Jaargang 40 nr. 9 september 2008 Ere -VOORZITTER: Rik De Wolf, VOORZITTER: Chris Eurlings St.-Sebastiaansstraat 2 2260 Westerlo 014/54 88 94 SECRETARIS: Luc De Boeck, St.-Waldetrudisstraat 90 2200 Herentals 014/21 90 76 e-mail:
[email protected] SCHATBEWAARDERLOKAALHOUDER: René D'Joos Heksenbrug 13 2260 Westerlo 014/54 61 40 RAADSLEDEN: R. Verheyen - L. Brosens
REDACTIE: L. De Boeck - Chr. Eurlings P. Goossens - - M. Claes Danny De Becker
De volgende ledenvergadering gaat door op
vrijdag 26 september 2008 in ons lokaal parochiezaal Tongelhof de Trannoyplein 7 te Tongerlo.
Op het programma : projectie op groot (sch...) muur.
DVD onderwaterdierentuin Leerdam
REKENINGNUMMER: 750-9044172-50 D'Joos René, Heksenbrug 13, Westerlo
LIDGELD: Gracilis: € 6 Gracilis+ BBAT: € 22 Website : www.gracilis.be Webmaster : Luc Brosens.
Volgende vergadering gaat door op
vrijdag 24 oktober 2008:
S Koop bij onze adverteerders. Zij helpen dit clubblad tot stand brengen door hun sponsoring.
Bruno Urbanski over labyrinten
© Kopiëren van de lay-out is verboden. Overname van teksten mag enkel, mits vermelding van de naam van de auteur en de naam van onze club.
Spijtig genoeg kan Urbanski deze maand niet komen zoals Rik schrijft in zijn zomerpraatje. Hij heeft ons echter beloofd zeker en vast in oktober aanwezig te zijn.
Gracilis
133
Westerlo
Zomerpraatje 2008
't Is weer voorbij die mooie zomer. Toch bekans. Voor de ene een kwakkelzomer, voor de andere een typisch Belgische : niet te heet, niet te koud. Voor onze visjes alleszins mooi meegenomen. Geen oververhitte bakken, geen verwarming, geen ventilateurkes en ander gedoe. En misschien komt er nog een mooie nazomer, je weet maar nooit. Hoe dan ook, ideaal weer voor een aquashow. Maar dat is zorg voor later. Konden we niet buiten in de zon liggen braden, dan was er nog den televies. Een hele zomer lang. Te beginnen met het E.K. voetbal. Dan tennis met Roland Garos en Wimbledon, gevolgd door de ronde van Frankrijk en tenslotte, als klap op de vuurpijl, als toetje op de taart, als boter bij de vis, als saus bij de petatten, de olympische spelen. En 't is nog niet gedaan. En medailles dat die Belgen geraapt hebben, en grand Slems, en goals, en gele en andere truien! Waar zijn de sportvedetten van weleer ?! Nu is het weer schooltijd geblazen. Kindjes en kleinkindjes iedere dag naar de klas. De papa’s en de mama’s in 't fabriek of aan de kookpot. En de bompa’s in hun luie zetel, al dan niet met artrose, flerecijn, lumbago, hernia of andere kwalen en kwaaltjes. Kortom, het leven van iedere dag.
Gracilis
134
Westerlo
En de herfstbladeren die stilaan gaan neerdwarrelen. Ach, niet getreurd. Binnenkort zitten we weer gezellig te kletsen in ons lokaal in het Tongelhof. En komt, volgende vergadering, niemand minder dan Bruno Urbanski praten over o.a. Afrikaanse labyrinten. Duitsers zijn, zoals u weet, steeds welkom, maar ze mogen niet allemaal tegelijk komen. Der Bruno is Duitser, maar hoort sinds lang bij de grote familie Gracilis. Gezellige en competente vent, met heel wat ervaring, vooral op gebied van labyrinten. En een onblusbare dorst. Hij slaapt bij den "Duvel". Zo ken ik er nog. Haal dus uw beste Pfaff-Duits boven, zoniet zorgt voorzitter Chris voor de simultaanvertaling. Voilà, tot dan. Meedoen is belangrijker dan winnen. Dat is de ware olympische geest. Waarom zouden we wegblijven, zeker niet op deze eerste vergadering van het nieuwe seizoen. De oude kameraden zouden het u kwalijk nemen. De jonge ook. R.D.W.
