Bin
Jip
Film en educatie
inhoudstafel
in het vertoningcircuit van Lessen in het Donker, in het kader van filmfestival Open Doek, een workshop georganiseerd door Jekino, een film in de klas, … Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goed programma en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een fijne selectie van een dertigtal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen in en zorgen voor lesmappen die helpen bij een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
-
FILMFICHE VOOR JE NAAR DE FILM VERTREKT REGIE EN PRODUCTIE
4 5 6
> film in Korea > Kim Ki-Duk > inspiratie
-
INTERVIEW VOLGENS DE PERS EERSTE REACTIES VAN DE LEERLINGEN VERHAALLIJN EN PERSONAGES
11 15 16 17
> het narratief, de plot > personages > thema’s
-
www.lesseninhetdonker.be
www.jekino.be
FOCUS OP MOTIEVEN EN SYMBOLIEK
www.opendoek.be
In deze lesmap vind je geen werkbladen voor de leerlingen. Het is de bedoeling om samen met hen, klassikaal of in kleinere groepjes, op zoek te gaan naar mogelijke antwoorden op de vragen. Je bent met hen niet op zoek naar dat ene juiste antwoord. Het gaat meer om het vormen en uiten van een eigen mening en het kunnen duiden en verantwoorden van die mening. De lesmap is geschikt voor leerlingen van de 3e graad secundair onderwijs.
Feedback
-
FILMTECHNISCHE ASPECTEN
33
> montage > continuïteit en het doorbreken daarvan > mise-en-scene > beeldtaal > geluid
-
BIBLIOGRAFIE FICHE VOOR DE LEERLINGEN
We horen graag je reactie op de film, de bespreking en de lesmap. Surf even naar de site www.lesseninhetdonker.b www.lesseninhetdonker.be e om een evaluatieformulier in te vullen. Ook de leerlingen kunnen nadien hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film bekijken tijdens het filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je kreeg na de voorstelling. Alvast bedankt!
2
26
> het openingsbeeld, met relativerende opmerking > foto’s > de golfclub en het golfballetje > weegschaal en andere apparaten > lege huizen
3
42
filmfiche
voor je naar de film vertrekt synopsis
Tae-Suk hangt in alle wijken van de stad reclamefoldertjes aan deurklinken. Later op de dag keert hij telkens terug om te zien waar het foldertje is blijven hangen. Bij die weet hij dat er niemand thuis is. Vakkundig breekt hij in en bewoont hij voor korte tijd het huis. Hij steelt niets en maakt niks kapot. Het enige wat hij doet is een kijkje nemen, foto’s maken, douchen, een maaltijd bereiden, slapen. Nog voor de bewoners terug zijn, is hij weer verdwenen. In ruil voor de ‘gastvrijheid’ doet hij de was en verzorgt hij de planten. Op een dag wordt hij betrapt…
technische
fiche
Bin Jip (3-Iron) – Zuid-Korea – 2004 – 95’ productie – regie – scenario - montage: Kim Ki-duk camera: Jang Seung-beck art direction: Joo Jin-mo muziek: Slvian acteurs: Tae-Suk (jongeman): Jae Hee Sun-hwa (vrouw): Lee Seung-yeon Min-Kyu (echtgenoot): Hyuk-ho Kwon
De titel Bin Jip is Koreaans en betekent letterlijk ‘lege huizen’. Deze titel slaat dus op de huizen waar de jongen uit de film tijdelijk in woont. Maar tegelijk staan ze symbool voor de lege zielen van de mensen die er wonen. Op die manier zit deze film vol dubbele bodems en symbolische verwijzingen. Iedereen zal andere elementen uit de film onthouden en er ook zijn eigen interpretatie aan geven. Ook als je niet zo erg let op die massa aan betekenissen, is Bin Jip een heel erg mooie film. De beelden ogen heel poëtisch en stralen een bijzondere sfeer uit. Kim Ki-Duk, de regisseur, wil een verhaal vertellen d.m.v. beelden. Hij voert dat voornemen hier heel letterlijk uit: bijna zonder woorden. weetjes Kim Ki-Duk neemt zijn films zeer snel op. In 16 dagen tijd stond Bin Jip volledig op film. Alle scènes zijn bovendien in de juiste volgorde opgenomen. Dat is voor de acteurs minder belastend omdat emoties elkaar dan logisch opvolgen.
prijzen • Zilveren Leeuw voor beste regie (Venetië 2004) • Prijs voor beste regie (Tallinn Black Nights Film Festival 2004) • Golden Spike voor beste film (Valladolid International Film Festival 2004) • FIPRESCI Film of the Year (uitgereikt in San Sebastian 2005)
Kim Ki-Duk : “We are all empty houses, waiting for someone to open the lock and set us free. One day, my wish comes true. A man, like a ghost he comes and takes me away from my confinement. And I follow, without doubts, without reserve… Until I find my new destiny…”
Bin Jip werd door de Belgische filmjournalisten van de Unie van de Filmkritiek (UFK) verkozen tot beste film van 2005.
4
5
regie en productie film
in
Korea
Korea was in het verleden nooit een bekend filmland in het Westen. De eerste Koreaanse films waren er pas in 1919; ruim twintig jaar later dan bij ons. Het was een zeer amateuristische filmindustrie. Beeld je in: een topacteur kreeg zes zakken rijst per jaar. Toen de Japanners Korea koloniseerden lag de Koreaanse film stil tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Na WOII werd Korea gesplitst in een noordelijk en een zuidelijk deel. Noord-Korea kwam onder controle van de Sovjet-Unie en is tot op de dag van vandaag communistisch (met een dictator en weinig artistieke vrijheid). Zuid-Korea werd bestuurd door de Verenigde Staten. Later was ook de oorlog met Noord-Korea (1950-1953) niet bevorderlijk voor een rustig filmklimaat. Het duurde tot eind jaren ‘50 tot er vooral goedkope actiefilms en soaps gedraaid werden. Gedurende die jaren heerste er ook een strenge censuur. Alleen anticommunistisch vermaak, zoals Kungfufilms, werd toegelaten. In de loop van de jaren ‘80 kwam er eindelijk meer artistieke vrijheid. Regisseur Im Kwon-taek was de eerste filmmaker die er gebruik van wist te maken. Hij regisseerde o.a. Mandala, waarin hij de Koreaanse identiteit wist vast te leggen in een verhaal over twee monniken die door het land reizen. Vanwege de onderdrukking van bijna een eeuw zijn er veel filmmakers die een politieke of maatschappelijke boodschap verspreiden, maar het merendeel blijft zich toch richten op het vermakelijke werk: actiefilms, melodrama’s en romantische komedies. De films slagen er steeds meer in te concurreren met Hongkong en China, en scoren steeds beter op festivals in de hele wereld.
6
Kim
Ki-Duk
Kim’s lange weg naar de film Kim Ki-Duk (°1960) werd geboren in een dorpje in Zuid-Korea, ver weg van de intellectuele steden. Hij was wat men noemt ‘van lagere komaf’. Samen met zijn familie verhuisde hij naar Seoel, toen hij negen jaar was. Daar ging hij onder invloed van zijn vader naar de landbouwschool. Op zijn zeventiende verliet hij die school om te gaan werken in verschillende fabrieken. Van zijn 20e tot zijn 25e ging hij bij de Koreaanse marine. Daarna verbleef hij twee jaar in een kerk, met de bedoeling priester te worden. In 1990 vloog hij voor het eerst naar Europa, naar Parijs. Hij kon er overleven door te schilderen en zijn werk op straat te verkopen. Pas in die periode ging Kim voor het eerst naar de cinema. Hij was o.a. erg onder de indruk van The Silence of the Lambs en Les amants du Pont-Neuf. Enkele jaren later keerde hij terug naar Korea. Daar wilde hij graag verdergaan met zijn nieuwe interesse; film. Hij begon scenario’s te schrijven en won – tot zijn eigen verbazing – in 1993 een prijs voor een van zijn teksten. Dit stimuleerde hem om zelf een scenario te verfilmen, waardoor hij als vanzelf de filmwereld binnen rolde.
