achtergrond
De wereld veroveren met ondernemer 3.0 is deel 1 van een drieluik over de gezamenlijke toekomstvisie van vno-ncw, mkb-Nederland en lto Nederland. In de volgende nummers verschijnen nog: Aan de slag met werknemer 3.0 en De regelzucht te lijf met ambtenaar 3.0.
12
FORUM #08/22.04.10
de wereld veroveren met
ondernemer 3.0 Aan de vooravond van de verkiezingen presenteren vno-ncw, mkb-Nederland en lto Nederland hún visie op de toekomst van de Nederlandse economie. Tekst: Paul Scheer Foto: epa/Warner Bros, beeldbewerking: Link Design
‘Optimistisch’ is de titel van de toekomstvisie die vno-ncw, mkbNederland en lto Nederland deze week ontvouwen. Dat lijkt een open deur voor ondernemingsorganisaties, maar tegen de achtergrond van de economische crisis kan het geen kwaad om uit te dragen dat er betere tijden aanbreken. Sterker: als de crisis wordt aangegrepen om het economisch beleid drastisch te hervormen, worden twee vliegen in één klap geslagen. Eén: Nederland komt krachtiger uit de crisis. Twee: economische groei leidt tot vermindering van het begrotingstekort en maakt het mogelijk om de voorgenomen bezuinigingsoperatie te focussen op ook voor de economie verstandige exercities. Nederland staat er helemaal niet zo slecht voor. We zijn de zestiende economie in de wereld, nemen op het gebied van internationale handel een top-10-plaats in, en zijn ’s werelds tweede exporteur van voedsel, planten en bloemen. De ligging van Nederland biedt de mogelijkheid om de positie van internationaal knooppunt van mensen en goederen in te nemen. Getuige ook de vele internationale hoofdkantoren die hier zijn gevestigd. Die profiteren onder meer van de internationaal ingestelde sector van de zakelijke dienstverlening, het op internationale leest geschoeide belastingstelsel en de concentratie van juridische instellingen. De komst van buitenlandse bedrijven is natuurlijk mooi, maar ook het eigen bedrijfsleven moet zich blijven ontwikkelen. In dat kader heeft de overheid sleutelgebieden benoemd als kansrijke sectoren. Daartoe 13
FORUM #08/22.04.10
behoren de (kennisintensieve) landbouw, de chemische industrie, de energiesector en de sector van watermanagement en -technologie. Relatief jonge sleutelgebieden zijn de creatieve industrie, de financiële sector en de zorgsector. De focus op deze gebieden waar Nederland goed in is, betekent dat we daar van nu af aan de aandacht en inzet van middelen op moeten concentreren. Zoals een ondernemer dat doet: bepaal waar je kracht ligt en sla je slag. Want op deze terreinen kan Nederland de wereld (verder) veroveren. Voor al die sectoren geldt dat verduurzaming van de economie een gegeven is. De mondiale schaarste aan grondstoffen en energie kan een bepalende factor worden in de concurrentiekracht van landen. Ondernemers moeten daarop inspelen door duurzame en ecologisch efficiënte producten en processen te ontwikkelen. Dat werkt beter dan overheidsregulering. Naast verduurzaming zijn er meer ‘uitdagingen’, om het maar eens optimistisch te benoemen. Ondernemers moeten zich voorbereiden op structurele krapte op de arbeidsmarkt en nadenken over het werven en behouden van groepen mensen die nu langs de kant staan of uit de boot vallen, zoals oudere werknemers. Daarnaast vergt het cluster van onderwijs en onderzoek de nodige aandacht. Nederland blijft achter met investeringen in research & development, zowel publiek als privaat. Een deel van het probleem zit in de gebrekkige aansluiting van onderzoeksinstellingen op de wensen van het bedrijfsleven. Een andere uitdaging is mobiliteit. Ondernemen is bewegen, en dat moet wel kunnen in een dichtbevolkt land als Nederland. Werknemers moeten naar hun werk, goederen naar de klant. Dat lukt niet als het verkeer stil staat. De uitvoering van de aanbevelingen van de commissie-Elverding om de besluitvorming hierover te versnellen, kan soelaas bieden. Niet alleen voor het aanleggen van wegen, maar ook voor de ontwikkeling en bouw van bedrijventerreinen, woningen, agrarische bedrijven, energiecentrales (inclusief kerncentrales) en havengebieden. Daar zal de bouwsector ook blij mee zijn, als uitweg uit de crisis. Lees ook het boekje ‘Optimistisch’ dat bij deze Forum is meegestuurd. Of kijk op de website voor de volledige tekst van de toekomstvisie: www.vno-ncw.nl
achtergrond Nederland is concurrerend ... Op de World Competitiveness Scoreboard 2009 staat Nederland op de tiende plaats, net als in 2008. Businessschool imd, gelegen aan het meer van Genève, rangschikt jaarlijks 57 landen op basis van hun
concurrentiekracht. Nederland doet het volgens imd goed doet met productiviteit en efficiency, en minder goed met fiscaal beleid en de kennisinfrastructuur.
1. Verenigde Staten
2. Hongkong
3. Singapore
4. Zwitserland
10. Nederland
5. Denemarken
11. Noorwegen
6. Zweden
12. Luxemburg
7. Australië
13. Duitsland
8. Canada
14. Qatar
9. Finland
15. Nieuw-Zeeland
bron: world competitiveness scoreboard 2009
Top 15 concurrentiekracht
... internationale hoofdkantoren komen graag naar Nederland ... Nederland profileert zich graag als vestigingsplaats voor internationale hoofdkantoren. Die komen onder meer af op het belastingklimaat, de bereikbaarheid, een hoogopgeleide beroepsbevolking en het leefklimaat. In de Global 500 van het Amerikaanse zakenblad Fortune staat
Nederland vermeld met 12 hoofdkantoren en 1 Brits-Nederlandse vestiging (Unilever). Een paar jaar terug waren dat er 14. Maar gelukkig hebben we ook nog een aantal Europese hoofdkantoren van buitenlandse bedrijven (14 in 2008) binnen de landsgrenzen.
