omslag
10
FORUM #23/22.12.11
‘Migranten zijn keihard nodig’ Nuchter en zakelijk, zo zou hij het migratiedebat het liefste voeren. Maar de politieke ruimte voor Gerd Leers, minister voor Immigratie en Asiel, lijkt miniem. ‘Ik moet die ruimte gewoon nemen.’ Tekst: Karin Bojorge | Foto’s: Rademaker/hh
Een makkelijke portefeuille kan het onmogelijk genoemd worden. Gerd Leers, voormalig cda-Kamerlid en burgemeester van Maastricht, wordt als minister voor Immigratie en Asiel bij voortduring door de mangel gehaald. Hij vindt het niet erg, zegt hij, ‘al kost het wel ontzettend veel tijd.’ Tijd die hij liever zou willen besteden aan het nadenken over de naderende krapte op de arbeidsmarkt en de rol die migratie daarin zal moeten vervullen. Meneer Leers, wanneer gaan we in Nederland weer eens normaal doen over migratie? ‘Hier spreek je iets uit wat mij zo in het hart ligt! Dat zou zó mijn wens zijn. Dat was precies mijn inzet bij de behandeling van mijn 11
FORUM #23/22.12.11
begroting in de Kamer: nuchter uitleggen hoe de feiten liggen. Dat beeld dat we hier overspoeld worden: we hebben het over vijftienduizend asielzoekers op jaarbasis. Een aantal dat bovendien daalt. Ik wil de zaken terugbrengen tot hun proporties.’ Toch gaat het in het debat alleen maar over de massa-immigratie en over de Mauro’s. ‘De Kamer vindt blijkbaar dat we alle individuele gevallen voortaan moeten gaan bespreken. Of het nu om een Mauro gaat of om een Jossef. Ik vind dat niet goed. Óf de Kamer vertrouwt mij, óf ze doet dat niet. Maar ik doe niets anders dan mij aan de spelregels houden. En ik zal altijd in het voordeel van mensen
wiebe kiestra/hh
omslag
‘Niet iedere migrant is er een teveel’
beslissen als daar grond voor is. Maar kennelijk wil de Kamer tot het gaatje die discussie voeren.’ Waarom lukt het u niet om de discussie in een zakelijker vaarwater te krijgen? ‘De asieldiscussie ondermijnt de discussie over reguliere migratie. Mensen zien het verschil niet. Gewone arbeidsmigratie raakt besmet. Daar doen we ook al besmuikt over. Dat is zeer onterecht, want het gaat om mensen die hier een waardevolle bijdrage komen leveren.’ Ondernemers maken zich zorgen over het anti-vreemdelingenklimaat. ‘Ik weet dat ze zich zorgen maken. Dat hoeft niet. Ik heb de afgelopen maanden met veel ondernemers gesproken: Siemens, TenCate, Otto. Ze hebben allemaal hier gezeten. Zij kijken naar de toekomst, zien de babyboomgeneratie afscheid nemen. Ook ik zie dat we afhankelijk zijn van goede mensen van buiten met nieuwe ideeën. We moeten geen oude, risicomijdende samenleving worden die alleen nog naar zijn eigen navel zit te staren. We hebben nieuwe impulsen nodig. En dan gaat het niet alleen om kennismigranten maar ook om het topniveau van de handjes. Daarom 12
moeten we ook zo oppassen met het beeld dat we oproepen.’ Maar wat gaat u concreet doen? ‘Ik ben mij aan het oriënteren op een systeem zoals ze dat ook in Canada en Nieuw-Zeeland hanteren: een puntenstelsel, waarbij mensen die voldoen aan strenge criteria op het gebied van opleiding, ervaring en taalkennis in aanmerking komen voor een werkvergunning. Dat zal gaan in goed overleg met ondernemers, maar ook met mijn collega’s Kamp en Verhagen. Want de volgorde is natuurlijk wel dat eerst de werklozen hier aan de beurt zijn en vervolgens die in andere eu-lidstaten.’ Ondernemers hebben al kennisgemaakt met de halsstarrigheid van minister Kamp op dit punt. Alsof de tekorten precies aansluiten op het aanbod in de bakken van het uwv. ‘Daarom moeten we een flexibel migratiemodel hebben. De schaarste die er is in bepaalde sectoren, moet meegewogen worden.’ Hebt u wel de politieke ruimte voor dit soort voorstellen? Het oog van gedoogpartner Wilders is altijd op u gericht. ‘Ik heb voor mezelf besloten dat ik die ruimte FORUM #23/22.12.11