Kim’s roeping: de film Zijn debuutfilm (Crocodile, 1996) vertelde meteen een controversieel verhaal over een vreemde, perverse verhouding tussen een vrouw die zelfmoord wilde plegen en de man die haar daarvan weerhield. Ook zijn latere films zijn meestal omstreden. Ze gaan vaak over outsiders – ook Kim zelf is een buitenstaander – en schuwen geen geweld of seks. In vergelijking met de meeste van Kim’s films, is Bin Jip heel erg proper. Zijn films lokten dan ook de meest uiteenlopende reacties
7
uit. In zijn thuisland, waar sociale discipline en kuisheid zo belangrijk zijn, werden zijn films veelal pervers bevonden. Feministen noemden hem ‘een monster’ omdat de vrouwen in zijn films vaak mishandeld worden door mannen. In Zuid-Korea wordt hij nog steeds niet echt serieus genomen. De meeste mensen hechten daar bijzonder veel belang aan afkomst en opleiding. Als je Kim op deze maatstaven wil beoordelen, stelt hij inderdaad weinig voor: hij is een gewone plattelandsjongen en genoot nooit een formele filmopleiding. Op de internationale – vooral op de Europese – filmfestivals oogst hij daarentegen veel succes. Hij wordt er steeds opnieuw gelauwerd voor zijn vernieuwende vertelstijl, die men poëtisch en metafysisch noemt. Zelf noemt hij zijn filmstijl ‘semi-abstract’: “My concept of semi-abstract movie making is about doing more then just presenting reality. To the world as we see it, I try to add our thoughts and feelings.” Het lijkt erop dat Kim Ki-Duk zijn hele leven heeft geleid door zonder al te veel overweging zijn gevoel te volgen. Dat is ook zijn manier van filmen: hij werkt heel erg snel en intuïtief. Het scenario voor Bin Jip heeft hij bijvoorbeeld geschreven in amper drie dagen tijd. De opnamen zelf duurden 16 dagen (zowat de helft van het aantal draaidagen voor een doorsnee Vlaamse film). De mannelijke hoofdrolspeler in Bin Jip (Jae Hee) zegt over de methode van de regisseur: “Het was me bekend dat Kim Ki-Duk snel werkt. Dat spreekt me heel erg aan. Hij werkt snel, maar mist niets. Alles wat belangrijk is, krijgt z’n volledige aandacht.”
discussie over artistieke opvattingen Kim Ki-Duk heeft op een bepaald moment aangekondigd dat hij geen interviews meer wilde geven. Hij vond dat zijn beelden voor zichzelf zouden moeten spreken en dat de maker van geen enkel belang is, dat die dus maar beter zwijgt. Hij vond het ook niet aangenaam dat sommige filmcritici elementen in zijn films probeerden te verklaren door te verwijzen naar zijn persoonlijke geschiedenis.
8
• Vind jij ook dat men de maker en het werk strikt gescheiden moet houden? Of denk je dat er onvermijdelijk verbanden zijn tussen die twee? • Vind je het interessant om een artiest te horen praten over zijn werk? Of vind je dat meestal onzin? • Denk je dat een regisseur een film kan maken zonder daarin een stukje van zichzelf te leggen? • Zie je verbanden tussen het leven van Kim Ki-Duk en zijn werk? Op internet vind je vast nog meer gedetailleerde informatie over zijn leven en zijn films. bijvoorbeeld: - Hij is geboren in Zuid-Korea, maar woonde ook een tijdje in Europa. Uit zijn films spreekt vaak een oosterse levensvisie, maar ook christelijke elementen komen vaak terug. - Zijn eerste liefde was de schilderkunst. Ook zijn films hebben een hoge esthetische waarde, veel beelden zijn als tableaus. - Kim Ki-Duk is een buitenbeentje in de Koreaanse cinema (en misschien wel in de cinema tout court). De personages in zijn films staan ook vaak aan de rand of buiten de maatschappij. • Je kunt deze discussie in verband brengen met de verschillende artistieke opvattingen die men traditioneel definieert als: - autonomistisch: je bekijkt het kunstwerk op zich, de film is een aparte wereld, vooral vormelijk, esthetisch - mimetisch: het kunstwerk moet de werkelijkheid weergeven - expressief: het kunstwerk is een uitdrukking van het innerlijk van de maker - pragmatisch: het kunstwerk moet een bepaald effect bereiken bij de toeschouwer/lezer
9
interview “Is de realiteit die wij nu ervaren een droom?”
inspiratie Hoe kwam Kim Ki-Duk op het idee om een film als Bin Jip te maken? Opmerking: 3-iron is de internationale titel die gebruikt wordt voor Bin Jip. Jip. “I was removing a flyer that was pasted over the keyhole on my front door when it suddenly occurred to me that the houses that had these ads intact for days must have been empty. The image of an empty house that no one enters led to a story of a very lonely person cut off from others. And I wanted to make a film about a man who goes in and fills that emptiness with warmth. People who play golf would know that the 3-iron is the least used club. Imagine the 3-iron stuck in an expensive leathery golf bag but only rarely used. Its image parallels that of an abandoned person or an empty house. At the same time it is the tool with which Tae-Suk rescues Sun-hwa and so signifies a hopeful change as well.”
Het zomert in Seoul, de tijd staat stil, woorden worden niet verkwist, een toevallig liefdesduo wordt gescheiden maar zweert elkaar geestelijke trouw. Welkom in de nieuwste fabel van de hyperproductieve Zuid-Koreaanse cineast Kim Ki-duk, die met topprijzen in Berlijn ‘Samaritan Gir’) en Venetië (Bin (Bin Jip) Jip) het filmjaar 2004 schitterend beheerste. Bin Jip betekent ‘leeg huis’ en is opgetrokken rond de idee dat “iedereen een leeg huis is, wachtend op iemand die de deur opent en ons bevrijdt”. In z’n realistische sprookje laat Kim existentieel leed en geluk in vertederende beelden vloeiend ons hart binnensijpelen. In al je films zet je de deur op een kiertje om ons andere werelden te kunnen tonen. Op die manier lijkt het citaat aan het slot (“It’s hard to tell that the world we live in is either a reality or a dream”) wat overtollig? KIM: Natuurlijk kon Bin Jip door het leven gaan zonder. Maar er zijn nieuwe kijkers. Wanneer zij níet op de hoogte zijn van waarover ik het heb, dan weten ze mogelijk niet goed wat met mijn verhaal aan te vangen? Een andere reden is… Ken je het verhaal van de taoïstische filosoof Zhuang Zi? Hij sprak als volgt over een droom: “Afgelopen “A fgelopen nacht droomde ik dat ik een vlinder was en bij het ontwaken wist ik niet meer of ik de mens Zhuang Zi ben die droomde een vlinder te zijn of misschien wel een vlinder die droomt dat hij de mens Zhuang Zi is”. Zelfs de realiteit die we vandaag ervaren, op dit eigenste moment, zou een droom kunnen zijn. Ofwel iets dat wijzelf dromen, ofwel door iemand anders die alles wat wij beleven bij elkaar droomt. Dat geldt ook voor ons leven. Soms weten we niet wat waar is en wat niet, en hebben we iets of iemand nodig die ons daarvan bewust maakt. Of iemand die ons op z’n minst de realiteit laat bevragen. Tae-suk sleutelt aan de tijd én met de dingen. Hij breekt huizen in om er te slapen en te eten maar doet intussen de was of herstelt de klok of de weegschaal. Hij is een schim voor de wereld maar laat wel fysieke afdrukken na. KIM: Verscheidene malen repareert hij apparaten. Maar hij doet dat alleen als een teken van dankbaarheid voor de gastvrijheid van de bewoners. Een ongewilde dan wel, maar kom. De scène met de
10
11
weegschaal komt driemaal terug. De eerste keer weegt de schriele kerel 110 kilo want de realiteit is een zware last om mee te sleuren. Die moet dus broodnodig worden bijgestuurd. De tweede maal weegt hij 60 kilo: normaal zou je kunnen zeggen. Het meisje Sunhwa is net z’n leven binnengevallen en dat maakt het voor een stuk draaglijker. Op het einde, nadat de weegschaal ook door haar hersteld is geweest, wegen ze samen nul kilogram. Alle gewicht van het leven is weg. Milan Kundera, ja. Je filmhelden zijn altijd zwijgzaam maar in Bin Jip filterde je de taal van het woord bijna volledig weg om het in te ruilen voor de taal van het lichaam, van het kleinste gebaar? KIM: Er is zelfs geen lichaam meer! Maar inderdaad, in het gebruik van het lichaam ligt er een idioom met vele nuances. Niet alles is in Bin Jip even duidelijk. Tae-suk probeert fysiek op te lossen. Zijn lijf blijft én verdwijnt tegelijk. Misschien maakt dat slechts deel uit van de oosterse cultuur maar: je toont je lichaam niet aan mensen die je niet graag ziet! Ik geef graag hints. Wanneer de jonge vrouw heel zacht zijn voet onder tafel streelt, vervangt zoiets een seksscène. Het gaat om aanwijzingen en nooit om een tastbare werkelijkheid. Hints helpen ons meer vooruit dan woorden ooit zouden kunnen. Woorden zíjn volstrekt onbelangrijk, zeker in Bin Jip Jip.. Mijn films worden natuurlijk vertaald en het is vrij ingewikkeld om daarbij schakeringen te vatten. Ook in The Isle en Bad Guy stak er weinig dialoog. Ik wil het voortaan mogelijk maken dat mijn publiek uitsluitend via hun ogen emoties beleeft. Dat neemt niet weg dat je iets niet zou verstaan.
