Persconferentie voorafgaand aan de officiële ingebruikstelling van de pijplijn voor CO2transport door Hare Majesteit, op 7 september 2005 te Bleiswijk. Toespraak van de heer P. Vermaat (projectdirecteur OCAP)
Dames en Heren,
Op 9 december vorig jaar maakten Hoek Loos en VolkerWessels op een persbijeenkomst de plannen bekend rondom OCAP. Ik weet niet hoe veelzeggend het is, maar dat is dus exact negen maanden geleden. Het is, om nog heel even de analogie voort te zetten, een voorspoedige zwangerschap geweest, de geboorte is vrij exact op de geplande datum gekomen en de bevalling was - zoals altijd - hard werken. Ik herinner mij nog goed dat er negen maanden geleden erg enthousiast op onze plannen werd gereageerd. Begrijpelijk, met onze plannen bieden we de tuinbouw de mogelijkheid om een aanzienlijke verbetering in hun productieproces te realiseren. En het milieu vaart natuurlijk wel bij een besparing van 95 miljoen kubieke meter aardgas en een verminderde uitstoot van 170 kiloton CO2 per jaar. Om u een indicatie te geven hoeveel 170 kiloton is, een klein voorbeeld. Als u vrachtwagens op een rij zet die samen een laadvermogen van 170 kiloton hebben, dan ontstaat er een file van het begin van de A12 hier bij Den Haag, tot in het Duitse Ruhr-gebied. Dat is de jaarlijkse besparing in kilo’s CO2. Maar je kunt het ook anders bezien. Met 170 kiloton CO2 per jaar, kun je iedere dag 95 van die grote heteluchtballonnen vullen. Dag in dag uit bijna honderd van die enorme ballonnen CO2; dat is de besparing die de glastuinbouw nu gaat realiseren.
Rondom de start van dit project, en ook in de maanden daarna, hebben we ook wel enkele criticasters gehoord. We zouden te ambitieus zijn, was nog de meest inhoudelijke kritiek. Soms vroeg men zich af waarom het nu wel zou lukken, terwijl het idee toch al bijna tien jaar oud was en voorheen nog niet volledig van de grond was gekomen. En eerdere pogingen waren nota bene door energiebedrijven gedaan; die zouden toch bij uitstek geschikt zijn voor een dergelijk project? Het tegendeel is dus waar gebleken. Ik ben ervan overtuigd dat het juist de combinatie van de twee bedrijven achter OCAP is die dit succes heeft mogelijk gemaakt. Het particuliere initiatief in de combinatie van VolkerWessels en Hoek Loos. De één kundig en ervaren in bouwprocessen en grote projecten, de ander in gassentechniek, compressie en verkoop. Ik zou het het Senseo-model willen noemen: twee complementaire bedrijven die samen tot een geheel nieuw marketingconcept komen. Ik herinner mij nog heel goed dat we negen maanden geleden veel kritische vragen en opmerkingen kregen over de termijn die we onszelf hadden gesteld. Medio augustus zouden we gaan leveren. Was dat wel haalbaar? Kun je 150 kilometer leiding aanleggen, honderden deelnemende tuinders vinden, de aansluitingen realiseren? Dat red je toch allemaal niet als je bovendien start aan het begin van de winter? We hebben het wel gered. En dat is in eerste instantie in belangrijke mate te danken aan de inzet van onze hoofdaannemer Visser & Smit Hanab. Dankzij hun tomeloze inzet waren we tijdig klaar met de technische infrastructuur. Niet alleen is de 85 kilometer pijpleiding van de NPM-leiding gereinigd en geschikt gemaakt voor het transport van CO2 in plaats van aardolie; er zijn ook twee distributienetten met alle aansluitingen gerealiseerd. Daarvoor is nog eens 150 kilometer leiding gelegd. En dat in een dichtbebouwd gebied met veel water, kleine straatjes en volop bedrijvigheid die vereist dat bedrijven voortdurend bereikbaar blijven. Al met al is hier in nauwelijks negen maanden een redelijk groot infrastructureel project - de totale investeringen bedragen een kleine 100 miljoen euro – gerealiseerd, dat bovendien ook nog eens keurig binnen budget bleef. Voor infrastructurele projecten in Nederland is dat geloof ik niet zo gebruikelijk.
