Focus op Prinsjesdag 2014
Economisch Bureau Nederland 020-628 42 04 / 383 2657
16 september 2014 Kernpunten Macro Economische Verkenning 2015 •
De groei van de wereldeconomie en van de wereldhandel trekt aan
•
De Nederlandse uitvoergroei kan daardoor eveneens versnellen
•
In 2015 stijgt eindelijk ook de consumptie weer
•
De inflatie blijft laag in 2015
•
De werkloosheid daalt in 2015
•
De economische groei loopt in 2015 verder op naar 1¼%
•
De BBP-groeiraming 2014 van het CPB wijkt nauwelijks af van die van ABN AMRO
Miljoenennota 2015 •
Het EMU-tekort daalt naar 2,2% van het BBP
•
De overheidsschuld loopt nog verder op - naar 70,0% van het BBP
•
De koopkracht neemt voor vrijwel iedereen wat toe, maar minder dan in 2014
•
Het kabinet stelt de aanpak van werkloosheid centraal
•
De herziening van het belastingstelsel blijft nog uit
•
Midden- en hoge inkomens profiteren van de verhoging van de arbeidskorting met EUR 500 mln
•
De tijdelijke verlaging van het belastingtarief in de eerste schijf wordt structureel gemaakt
•
De maximale periode voor renteaftrek op restschulden wordt verlengd van tien naar vijftien jaar
•
Hier staat tegenover dat de tijdelijke schenkingsregeling afloopt
2
Focus op Prinsjesdag 2014 - 16 september 2014
MEV 2015: Economische groei naar 1¼% Het Centraal Planbureau verwacht dat de Nederlandse economie volgend jaar met 1¼% kan groeien. Dat is meer dan dit jaar (¾%). De kans op tegenvallers is echter de laatste tijd
toegenomen vertrouwen zijn een stimulans om te investeren. Ook de investeringen in woningen nemen beide jaren toe. Het aantal verstrekte bouwvergunningen voor koopwoningen laat een stijgende trend zien.
toegenomen. Dankzij de aantrekkende wereldhandel kan de groei van de Externe omgeving De wereldeconomie groeit dit jaar wat sterker dan in 2013 en volgend jaar nog iets meer. Het Centraal Planbureau (CPB) gaat er daarbij van uit dat verdere escalatie van de
uitvoer van goederen en diensten in 2015 met 3¾% iets hoger uitvallen dan dit jaar. Zowel de wederuitvoer als de uitvoer van binnenlands geproduceerde goederen en die van diensten neemt toe.
geopolitieke spanningen uitblijft. Voorlopende indicatoren wijzen erop dat de wereldeconomie voorzichtig verder aantrekt. De verbetering van de mondiale economie is vooral te danken aan het herstel in de VS. In het VK is de groei eveneens stevig. Ook in de eurozone lijkt het herstel door te zetten. De groei in de opkomende economieën is matig.
Het BBP kan in 2015 met 1¼% toenemen, na een groei van gemiddeld ¾% dit jaar. Vrijwel alle bestedingscomponenten dragen daaraan bij (zie grafiek). De onzekerheden bij deze prognoses zijn echter groot en overwegend neerwaarts. Dit vanwege de geopolitiek spanningen in de wereld. Als deze conflicten mochten escaleren, kan de economische groei
Al met al zal de groei van de wereldhandel (van goederen)
wezenlijk lager uitvallen.
versnellen van 2½% in 2014 naar 5½% in 2015. Dat is een gemiddelde voor de hele wereld. Nederland handelt echter niet in alle goederen, en doet bovendien vooral slechts zaken met landen in Europa. Gecorrigeerd voor deze twee aspecten
De CPB-ramingen wijken weinig af van die van ABN AMRO. Wij zijn iets positiever over de groei in de eurozone en in Nederland.
neemt de (voor ons land relevante) wereldhandel volgend jaar toe met 4½% (+2½% in 2014).
Groei breder gedragen Bijdrage van diverse componenten aan BBP-groei in %-punten
Binnenland
2
De economische groei van ons land neemt in 2015 verder toe.