Je schijnt meer dromerig en spiritueel te worden, al beweegt ook Bin Jip tussen agressie en gelatenheid. Het personage van de jongen ís complex: hij is engelbewaarder én wraakengel. KIM: Ja. Alle mensen bestaan uit goed en slecht. Net dat maakt ons menselijk. En we praten hier natuurlijk niet alleen over het huis an sich maar evengoed over waar het voor staat: het menselijk hart. Níet de geest – want in het oosten gebruiken wij een woord dat zowel hart als geest kan betekenen. Wanneer je hart leeg is – je bent alleen en triest – en iemand anders voelt dat, komt naar je toe en steunt je om je even te laten rusten… zou dat een probleem zijn? Wel dan, dát is het symbool van een leeg huis: een eenzame ziel. Tae-suk liquideert de leegte in het huis en in Sun-Hwa’s hart. Hoewel de bewoners niet thuis zijn, laten ze een berichtje na op het antwoordapparaat… KIM: En in Europa zou het vreemd zijn om dat te doen! Wanneer iemand naar jou belt en weet dat je er niet bent, dan lijkt een boodschap op de voicemail een vrijbrief om binnen te breken en te roven. Dat doen wij dus niet. Bij ons is een berichtje nalaten een gewoonte.
Je hoofdfiguren logeren in andermans huis, meten zich even een andere identiteit aan en wijzigen zo zelfs iemands leven? KIM: We denken allemaal dat een huis ons huis is. Maar wanneer ik er niet ben, waarom zou niemand anders er mogen verblijven? Wanneer ik terugkom dan krijg ik het gewoon terug! Bezit is echt niet belangrijk. Tenminste: je moet het kunnen delen. Bin Jip ondervráágt ons. De film weekt vraagtekens los en poogt duidelijk te maken dat we dingen moeten openzetten: vooral onze geest en ons hart. Ik wil mensen doen zien vanuit een andere hoek, met een ander licht.
12
13
volgens de pers Bekwaamt Tae-suk zich in de cel in zen-meditatie vooraleer hij als onzichtbare huisgenoot intrekt bij de vrouw en haar onwetende echtgenoot? Of is zijn ‘magie’ met religie verbonden? KIM: Daarmee heeft het niets van doen. Feit is gewoon dat hij SunHwa erg graag ziet. De maatschappij heeft hen gescheiden. Dus speurt hij naar manieren om ‘r opnieuw te zien. Hij oefent en traint op zo’n wijze dat hij het huis waarin zij gevangen zit, kan binnengaan. Door met haar op die manier samen te leven kan hij haar redden! En gelukkig maken. Seon-Hwa doet dat trouwens ook… Ze gaat naar hem op zoek, door bijvoorbeeld terug te keren naar het huis waar ze ooit samen verbleven. Maar hij is er niet. Tae-suk doet een soort generale repetitie door alle woningen waar ze samen waren opnieuw te bezoeken. Om zeker te zijn dat zijn ‘vorming’ zo succesvol was dat hij voortaan het ‘huis van de vijand’ kan binnenstappen om er onzichtbaar te zijn. In andere films zou de echtgenoot op het einde worden vermoord om z’n hachje te redden. Of zouden ze scheiden. Maar dat is niet mogelijk. Ik hou van de idee dat er een nieuwe oplossing is: samenleven met drie. Misschien heeft het meisje haar echtgenoot wel nódig. Terwijl, aan de andere kant, alleen de jongen haar zielsgelukkig kan maken. Julie Decabooter - Film/tv/dvd 2004, nr. 552, p. 8-9.
Liefde is een illusie ‘Een mysterieus maar pakkend liefdesverhaal waarin de grens tussen droom en werkelijkheid vervaagt ‘Het is niet duidelijk of de wereld waarin we leven werkelijkheid is of een droom.’ Aan het eind van Bin Jip vat Kim Ki-duk zijn film voor de slechte verstaander nog snel bondig samen, maar wie dan nog niet in de ban van deze hypnotiserende film is, zal aan dat verklarende motto weinig hebben… …Bin Jip is de elfde (!) film van de Zuid-Koreaanse regisseur Kim Kiduk sinds zijn debuut in 1996, en volgende maand presenteert hij in Cannes al zijn nieuwe Hwal (The Bow)… …Bin Jip ontrolt zich als een mysterieus maar pakkend liefdesverhaal waarin de grens tussen werkelijkheid en droom inderdaad vervaagt, en waarbij het uiteindelijk niet meer duidelijk is wat is en wat niet is. In die twijfel echoot de centrale vraag van de film: is liefde een zelfbegoocheling? Maar zelfs als dat zo is, is ze een kracht die verwelkte levens opnieuw laat open bloeien. Die positieve wending is nieuw voor Kim, die in het verleden bij voorkeur focuste op de destructieve gevolgen van -al dan niet amoureuze- passies. De betoverende, hypnotiserende impact van Bin Jip is het resultaat van het uitgebalanceerde samenspel van de grijzig groenblauwe, gedempte kleuren met de prachtige muziek (spookachtige pianofrasen en een vreemde maar niet misplaatste Arabische song) en het ongedwongen spel van de twee hoofdacteurs, die door het beeld bewegen alsof ze net boven de grond zweven. Bin Jip is een film die je opzuigt, niet als een maalstroom, maar langzaam, bijna ongemerkt. De prent vormt samen met Address Unknown het hoogtepunt van Kims oeuvre, dat zoetjes aan indrukwekkend mag worden genoemd, en dat zich, ondanks een aantal formele verschillen tussen de films, almaar duidelijker centreert rond één thema: liefde is een illusie. Maar wat voor één! Christophe Verbiest, “Liefde is een illusie.” De Morgen, 04/05/2005
14
15
Verhaallijn en personages
eerste reacties van de leerlingen • Heb je van de film genoten? • Hoe voelde jij je na de film: eerder luchtig of bedrukt? Waarom? • Heb je ooit al een film gezien die op Bin Jip lijkt? • Hoe anders is deze film dan de meeste films die je kent? • Kun je deze film indelen bij een bepaald genre? Of vind je dat een naam voor dit soort films nog moet uitgevonden worden? Waarom? • Kon de film je aandacht vasthouden? Hoezo?
het
narratief,
de
plot
Volgens de regisseur zelf bestaat Bin Jip uit drie grote delen: “The first part of this film is about going to vacant houses and being discovered by the owner. The second is practicing not being discovered, through the training in a prison, and the last is not being discovered even though there are people present. […] If I had used titles, they would be like empty houses for the first part, ghost practice for the second, and the third the ghost. But I didn’t think it was necessary.” 1. EMPTY HOUSES Een jongeman, Tae-Suk (in de film leren we zijn naam niet kennen, wel in de persmap), op een motor draagt overdag reclamefoldertjes rond. Hij kleeft de blaadjes altijd precies over het sleutelgat. Later (één of enkele dagen later) keert hij terug naar die wijken in de stad. Van de deuren waar de folder nog aanhangt, weet de jongen nu dat ze de afgelopen dag niet geopend werden. Hij gaat er dus van uit dat die huizen tijdelijk onbewoond zijn. In die huizen breekt hij in om er zich voor even te nestelen. Hij steelt niets maar neemt een douche en bereidt een maaltijd. In ruil voor de ‘gastvrijheid’ van de bewoners, doet hij de was, verzorgt hij de planten en herstelt hij wat stuk is (altijd een elektrisch apparaat). Tae-Suk is een outsider: hij leeft op een marginale manier, bijna onzichtbaar voor de maatschappij. Hij is wat wij noemen ‘de kaboutertjes’. Op een dag dringt hij op dezelfde manier een zeer luxueus huis binnen. Dat huis blijkt echter niet zo leeg als hij dacht. Ver weggestopt in een hoekje zit een vrouw (Sun-hwa), ineengekrompen omdat ze kennelijk mishandeld wordt. Zij volgt en bespiedt hem van op grote afstand en als dat veilig genoeg blijkt, maakt ze zich kenbaar. Aanvankelijk vlucht Tae-Suk weg, maar even later keert hij terug naar de ongelukkige vrouw. Wanneer haar man thuiskomt, vindt er een korte heftige confrontatie plaats tussen Tae-Suk en de agressieve echtgenoot. Sun-hwa en de jongen vluchten samen weg. Vanaf dan is de vrouw een ‘partner in crime’. Dit alles gebeurt zonder dat de twee een woord met elkaar wisselen.