Verenigde Staten
140
Japan
Frankrijk
Nederland
België
40
12
5
68
bron: fortUne global 500
Het aantal hoofdkantoren van buitenlandse ondernemingen
Cijfers over 2007
... maar de uitgaven aan R&d blijven achter Het Nederlandse bedrijfsleven staat niet bekend om zijn spendeerdrift als het gaat om speur- en ontwikkelingswerk. In 2007 kwamen de uitgaven net uit boven 1 procent van het bruto binnenlands product,
terwijl het Europese streefniveau toch 3 procent is. Daar komt eigenlijk alleen Zweden bij in de buurt. De publieke r&d-uitgaven in Nederland bedroegen in 2007 0,7 procent van het bbp.
140
Zweden
68
2,7%
2,6%
14
Japan
40
1,9%
FORUM #08/22.04.10
Verenigde Staten
eU-15
Nederland
1,25%
1%
12
bron: oeso, cbs
Uitgaven van het bedrijfsleven uitgedrukt als percentage van het BBP
5
Cijfers over 2007
De bevolking is nog altijd liever werknemer ... Nederlanders hebben de naam handelaar te zijn, maar geen ondernemer. In 2007 gaf ongeveer 35 procent van de ondervraagden aan liever ondernemer te zijn dan loonslaaf. Dat was weliswaar iets meer dan het percentage in de jaren daarvoor, maar niets vergeleken bij de 60 procent in de Verenigde Staten. Ook het gemiddelde van de vijftien belangrijkste eU-lidstaten ligt hoger.
De ondernemersquote (deel van de werkzame beroepsbevolking) lag in 2007 op zo’n 12 procent. Daarmee zit Nederland wel in de buurt van het Europees gemiddelde, en boven het Amerikaanse percentage.
Verenigde Staten
eU-15
Nederland
België
40% 55%
65% 30%
35%
45%
60%
70%
Stropdas staat voor ondernemer, bouwhelm voor werknemer | Cijfers over 2007
bron: eUropese commissie, flash eUrobarometer 192 ‘entrepreneUrship sUrveY’ (2007)
‘Liever ondernemer dan werknemer’, zegt zoveel procent van de bevolking
bron: eim
Aantal ondernemers uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking
Italië
eU-15
12,5 %
oeso
12,5%
Nederland
Verenigde Staten
8%
10%
12%
Japan
21%
Cijfers over 2007
... en een onderneming is snel opgestart Als je in Nederland een bedrijf wilt starten, heb je niet veel dagen nodig: ongeveer 10. In Zweden ben je bijna 50 dagen kwijt. Nederland scoort
wat minder op het aantal benodigde procedures. Dat zijn er 6. Daarmee zit Nederland in de middenmoot.
Canada
Verenigde Staten
Nederland
Japan
6
10
22
5
15
FORUM #08/22.04.10
Spanje
45
Cijfers over 2008
bron: wereldbank
Het aantal dagen
achtergrond
De politiek over ondernemerschap
hans van den bogaard/hh
cda
vvd
Welke maatregelen hebben de grote politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s opgenomen om ondernemerschap te stimuleren?
vvd
hendrik jan van beek/anp
d66 • Eén gemeenteloket voor ondernemers. • Eenvoudiger regels bij uitkeringsinstanties voor het oprichten van bedrijven. • De overstap van loondienst naar zelfstandigheid moet worden versoepeld. • Gemeenten gaan zelf over de koopzondag.
16
GroenLinks • Zelfstandigen krijgen een scholingsbudget. • Urencriterium voor zelfstandigen wordt vervangen door inkomenscriterium, waardoor deeltijdondernemerschap wordt gestimuleerd.
FORUM #08/22.04.10
PvdA • Eén winstbox in de belastingen voor ondernemers. • Zelfstandigen zonder personeel moeten zich verplicht verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid. • Nullijn voor wetgevingskosten: de baten voor ondernemers moeten groter zijn dan de kosten. • Eén digitaal overheidsloket voor ondernemerszaken.
sp
• Als overheden de betalingstermijn van dertig dagen overschrijden, volgen sancties. • Het midden- en kleinbedrijf krijgt meer kans bij aanbestedingen door minder administratieve lasten en het terugdringen van clusteren raamcontracten. • Meer belastingheffing op consumptie en milieuvervuiling, minder op arbeid en winst. • Vermogensaftrek in de vennootschapsbelasting stimuleert investeringen met eigen kapitaal.
bob bronshof
• Verlaging van de vennootschapsbelasting met 1 procentpunt. • Eén loket waar ondernemers terecht kunnen voor al hun overheidszaken. Ook komt er één controle- en inspectiedienst. • Als overheden de betaaltermijn van dertig dagen overschrijden, volgt een boete, uit te betalen aan de desbetreffende ondernemer. • Starters worden de eerste drie jaar vrijgesteld van belastingen op rendement. Dat geldt ook voor een particulier die in een starter investeert. • Onderzoeks- en innovatiebeleid worden ondergebracht bij een nieuw ministerie voor onderwijs, wetenschap en innovatie. Stimuleringsregelingen moeten generiek van aard zijn.
cda
sp • Een nationale investeringsbank verstrekt kredieten aan gezonde bedrijven die nul op rekest krijgen bij banken.