1
Na een paar jaar van krimp groeit de Nederlandse economie
Uitvoer
0
dit jaar volgens het CPB met ¾%. In het eerste kwartaal kromp het BBP tijdelijk onder invloed van incidentele factoren
Bedrijfsinvesteringen
-1
Part. consumptie
zoals de heel zachte winter (forse daling gasafzet), maar
-2
daarna was er weer groei. De groei is dit jaar te danken aan
-3
Overheidsbestedingen
de uitvoer en de investeringen. Bovendien is aan de krimp van
-4
BBP
de consumptieve bestedingen weer een eind gekomen.
-5
Woninginvesteringen
11
12
13
14
15
De consumptie van gezinnen neemt volgend jaar eindelijk weer toe. Een aantal jaren heeft de consumptie geleden onder
Bron: CPB, MEV 2015
de aanhoudende daling van het beschikbaar inkomen. Daaraan kwam dit jaar een einde. Het reëel beschikbaar
De werkloosheid valt volgend jaar gemiddeld lager uit dan dit
inkomen stijgt met 2% dit jaar en 1% volgend jaar dankzij een
jaar. In het begin van 2014 liep de werkloosheid nog op. Dat
lichte reële loonstijging (mede door de lage inflatie) en dalende
kwam door een afname van het aantal banen. In de tweede
pensioenpremies. Dat de consumptie desondanks dit jaar
helft van het jaar zal de economische groei voor enige
(gemiddeld) nog niet toenam, had te maken met de huizen-
toename van de vraag naar arbeid zorgen. Het CPB verwacht
prijsdaling van de afgelopen jaren. Daarbovenop komt het
voor de tweede helft van 2014 en voor 2015 echter een vlak
effect van huizen die ‘onder water’ staan. Veel gezinnen
verloop van de werkloosheid. Dat komt doordat de lichte
hebben ervoor gekozen om af te lossen op hun hypotheek. In
toename van het aantal werkzame personen amper groter is
2015 kan de consumptie eindelijk weer wat toenemen. De
dan de stijging van het arbeidsaanbod. De groei van de
ervaring is dat dat een hoger inkomen met vertraging tot meer
productie is in 2015 nog niet sterk genoeg om de werk-
consumptie leidt.
gelegenheid te laten herstellen. Gemiddeld komt de werkloosheid volgend jaar uit op 6¾% van
De bedrijfsinvesteringen stijgen dit en volgend jaar. De
de beroepsbevolking tegen 7% dit jaar (volgens de inter-
opgelopen bezettingsgraad van het machinepark en het
nationale definitie).
3
Focus op Prinsjesdag 2014 - 16 september 2014
Miljoenennota 2015
begrotingstekort van de overheid onder de 3%-norm ligt, is Nederland ontslagen uit de buitensporigtekortprocedure van
Beleidskeuzes
de Europese Commissie. Dit maakt het mogelijk om geleidelijk
Hoewel de economische situatie verbetert, presteert de
terug te keren naar het trendmatig begrotingsbeleid, waarbij de
economie nog onder potentieel. Dit is onder andere af te lezen
begroting met de economische ontwikkeling mee kan ademen.
aan de hoge werkloosheid. Het kabinet stelt de aanpak van de
Hiervoor acht het kabinet wel noodzakelijk afstand te houden
werkloosheid centraal. Mede daarom is het van belang dat het
tot de 3%-norm.
belastingstelsel wordt herzien. Daar wordt al enige tijd over gesproken. Het kabinet is er echter nog niet in geslaagd
Ook bij de balansen van de financiële sector is verbetering
hierover overeenstemming te bereiken.
zichtbaar. De dekkingsgraden van de pensioenfondsen herstellen langzaam, evenals de balansen van banken. Banken
Dat neemt niet weg dat het kabinet stappen heeft gezet om
houden duidelijk meer kapitaal aan. Het kabinet wil dat
mensen te ondersteunen bij het vinden van passend werk.
systeemrelevante banken uiterlijk in 2018 minimaal een
Daartoe introduceert het in 2015 de zogenaamde brug-WW,
ongewogen kapitaalratio aanhouden van 4%. Als de banken
welke omscholing naar nieuwe beroepen en sectoren moet
hun winst inhouden, moeten de zij volgens de meest recente
vergemakkelijken. Werkgevers die overtollige werknemers van
ramingen van DNB in staat zijn om tijdig aan deze norm te
andere bedrijven overnemen, mogen de uren die benodigd zijn
voldoen. De balansen van banken slinken als de banken een
om deze werknemers om te scholen, verhalen op de WW.