16
17
2. GHOST PRACTICE Wanneer ze een huis binnendringen waarvan de bewoner (een oude man) gestorven blijkt te zijn, geven ze hem een liefdevolle rituele begrafenis. Tae-Suk en Sun-hwa worden betrapt door de bezorgde zoon en gearresteerd op beschuldiging van moord. Het voortdurende zwijgen van beide verdachten, drijft de politiefunctionarissen tot wanhoop en woede. Afranselingen tijdens het verhoor en zelfs een door de politie gedoogde wraakactie van de gewelddadige echtgenoot zijn het deel van TaeSuk. Sun-hwa, die als vermist was opgegeven, wordt teruggestuurd naar haar echtgenoot. Ze komt opnieuw gevangen te zitten in dat grote huis, maar bijt nu wel van zich af. Tae-Suk belandt letterlijk in de gevangenis, in de isoleercel. Daar slaagt hij er steeds opnieuw in de bewaker om de tuin te leiden door zich te verstoppen. Op die manier traint hij in onzichtbaarheid. Het gaat steeds verder: eerst verstopt hij zich tegen de muur, dan overwint hij schijnbaar de zwaartekracht en hangt hij boven de deur, vervolgens loopt hij vlak achter de bewaker en slaagt hij erin net uit diens gezichtsveld te blijven. Tenslotte is zelfs de camera niet meer in staat Tae-Suk ‘waar te nemen’: we zien de bewaker afgeslagen worden, maar het lichaam van Tae-Suk lijkt helemaal opgelost in de leegte. De bewaker noemt hem dan ook niet voor niets ‘vuile schim’. 3. THE GHOST Uiteindelijk wordt de jongeman vrijgelaten. Nu hij al zo getraind is in het spel van de onzichtbaarheid, moet hij nog even testen of hij al wel volmaakt is in zijn kunst. Daarvoor trekt hij terug naar dezelfde huizen die hij met Sun-hwa bezocht. Toen leefde hij even in die huizen, liefst zonder opgemerkt te worden door de bewoners. Nu kan hij terugkeren naar diezelfde plekken en ook ongezien blijven, terwijl de bewoners wél aanwezig zijn. De mensen voelen wel ‘dat er iemand is’, maar ze kunnen hem blijkbaar niet echt zien. Nu weet Tae-Suk dat hij deze magische kunst voldoende beheerst om de ultieme stap te zetten, om eindelijk te doen wat blijkbaar het doel van dit alles was: teruggaan naar Sun-hwa. Hij gaat dus als ‘schim’ terug naar het grote huis. De agressieve echtgenoot merkt hem niet op, en toch kan hij samenleven met zijn grote liefde. De regisseur zegt daarover ook: “In Korea hebben wij de opvatting dat je je lichaam alleen toont aan wie je graag ziet.”
18
Heel geleidelijk evolueert het verhaal dus van een realistische, humoristische vertelling naar een bovennatuurlijk sprookje. Elk ongewoon element in Bin Jip wordt zo geleidelijk aan binnengebracht, dat je het als kijker waarschijnlijk als vanzelfsprekend aanvaardt. Eerst leidt Tae-Suk bijvoorbeeld een leven dat praktisch onzichtbaar is voor de rest van de samenleving. Daarna speelt hij steeds verstoppertje in de gevangenis. Tot hier is alles vrij realistisch, hoewel steeds ‘abstracter’. Uiteindelijk wordt hij onzichtbaar, wat alleen mythisch kan zijn. Maar omdat we zo geleidelijk in deze toestand zijn meegegaan, kunnen we dat wel aannemen.
mogelijke
vragen
• Kan je het ‘grote verhaal’ in deze film reconstrueren? • Volgens Kim Ki-Duk bestaat het verhaal in Bin Jip uit drie ‘hoofdstukken’. Welke hoofdstukken zou hij bedoelen? Wat zouden de titels van de drie onderdelen kunnen zijn? Zou jij de film anders onderverdelen? • Hoe zou jij reageren als er plots een vreemde man in je huiskamer rondliep? • Is er in jouw ogen sprake van ‘echte liefde’ tussen de twee hoofdpersonages? Waaraan kun je dat zien? • Wat doet de jongen in de gevangenis? Waar bevindt het meisje zich op dat moment? • Wat vind je van het einde van het verhaal? Had jij een ander einde in gedachten? Waarom wel/niet?
19
personages 1. STILLETJES Het opvallendste kenmerk van de hoofdpersonages in deze film is wel dat ze bijna geen woord spreken. De regisseur zegt hierover: “Er is in al mijn films iets wat mijn hoofdpersonen zwaar verwond heeft. Daardoor is hun vertrouwen in de mensheid zwaar geschaad. Ze zijn bezoedeld door mensen die dingen deden en zeiden die ze niet meenden. En omdat dat schijnbaar kan, omdat je woorden kunt gebruiken om dingen te zeggen die niet waar zijn, zijn mijn personages opgehouden met praten. Nu is alles wat zij doen hun taal geworden. Het is lichaamstaal, vaak gewelddadig, maar dat is een fysieke reactie op het trauma dat hen is aangedaan, het is geen geweld op zich.” Bij Sun-hwa kunnen we nog begrijpen dat dit trauma haar door haar echtgenoot is aangedaan. Over Tae-Suk weten we echter zo goed als niets: hij is een jongen die voor ons geen verleden heeft. De vraag blijft dus: waarom spreekt hij niet? Veel elementen in de film kun je echter niet direct verklaren vanuit het verhaal van de film, maar wel vanuit de stijlkeuzes van de regisseur. Kim Ki-Duk: “Actually, in the beginning, I do have dialogue in my script. I have a process where I eliminate dialogue and replace it with actions that can speak the same truth if possible. The reason why I have two lines left in this movie was because there was no way to replace them with anything. Although nobody’s really talking, in the scenes where they’re crying, that’s also dialogue in my opinion, and there are also moments where the characters are laughing. To me, that’s also dialogue. So in fact, it has a lot of dialogue.” Deze Koreaanse filmmaker vindt ook dat je door het aantal woorden te beperken meer kansen geeft aan het publiek om het verhaal op een eigen, persoonlijke manier in te vullen. Bijkomende praktische voordelen zijn dat je je tijdens de opnamen minder zorgen moet maken om het geluidstechnische en dat de acteurs geen ellenlange teksten van buiten moeten leren. Ook om de film internationaal te verspreiden is het weglaten van taal makkelijk: geen nuances die wegvallen bij het vertalen en geen storende ondertitels op je scherm.
20
mogelijke
vragen
- De personages spreken praktisch niet. Erg realistisch is dit niet. Waarom zou de regisseur hiervoor gekozen hebben? - Vind jij de dialoog-armoede een gebrek of versterkt die stilte het verhaal? - Het kan interessant zijn om te proberen toch tekst te schrijven bij enkele stille scènes.
2. NAAMLOOS De namen van de twee hoofdpersonages worden tijdens de film op geen enkel moment vermeld. Ze zouden eender welke naam kunnen hebben en stellen zo de hele mensheid voor: iedereen is op zijn manier eenzaam, iedereen is een leeg huis dat op zoek is naar warmte om die leegte te vullen. Dat is wat de regisseur ons eigenlijk wil vertellen. Tegelijk is die naamloosheid een element dat bijdraagt tot het sprookjesachtige van het hele verhaal. De figuren zijn heel vaag, ze lijken ergens te zweven zonder verleden en zonder toekomst. Misschien bestaan ze zelfs helemaal niet en was het allemaal maar een droom. Tae-Suk, de jongen Deze jongeman is al van in het begin een soort goede geest. Hij sluipt binnen in lege huizen van mensen met lege zielen. Voor even neemt hij het leven van een ander over – net zoals een filmkijker doet door zich te identificeren met een personage. Door zijn aanwezigheid brengt Tae-Suk opnieuw een tijdelijke warmte binnen in die leegte. In de meeste huizen herstelt hij bovendien een of ander apparaat: hij herstelt wat stuk is, hangt recht wat scheef zit. Maar voor Kim Ki-Duk – de bedenker van dit personage – is het essentieel dat in elke mens een goede én een slechte kant aanwezig is: “A good person could be bad and even a bad person could be good. In Hollywood films, it’s more clearly divided: a
21
good character is good and a bad character is bad. It isn’t really so in real human beings, so I guess goodness and badness can coexist in one person.” En dus is Tae-Suk niet alleen een goede geest die warmte brengt in lege zielen en die een ongelukkig meisje redt. Naast de beschermengel van Sun-hwa is hij ook haar wraakengel. Hij is meedogenloos tegenover haar echtgenoot en is ook helemaal niet vriendelijk wanneer hij de gevangenisbewaker en de politieinspecteur knock-out slaat (respectievelijk met de vuist en met een golfballetje). Ook ongewild richt hij geregeld schade aan, bijvoorbeeld wanneer hij een vrouw zwaar verwondt doordat zijn golfballetje van de ijzerdraad losschiet.
mogelijke
vragen
- Vind je Tae-Suk sympathiek? - Tae-Suk gebruikt regelmatig geweld. Is dat volgens jou terecht? - Wat gebeurt er met hem in de gevangenis?