Gracilis
135
Westerlo
Axolotl - Ambystoma mexicanum De Rosaceus-tentoonstelling van 2002 was de plaats waar sommigen voor het eerst een axolotl zagen. De 6 maanden jonge dieren waren zo’n 12 cm groot. Ze moesten dus minstens nog zoveel groeien om hun volwassen lengte te bereiken.
Ze waren dus niet zo groot of imposant, maar velen stonden verwonderd te kijken naar het aquarium. De verwondering was terecht. De axolotl is dan ook niet zomaar een amfibie. Hij behoudt z’n larvenuiterlijk zijn hele leven. Dat maakt hem bijzonder. In het larvale stadium wordt hij volwassen en kan hij zich voortplanten. Dit wordt neotenie genoemd. Vandaar dat hij ook wel eens als de Peter Pan onder de amfibieën wordt
Gracilis
138
Westerlo
bestempeld. Dit is een van de eigenaardigheden van de axolotl, maar hij heeft er nog meer. Kijk, “een vis met pootjes” werd er vaak geroepen door de bezoekers en niet alleen door kinderen. Achteraf bekeken was dat toch niet zo’n domme uitspraak. Nee, natuurlijk is het in geen geval een vis. Maar toen Mexico ontdekt werd (het Xochimilcomeer en het Chalcomeer in het bijzonder), meldden de kolonisten dieren met poten van een hagedis en het lijf van een paling. Tot 1865 wilden wetenschappers de axolotl niet tot de amfibieën rekenen. Het was toen een vis met pootjes. Sommigen vinden dat axolotls een grappige, sympathieke of een beetje domme verschijning hebben. Anderen vinden het echte griezels. Dat is nu eenmaal een kwestie van smaak, maar axolotls hebben een onmiskenbaar uiterlijk. Je zou ze eventueel met tijgersalamanderlarven kunnen verwarren. In ieder geval: ze zijn speciaal. De kop is breed en
Gracilis
139
Westerlo
afgeplat met een grote mond en kleine oogjes. De kieuwen bestaan uit 3 delen met ontzettend veel vertakkingen. De romp heeft vele verticale groeven. De poten zijn, zoals bij alle salamanders, zwak ontwikkeld. De voorpoten hebben 4 tenen, de achterpoten 5. Ze hebben een sterke, verticaal afgeplatte staart die ze bij het zwemmen gebruiken. Van het puntje van de neus tot het topje van de staart meet hij gemiddeld 30 cm. Er zijn er ook veel die een paar centimeter kleiner blijven maar er bestaan er ook die een lengte van 45 cm bereiken! Dit is wel uitzonderlijk. Wildkleur en albino zijn de meest gekende kleuren bij axolotls maar daar houdt het niet mee op. Je hebt dus wildkleur (een grijze tot bruine kleur met donkere vlekken) maar ook heel licht gevlekte en zandkleurige dieren. Dan heb je ook nog witte dieren die geen albino’s zijn. Dat merk je aan de donkere ogen en soms aan donkere spikkels op de kop en de rug. Dan is er nog een hele reeks albino’s. De gouden albino (golden albino) heeft een gele/goudenverschijning door de aanwezigheid van iridophoren (witte reflectie) en xanthophoren (geel). De tweede albino is de axantische albino (axantic albino) die helemaal geen iridophoren, xanthophoren of melanophoren bezit. Hij is dan ook bijna wit. Als hij ouder wordt, wordt hij ook geler omdat hij bepaalde stoffen uit z’n voeding in de huid opneemt. Dan hebben we nog de witte albino die vaak iridophoren heeft