Dat we het hebben gered is daarnaast ook te danken aan de wijze waarop het totale project werd aangepakt. Normaal gesproken werkt men dergelijke projecten in een vaste volgorde af. Eerst is er het programma van eisen, dan wordt het ontwerp gemaakt, vervolgens worden de vergunningen aangevraagd en dan start de verkoop en de daadwerkelijke realisatie. In dit geval werd het geheel opgedeeld in vijftien subprojecten, die vervolgens in een parallel proces werden gemanaged. Er werd dus tegelijkertijd gewerkt aan bijvoorbeeld het ontwerp en de vergunningverlening, terwijl ondertussen ook al mensen op pad waren om te verkopen en de eerste leidingen aan te leggen. Samen met de deskundigen van Hoek Loos werd ondertussen gewerkt aan de uitkoppeling van de CO2 bij de raffinaderij en de realisatie van het compressorstation. Dat is een unieke aanpak, zeker voor projecten van deze omvang, maar deze aanpak is wel succesvol gebleken doordat er een enorme realisatiekracht van uit ging. De samenwerking tussen Hoek Loos en VolkerWessels in OCAP is bijzonder te noemen. Maar als we nu terugkijken op de afgelopen negen maanden waarin het project werd gerealiseerd, dan is er nog een bijzondere samenwerking geweest. De samenwerking met de diverse overheden. We hebben ook bewondering en respect voor de wijze waarop lokale en regionale overheden begrip toonden voor onze haast, zich vaak van hun beste kant lieten zien en volop meewerkten. Daarbij hebben we een bijzondere wisselwerking gezien tussen de publieke en private sector. Bij het aanvragen van de subsidie, de meer dan honderd vergunningen en andere zaken die we met de lokale en regionale overheden moesten regelen, bleek keer op keer dat een project als dit niet of nauwelijks past in de bestaande regels, oplossingen en ambtelijke vakjes. Dan waarschuwt men je altijd dat je in de ambtelijke molens verzeild zult raken. En die draaien volgens velen altijd spreekwoordelijk traag. Je zou al snel vermalen kunnen worden. Daar hebben wij echter niets of nauwelijks iets van gemerkt. Politiek en ambtelijk apparaat sloten meestal goed op elkaar aan. Waar geen procedures of pasklare oplossingen voor handen waren, bleek Den Haag – en met name VROM – vaak dichterbij dan je denkt. Ongetwijfeld had dat ook te maken met het feit dat iedereen het grotere belang zag van de aanzienlijke milieuwinst die met dit project wordt geboekt. Zo bleek dat de inderdaad ambitieuze doelstellingen die we in december neerlegden toch volledig haalbaar waren.
Wat ook essentieel is gebleken, is de rol van LTO bij dit project. En ook die samenwerking was zonder meer bijzonder. We hebben in de afgelopen maanden veel, heel veel, met elkaar aan tafel gezeten. Daarbij hebben we LTO leren kennen als een belangenbehartiger pur sang. Een partij die ons voortdurend prikkelde en uitdaagde om nog meer te doen, nog verder te gaan ten behoeve van de glastuinbouw. Zeker als het om de contracten ging die de tuinders voorgelegd zouden krijgen, was het niet gauw goed genoeg. We hadden soms zeer pittige discussies. Maar tegelijkertijd zaten we dan ook weer als partners aan tafel en leverde LTO ons veel inhoudelijke kennis en positieve bijdragen. En uiteindelijk zijn we tot een resultaat gekomen waar alle partijen tevreden over mogen zijn. Wat menigeen zich destijds ook afvroeg, was of we tijdig voldoende tuinders zouden vinden die op deze wijze CO2 geleverd wilden krijgen. Immers, zo werd gedacht, de tuinders zien vast wel het grote voordeel dat ze kunnen behalen, maar ze zullen - gezien hun ervaringen ook afwachtend zijn. Ik kan u nu meedelen dat ruim vierhonderd tuinders een voorovereenkomst tekenden. In de afgelopen maanden is het zelfs meer dan eens gebeurd dat groepen tuinders uit naburige gebieden met het verzoek kwamen om ook aangesloten te worden op het OCAP-netwerk. Al met al is het maximum aantal tuinders dat we kunnen beleveren inmiddels in zicht gekomen en worden de voorovereenkomsten momenteel in zeer hoog tempo omgezet in definitieve contracten. Ook wat dat betreft is alles dus voorspoedig verlopen en kunnen de tuinders CO2 van een zeer hoge kwaliteit, heel gecontroleerd inzetten tegen een gunstige prijs. Toch weet u waarschijnlijk dat we in die negen maanden ook problemen hebben gekend. Het grootste probleem was vreemd genoeg de besparing van CO2-uitstoot. Alhoewel OCAP dus een aanzienlijke reductie van de nationale CO2-uitstoot mogelijk maakt, zaten de emissieregels die ervoor moeten zorgen dat we met z’n allen minder CO2 gaan uitstoten ons eigenlijk danig in de weg. Ik wil dat zodadelijk heel kort en zo ver mogelijk vereenvoudigd uiteenzetten. Maar daarvoor moet ik eerst uitleggen wat we exact gaan doen.