Sun-hwa, het meisje Het vrouwelijke hoofdpersonage evolueert in de loop van deze film van een onderdanige, gekwetste vrouw naar een zelfbewuste, opgewekte vrouw. Vanzelfsprekend wordt die transformatie in gang gezet door haar ontmoeting met Tae-Suk. Hij bevrijdt haar eerst van haar echtgenoot en dan uit het huis. Zo kan zij uitbreken uit die beklemmende gevangenis. Al snel neemt zij de levensstijl van de jongeman over. Dat gebeurt al in het appartement van de fotograaf. Daar staat Sunhwa heel lang te kijken naar een foto van zichzelf. Vervolgens verknipt zij haar zelfportret en herschept zij zichzelf als het ware: ze puzzelt de stukken op een heel andere manier terug bijeen. Je zou kunnen zeggen dat ze haar oude leven achter zich heeft gelaten en nu opnieuw kan beginnen. Vlak daarna zien we haar de kleren van de fotograaf wassen, net zoals Tae-Suk dat altijd doet. Ook komt ze dan verlegen bij op de digitale foto die de jongeman van zichzelf wil maken in dit interieur.
22
thema's 1. DROOM EN WERKELIJKHEID “Het is moeilijk te zeggen of we in de werkelijkheid leven of in een droom.” Dat is het citaat waarmee Kim Ki-Duk zijn film afsluit. In hoeverre is dit hele verhaal een fantasie geweest? Dat oordeel laat hij aan de kijker over. Ook in interviews wil hij over het ‘werkelijkheidsgehalte’ niets meer zeggen. Daarin verwijst hij wel graag naar het volgende verhaaltje van Zhuang Zi, een taoïstische wijze: “Eens op een dag droomde ik, Zhuang Zi, dat ik een vlinder was, een vlinder die fladderend rondvloog, tevreden met zichzelf, en zich niet bewust dat hij mij was. Plotseling werd ik wakker en begon me er rekenschap van te geven dat ik nog altijd Zhuang Zi was. Nu is de vraag of ik Zhuang Zi ben die droomde dat hij een vlinder was ofwel een vlinder die droomde dat hij mij was. Toch bestaat er noodzakelijkerwijs een verschil tussen mij en die vlinder. Dat noemen we dan maar de Verandering der Dingen.” 2. GOED EN KWAAD Zoals eerder al vermeld, heeft ieder personage beide in zich. Het onderscheid tussen goed en kwaad is dus niet zo simpel te maken. Vaak wordt in Bin Jip ook de schuldvraag gesteld. Tae-Suk herstelt bijvoorbeeld het pistool in het eerste huis dat hij bezoekt. Hij denkt op die manier de mensen een dienst te bewijzen. Als de bewoners later terugkeren naar hun appartement, neemt het zoontje het pistool vast (waarvan de ouders veronderstellen dat het nog steeds stuk is) en schiet ermee in het gezicht van zijn moeder. Goede bedoelingen draaien soms helemaal anders uit. Nog duidelijker wordt de schuldvraag gesteld wanneer een vrouw in een auto zwaar gewond raakt door een golfballetje. Weliswaar heeft Tae-Suk het balletje geslagen, maar Sun-hwa heeft er ook zeker iets mee te maken. De jongen legt het balletje namelijk neer, waarna het meisje ‘in de weg’ komt staan. Daardoor moet de jongen het balletje verplaatsen. Het meisje blijft dan staan en hindert hem nu niet meer. Het is alsof zij hem dwingt in die richting te slaan. Onze twee hoofdpersonages zijn dus duidelijk de oorzaak van het ongeval, maar zijn toch ook weer niet echt schuldig of verantwoordelijk.
23
Eigenlijk zijn ze ook best laf: ze kijken hoe erg de vrouw eraan toe is, maar helpen haar niet of vertellen achteraf niet wat er juist gebeurd is. Toch voelt Tae-Suk zich op een of andere manier wel schuldig. In elk geval moet hij die avond getroost worden. Vaak ook gaat het in Bin Jip om wraak en welke rol geweld daar vaak in speelt. Als we even de verhouding tussen Tae-Suk en MinKyu (de echtgenoot) bekijken, zien we dat er vaak in termen van ‘oog om oog, tand om tand’ gedacht wordt. En daar blijft het meestal niet bij. • Eerst ziet Tae-Suk dat de vrouw lastiggevallen wordt door haar echtgenoot. Hij leidt zijn aandacht af door golf te spelen in hun tuin. Daarna mikt hij drie golfballen op de echtgenoot zelf. Een vierde golfbal en de club neemt hij mee. • Later wil Min-Kyu wraak nemen op de indringer, Tae-Suk. Hij gooit drie golfballetjes naar hem op het politiebureau. Zonder golfstick heeft dit echter weinig effect. • De echte wraakactie kan pas plaatsvinden wanneer Min-Kyu de politie heeft omgekocht. Hij mag even zijn gang gaan met TaeSuk. De echtgenoot mept dan vier balletjes tegen het lichaam van de arme jongen. • Maar ook Tae-Suk kan zijn agressie niet inhouden. Als hij vrijgelaten wordt, neemt hij wraak op de inspecteur. Hij bekogelt hem in een parkeergarage met vijf perfect gerichte golfballetjes.
society in Korea and also in the United States. In the U.S., it seems that men and women appear to be very much equal on the outside, but I believe that once you enter their domestic spaces, you would find a lot of women who are abused as well as men who are abused.”
mogelijke
• Wie is ervoor verantwoordelijk dat het meisje in de auto zwaar gewond is nadat ze geraakt werd door een golfballetje? • Spreekt er ergens vergiffenis uit deze film? • Geld maakt niet gelukkig. Geldt dat ook voor de mensen in Bin Jip?? Jip
Van vergiffenis lijkt hier dus geen sprake. De enige vergiffenis zien we misschien aan het einde van de film, wanneer Sun-hwa haar man omarmt. Maar is dit nog wel werkelijkheid? 3. SOCIALE THEMATIEK Ook maatschappelijke reflectie is nooit ver weg in de films van Kim Ki-Duk. In Bin Jip toont hij bijvoorbeeld de klassenmaatschappij in Korea door te filmen in verschillende buurten: van het armetierige appartementje van de dode oude heer tot de overdadige weelde van het huis waarin Sun-hwa woont. Tegelijk wil de regisseur de toeschouwer duidelijk maken dat materiële luxe nog geen geluk betekent. De meeste rijke bewoners lijken toch met een zekere innerlijke leegte te leven. Meestal zit er iets fout in de relatie met hun partner - Min-Kyu slaat zijn vrouw zelfs. Kim Ki-Duk geeft zijn visie: “I believe there are many characters like Sun-hwa in our
24
vragen
25
focus op motieven en symboliek Net zoals in veel literaire teksten, zie je in films vaak terugkerende elementen. Het zijn dingen die niet altijd veel belang hebben in de voortgang van de plot (de verhaallijn, het narratief), maar die wel een achterliggende inhoud suggereren. In Bin Jip zijn je zeker een aantal van die motieven opgevallen: het golfballetje, de weegschaal, foto’s, enz. Wij proberen hier een richting te geven voor de interpretatie en zoveel mogelijk de regisseur zelf te citeren. Een sluitende verklaring moet je echter niet verwachten. Film moet toch ook altijd een beetje een mysterie blijven! In interviews legt de regisseur ook vaak de nadruk op de vrijheid van elke kijker om zijn eigen interpretatie aan de film te geven: “Each interpretation of each viewer would be correct.” Het is heel interessant om leerlingen te laten samenwerken rond één of enkele symbolen. Waarschijnlijk heeft iedereen andere elementen onthouden uit de film. Elke interpretatie kan zinvol zijn.
