Jaarverslag 2010
Jaarrekening 2010
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
INHOUDSOPGAVE
Pagina
JAARREKENING 1 2 3 4 5 6 7 8 9 9.1 9.2 10
Geconsolideerde balans per 31 december 2010 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2010 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2010 Geconsolideerde grondslagen voor waardering van activa en passiva Grondslagen voor resultaatbepaling Fiscaliteiten Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2010 Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2010 Overige informatie Werknemers Bezoldiging bestuurders en commissarissen Overige gegevens
1 3 4 5 14 20 21 37 52 52 53 54
11
Enkelvoudige balans per 31 december 2010
55
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
1
GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2010
(na voorgestelde resultaatbestemming)
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
ACTIVA Immateriële vaste activa
(1)
Software Materiële vaste activa Onroerende Onroerende Onroerende Onroerende
334
417
1.424.626 1.837 10.845 50.074
1.361.930 250 9.070 54.851
1.160 1.036 695 0 15.844
917 1.036 1.090 3.945 37.309
170 628 3.248
150 303 2.772
4.046
3.225
119
458
2.800 303 1.508
2.950 491 3.738
116.178
29.718
1.631.405
1.511.395
(2)
zaken in exploitatie zaken verkocht onder voorwaarden en roerende zaken t.d.v. exploitatie zaken in ontwikkeling
Financiële vaste activa
(3)
Vorderingen op groepsmaatschappijen Deelnemingen Te vorderen BWS subsidies Effecten Overige vorderingen Voorraden
(4)
Voorraad materialen Voorraad gereed product Onderhanden werk
Onderhanden projecten Onderhanden projecten Vorderingen
(5)
Debiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Liquide middelen
(6)
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-1-
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
PASSIVA Groepsvermogen Eigen vermogen
537.211
572.401
Egalisatierekening SHA
(7)
220
404
Voorzieningen
(8)
32.802
8.275
Langlopende schulden
(9) 808.249 2.469 1.837
805.642 2.477 250
812.555
808.369
78.506 124.108 11.064 1.501 9.608 23.830
46.117 32.917 15.131 1.786 3.393 22.602
248.617
121.946
1.631.405
1.511.395
Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden
Kortlopende schulden
(10)
Schulden aan kredietinstellingen Aflossingsverplichtingen langlopende schulden Schulden aan leveranciers en handelskredieten Overige belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-2-
2
GECONSOLIDEERDE WINST-EN-VERLIESREKENING OVER 2010
Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Opbrengst verkoop huurwoningen Resultaat verkoop koopwoningen Overige opbrengsten Realisatie vergoeding projecten
(11) (12) (13) (14) (15) (16) (17)
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
140.921 9.956 1 6.580 50 1.590 122
136.386 9.918 10 3.590 1.140 1.724 493
159.220
153.261
83 1.158 34.490 13.008 1.952 2.714 33.739 34.860
0 1.073 12.682 12.797 1.704 2.636 34.585 34.235
122.004
99.712
37.216
53.549
36 551 (12.209) (38.047)
40 609 5.056 (36.351)
(49.669)
(30.646)
(12.453) 0
22.903 0
(12.453) (22.738) 0
22.903 (57.071) 0
Buitengewoon resultaat
(22.738)
(57.071)
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na mutatie bedrijfswaarde en vennootschapsbelasting
(35.191)
(34.168)
Som der bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Overige waardeveranderingen van vaste activa Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Overige bedrijfskosten
(18) (19) (20) (21) (22) (23) (24) (25)
Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Opbrengst financiële vaste activa en effecten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Mutatie voorziening derivaten Rentelasten en soortgelijke kosten
(26) (27) (28) (29)
Financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Uitgangspunten en bepaling fiscaal jaarresultaat
(30)
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na vennootschapsbelasting Mutatie bedrijfswaarde Deelnemingen
(31)
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-3-
3
GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2010
Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. 2010 €
2009 €
€
€
Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen Mutatie voorzieningen Waarderingsverschillen materiële vaste activa Veranderingen in het werkkapitaal: Mutatie vorderingen Mutatie voorraden Mutatie kortlopende schulden (exclusief kortlopend deel van de langlopende schulden)
37.216
53.547
1.242 24.527 34.490
1.073 4.358 12.329
2.569 (482) 3.090
Kasstroom uit bedrijfsoperaties Rentebaten en -lasten Opbrengst financiële vaste activa en effecten Mutatie voorziening derivaten
2.545 (3.141) (57.717) 102.652