U herinnert zich van de middelbare school het verhaal over de fotosynthese. Planten nemen kooldioxide, CO2 dus, op en zetten dat onder invloed van onder meer licht om in zuurstof. De CO2 is dus noodzakelijk voor de groei van de plant. En het blijkt dat als je de hoeveelheid CO2 in de lucht vergroot, de plant ook sneller gaat groeien. Snelgroeiende planten, daar is een tuinbouwer natuurlijk blij mee. Dat verhoogt immers zijn productie per vierkante meter. Hoe krijg je nou meer zuurstof ik je kas? Simpel: CO2 is een restgas van vrijwel ieder verbrandingsproces. Met andere woorden: uit de schoorsteen van een stookinstallatie stroomt CO2. Stook dus je verwarmingsketel en je hebt CO2. Dat is dan ook exact wat veel tuinders doen, ze stoken in de zomer hun verwarmingsketel en leiden het restgas door hun kas. Met name in de zomer, als er veel zonlicht is en er dus hard gegroeid kan worden. Maar in de zomer heb je zelfs in Nederland in een kas niet zo heel veel extra warmte nodig. Er wordt dus aardgas verstookt om CO2 te produceren, terwijl de warmte grotendeels aan de lucht wordt vrijgegeven. Daarbij maakt de tuinder natuurlijk berekeningen om te bepalen waar de optimale situatie ligt, zodat zo min mogelijk aardgas wordt verbruikt. De kunst is dan ook het optimum te vinden tussen de kosten van die CO2 en de groeiversnelling die je ermee bereikt. Vanaf een bepaald punt zou meer CO2 de groei nog wel versnellen, maar dan levert dat vanwege de stookkosten niet meer voldoende op. Nu de tuinder over de CO2 van OCAP kan beschikken, hoeft hij zijn ketel ‘s zomers niet meer te stoken om CO2 te krijgen. Bij elkaar geteld levert dat dus een besparing op van zo’n 95 miljoen kubieke meter aardgas waarmee 170 kiloton CO2 werd geproduceerd. Dat is dan ook de besparing voor het milieu: minder aardgasverbruik ter grootte van het jaarverbruik van 100.000 VINEX-woningen, en daarmee ook minder CO2 in het milieu. Maar als je die CO2 dan toch tot je beschikking hebt, dan wordt het relatief heel goedkoop om meer te doseren dan je daarvoor deed. De groei neemt dan verder toe en je kosten stijgen relatief weinig. Voor het milieu is dat geen probleem, die CO2 zou anders immers ook de lucht in gegaan zijn. Onthoudt u dit nu ik u ga uiteenzetten wat de emissieproblematiek was.