gewoon moet nemen. Natuurlijk, ik heb getekend voor het regeerakkoord, en daar ga ik me ook aan houden. Maar dat mag mij niet beletten om de ogen open te houden naar de toekomst. Nederland heeft dat nodig.’ ‘Ik snap de achterban van Wilders ook wel. We hebben in de afgelopen decennia teveel kansarme mensen binnengelaten. Het is te gemakkelijk om die problemen weg te stoppen als populisme. Het komt Wilders toe dat hij daar de vinger op heeft gelegd. We moeten de keten van kansarmen die via huwelijksmigratie binnenkomen, zien te stoppen. Maar dat betekent niet dat iedere migrant er een teveel is.’ Toen u onlangs zei dat vermindering van de immigratie niet uw uitgangspunt was, kreeg u meteen de wind van voren. ‘Het uitgangspunt van minder kansarme migranten deel ik zeker. Als Wilders daar het etiket niet-westerse allochtonen opplakt, moet hij dat weten. Waar het mij om gaat, zijn die vrouwen die onder een kleed drie hoog achter weggestopt worden. Die kunnen geen rol van betekenis vormen en niet meedoen in de samenleving. We hebben in Nederland lang de neiging gehad om vooral na te denken over wat wij moeten doen voor mensen van buitenaf. Hoe zieliger je was, hoe
Het ondernemersbloed van Gerd Leers
‘Soms kriebelt het’ Een rijk man had hij kunnen zijn, Gerd Leers. Als telg uit een echte ondernemersfamilie – grootvader en vader bestierden wasmachinefabriek Victoria in Brunssum – zat het ondernemen hem in het bloed. In 1989 richtte hij een handelsonderneming op, gericht op Oost-Europa. Qua timing een schot in de roos. Toch koos Gerd Leers nog geen twee jaar later definitief voor Den Haag. ‘Ik was door acht jaar als raadslid in Goirle een beetje besmet geraakt met het virus van de politiek.’ Als beginnend Kamerlid stootte hij zijn bedrijf af. Het was politiek niet verstandig en de Oost-Europese ‘ritseleconomie’ stond hem bovendien tegen. ‘Iedereen had wel een broer of een zus waarmee iets geregeld moest worden. Ik was daar het type gewoon niet voor.’ Toch kriebelt het nog wel eens bij de minister. ‘Eén van mijn dochters is heel ondernemend. Die heeft een eigen theater opgezet voor kinderen met problemen. Dat is fantastisch, ze verzint elke keer weer iets nieuws. En dan denk ik wel een beetje mee. Zeker weten. Dat vind ik ontzettend leuk om te doen.’ Het gaat ook zoals het gaat. ‘Mijn vader is vroeg overleden. Hij is verongelukt in de fabriek toen ik 14 was. Mijn oom heeft het bedrijf toen voortgezet. Als mijn vader was blijven leven, had ik het nog niet geweten. Het was een fantastisch bedrijf en indertijd heel innovatief.’ Leers grootvader was mijnwerker in Zuid-Limburg. Door dubbele diensten te draaien had hij extra geld verdiend om een eigen bedrijf op te zetten. Omdat hij vrouwen elke dag met een wasbord aan het werk zag om al dat mijnstof uit de kleren te wassen, kwam hij op het idee van een wasmachine. ‘Die nieuwe Amerikaanse vinding werd in die tijd gepresenteerd op een Brusselse tentoonstelling. Mijn grootvader heeft zich daar ’s nachts laten insluiten en is toen onder die machine gaan liggen en heeft helemaal uitgezocht hoe hij werkte. In zijn schuurtje is hij die dingen toen gaan namaken.’ Probleem was dat de gemiddelde mijnwerker zich geen wasmachine kon permitteren. ‘Mijn oma kwam toen op het idee van een knipkaart. Zo kon men op afbetaling kopen. Al gaf mijn oma ook wel eens een gratis knipje, als iemand het heel moeilijk had. Dat vond mijn opa niet zo leuk. Maar het werd op deze manier toch een fabriek met honderd man. Zo heb ik dat ook meegekregen: kansen benutten, oog hebben voor mensen in de knel, maar vooral doorgaan.’