(37.496) 36 (12.209)
12.994 (35.741) 40 5.056
(49.669) Stelselwijziging voorziening derivaten Kasstroom uit operationele activiteiten
(30.645)
0
(11.160)
52.983
(28.811)
Kasstroom uit investeringsactiviteiten Herclassificering materiële vaste activa Investeringen in immateriële vaste activa Investeringen in materiële vaste activa Voorziening negatieve MVA Desinvesteringen deelnemingen Desinvesteringen andere deelnemingen
(58.851) 0 (49.713) (11.355) 8 (1)
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
0 (417) (78.434) 2.317 0 1.577 (119.912)
(74.957)
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Toename overige vorderingen Afname vorderingen op groepsmaatschappijen Afname vorderingen BWS Afname overige effecten Afname overige vorderingen Overige mutaties overige reserve Mutatie achtergestelde leningen Opgenomen schulden aan kredietinstellingen Toename terugkoopverplichting Aflossing schulden aan kredietinstellingen Afname kredietinstellingen
0
(19.681)
9 394 3.945 21.467 37.594 (184) 151.007 1.587 (57.218) (5.202)
Kasstroom uit financieringsactiviteiten
0 296 6.190 0 0 (401) 151.157 250 (59.796) 33.220 153.399
111.235
86.470
7.467
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-4-
4
GECONSOLIDEERDE GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA
Algemeen Wooncorporatie Mooiland is een stichting met de status van "toegelaten instelling volkshuisvesting". Zij heeft een landelijke toelating en is werkzaam binnen de juridische wetgeving van uit de Woonwet en het Besluit Beheer Sociale Huursector. De vestigingsplaats is Wageningen. Regelgeving De jaarverslaggeving door toegelaten instelling volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Beheer Sociale Huursector. In dit besluit wordt BW2 Titel 9 voorgeschreven behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Voor verslagjaren vanaf 2005 is door de Raad voor Jaarverslaggeving de Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting uitgegeven. In deze richtlijn zijn onder meer specifieke modellen voor de balans en de winst-enverliesrekening opgenomen en zijn voor de sector specifieke presentatie-, waarderings- en verslaggevingsvoorschriften geformuleerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen in Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Toelichtingen op posten in de balans, winst-en-verliesrekening en kasstroomoverzicht worden in de jaarrekening genummerd.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-5-
Grondslagen voor de consolidatie In de consolidatie zijn opgenomen de financiële gegevens van Stichting Mooiland en haar groepsmaatschappijen. Deze betreffen alle maatschappijen waarmee zij een organisatorische en economische eenheid vormt. In de consolidatie worden deelnemingen opgenomen waarin beslissende zeggenschap op het beleid kan worden uitgeoefend. Nieuwe groepsmaatschappijen worden in aanmerking genomen vanaf het tijdstip waarop invloed van betekenis op het zakelijke en het financiële beleid is verworven. Afgestoten groepsmaatschappijen worden verwerkt tot het tijdstip van beëindiging van deze invloed. De in de consolidatie begrepen rechtspersonen en vennootschappen zijn: Stichting Mooiland (100%), vestigingsplaats Wageningen l Mooiland Holding B.V. (100%), vestigingsplaats Grave l Mooiland Holding B.V. bestaande uit de onderstaande vennootschappijen: Mooiland Vastgoed B.V. (100%), vestigingsplaats Grave l Mooiland Parkeren B.V. (100%), vestigingsplaats Grave l Mooiland Onroerendgoed B.V. (100%), vestigingsplaats Grave l Ontwikkelcombinatie Mill BV (50%), vestigingsplaats Grave l Wegens verwaarloosbare betekenis blijven de onderstaande vennootschappijen buiten de consolidatie: Mooiland Maasland B.V. (aandeel 100%), vestigingsplaats Grave l Mooiland Vitalis B.V. (aandeel 100%), vestigingsplaats Amersfoort l Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd voor zover de resultaten niet door transacties met derden buiten de groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Proportioneel in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen in entiteiten voor zover eenzelfde invloed op het beleid kan worden uitgeoefend als door elk der overige participanten. Looptijd en rechtsvorm zijn hierbij niet van belang.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-6-
