om senioren te omarmen. Ook de senioren zelf en de overheid zouden meer moeite kunnen doen de arbeidspositie van de grijsaards te veranderen. Valkman: ‘Ik zou bijvoorbeeld zeggen: Lever die ouwelullendagen in.’ Oudere werknemers krijgen op weg naar hun pensioen de moge34
FORUM #07/11.04.13
het is wel flink aanpoten. Jongeren hebben soms een andere arbeidsethos. Die verwachten een inkomen te verdienen zonder dat ze überhaupt nog iets gedaan hebben.’ ‘Nadelen zijn er natuurlijk ook. Ouderen zijn duurder. We betalen loon naar ervaring, dus dat is oké. Maar de werkgeverslasten zijn hoger. We betalen meer pensioenafdracht, senioren hebben extra vakantiedagen. Ons bedrijf stuurt niet sec aan op goedkope krachten.’ ‘Als de kosten van een opleiding te overzien zijn, investeren we zeker in een oudere. Een paar jaar geleden hebben we aan een 55-plusser een heftrucktraining gegeven. Kosten: 800 euro. Ja, hij werkt nog steeds bij ons.’ ‘Het is jammer dat 55-plussers niet aan de bak komen. Hoe maak je het voor werkgevers interessanter om die aan te nemen? Ik denk wel dat de overheid hierin een rol kan spelen. Door bijvoorbeeld subsidies te geven als je als bedrijf ouderen in dienst neemt.’
lijkheid extra verlofdagen op te nemen of minder te gaan werken. Deze ontziemaatregelen staan ook wel bekend als ouwelullen dagen. ‘Maak als senior een afspraak met je werkgever en zeg dat je in plaats van gebruik te maken van die maatregelen mee wil doen aan cursussen en opleidingen. Creëer zelf een actieve werkhouding’, aldus Valkman. Ervaring leert namelijk dat ontziemaatregelen in de praktijk niet eens worden gebruikt om uit te rusten. De Jong: ‘Mensen nemen dagen op om hun dochter te helpen verhuizen of het huis op te knappen. Terwijl het wel een signaal is naar collega’s toe dat je een dagje ouder wordt.’ Bedrijven zouden verder meer kunnen investeren in opleidingen. Valkman: ‘Werkgevers denken: ‘Waarom zouden we nog in een oudere investeren, als hij straks toch met pensioen gaat.’ Maar een 50-jarige zal nog vijftien jaar voor je blijven werken. Met een 23-jarige is dat niet zo vanzelfsprekend.’ Ook wijt Valkman het aan alle sociale partners zelf dat de arbeidspositie van de oudere minder flexibel is geworden. ‘Na vijftien jaar heeft een werknemer behoorlijk wat arbeidsrechten en privileges opgebouwd. Dan blijft hij uit zekerheid bij het bedrijf werken, ook al passen ze niet meer bij elkaar. Dat komt de mobiliteit niet ten goede. Het ligt dan niet zozeer aan zijn leeftijd dat een senior niet meer aan de bak komt, maar aan de manier waarop we het met zijn allen hebben georganiseerd in dit land. Ook dat moet veranderen.’ www.vno-ncw.nl/arbeidsmarkt