met
Sun-hwa and her husband are sitting on the couch in the living room. KKD:: Those sculptures were actually there in the house where we KKD shot the film. HSK:: No special meaning? HSK KKD:: Not really. I chose the objects that I wanted to shoot among KKD the things already in those houses where we did location shooting. The house was a very wealthy house, and there were marble sculptures. I thought they looked very good in the frame and made the house look luxurious. HSK:: I felt the woman sculpture was the image of Sun-hwa. HSK KKD:: It’s up to the viewer. Even though it had that image, I just shot KKD it like that. Hoe leuk het voor filmliefhebbers ook is om overal driedubbele betekenissen te zien, soms is een beeld ook gewoon toeval en heeft het geen symbolische waarde. Niet alles wat men uit een film kan halen, werd er ook bewust ingestoken. Dit soort van ‘overinterpreteren’ noemt men Hineininterpretierung. Toch kan je sterk twijfelen of het witte vrouwenbeeld in het begin van de film geen voorstelling is van Sun-hwa. Later in de film valt de spiegeling van het beeld zelfs helemaal samen met Sun-hwa, wanneer ze voor een ruit komt staan.
het openingsbeeld, relativerende opmerking
Het eerste beeld roept bijvoorbeeld al veel vragen op: waar zijn we, wat gebeurt hier, wie slaat die bal, waarom doet hij dat, moet het beeld kapot? Pas later leren we wat er in deze scène eigenlijk gebeurt. Meteen worden hier al enkele belangrijke motieven aangegeven: het golfballetje, agressie, de schoonheid die gevangen gehouden wordt in een net, of die iets wazigs krijgt door een sluier. Een journalist (Hyong (Hyong Shin Kim, HSK) vroeg zich ook af wat de beelden in de tuin betekenden. Hij stelde de vraag dan ook aan degene die het kan weten, de regisseur (Kim Ki-Duk, KKD). Een fragment: HSK: I’m wondering about the meaning of the objects in this film. HSK: This film begins with a shot showing a woman sculpture -seen through the net beaten by golf balls. A lion sculpture is also shown in the scene of the garden while Sun-hwa’s husband is practicing golf. Again, those sculptures are shown in the background when
26
27
foto's
de
In elk huis hangen foto’s van de bewoners. Als we daarop afgaan, lijkt het wel alsof er alleen maar gelukkige gezinnen wonen. De realiteit blijkt meestal anders. Zo is bijvoorbeeld de foto van het ‘perfecte’ koppel Sun-hwa en haar man de achtergrond voor de prachtige trio-kus.
Tae-Suk neemt bovendien ook in elk huis een digitale foto van zichzelf, met meestal op de achtergrond een familiefoto van de bewoners. Het lijkt wel alsof hij voor even bij hun gezin wil horen. Regelmatig wordt er gespeeld met de vele portretten van Sun-hwa die in haar huis tegen de muur hangen (blikken worden gewisseld tussen Tae-Suk, Sun-hwa en haar zelfportretten). Ook haar portret in het appartement van de fotograaf heeft een belangrijke symbolische functie. Zij verknipt hem helemaal, waarmee de regisseur bedoelde: “She wanted to escape from her past. She wanted to change her image herself.” Maar je zou hierin ook de verbrokkeling van haar gevoelswereld kunnen lezen. Zij voelt zich helemaal niet zo perfect gevormd als op de foto, maar juist helemaal in de war. kan je hier de foto ‘verknipte foto’ invoegen?
28
golfclub
en
het
golfballetje
Het golfen komt heel nadrukkelijk voor in Bin Jip. Jip. De internationale, Engelse titel van deze prent, 3-Iron verwijst zelfs rechtstreeks naar de golfsport. 3-Iron is de benaming van de golfclub die het minst gebruikt wordt. Kim Ki-Duk geeft zelf de verklaring voor die keuze “People who play golf would know that the 3-iron is the least used club. Imagine the 3-iron stuck in an expensive leathery golf bag but only rarely used. Its image parallels that of an abandoned person or an empty house. At the same time it is the tool with which Taesuk rescues Sun-hwa and so signifies a hopeful change as well.” De golfballetjes worden in Bin Jip meestal gebruikt op een gewelddadige manier: Tae-Suk en Min-Kyu verwonden elkaar er allebei mee. Het balletje staat echter niet alleen voor wraak en agressie. Het is bijvoorbeeld ook net door het balletje dat Tae-Suk het meisje kan redden. Eén keer gebruikt Tae-Suk het golfballetje zelfs om een liefdevol contact aan te gaan met Sun-hwa: ze rollen het balletje naar elkaar. Niets in deze film is eenduidig. Ook niet de scène waarin Sun-hwa pal voor het balletje gaat staan waarmee Tae-Suk oefent: doordat de vrouw op een bepaald moment toch uit de weg blijft staan, raakt een andere vrouw zwaargewond. Kim Ki-Duk zegt daarover in een interview: “It’s about violence. Because Sun-hwa blocks him, he changes the angle and this results in a person being hurt. If she hadn’t blocked him, that might not have happened. But because of Sun-hwa’s blocking, by changing the direction, it happens. It’s ironic. Accidents can thwart our intentions. That’s life, however good the intention.” Het gaat hier dus over goede bedoelingen, geweld, verantwoordelijkheid en het lot. Maar ook de volgende interpretatie is zinvol: “Wanneer Tae-Suk het balletje rond de boom hangt is dit niet enkel uit plezier om een balletje te slaan, maar staat het ook symbool voor vastgeketend zijn, het niet weg kunnen en blijven ronddraaien. Wanneer het balletje toch los geslagen wordt van de boom, wordt een vrouw verwond: misschien betekent dit wel dat het niet gemakkelijk is om volledig vrij te zijn of misschien verwijst het naar de gekwetste Sun-hwa.”
29
mogelijke
vragen mogelijke
- Wat was het belang van het golfspel? - Sun-hwa gaat pal voor het balletje staan waarmee Tae-Suk oefent. Daarom verandert Tae-Suk zijn positie en raakt een vrouw zwaargewond. Hoe zie jij deze scène? Waarom gaat Sun-hwa altijd in de weg staan? Hoe reageert Tae-Suk daarop? - Vond je het geweld in de film gerechtvaardigd? In welke situaties wel/niet en waarom?
weegschaal
en
andere
• Zie jij een betekenis in de reparaties van de voorwerpen? Wat zou de samenhang kunnen zijn tussen: - huis 1: het mislukte gezinsuitstapje Tae-Suk repareert een pistool. - huis 2: Sun-hwa en haar echtgenoot Tae-Suk repareert de weegschaal. - huis 3: de fotograaf Tae-Suk repareert de klok. - huis 4: de bokser en zijn vrouw Tae-Suk repareert de geluidsinstallatie - huis 5: het huis met de binnentuin waar het gelukkige stel woont Tae-Suk repareert niets. - huis 6: de dode oude man Tae-Suk repareert de ventilator.
apparaten
Gevraagd naar de rol die de weegschaal in diverse scènes speelt, meent Kim: “De eerste keer dat Tae-suk zich weegt is hij te zwaar. Dat betekent ook dat de realiteit voor hem heel zwaar te dragen is. Hij draagt de hele werkelijkheid op zijn schouders. De tweede keer gaat het beter. Als Sun-wha zich weegt, is zij te licht. Zij wil wel gewichtsloos zijn om aan de wereld te ontsnappen, maar zij weet niet hoe. Als zij zich de derde keer uiteindelijk samen wegen, blijft de teller op nul staan. Dat betekent dat het leven samen met iemand dragelijker is.” De weegschaal is niet het enige apparaat dat Tae-Suk herstelt. In andere huizen herstelt hij bijvoorbeeld een pistool, een klok, een cd-speler en een ventilator. Het lijkt erop dat Tae-Suk voelt dat er in deze huisgezinnen iets ‘kapot’ is en dat hij dat verloren evenwicht wil herstellen. Meestal lijkt dat echter niet te lukken.
vragen
• Hoe zie jij het einde van de film: vier voeten op een weegschaal die 0 kg aanduidt?
de
lege
huizen
Het meest poëtische symbool is wellicht datgene wat uit de titel spreekt. De Koreaanse titel Bin Jip betekent letterlijk ‘lege huizen’: volgens de regisseur is ieder mens een leeg huis, wachtend op iemand die de deur opent en hem of haar bevrijdt, wachtend op iemand die de leegte met warmte vult. Zoals Tae-Suk de leegte in de huizen even opheft door er te wonen, zo heft hij de leegte in Sun-hwa’s ziel op door op zijn eigen, woordeloze manier van haar te houden.