meer kans je had om binnen te komen. Dat is toch raar? Laten we het omdraaien. Wat kunnen zij betekenen voor ons? Mensen die krachtig zijn en grote kwaliteiten hebben, daarvoor moeten we de deur gewoon openzetten. Die hebben we ontzettend nodig.’ Is Nederland nog wel aantrekkelijk voor kennismigranten? De beste mensen komen niet vanzelf. ‘De kennismigrantenregeling die we hebben, is de beste van Europa.’ Maar het aantal mensen dat we ermee binnenhalen is niet overweldigend: zo’n zesduizend vorig jaar. ‘Dat is niet zo heel veel inderdaad, maar dat heeft ook te maken met de economie op dit moment. Kennismigranten komen omdat Nederland hen iets te bieden heeft: innovatieve bedrijven, een goed fiscaal klimaat. Dankzij mijn collega Verhagen staat het economische beleid weer volop in de belangstelling. Dat doet hij goed. Ik kan vervolgens de condities creëren dat de mensen ook kúnnen binnenkomen.’ Bijvoorbeeld via de Wet modern migratiebeleid die allang ingevoerd had 13
FORUM #23/22.12.11
wiebe kiestra/hh
omslag
moeten zijn. Hoelang moeten ondernemers daar nog op wachten? ‘Die wet hebben we hartstikke nodig voor een snelle, efficiënte afwikkeling. Dan kunnen bedrijven die erkend zijn als referent, rechtstreeks inloggen in het systeem van ind en zelf hun aanvraag indienen. Maar het computerprogramma dat ervoor nodig is, functioneert nog niet. Maar ik heb de hoop dat in 2012 alles rond zou kunnen zijn.’ Zou kunnen zijn… ‘Ik ben optimistisch, maar natuurlijk kan het nog fout gaan. Het is een ingewikkeld ict-project. Het moet grote aantallen kunnen verwerken, koppelingen kunnen leggen. En op dit dossier krijg je af en toe sowieso het gevoel dat je achteruit aan het werken bent. Daarom ben ik ook zo blij dat ik onlangs mijn eerste wet door het parlement heb gekregen over de terugkeerrichtlijn. Ik beklaag me niet hoor, je moet als minister ook tegen een stootje kunnen.’ Bent u banger voor de techniek of voor de Kamer? ‘Voor de Kamer ben ik niet bang. Voor de techniek ook niet. Je hebt het alleen niet altijd in de hand. En ik wil dat het helemaal goed is.’ ‘Die techniek gaat wel snel trouwens. Als jij 14
straks op Schiphol als eu-onderdaan binnenkomt, hoef je alleen nog maar je paspoort op de scanner te leggen en even in de camera te kijken en alles wordt meteen gecheckt. Het wordt veel minder bureaucratisch.’ Als je maar geen Roemeen of Bulgaar bent… ‘Nederland heeft de toetreding van deze landen tot de Schengen-zone inderdaad tegengehouden. Ik snap de Nederlandse bedrijven die daar ontzettend de pest over in hebben. Maar we hebben wel te maken met landen die aan de buitengrenzen van de Europese Unie liggen. Dan mag je ook eisen stellen. En dan gaat het niet alleen maar over hoe technisch geavanceerd de sloten zijn die op de deur zit ten, maar ook over hoe betrouwbaar de bewakers zijn.’ U doelt op de corruptie. ‘Ja, ik heb zorgen over de bestrijding daarvan. En over de bestrijding van criminaliteit. Ik zeg niet dat er niets is verbeterd de afgelopen jaren. Maar er zitten nog een heleboel jonge onervaren rechters. Het is niet om te pesten. Als ze voldoen aan de criteria, dan kijken we hoe we ze zo snel mogelijk kunnen laten toetreden. In februari is er weer een tussenrapFORUM #23/22.12.11
portage van de Europese Commissie.’ Nederland is ondertussen de kwaaie pier. Ondernemers hebben daar last van. ‘Dat begrijp ik, maar we moeten af van het Europa van automatismen. Niet afspreken: in 2014 laten we je hoe dan ook wel toe. Of: als jij dit voor me doet, doe ik dat voor jou. Nee, afspraak is afspraak. En laten we eerlijk zijn: die landen zijn gewoon veel te vroeg toege laten.’ Waarom moet Nederland in zijn eentje de kastanjes uit het vuur halen? ‘Als ik in de Europese Raad in het debat zit, sta ik alleen met deze argumenten. In de koffiekamer na afloop krijg ik wel bijval. Dan blijken andere landen ook hun bedenkingen te hebben. Maar ja, maar dan blijken er al eentweetjes te zijn gemaakt. Daarom hebben we nu ook die Europese crisis. Omdat er nooit echt wordt vastgehouden aan afspraken. Maar de Kamer staat unaniem achter me op dit punt. Het wordt niet meer trust me maar show me.’ www.vno-ncw.nl/arbeidsmigratie