Zoals gezegd, ik doe dat kort en sterk vereenvoudigd, omdat de materie zo complex is dat we er uren over zouden moeten praten om het helemaal goed uiteen te zetten. Waar het in feite op neer komt is dat de Europese - en dus ook de Nederlandse - regels die de emissie moeten verminderen, eigenlijk niet voorzien in een situatie zoals die nu ontstaat. Op dit moment leidt dat niet tot problemen, maar als in 2008 de tweede fase van de emissiehandel ingaat, ontstaat er mogelijk wel een probleem. De landbouwsector krijgt dan een emissieplafond opgelegd. Nu zou het zo kunnen zijn dat de CO2 die de glastuinders via OCAP betrekken bij hun verbruik wordt geteld. Voor een deel is dat geen probleem. Als de tuinder exact afneemt wat hij voorheen produceerde door zijn ketel ‘s zomers te stoken, realiseert hij immers net zo veel reductie als hij afneemt. Hij zal echter meer willen gaan afnemen, omdat zijn productie dan verder verbetert. En dan schieten de regels tekort. Het is logisch dat de tuinder er weinig voor voelt om voor die CO2 die hij koopt op de een of andere manier emissierechten te gaan betalen. Immers: hij veroorzaakt of produceert die CO2 niet, hij doet er alleen iets nuttigs mee; de CO2 was er toch al als restproduct. Het ministerie van VROM kan dit probleem niet oplossen, omdat de regels in eerste instantie vanuit Brussel moeten komen. En daar komt men vooralsnog niet af met een afdoende regeling. Mocht de regelgeving voor de periode vanaf 2008 voor de tuinders betekenen dat ze voor extra kosten komen te staan omdat ze CO2 van OCAP afnemen, dan hebben we daarvoor een oplossing. Shell heeft zich bereid verklaard om dan de tuinders vergaand – zo niet volledig – te compenseren voor deze extra kosten. Hoe dat precies in zijn werk gaat, laat zich niet in kort bestek uitleggen. Waar het om gaat is dat de tuinder nu de zekerheid heeft dat hij geen nadelige gevolgen van die eventuele situatie zal ondervinden. Daar staan de afspraken tussen Shell, LTO en OCAP garant voor. Dit onderwerp afsluitend, kunt u zich afvragen of we blij zijn met deze overeenkomst. En dan moet ik een zeer genuanceerd antwoord geven. Het is een beetje alsof je aan iemand vraagt of hij blij is met zijn contactlenzen. Ja natuurlijk, ze zitten goed, hij kan er weer goed mee zien en hij heeft niet de nadelen van een bril op zijn neus. Maar, laten we wel wezen, hij had liever geen lenzen nodig gehad, maar gewoon goede ogen. Zo is het ook met deze overeenkomst. We zijn uiteraard blij dat we een goede regeling hebben voor het geval dat nodig blijkt te zijn. Maar we zien natuurlijk veel liever dat er goede regels komen die ervoor zorgen dat de tuinders niet hoeven te boeten voor het feit dat ze iets nuttigs doen met een afvalproduct.
Dat wat betreft de emissieproblematiek. Laten we nu kijken naar de situatie die vandaag ontstaat nu OCAP CO2 gaat leveren. In de afgelopen maanden hebben we met meer dan vierhonderd tuinders een voorovereenkomst gesloten. Op dit moment krijgen die tuinders een definitief contract aangeboden en de verwachting is dat ze die massaal zullen tekenen. In deze gebieden [kaart] zullen we onze CO2 gaan leveren. In totaal zullen er vijfhonderd tuinders op onze leiding worden aangesloten. We hebben die grens op vijfhonderd gesteld, omdat daarmee enerzijds het maximum wordt bereikt van wat de raffinaderij ons kan leveren en anderzijds ook het maximum van de capaciteit van ons leidingsysteem. Daarbij is dan wel rekening gehouden met een verwachte groei in de afname. Immers, als de CO2 toch voorhanden is, wordt het interessant om meer CO2 te doseren. De groei van de gewassen wordt dan verder verbeterd zonder dat dit tot sterk stijgende kosten leidt. En we willen de tuinders die mogelijkheid dan ook bieden. Voor het milieu is dat niet nadelig, want het gaat nog steeds om CO2 die anders