30
ogelijke
a
r
n vge • De titel ‘Bin ‘Bin Jip’ Jip’ betekent letterlijk ‘lege huizen’. Kun je die titel verklaren (op twee niveaus: wat symboliseren de lege huizen)? • De internationale, Engelse titel luidt ‘3-iron’. Dit is de benaming 31 van een golfstick, de stick die het minst gebruikt wordt. Zie je hier het verband met de film?
dat hij mee is met het verhaal. Op andere momenten monteert men niet zozeer om de plot vooruit te duwen, maar eerder met
het oog op een bepaald emotioneel effect bij de toeschouwer.
filmtechnische aspecten montage Montage is een uniek middel van een filmmaker om zijn verhaal te vertellen en om bepaalde reacties uit te lokken bij zijn publiek. Om zinnige cinema te maken, filmt men beelden die men later aan elkaar plakt. Dat is precies wat men doet tijdens de montage: men selecteert welke geschoten beelden men nodig heeft om het verhaal te vertellen (en om de kijker emotioneel te raken) en men bepaalt hoe men die na elkaar plaatst in het verloop van de film. Belangrijk hierbij is het onderscheid tussen een scène en een shot: scène = een opeenvolging van shots. Deze shots groeperen één handeling of gebeurtenis en zijn allemaal op dezelfde locatie en in dezelfde tijd opgenomen. shot = één ononderbroken filmopname voorbeeld: Aan het begin van de film zien we Tae-Suk voor het eerst inbreken in een appartement. De toeschouwers kennen zijn werkwijze nog niet. 1. Establishing shot Allereerst situeer je deze scène in de ruimte: Tae-Suk komt aangereden op zijn motor en parkeert die voor een flatgebouw. 2. Hij gaat het gebouw binnen en de trappen op. 3. een close-up van zijn schoenen: er ligt een reclamefoldertje op de grond, verfrommeld 4. Hij kijkt naar de deuren waar geen blaadje meer aan hangt. 5. een close-up van het foldertje dat nog voor het deurslot kleeft 6. De jongeman haalt zijn gereedschap boven en breekt vakkundig binnen. 7. de binnenkant van de deur: Tae-Suk stapt binnen Een aandachtige kijker zou nu zijn inbraakmethode moeten begrijpen: hij deelt foldertjes uit, kleeft die over het deurslot, komt dan later terug. Waar het blaadje nog hangt, is blijkbaar niemand thuis. Dan breekt hij binnen. Het belangrijkste in dit voorbeeld is dat de kijker informatie krijgt,
32
de kracht van montage Hoe sterk montage – het achter elkaar plakken van bepaalde beelden – onze perceptie beïnvloedt, is al in 1918 mooi aangetoond door Lev Kuleshov. Hij liet aan zijn publiek een opeenvolging van beelden zien: 1. een beeld van een bord soep 2. vervolgens het gezicht van een man die ‘neutraal’ kijkt. 3. Daarna een jonge vrouw 4. met hetzelfde gezicht, met dezelfde uitdrukking. 5. Tot slot een oude vrouw in een doodskist 6. hetzelfde gezicht met dezelfde uitdrukking. Op http://www.tcf.ua.edu/classes/Jbutler/T112/EditingIllustrations08big.ht http://www.tcf.ua.edu/classes/Jbutler/T112/EditingIllustrations08big.htm m kun je een stukje van het Kuleshov-experiment bekijken.
De mensen die deze beelden tijdens het experiment bekeken, beweerden dat de man eerst (nr. 2, na het bord soep) keek alsof hij honger had. Daarna zagen ze dat hij verleid werd door de vrouw (nr. 4, na de vrouw) en bij het laatste beeld konden ze zien hoe bedroefd hij was (na de doodskist). Door het na elkaar laten zien van verschillende beelden, maakt iedere kijker blijkbaar associaties en interpretaties die in feite niet in de beelden zelf vervat liggen. Precies met dat principe werkt cinema. Belangrijker dan de beelden op zich, is de opeenvolging van die beelden. Kim Ki-Duk speelt ook een spel met het feit dat de toeschouwer dingen afleidt uit een conventionele montage. Zo zet hij ons bijvoorbeeld op het verkeerde been nadat Tae-Suk het huis van Sun-hwa voor het eerst verlaten heeft. Dan toont hij namelijk een motor die haastig wegrijdt. Wij veronderstellen dan dat die motorrijden Tae-Suk is en dat hij vastbesloten wegrijdt. De doorsnee toeschouwer denkt dan: “Oh nee, nu laat hij dat arme meisje in de steek.” Maar blijkbaar was de vastbesloten motorrijder niet ons hoofdpersonage, maar een toevallige passant. De camera beweegt dan namelijk naar de echte Tae-Suk, die op een muurtje zit te bedenken wat hij nu moet doen. Dan weten we dus dat hij zal terugkeren. Door montage kun je ook spanning creëren door elementen
33
achter te houden. Ook wordt montage vaak gebruikt om bijvoorbeeld geweld op een omfloerste manier te suggereren.
continuiteit en het doorbreken daarvan Verschillende shots worden meestal apart opgenomen. Eerst filmt men bijvoorbeeld iemand die vertrekt in een auto, daarna de aankomst van die auto op een andere locatie. Hoewel de opnames meestal geen continuïteit vertonen, moet er natuurlijk wel continuïteit zitten in het uiteindelijk gemonteerde resultaat. Men moet er dan bijvoorbeeld voor zorgen dat het personage precies dezelfde kledij draagt bij vertrek en aankomst. Voor deze taak is vaak een speciale functionaris aangesteld. In bijna elke film zitten wel kleine continuïteitsfoutjes. De plaats waar Tae-Suk uit de auto wordt gegooid nadat Min-Kyu de politie heeft omgekocht, lijkt bijvoorbeeld een aantal meter naar rechts opgeschoven wanneer men overschakelt naar het volgende shot. Dit lijkt een foutje. Maar bij Kim Ki-Duk weet je maar nooit. Hij wil de kijker namelijk regelmatig op het verkeerde been zetten. Zo zie je bijvoorbeeld dat Sun-hwa naast de deur zit waardoor Tae-Suk de kamer bekijkt. Vanuit zijn gezichtspunt zit het meisje links.
geen fout zijn en is door de regisseur waarschijnlijk bewust zo gedaan. Hij doorbreekt hier de ruimtelijke continuïteit en stelt de vraag naar de grens tussen realiteit en droom: wat mogen wij van al deze beelden geloven? Als Sun-hwa dan toch rechts van de deur zou zitten, dan moet de jongeman haar gezien hebben. Bestaat het meisje echt, of is zij een schim die overal en nergens is?
het verbinden van verschillende shots De overgang van het ene shot naar het andere valt de meeste toeschouwers niet op. Zelfs als je er speciaal op let, is het moeilijk elke ‘cut’ op te merken. Dat komt voornamelijk doordat wij het zo erg gewend zijn om zulke opeenvolgende beelden te zien. Als de montage gebeurd is volgens een aantal basisprincipes (meestal die van de klassieke Hollywood continuïteitsmontage), dan interpreteren wij de beelden als heel ‘logisch’. Als de volgende twee beelden elkaar opvolgen, dan gaan wij er als vanzelf vanuit dat het eerste beeld (dit noemt men een ‘point of view shot’, let ook op de compositie: de deuropening vormt een kader binnen het filmkader) ons toont wat het meisje uit de tweede foto op dat moment ziet. Dan is er een cut (het beeld wordt ‘afgeknipt’ om naar het volgende shot over te gaan) en zie je dat de vrouw nu ineens rechts van de deur zit (nog steeds vanuit het gezichtspunt van Tae-Suk). Dat kan
34
Qua tijdsverloop kan het na elkaar plaatsen van twee beelden zowel tonen dat twee gebeurtenissen elkaar opvolgen als suggereren dat twee acties tegelijkertijd plaatsvinden, meestal op
35
twee verschillende locaties. Dat laatste noemen we parallelmontage of cross-cutting. Wanneer Tae-Suk in de gevangenis zit, worden beelden van zijn cel bijvoorbeeld steeds afgewisseld met beelden van Sun-hwa, die in haar eigen (figuurlijke) gevangenis verblijft.
hoe
is
mise-en-scene: een beeld opgebouwd?