Stelselwijziging In het verslagjaar heeft Mooiland verdere stappen ondernomen om de transparantie in de financiële berichtgeving van de corporatie te vergroten en een beter inzicht te geven in het resultaat, de vermogenspositie en de kasstromen van de Groep. Voor dit doel is een aantal wijzigingen in de verslaggeving en presentatie doorgevoerd. Hiernaast is aandacht besteed aan de implementatie van nieuwe en gewijzigde richtlijnen voor de jaarverslaggeving. Een en ander is hieronder toegelicht. Tot en met 2009 werd het voor de gehele derivatenportefeuille het principe van kostprijs hedge accounting toegepast. Geschreven swaptions kunnen bij nader inzien niet onder kostprijs hedge accounting worden gewaardeerd en worden vanaf 2010 tegen geamortiseerde kostprijs of lagere marktwaarde gewaardeerd. Deze per ultimo verslagjaar lagere marktwaarde is opgenomen in een voorziening derivaten, de mutatie in deze voorziening maakt onderdeel uit van de financiële baten en lasten. Op basis van deze stelselwijziging is het vermogen per 1 januari 2010 herrekend. Het eigen vermogen is afgenomen met een bedrag van € 6.104.000. Het eigen vermogen is gedaald van € 578.505.000 naar € 572.401.000. Het resultaat over 2010 op basis van de nieuwe grondslagen bedraagt € 35.191.000 negatief. Indien op de oude grondslagen zou zijn gewaardeerd, dan zou het resultaat € 16.878.000 negatief hebben bedragen. Het resultaat over 2009 bedraagt op basis van de oude grondslagen € 39.225.000 negatief. Indien op de nieuwe grondslagen zou zijn gewaardeerd, dan zou het resultaat € 34.168.000 negatief hebben bedragen. De vergelijkende cijfers over het boekjaar 2009 zijn herrekend naar de nieuwe waarderingsgrondslagen. Voor een overzicht van de gevolgen van de stelselwijziging wordt verwezen naar onderstaand overzicht: In het onderstaande overzicht is het effect hiervan kort weergegeven:
( Bedragen x € 1.000 ) €
Vermogen Stichting Mooiland Jaarrekening 31-12-2009 Af: Te vormen voorziening voor derivaten per 01-01-2010
578.505 6.104 572.401
Ten behoeven van het inzicht zijn de vergelijkende cijfers over boekjaar 2009 in de Jaarrekening 2010 herrekend op basis van de nieuwe waarderingsgrondslagen. In de Winst & Verliesrekening is een nieuwe post toegevoegd in de rubriek financiële baten & lasten namelijk Mutatie voorziening derivaten. Resultaat 2009 op basis Jaarrekening 2010 Bij Mutatie voorziening derivaten
-39.225 5.056
Herrekend resultaat 2009 op basis nieuwe waarderingsgrondslagen
-34.169
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-7-
Schattingswijzigingen In het kader van de bepaling van de bedrijfswaarde van de materiële vaste activa in exploitatie zijn schattingswijzigingen doorgevoerd die nader uiteengezet zijn in de toelichting. (toelichting mutatie bedrijfswaarde). Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directie van Nieuwedael zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten. GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Verwerking verplichtingen In de jaarrekening worden naast juridische afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als "intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd". Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de realisatie notitie is vastgesteld. Immateriële vaste activa Deze zijn gewaardeerd tegen aanschaffingswaarde, verminderd met een lineaire afschrijving. Het betreft hier de ontwikkeling en implementatie van een nieuw woonbemiddelingssysteem van Mooiland Maasland. Activering geschiedt op basis van het feit dat de kosten betrouwbaar vastgesteld kunnen worden en dat hiermee toekomstige voordelen behaald zullen worden. Waardering van het immaterieel vast actief geschiedt tegen vervaardigingsprijs verminderd met de afschrijvingen. Afschrijving vindt plaats in vijf jaar op basis van de verwachte economische levensduur. Materiële vaste activa De onroerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen reële waarde gebaseerd op bedrijfswaarde. Deze wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatie opbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De bedrijfswaarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De bedrijfswaarde heeft betrekking op de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor de verhuur. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere duur voor verhuur worden aangehouden. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2010 intern geformaliseerde meerjarenbegroting. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjaren-onderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-8-