deel van hun hypotheekportefeuille kunnen overhevelen naar
Verder geeft het ontslagen werknemers met kinderen
de Nationale Hypotheekinstelling. Het kabinet is nog met de
maximaal zes in plaats van maximaal drie maanden
Europese Commissie over de oprichting daarvan in gesprek.
kinderopvangtoeslag, zodat zij meer tijd hebben om naar een nieuwe baan te zoeken. Tot slot verhoogt het kabinet de
De schuld van Nederlandse huishoudens daalt, vooral door de
maximale arbeidskorting met EUR 100. De koopkracht-
daling van de hypotheekschuld. Als gevolg van de door-
verbetering moet de overgang van een uitkering naar een
gevoerde hervormingen op de woningmarkt gaan mensen
baan aantrekkelijker maken.
minder schuld aan als zij een woning kopen dan voorheen en beginnen zij eerder met aflossen. Daarnaast zet de lage
De koopkracht neemt in 2015 in doorsnee met 0,5% toe. Dit
spaarrente mensen aan om geld van hun spaarrekening aan
komt door een stijging van de reële lonen met 0,25% en de
te wenden om hun schuld af te lossen. Tot slot heeft ook de
lagere pensioenpremies. De midden- en hoge inkomens
populaire tijdelijke schenkingsregeling aangezet om schuld af
profiteren van de verhoging van de arbeidskorting met EUR
te lossen. Dit neemt niet weg dat veel huishoudens met een
500 mln. Een deel van het profijt lekt echter weg door de EUR
potentiële restschuld kampen bij verkoop. Deze groep is
100 mln hoger uitvallende zorgpremies. De zorgpremie wordt
minder snel geneigd om te verhuizen. Het kabinet komt deze
met EUR 114 verhoogd en het eigen risico met EUR 15. De
groep tegemoet door de maximale periode voor aftrek van
lagere
ge-
rente op restschulden te verlengen van tien naar vijftien jaar.
compenseerd in de vorm van een hogere zorgtoeslag. Hun
inkomensgroepen
worden
voor
het
laatste
Deze verlenging geldt voor restschulden die zijn ontstaan in de
koopkracht blijft bovendien op peil doordat de tijdelijke
periode oktober 2012 tot en met 2017. De rente op de te koop
verlaging van het belastingtarief in de eerste schijf structureel
staande leegstaande woning blijft aftrekbaar. Bij dubbele
wordt gemaakt, een maatregel waarvoor jaarlijks EUR 475 mln
woonlasten is de aftrek permanent gemaximeerd op drie jaar.
wordt uitgetrokken. Het budget voor de huurtoeslag wordt met
Verder komt het huizenbezitters tegemoet door het lage btw-
EUR 31 mln verhoogd om aan de hogere aanvraag te voldoen.
tarief voor verbouwingen te verlengen. Deze regeling kost de regering EUR 128 mln.
Terwijl de lage, midden en hogere inkomensgroepen er in doorsnee
moeten
Bedrijven hebben door aanhoudende spaaroverschotten forse
gepensioneerden inleveren. Dit omdat de indexatie van veel
op
vooruit
gaan
in
koopkracht,
tegoeden opgebouwd. Hoewel het bedrijfsleven er gemiddeld
pensioenen volgend jaar achterblijft bij de inflatie. Gezinnen
goed voor staat, zijn er forse verschillen tussen bedrijven. In
met kinderen gaan er op vooruit, doordat het afbouw-
tegenstelling tot grote bedrijven kampen veel mkb-bedrijven
percentage van het kindgebonden budget wordt verlaagd.
met een structureel lage winstgevendheid en een relatief laag eigen vermogen. Door de verzwakte financiële positie ziet het
Een belangrijke reden voor het trage herstel van de economie
mkb zich geconfronteerd met scherpe kredietvoorwaarden van
vormen de sinds de crisis verzwakte balansen bij de overheid,
banken. Het kabinet wil kansrijke innovatieve mkb-bedrijven
de financiële sector de gezinnen en de bedrijven. Het vergt tijd
ondersteunen. Het trekt EUR 155 mln uit om het mkb-
om deze balansen weer in het gareel te krijgen. Nu het
financieringsinstrumentarium te versterken. EUR 100 mln
4
Focus op Prinsjesdag 2014 - 16 september 2014
hiervan is gereserveerd voor het Innovatiefonds. Daarnaast
maatregelen hebben grotendeels al de goedkeuring van het
gaat er geld naar garanties voor de verstrekking van
parlement gekregen.
achtergestelde leningen. Tot slot wordt er verder gewerkt aan de vorming van een Nederlandse Investeringsinstelling dat
Nieuwe maatregelen
kapitaal van institutionele beleggers moet mobiliseren.