in de kieuwzones en de melanoid albino die helemaal geen iridophoren heeft. Vaak worden er nog nieuwe kleuren ontdekt of geselecteerd. Zo is de zeldzame kleur blauw nu ook een mogelijke kleur. Nu weten jullie hoe hij er ongeveer uitziet, maar wisten jullie dat hij lang leeft voor een amfibie. Ze kunnen 25 jaar oud worden tenminste als ze in het larvale stadium blijven. Normaal vindt de metamorfose niet plaats maar door schildklierhormoon aan het water toe te voegen en verlaging van de waterstand kan de axolotl volwassen worden. De kieuwen verdwijnen en
Gracilis
140
Westerlo
het dier kan op het land leven. De axolotl heeft dan wel nog maar 1 of 2 jaar te leven. De axolotl is een carnivoor. Z’n ingewanden zijn gemaakt om vlees te verteren. Hij heeft een grote mond en alles wat erin kan en door z’n slokdarm geraakt, eet hij op. Wormen, insecten en hun larven, visjes, hij is niet kieskeurig. Door hun bek heel snel te openen, ontstaat er een zuigwerking. Dan grijpen ze hun prooi met een soort richel van kleine, stompe, driehoekige tandjes en manoeuvreren het in de juiste positie en slikken het in z’n geheel door. Sommigen vinden dat het slordige eters zijn, maar dat valt best mee als je ze met de hand eten geeft of met een pincet met stompe punten. Hoe zit dat nu met de zintuigen? Wel, laat ons zeggen dat er niet heel veel over bekend is. Ze kunnen zien maar geen
Gracilis
141
Westerlo
details. Hun kleine ogen zijn wel gevoelig voor licht en beweging. Ruiken kunnen ze ook goed, horen waarschijnlijk niet of nauwelijks want de oren ontbreken bij salamanders. Maar geluid bestaat uit trillingen en die kunnen ze wel goed waarnemen. Ze zijn dus heel gevoelig voor beweging in het water. Ze kunnen ook elektrische velden waarnemen. Op die manieren zijn ze prima in staat om prooien, soortgenoten en vijanden waar te nemen. Als je nog niet overtuigd bent dat de axolotl een vreemd dier is, dan heb ik hier nog een paar eigenaardige feiten. Deze molsalamander kan namelijk op 3 manieren ademhalen: door de huid, door de kieuwen en door de longen. Regelmatig komen de axolotls lucht happen aan de oppervlakte. Nog iets vreemds is hun grote regeneratievermogen. Een axolotl die z’n voet kwijt is, krijgt gewoonlijk na enkele weken een nieuwe voet. Volledige ledematen kunnen terug aangroeien. Zelfs delen van de hersenen en het ruggenmerg kunnen zich herstellen. Het hangt er natuurlijk van af hoe erg de schade is. Don’t try this at home! Maar dat spreekt voor zich. Axolotls zijn in het larvale stadium volledig op water aangewezen. Een aquarium is dan ook een goede thuis voor hen. Gezien de grootte van de dieren moet het aquarium ruim genoeg zijn. In aquaria van minimum 80 x 40 x 40 kunnen 2 tot 4 axolotls worden gehouden. Een verwarmingselement is overbodig want een temperatuur tussen de 14 en de 20/C is optimaal. Bij koudere temperaturen eet het dier minder en wordt minder actief. Bij temperaturen boven 24/C eet het dier v a ke r ma a r r a a k t g e s tr e s se e r d . O o k gr o t e temperatuurschommelingen binnen een etmaal kunnen stress veroorzaken.