De essentie van cinema is het bewegende beeld. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar voor de meeste recente films is de dialoog minstens even belangrijk om het verhaal te laten lopen als het beeld. Tot in de jaren ‘20 van de vorige eeuw is dat anders geweest (de stomme film). Je zou kunnen zeggen dat Kim Ki-Duk met Bin Jip terugkeert naar de basis van het film maken: een verhaal vertellen door middel van beelden. De regisseur gebruikt dan ook alle mogelijke visuele middelen, terwijl hij de dialoog tot een minimum beperkt. Filmbeelden zijn opgebouwd uit volgende elementen: setting, rekwisieten, personages, verlichting, filmkader, enz. Het is vooral belangrijk hoe de regisseur door de samenhang van al die visuele elementen iets duidelijk wil maken aan de kijker. “In een sterke film heeft alles met alles te maken.” In Bin Jip kun je bijna elk apart beeld bekijken als een foto: de opbouw van de beelden is zó doordacht en poëtisch. enkele voorbeelden: Het is niet toevallig dat deze afbeelding van Jezus (links boven) zo mooi in het kader past. kan je hier de foto ‘christus’ invoegen? Tae-Suk wordt duidelijk in verband gebracht met een soort Christusfiguur, iemand die het evenwicht bij de mensen komt herstellen. Tevoren hadden we ook al een kruisbeeld gezien in een spiegel.
In onderstaande still (stilgezet beeld uit de film) zie je de warme gloed rond de foto van het koppel dat in dit huis woont. Daarnaast zitten Tae-Suk en Sun-hwa, die nu ook een paar zullen gaan vormen: het meisje zoekt toenadering door haar voet op zijn voet te leggen. Dat zie je helemaal onderaan het frame.
36
37
Bij de opbouw van de beelden in een film, is het erg belangrijk wat het ‘kader’ wordt: wat valt nog binnen het beeld, wat valt er net buiten? Als je daarop let, zie je dat Kim Ki-Duk dat voor Bin Jip heel keurig heeft gedaan. Deze foto toont hoe de regisseur bezig is de juiste kadrering te zoeken. kan je hier de foto ‘kim op de grond’ invoegen?
ook
de
beeldtaal wordt abstracter
steeds
Net zoals we de verhaallijn hebben getypeerd als steeds ‘immateriëler’, steeds ‘schimmiger’ of ‘abstracter’, zo kunnen we dezelfde termen gebruiken om de evolutie in de cameravoering te omschrijven. In het begin is de plot luchtig en realistisch. Ook de filmtaal (de cameravoering en montage) is ‘normaal’. Maar stilaan wordt dat realisme doorbroken. In het appartement van de fotograaf gebruikt men een speciaal effect waardoor de twee personages plots uit beeld verdwijnen. Vooral in de gevangenis worden de beelden ‘abstracter’. Je ziet alleen de witte celmuren en een jongeman die daarin rondwaart: het lijkt wel alsof hij zweeft. Vaak toont men slechts delen van zijn lichaam, die dan als het ware door het filmbeeld spoken, er ineens in verschijnen en er uit verdwijnen. Tae-Suk oefent in onzichtbaarheid, totdat zelfs de camera hem volledig uit het oog verliest. Wanneer hij is vrijgelaten en hij opnieuw naar de bezochte huizen trekt, ziet ook de toeschouwer Tae-Suk niet meer. Vanaf dat moment wordt het lijfelijke personage vervangen door een handcamera (met de hand vastgehouden en dus ietwat ‘schommelend’ beeld): Tae-Suk is vanaf dat moment de camera. Alles wordt tenminste vanuit zijn gezichtsveld weergegeven.
mogelijke
vragen
• Geleidelijk aan wordt Tae-Suk een schim. Wat is het doel van die hele onzichtbaarheidstraining?
38
geluid Het geluid bij Bin Jip is duidelijk anders dan in een ‘doorsnee’ film. Er wordt hier bijna niet gesproken. Op veel momenten is het heel stil omdat de ‘dialoogarmoede’ ook niet wordt gecompenseerd door een overdaad aan muziek. Af en toe hoor je zachtjes pianoen fluitmuziek, maar dat valt werkelijk niet op. De enige opvallende muziek is de ‘soundtrack’ van de liefdesrelatie: in elk huis waar Sun-hwa en Tae-Suk samen komen, zet deze laatste detzelfde Arabische muziek op. Ook het schimmige karakter van Tae-Suk aan het einde van de film wordt ondersteund door een zweverig muziekje.
mogelijke
vragen
• Er wordt bijna niet gesproken in deze film. Vond je dat een zwakte of net een sterkte? • Is de muziek je opgevallen? • Vond je dat er teveel stilte was? • Had die stilte opgevuld moeten worden met muziek? • “Een beeld zegt meer dan duizend woorden.” Is dat wel zo? Kan een beeld tonen wat de personages denken en voelen? • Is er enige verklaring te geven voor het stilzwijgen van de twee hoofdpersonages? • In een sterke film heeft alles met alles te maken. Is dit een sterke film? • Moet je een film ‘begrepen’ hebben om ervan te kunnen genieten?
39
bibliografie Officiële website www.sonyclassics.com/3iron/ een gedetailleerde analyse Johan Ternier, ““Bin Bin Jip.” Jip.” Cinemagie jg. 59 (2005), nr. 253, p. 39-58. Pamela Biénzobas, «A Filmmaker’s Tribute to the Image», na te lezen op volgende website: www.fipresci.org/awards/texts/gp05_binjip_en.htm interviews met Kim Ki-Duk Julie Decabooter, “Kim Ki-Duk – Is de realiteit die wij nu ervaren een droom?” Film/tv/dvd 2004, nr. 552, p. 8-9. > ook te vinden op: http://home.scarlet.be/~hv040230/films/bin_ jip_ftv.htm jip_ftv.ht m www.latrobe.edu.au/screeningthepast/firstrelease/fr0902/byfr14a. html www.sensesofcinema.com/contents/01/19/kim_ki-duk.html www.asiaarts.ucla.edu/article.asp?parentid=9820 www.comingsoon.net/news/topnews.php?id=9308 www.cinemasie.com/en/fiche/dossier/232/ over het oeuvre van Kim Ki-Duk Auke Hulst, “Kim Ki-Duk – Zwijgen is goud.” Focus Knack, 11/05/2005. www.sancho-asia.com/article.php3?id_article=1131#nb1 www.cinekorea.com/filmmakers/kimkiduk.html www.koreanfilm.org/kimkiduk.html www.koreasociety.org/content/view/290/86/ www.fluctuat.net/2141-Dossier-cinema-coreen,2141 www.mongrelmedia.com/press/3-Iron/press_kit.doc over Koreaanse cultuur en cinema www.koreanfilm.org/kimkiduk.html
40
41
recensies Freddy Sartor, “Bin “Bin Jip – Liefde is… zonder woorden.” Film/tv/dvd 2004, nr. 552, p.10. > ook te vinden op: http://home.scarlet.be/~hv040230/films/bin_ jip_ftv.htm jip_ftv.ht m Christophe Verbiest, “Liefde is een illusie.” De Morgen, 04/05/2005 J.D.R., “In Korea weegt de liefde niets.” Het Nieuwsblad, 20/09/2005 www.parool.nl/film/2005/recensies/030905-binjip.html www.humo.be www.humo.b e à Ga in het filmarchief op zoek naar ““Bin Bin Jip Jip”. ”. www.lequotidienducinema.com/critiques/locataires_critique/ critique_loctataires.htm http://scribez.wordpress.com/2006/11/15/3-iron-kim-ki-duk-2005// http://scribez.wordpress.com/2006/11/15/3-iron-kim-ki-duk-2005 www.cinema.nl/cinema/magazines/news/index.jsp;jsessionid=5B5 D389952B48598695B8FE4B0CAF19E?portals=3142294&magazines=5 268514&news=21548742 www.kutsite.com/recensie/binjip.html www.digg.be/movie.php?id=1052 www.calendarlive.com/movies/reviews/cl-etiron29apr29,2,4227746.story www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/05/19/ AR2005051901886.html www.futuremovies.co.uk/review.asp?ID=358 (een negatieve recensie)
42
“We are all empty houses, waiting for someone to open the lock and set us free. One day, my wish comes true. A man, like a ghost he comes and takes me away from my confinement. And I follow, without doubts, without reserve… Until I find my new destiny”
Zhuang Zi: “Eens op een dag droomde ik, Zhuang Zi, dat ik een vlinder was, een vlinder die fladderend rondvloog, tevreden met zichzelf, en zich niet bewust dat hij mij was. Plotseling werd ik wakker en begon me er rekenschap van te geven dat ik nog altijd Zhuang Zi was. Nu is de vraag of ik Zhuang Zi ben die droomde dat hij een vlinder was ofwel een vlinder die droomde dat hij mij was. Toch bestaat er noodzakelijkerwijs een verschil tussen mij en die vlinder. Dat noemen we dan maar de Verandering der Dingen.”
43
De regisseur verwijst in interviews vaak naar dit verhaaltje. Zie je een verband met Bin Jip? Jip? Vind jij ook dat het moeilijk is te zeggen of we in de werkelijkheid leven of in een droom?