Daarnaast heeft het kabinet voor 2015 nieuwe maatregelen genomen. Deze ‘speerpunten’, zoals het kabinet ze noemt,
Voor de welvaartsontwikkeling op lange termijn acht het
houden het volgende in.
kabinet goed onderwijs en ruimtelijke ontwikkeling cruciaal. Er gaat jaarlijks extra geld naar het Middelbaar Beroeps-
Lastenverlichting en koopkracht
onderwijs. Ook trekt het kabinet geld uit om het niveau van
•
De lasten op arbeid worden met EUR 1 mld verlaagd.
leraren te verhogen. Terwijl de toelatingseisen van aan-
•
Ongeveer de helft daarvan wordt gebruikt om de
komende studenten van lerarenopleidingen omhoog gaan,
arbeidskorting voortaan pas bij een hoger inkomen te
wordt de instroom van jonge academici en zij-instromers
verlagen. Dit bedrag komt bovenop eerdere verhogingen
vergroot. Bovendien krijgen leraren tijd en geld om zich bij te scholen. Tot slot worden de salarissen van leraren niet langer
van de arbeidskorting. •
bevroren.
Bijna EUR 0,5 mld wordt gebruikt om het tarief in de eerste belastingschijf te verlagen. Na de tijdelijke daling in 2014 wordt het tarief daarmee minder verhoogd dan
Ten aanzien van de ruimtelijke ontwikkeling stelt het kabinet vast dat niet alle steden momenteel de optimale omvang
eerder de bedoeling was. •
hebben om economisch optimaal te presteren. Eenvoudigere
160 mln wordt extra uitgetrokken om de koopkracht van gezinnen met kinderen te ondersteunen.
procedures in de nieuwe omgevingswet moeten meer ruimte bieden
voor
stedelijke
groei.
Verder
onderzoekt
een
studiegroep hoe de bestuurlijke ordening beter kan.
Versterken innovatiekracht •
Er wordt een Toekomstfonds opgericht om financieel vermogen te investeren in innovatie. De middelen uit dit
Het budgettaire beeld voor 2015
fonds (startkapitaal EUR 200 mln) kunnen worden ingezet
Door het herstel van de economie ziet het financiële beeld er
voor de financiering van innovatieve en snelgroeiende
beter uit. Het tekort daalt in 2015 naar verwachting van 2,9%
mkb-bedrijven en voor onderzoek.
naar 2,2% van het BBP. De schuld loopt echter nog iets op.
2
•
Er wordt EUR 16 mln extra vrijgemaakt voor de WBSO (Afdrachtvermindering speur- en ontwikkelingswerk).
Het kabinet wil de overheidsfinanciën duurzaam verbeteren. Daarvoor is nodig dat het tekort ruimer onder de 3%-norm
Geopolitieke situatie
komt te liggen. Er moeten voldoende buffers worden gevormd
•
voor economisch slechtere tijden. Op middellange termijn
De defensie-uitgaven worden structureel met EUR 100 mln verhoogd. Dat heeft te maken met de recente
streeft het kabinet daarom naar een structureel evenwicht op
internationale ontwikkelingen.
de begroting.1
•
Diverse maatregelen die volgend jaar van kracht zijn, vloeien
•
Er komt structureel wat meer geld voor de AIVD en het Openbaar Ministerie (EUR 25 en 20 mln).
deels voort uit eerdere beslissingen, namelijk uit het
kosten. Daarvoor is in 2014 en 2015 EUR 375 mln extra
Regeerakkoord, het Woningmarktpakket en het Aanvullend pakket (incl. Begrotingsafspaken 2014). Tezamen moeten
De hoge instroom van asielzoekers leidt tot hogere beschikbaar voor de eerstejaarsopvang.