ook in de atmosfeer zou komen. Op termijn verwacht OCAP jaarlijks ruim driehonderd kiloton CO2 te gaan leveren. Daarmee wordt dan de al vaker genoemde 170 kiloton besparing gerealiseerd, en voor het overige deel gaat het om een in ieder geval nuttig gebruik van CO2 die anders ook de lucht in zou gaan. De tuinders die de afgelopen periode voorovereenkomsten met OCAP tekenden, telen een zeer breed scala aan producten. Er zitten veel tomatentelers bij. Tomaten - dat schijnt iedere teler te weten, maar voor mij was het nieuw – verbruiken een enorme hoeveelheid CO2. Maar het pallet van OCAP-gebruikers is uiteraard veel breder. Er zitten ook veel paprikakwekers bij. Verder ook veel rozen en chrysanten. In de sector groenten en fruit hebben we dan verder onder meer kwekers van aubergines, courgettes, peper, sla, aardbeien en komkommers. Onder de bloemen en plantenkwekers bevindt zich ook een brede variëteit, van Gerbera’s, orchideeën en fresia’s tot astroemeria, anthurium, amaryllis en anjers. Ook de potplanten zijn er in veel soorten en maten. Kijkt u alleen maar eens rond hier bij de firma Bunnik en u zult potplanten zien waarvan u en ik waarschijnlijk niet eens wisten dat ze bestonden. Deze officiële in gebruikname van OCAP vandaag heeft vreemd genoeg in een aantal opzichten ook iets van een afronding. We ronden vandaag een periode van bijna tien jaar af. Een periode waarin het idee ontstond dat je iets zinnigs moet kunnen doen met al die CO2 die bij industriële processen vrijkomt. Waarin dat idee verder werd ontwikkeld en bleek dat tuinders een grote behoefte hebben aan CO2. Waarin bleek dat er een ongebruikte pijpleiding
was die in Rotterdam begon en die langs belangrijke tuinbouwgebieden liep. Een periode waarin energiebedrijven brood zeiden te zien in het idee, maar het uiteindelijk toch niet tot wasdom wisten te brengen. Waarin twee mannen, Hans Tiemeijer en Jacob Limbeek, bleven volhouden. Daarna kwamen VolkerWessels en Hoek Loos die het aandurfden om bijna honderd miljoen euro in dat idee te investeren. En dan was er die periode van negen maanden, waarin we de ambitieuze realisatieplannen ook daadwerkelijk realiseerden. Maar vandaag is geen afsluiting, het is het begin. Het begin van OCAP als bedrijf dat CO2 levert aan de glastuinbouw. We starten met een jaarlijks volume van circa tweehonderd kiloton CO2. Dat zal naar verwachting al snel oplopen tot driehonderd kiloton. Daarmee realiseert OCAP dan een omzet van 14 miljoen euro per jaar. En dan? Dat is de vraag die we de laatste tijd steeds vaker horen. Komt er een OCAP-2, een OCAP-3? Stopt OCAP bij het Westland en de B-driehoek? Laat ik er volstrekt helder over zijn dat er nog geen concrete plannen zijn. Maar nu we met dit project hebben bewezen dat het wel degelijk mogelijk is om op een economisch haalbare wijze enorme hoeveelheden CO2 te besparen, de glastuinbouw te voorzien van een essentiële grondstof en in een recordtempo al die werkzaamheden te verrichten die daarvoor nodig zijn, zullen we zeker verder om ons heen kijken. VolkerWessels en Hoek Loos hebben elkaar in deze Senseo-aanpak gevonden. Een aanpak die net zo succesvol blijkt te zijn als de Senseo. Twee ondernemende bedrijven die met het vizier op de samenleving de uitdaging aandurfden om een probleem op te lossen en daarmee hun eigen werk te creëren. We zullen dus zeker om ons heen kijken naar nieuwe mogelijkheden. Maar vandaag vieren we dat we met dit project nu definitief va start gaan. Er zijn inmiddels veertien tuinders waar ‘onze’ CO2 al de kas in stroomt. En de komende dagen komen er daar dagelijks tientallen bij. De tuinders hebben hun CO2 en Nederland verbruikt 95 miljoen kubieke meter aardgas minder en produceert 170 kiloton CO2 minder. Kortom, het is vaker gezegd: een win-winsituatie in alle opzichten. En dat verdient een feestje!