De toekomstige kasstromen van het bezit in exploitatie ultimo boekjaar zijn bepaald op basis van de onderstaande uitgangspunten en economische verwachtingen; Jaarlijkse huurverhoging van 1.5% in het eerste jaar (2009: 1.2%) en in de jaren daarna 2.0% l (2009: 2,25%); Jaarlijkse huurderving op basis van ervaringscijfers en geformaliseerd beleid; l Jaarlijkse stijging van de variabele lasten van 1.5% in het eerste jaar (2009: 1.5%), 2012-2015 l 2.0% en de jaren daarna 3% (2009: 2.25%); Jaarlijkse stijging van de bestedingen onderhoud in het eerste jaar van 1,5% (2009: 2%) en de l jaren daarna van 3.0% (2009: 3.25%); Het disconto percentage is vastgesteld op 5.25% in 2011 (2009: 6%); l De periode waarover contant gemaakt wordt loopt parallel met de geschatte levensduur van de l complexen/investering (variërend van 10 tot 50 jaar ) ( voorgaand jaar: idem ); De labeling van het bestaand bezit is afgestemd op het strategisch voorraadbeleid zijnde sloop, l verkoop en exploitatie, waarbij verkoop en sloop zijn ingerekend voor een maximale horizon van vijf jaar; De ingerekende verkopen zijn gewaardeerd op 90% (2009: 100%) van de woz-beschikking en zijn l gebaseerd op het verkoopbeleid; Bestedingen van planmatig onderhoud zijn gebaseerd op een gestandaardiseerde norm (Mooiland l Maasland) en de meerjaren onderhoudsplanning (Mooiland Vitalis); Bestedingen van niet planmatig onderhoud zijn ingerekend op basis van ervaringscijfers van l afgelopen jaren inzake aantallen en kosten; De heffingsbijdrage van het CFV en de te betalen Vennootschapsbelasting maken geen onderdeel l uit van de bedrijfswaarde; Voor de restwaarde is een algemene norm toegepast van netto € 15.450 per woning. Deze l restwaarde wordt jaarlijkse geïndexeerd tegen 3% en vervolgens contant gemaakt tegen 5.25%. De maximale levensduur van het bezit bij de bepaling van de bedrijfswaarde is vastgesteld op 50 l jaar. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt rekening gehouden met de l rentabiliteitswaardecorrectie van de bestaande leningenportefeuille en beleggingen. De rentabiliteitswaardecorrectie betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen uit hoofde van leningen en beleggingen en de waardering van deze posten op de balans. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling De onroerende en roerende zaken in ontwikkeling betreffen de nog niet in exploitatie genomen huurwoningen en verbeteringen danwel aanpassingen aan huurwoningen. De onroerende en roerende zaken in ontwikeling zijn opgenomen tegen de werkelijke uitgaven minus de eventuele te verwachte verliezen wanneer deze op een verantwoorde wijze kunnen worden bepaald. Deze verliezen worden genomen met inachtneming van hetgeen in richtlijn 250 (verplichtingen algemeen) en richtlijn 252 staat beschreven. Op de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling wordt niet afgeschreven. Als onderdeel van de stichtingskosten wordt voor de realisatie van huurwoningen een algemene realisatie vergoeding (1.5% van de stichtingskosten) toegerekend aan de betreffende projecten en geactiveerd. Verantwoording hiervan geschiedt na vaststelling realisatie notitie. Met betrekking tot zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen verantwoord onder de post onderhanden projecten, het aandeel huurwoningen wordt verantwoord onder de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten, danwel lagere duurzame waarde.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
-9-
Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopverplichting kent worden aangemerkt als financieringsconstructie (koopgarant). De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting rekening houdend met de contractvoorwaarden. Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van aanschafwaarde onder aftrek van lineaire/annuïtaire afschrijvingen. Niet aan de bedrijfsuitoefening dienstbare activa worden gewaardeerd tegen verwachte directe opbrengstwaarde.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 10 -
Financiële vaste activa Te vorderen BWS subsidie De uit hoofde van het Besluit Woninggebonden Subsidies (BWS) te vorderen subsidies worden éénmalig vastgesteld op basis van de contante waarde van voorcalculatorisch bepaalde jaarlijkse exploitatietekorten, rekening houdend met veronderstelde toekomstige stijgingen van huren en de exploitatielasten over de periode totdat de exploitatietekorten omslaan in voorgecalculeerde exploitatieoverschotten. De subsidies worden uitbetaald over een periode van maximaal 26 jaar. De te vorderen subsidies zijn op het moment waarop de aanspraak is ontstaan voor het totale bedrag opgenomen. Jaarlijks worden de ontvangen termijnen hierop in mindering gebracht en vindt er een rentetoerekening plaats over het resterende saldo. Overige vorderingen De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen, alsmede gekochte leningen en obligaties die tot het einde van de looptijd zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze leningen en obligaties gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er bij de verstrekking van leningen of de verwerving van obligaties sprake is van disagio of agio, wordt dit gedurende de looptijd ten gunste respectievelijk ten laste van het resultaat gebracht als onderdeel van de effectieve rente. Ook transactiekosten worden verwerkt in de eerste waardering en als onderdeel van de effectieve rente ten laste van het resultaat gebracht. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de geamortiseerde kostprijs en direct verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Effecten De cashflow swap werd gewaardeerd conform de te ontvangen nominale cashflows tot en met 3 mei 2010. Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de nettovermogens-waardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20%. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de betreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Woningcorporatie in deze situatie geheel of ten dele instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt een voorziening getroffen. Deelnemingen waar geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of, indien hiertoe aanleiding bestaat, een lagere waarde.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 11 -
Voorraden De voorraden materialen zijn gewaardeerd tegen inkoopprijzen op basis van de First in, First Out ( FIFO ) methode of lagere marktwaarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. De voorraden onderhanden werk (onverkochte woningen uit projectontwikkeling) worden gewaardeerd op vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat extern gemaakte kosten alsmede een toeslag voor indirecte vaste en variabele kosten. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.
Onderhanden projecten De onderhanden projecten zijn gewaardeerd tegen de daaraan bestede directe kosten vermeerderd met een opslagpercentage voor aan projecten toe te rekenen administratie- en beheerkosten. De gefactureerde termijnen zijn op het onderhanden werk in mindering gebracht. Er vindt geen rentetoerekening plaats over de investeringen. Waar nodig wordt een voorziening genomen voor verwachte verliezen. Geprognosticeerde winsten worden in aansluiting op de Richtlijn 221 in het boekjaar genomen naar evenredigheid van de uitgevoerde activiteiten van het project en naar rato van het aantal verkochte woningen. Onderhanden projecten waarvan de gefactureerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectopbrengsten worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. De voorzienig voor oninbaarheid is bepaald op basis van de statische benadering. Liquide middelen Liquide middelen, bestaand uit kas en banktegoeden, zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Groepsvermogen Voor zover de betreffende groepsmaatschappij een negatieve nettovermogenswaarde heeft, worden de negatieve waarde en overige toekomstige verliezen niet toegewezen aan het aandeel derden, tenzij deze derden-aandeelhouders een feitelijke verplichting hebben en in staat zijn om de verliezen aan te zuiveren. Zodra de nettovermogenswaarde van de groepsmaatschappij wederom positief is, worden resultaten toegekend aan het aandeel derden. Egalisatierekening SHA De rechten op exploitatiesubsidies vallend binnen het regime van het Besluit Woninggebonden Subsidies worden verantwoord in het jaar van ontstaan. De bijdragen worden jaarlijks ten gunste van het resultaat gebracht overeenkomstig de jaarlijkse voorgecalculeerde tekorten van de betreffende exploitaties.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 12 -
Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan. Deze worden tegen nominale waarde opgenomen. De voorzienig voor oninbaarheid is bepaald op basis van de statische benadering. Voorziening derivaten Bij een afwijking van marktwaarde ten opzichte van de historische kostprijs van derivaten kan er een voorziening gevormd worden uit hoofde van de derivaten. Deze voorziening wordt gevormd wanneer er aan twee voorwaarden wordt voldaan: aan een derivaat is geen volledig effectieve hedge-relatie toe te wijzen, en de marktwaarde van het derivaat is negatief. Voorziening loopbaanontwikkelingsbudget Met ingang van 1 januari 2010 hebben medewerkers die op 1 januari 2010 in dienst zijn recht op een individueel loopbaanontwikkelingsbudget. Dit budget bedraagt € 4.500,- per 5 jaar en kan worden aangewend voor de eigen loopbaanontwikkeling. Het budget kan ineens en in delen aangewend worden. Gebruik van de voorziening geschiedt op basis van intern geformaliseerd beleid. Voorziening pensioenen De pensioenregeling van Stichting Mooiland betreft een toegezegd-pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds. Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Deze toegezegd-pensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. Voorziening jubileumuitkering Vanuit de CAO heeft een werknemer recht op een jubileumuitkering bij een van tevoren vastgestelde aantal jaren dienstverband. De opgenomen post heeft betrekking op de toekomstige verwachte uitkering op basis van het huidige personeelsbestand. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Verwachte verliezen als gevolg van maatschappelijke investeringen nieuwbouw worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investering gaat behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus aan deze investering toe te rekenen bedrijfswaarde.
Langlopende Schulden Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten (nominale waarde). De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden is opgenomen onder de kortlopende schulden. Leningen die zijn aangetrokken binnen het Dynamische Kostprijshuursysteem (klimleningen) worden niet afgelost zolang de bijbehorende exploitaties van de activa voorgecalculeerde exploitatieverliezen opleveren.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 13 -
Overige activa en passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien dit noodzakelijk is, een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht. 5
GRONDSLAGEN VOOR RESULTAATBEPALING
Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat wordt tevens bepaald met inachtneming van de verwerking van ongerealiseerde waardeveranderingen van op actuele waarde gewaardeerde: materiële vaste activa in exploitatie l afgeleide financiële instrumenten die niet zijn aangemerkt als afdekkingsinstrument l Opbrengstverantwoording Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico's met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Voor onderhanden projecten, waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald, worden de projectopbrengsten en de projectkosten verwerkt als netto-omzet en kosten in de winst-enverliesrekening naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum (de 'Percentage of Completion'methode, ofwel de PoC-methode). De voortgang van de verrichte prestaties wordt bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Als het resultaat (nog) niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, dan worden de opbrengsten als netto-omzet verwerkt in de winst-en-verliesrekening tot het bedrag van de gemaakte projectkosten, dat waarschijnlijk kan worden verhaald; de projectkosten worden dan verwerkt in de winst-en-verliesrekening in de periode waarin ze zijn gemaakt. Zodra het resultaat wel op betrouwbare wijze kan worden bepaald, vindt opbrengstverantwoording plaats volgens de PoC-methode naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de projectopbrengsten en projectkosten. Projectopbrengsten zijn de contractueel overeengekomen opbrengsten en opbrengsten uit hoofde van meer- en minderwerk, claims en vergoedingen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat deze worden gerealiseerd en ze betrouwbaar kunnen worden bepaald. Projectkosten zijn de direct op het project betrekking hebbende kosten, die kosten die in het algemeen aan projectactiviteiten worden toegerekend en toegewezen kunnen worden aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. Indien het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten overschrijden, dan worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Dit verlies wordt verwerkt in de kostprijs van de omzet. De voorziening voor het verlies maakt onderdeel uit van de post onderhanden projecten.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 14 -
Bedrijfsopbrengsten Huren De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2010 bedroeg dit maximumpercentage 1.2%. Overheidsbijdragen Onder de overheidsbijdragen worden de ontvangen gelden inzake de regeling RGSHG verantwoord. Opbrengst verkoop huurwoningen De post verkopen onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de gemaakte direct toerekende verkoopkosten en huurderving. Het resultaat wordt verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). De opbrengst uit woningen verkocht onder voorwaarden worden niet verantwoord als verkoopopbrengst daar de belangrijkste economische rechten niet zijn overgedragen aan de koper. De gegarandeerde terugkoopverplichting wordt opgenomen onder de post langlopende schulden, terugkoopverplichting VOV Woningen en wordt jaarlijks met inachtname van de contractvoorwaarden gewaardeerd. Resultaat verkoop koopwoningen Verkopen