•
Ook voor (internationale) noodhulp en opvang van
deze maatregelen het EMU-saldo in 2015 met EUR 15 mld
vluchtelingen in de regio kan deze kabinetsperiode extra
verbeteren, oplopend naar EUR 22 mld in 2017. De
geld worden ingezet (570 mln).
De Miljoenennota 2015 is de eerste Miljoenennota sinds de Wet houdbare overheidsfinanciën (wet Hof) eind 2013 van kracht werd. In de wet Hof zijn de Europese begrotingsafspraken over het feitelijke EMU-saldo, het structurele EMU-saldo en de EMU-schuld in nationale wetgeving verankerd. Afgesproken is dat het Rijk en de decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) een gelijkwaardige inspanning leveren aan het voldoen aan de afspraken, waarvan de meest in het oog springende het bereiken van de middellangetermijndoelstelling is. Voor het Rijk geldt aanvullend dat in de wet Hof de belangrijkste uitgangspunten van het trendmatig begrotingsbeleid een wettelijke verankering hebben gekregen. Daarnaast is in de wet Hof invulling gegeven aan de onafhankelijke begrotingsautoriteit (het CPB) die toetst of Nederland voldoet aan de Europese begrotingsafspraken. In de wet Hof is ook een belangrijke rol voorzien voor de Raad van State. Het oude gebruik om de Miljoenennota voor te leggen aan de Raad van State is nu dus wettelijk verankerd. 1
Verzachten gevolgen bezuinigingen in de zorg •
Om de overgang naar de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) te verzachten wordt in 2015 EUR 40 mln extra vrijgemaakt. Dit komt bovenop de extra Wmo-middelen van dit voorjaar (195 mln) en het geld dat het kabinet in 2015 en 2016 beschikbaar stelt voor thuishulptoelage (75 mln).
De middelen uit het bestaande Innovatiefonds MKB+ worden ook onderdeel van het nieuwe fonds. 2
5
Focus op Prinsjesdag 2014 - 16 september 2014
Woningmarkt
Hoewel het tekort van de overheid afneemt, loopt de schuld
Zie hiervoor de passage op blz. 3.
van de overheid nog steeds verder op. De overheidsschuld stijgt van 68,6% van het BBP in 2013 naar (een geschatte)
Inkomsten overheid nemen toe
69,8% in 2014 en loopt vervolgens op naar 70,0% in 2015. De
De getroffen beleidsmaatregelen (ook van vóór dit kabinet)
geringere stijging in 2015 is mede te danken aan de nominale
zorgen dit jaar voor EUR 8 mld hogere ontvangsten. De
stijging van het BBP, die naar schatting volgend jaar 2½%
endogene3 stijging van de inkomsten bedraagt slechts krap 1
bedraagt tegen 1¼% in 2014.
mld. Volgend jaar ziet dit beeld er anders uit. De endogene groei van de inkomsten loopt op naar EUR 3,5 mld, terwijl de
Besluit
inkomsten als gevolg van maatregelen juist met 0,5 mld
De begroting voor 2015 is gebaseerd op de macro-
afnemen. Dat laatste heeft mede te maken met het aflopen
economische ramingen van het Planbureau. Die voorzien een
van enkele incidentele maatregelen die dit jaar flink aantikken.
verder economisch herstel naar 1¼% in 2015. Dat lijkt ons een
Verder zorgen de hogere arbeidskorting en algemene
aannemelijk cijfer. Wij gaan uit van een iets hogere BBP-groei.
heffingskorting volgend jaar voor lagere ontvangsten.
Maar er zijn allerlei risico’s. Zo kan het mondiale economisch herstel tegenvallen als de huidige geopolitieke conflicten
Nadat de lasten4 die het gevolg zijn van beleidsmaatregelen, in
alsnog uit de hand zouden lopen. Als de groei dan tegenvalt,
2014 opnieuw flink waren gestegen, is volgens jaar dus sprake
komt ook het tekort van de overheid hoger uit.
van een afname. Die komt, volgens het CPB, terecht bij bedrijven (-1¾ mld). Dat komt vooral door het aflopen van de
Nederland
‘resolutieheffing’ voor banken5 en van de werkgeversheffing
overheidsfinanciën aan de afspraken van het Stabiliteits- en
voor topinkomens. De lasten voor gezinnen nemen echter toe
groeipact. Er is echter weinig economische tegenslag nodig en
met 1¼ mld (zie tabel). In 2014 hebben juist bedrijven het
Nederland voldoet niet meer aan die afspraken. Maar zoals
leeuwendeel op hun bordje hebben gekregen.
gezegd, lijkt ons een economische groei van 1¼% haalbaar.