Gracilis
142
Westerlo
Sterk licht raad ik af omdat axolotls zich daarbij niet op hun gemak voelen. Als het licht plots aangaat, schrikken de dieren vaak. Hoewel ze niet heel veel bewegen, zwemmen ze dan door het aquarium waarbij ze soms tegen de ruit smakken. Axolotls combineren met andere waterdieren is geen goed idee, tenzij je een visoverschot wilt opvoeren aan de axolotls. Alle dieren die min of meer in hun mond passen worden doorgeslikt. Grote vissen kunnen ook de kieuwen, die gelijken op tubifex, beschadigen. Combineer dus niet!!! Tot slot volgt de voortplanting. Axolotls zijn gevoelig voor de temperatuur. Dat speelt dan ook een grote rol bij de voortplanting. Een afkoeling van het water bootst de aankomende winter of smeltende sneeuw in de lente na. De temperatuurstijging daarna stimuleert de dieren snel tot de paring en de eileg.
Gracilis
143
Westerlo
Tijdens het zwaaien met z’n staart en het rondjes draaien rond het vrouwtje, zet het mannetje spermatoforen af. Het vrouwtje neemt dan minstens één van die pakketjes op. Daarna zal het vrouwtje 100 tot 1000 geleiachtige eitjes afzetten op planten. De eitjes worden apart op een stengel of een blad gekleefd. Haal de eieren met plant en al weg daar de ouders hun eieren en kindjes met plezier verorberen. Bij 15/-20/C zullen na 15-20 dagen +1 cm grote larfjes uit de eieren komen. Fok ze op in 5 cm hoog water en voer ze cyclops, artemia, watervlooien, muggenlarven. Zoals bij alle Caudata of salamanders ontwikkelen de voorpoten eerst, dan pas de achterpoten. Sorteer ze regelmatig op grootte om kannibalisme tegen te gaan. Na 1 of 2 jaar zijn ze geslachtsrijp. Zo, nu weten jullie al heel wat meer over axolotls. Als je nu ook zin hebt om er één, twee, of meer te houden, moedig ik dat alleen maar aan. Maar realiseer je wel dat je misschien meer dan 20 jaar met een 30 cm grote molsalamander aan je been zit. Als je dat geen probleem vindt, heeft de axolotl er weer een liefhebber(-ster) bij.
Door Freya Ledegen Overgenomen van de website van Rosaceus Wilrijk www.rosaceus.be
Gracilis
144
Westerlo
Gracilis
146
Westerlo
Gracilis
147
Westerlo
Gracilis
148
Westerlo
Gracilis
149
Westerlo
Clubnieuws Natuurpunt laat ons weten dat zij een cursus “Vissen” inrichten. Deze gaat door op 24 september en 1 oktober 2008. In de eerste les gaan we trachten de vissen te herkennen. Welke vissen komen er in Vlaanderen voor in zoetwater ? De verschillende families komen aan bod. Hoe breng je ze op naam ? Ken je de beekprik, de winde, het bermpje, de stekelbaars ? En de serpeling, de sneep en de elrits ? In de tweede les nemen we de levenswijze onder de loep. Hier besteden we de aandacht aan biotoopeisen en aan de implicaties van de beheersingrepen op onze wateren. Ook de visserijwetgeving wordt belicht. Geïnteresseerd ? Laat iets weten ! Plaats : gemeenschapslokaal Tongerlo, Kerkplein 1 te Tongerlo (lokaal links van de kerk) Prijs : i 5, voor leden Gracilis en i 7 voor niet-leden Inschrijvingen en inlichtingen : Marc Niclot 014/54 05 74 of Danny Mattheeusen 0496/74 77 28 of per e-mail
[email protected] Betaling ter plaatse.
Wel en wee van de club Met droefheid melden wij het overlijden van de schoonmoeder en moeder van Paul Goossens, Miriam, Sara en Tine. Elisa Heremans (/17/04/1928 - +31/08/2008) Wij willen hen onze steun betuigen in deze moeilijke dagen.
Gracilis
151
Westerlo
MOP VAN DE MAAND
Gracilis
152
Westerlo