nieuwbouw aan derden worden verantwoord op basis van percentage of completion. Het betreft hier projecten waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald. De voortgang van de verrichte prestaties wordt bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Realisatie vergoeding projecten Na vaststelling van de realisatie notitie wordt een algemene realisatie vergoeding (1.5% van de stichtingskosten) verantwoord. Verantwoording hiervan geschiedt op basis van voortgang van het project en wordt in deze rubriek verantwoord. Bedrijfslasten Afschrijvingen De afschrijvingen op materiële vaste activa en immateriële vaste activa worden gebaseerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode danwel de annuïtaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Met een mogelijke restwaarde wordt geen rekening gehouden. Overige waardeveranderingen De overige waardeveranderingen worden gevormd door de waardevermindering die is ontstaan door gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering. Daarnaast heeft deze post betrekking op eventuele afwaarderingen als gevolg van de minimumwaardering van grondposities bij geannuleerde projecten.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 15 -
Personeelskosten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Pensioenen De pensioenregeling betreft een toegezegde pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds. Deze toegezegde pensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde bijdrageregeling. Behalve de betaling van pensioenpremies bestaat geen verdere verplichting uit hoofde van deze pensioenregeling. Stichting Mooiland heeft in geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Planmatig Onderhoud Alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van planmatig onderhoud hebben betrekking op de daadwerkelijke verrichte werkzaamheden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. In de winst- en verliesrekening zijn de kosten van de eigen onderhoudsdienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. Niet-Planmatig Onderhoud Het klachten- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst en heeft betrekking op reparatie, mutatie, klantgestuurd onderhoud en de kosten van het materiaalverbruik alsmede de kosten ten behoeve van het preventief onderhoud. Overige bedrijfslasten Hieronder worden de overige kosten verantwoord die zijn gemaakt in het kader van de gewone bedrijfsvoering, zoals huisvestingskosten, bestuurskosten, algemene kosten, overige personeelskosten, belastingen, verzekeringen, levering goederen en diensten, etc. Zij worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Opbrengst financiële vaste activa en effecten Dividend te ontvangen van niet op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen en nietbeursgenoteerde effecten worden verantwoord op moment van ontvangst.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 16 -
Financiële instrumenten Binnen het treasurybeleid van Stichting Mooiland dient het gebruik van financiële instrumenten ter beperking van inherente (rente-, looptijden- en markt-) risico's. Op grond van het vigerende interne treasurystatuut is het gebruik van financiële instrumenten slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing er van tot een positie van de totale leningen-/beleggingenportefeuille leidt welke vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten. Marktrisico Stichting Mooiland loopt risico's ten aanzien van de waardering van effecten, opgenomen onder financiële vaste activa en effecten en onder vlottende activa. De onderneming beheerst het marktrisico door stratificatie aan te brengen in de portefeuille en limieten te stellen. Valutarisico Stichting Mooiland is alleen werkzaam in Nederland en loopt geen valuta risico. Prijsrisico Stichting Mooiland loopt risico's ten aanzien van de waardering van effecten, opgenomen onder financiële vaste activa en effecten. Renterisico Stichting Mooiland loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa, effecten en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Stichting Mooiland risico ten aanzien van toekomstige kasstromen, met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Stichting Mooiland risico's over de marktwaarde. Met betrekking tot de vorderingen worden geen financiële derivaten met betrekking tot renterisico gecontracteerd. Liquiditeitsrisico Stichting Mooiland maakt gebruik van meerdere banken om over meerdere kredietfaciliteiten te kunnen beschikken. Voor zover noodzakelijk, worden nadere zekerheden verstrekt aan de bank voor beschikbare kredietfaciliteiten. De effecten opgenomen onder de