Kerncijfers overheidsfinanciën
voldoet
nu
met
de
ontwikkeling
van
de
Het begrotingstekort gaat omlaag naar 2,2% van het BBP in 2015. In de resterende jaren van de kabinetsperiode lijkt het 2014
tekort echter niet verder te dalen.6 Het structurele tekort daalt
-2,9*
-2,2
dít jaar al niet meer verder. Dat betekent dat aanvullende
69,8
70,0
2012
2013
EMU-saldo (% BBP)
-2,3
EMU-schuld (% BBP)
68,6
Totale nettolasten (EUR bn, + = stijging)**
9¼
7½
-½
naar 0% van het BBP te brengen. Dat is immers de intentie
- w aarvan bedrijven
3¾
5½
-1¾
- w aarvan gezinnen
van het kabinet. Het is nodig dat extra beleid wordt ontwikkeld
6
1½
1¼
maatregelen nodig zijn om het structurele tekort inderdaad
om het groeivermogen van de Nederlandse economie verder
* Door enkele andere aannames komt het tekort volgens het CPB uit op 2,6% ** A.g.v . beleidsmaatregelen
te versterken. Dit kabinet heeft al diverse structurele maatregelen genomen, maar reden om nu achterover te gaan
Bron: Miljoenennota 2015 (saldo / schuld) en MEV 2015 (lasten)
leunen is er zeker niet.7
Tekort en schuld Al met al daalt het EMU-tekort volgend jaar volgens de Miljoenennota van 2,9% naar 2,2% van het BBP. Dat het tekort dit jaar hoger uitkomt dan in 2013 heeft te maken
met
de
forse
eenmalige
opbrengst
van
de
telecomveiling in dat jaar van EUR 3,8 mld (0,6% BBP). Het structurele tekort (geschoond voor de ongunstige invloed van de zwakke conjunctuur) is beduidend lager dan het ‘gewone’ EMU-saldo. In de jaren 2013-2015 is dat stabiel op 0,7% van het BBP. Dit tekort daalt dus niet verder in 2014 en 2015!
Endogeen – dat is de ontwikkeling van de inkomsten die niet te maken heeft met beleidsmaatregelen. 4 Het gaat hier om de zogenaamde EMU-relevante lasten. Daarnaast stijgen de nietEMU-relevante lasten in 2015 met nog eens EUR 1 mld. 5 Volgens de Miljoenennota zou dit niet EMU-relevant zijn. 3
Volgens een technische extrapolatie op basis van de Middellangetermijnverkenning van het CPB (2012) en de MEV 2015. 7 Zie bijvoorbeeld ABN AMRO Bank, Kwetsbare klasse (september 2014), https://insights.abnamro.nl/prinsjesdagrapport-2014-kwetsbare-klasse/ 6
6
Focus op Prinsjesdag 2014 - 16 september 2014
Kerncijfers Nederlandse economie Volgens het CPB 2013
2014
2015
% mutatie BBP
-0,7
¾
1¼
Particuliere consumptie
-1,6
0
1
Overheidsconsumptie
-0,2
-¾
0
Totale investeringen in vaste activa
-4,0
2¾
3½
- Woningen
-9,2
3
3
- Bedrijven
-2,5
2½
5½
- Overheid
-3,4
3
-2½
Uitvoer goederen en diensten
2,0
3¼
3¾
Invoer goederen en diensten
0,8
3
3¾
Verandering arbeidsinkomensquote
1,9
¼
-¾
Reëel beschikbaar inkomen
-0,9
2
1
Consumentenprijsindex
2,5
1
1¼
Werkloosheid (% beroepsbevolking)
6,7 8,3
7 8½
6¾ 8¼
- idem, nationale definitie
Bron: MEV 2015
Lees meer van het Economisch Bureau op: https://insights.abnamro.nl/category/economie/
Dit document is samengesteld door ABN AMRO. Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie. ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie. Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen. U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is. Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie. De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien. Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico’s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels. Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product – met inachtneming van alle mogelijke risico’s – past bij uw investeringen. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen. Alle rechten voorbehouden