financiële vaste activa en de vlottende activa worden gewaardeerd tegen de reële waarde. Alle overige in de balans opgenomen financiële instrumenten zijn gewaardeerd tegen de (geamortiseerde) kostprijs. Dit is de nominale waarde, tenzij anders vermeld. De reële waarde is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen ter zake goed geïnformeerde partijen, die tot een transactie bereid en onafhankelijk van elkaar zijn. Indien niet direct een betrouwbare reële waarde is aan te wijzen, wordt de reële waarde benaderd door deze af te leiden uit de reële waarde van bestanddelen of van een soortgelijk financieel instrument, of met behulp van waarderingsmodellen en waarderingstechnieken. Hierbij wordt gebruikgemaakt van recente gelijksoortige 'at arm's length'-transacties, van de DCF-methode (contante waarde van kasstromen), rekening houdend met specifieke omstandigheden. De waardering van afgeleide financiële instrumenten ('derivaten') is afhankelijk van het feit of het onderliggende van het derivaat beursgenoteerd is of niet. Indien het onderliggende beursgenoteerd is, dan wordt het derivaat tegen reële waarde opgenomen. Indien het onderliggende niet-beursgenoteerd is, wordt het derivaat tegen geamortiseerde kostprijs opgenomen. De wijze van verwerking van waardeveranderingen van het afgeleide financieel instrument is afhankelijk van of er met het afgeleide financiële instrument hedge accounting wordt toegepast of niet.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 17 -
Stichting Mooiland past hedge accounting toe op een aantal afgeleide financiële instrumenten. Op het moment van aangaan van een hedgerelatie, wordt dit door de Stichting gedocumenteerd. De Stichting stelt door middel van een test periodiek de effectiviteit van de hedgerelatie vast. Dit kan gebeuren door het vergelijken van de kritische kenmerken van het hedgeinstrument met die van de afgedekte positie, of door het vergelijken van de verandering in reële waarde van het hedge-instrument en de afgedekte positie. Afgeleide financiële instrumenten die worden gewaardeerd tegen kostprijs en waarop kostprijshedge-accounting wordt toegepast. Bij het toepassen van kostprijshedge-accounting is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de resultaatbepaling van het hedge-instrument afhankelijk van de afgedekte post. Dit betekent het volgende: indien de afgedekte post tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, wordt ook het derivaat tegen kostprijs gewaardeerd. Het ineffectieve deel van de hedgerelatie wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Stichting Mooiland past kostprijshedge-accounting toe voor de renteswaps die ervoor zorgen dat bepaalde variabel rentende schulden worden omgezet in vast rentende leningen. Het ineffectieve deel van de waardeverandering van de renteswaps wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening onder de financiële baten en lasten. Belastingen Voor de grondslagen voor bepaling van de winstbelasting wordt verwezen naar hoofdstuk 6 "Fiscaliteiten". Hierin wordt afzonderlijk uiteengezet op welke wijze het fiscale resultaat wordt bepaald. Belangrijke inschattingen ten aanzien van waardering en resultaatbepaling De jaarrekening wordt overeenkomstig BW2 Titel 9 opgesteld. Daartoe worden bepaalde veronderstellingen gemaakt en schattingen gedaan die van invloed zijn op de waardering van activa en passiva en op de resultaatbepaling. De volgende waarderingsgrondslagen zijn het meest kritisch voor het weergeven van de financiële positie en vereisen een subjectieve of complexe beoordeling: l l
Materiële Vaste Activa, bedrijfswaarde Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering
Materiële Vaste Activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen bedrijfswaarde. Deze wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. Het betreft hier de bedrijfswaarde van de exploitatie bestemd voor de verhuur. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De uitgangspunten van de bedrijfswaarde zijn deels afhankelijk van de interne beleidsvoornemens van Stichting Mooiland. Deze beleidsvoornemens komen ondermeer tot uitdrukking in het strategisch voorraadbeleid, waarbij eigen keuzes worden gemaakt ten aanzien van verhuur of verkoop, levensduur, kwaliteits- en huurniveaus. Timing en verwerking van onrendabele investering nieuwbouw en herstructurering In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als "intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd". Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitieve ontwerpfase heeft plaatsgevonden, waarna begonnen kan worden met de bouw. De aannames gedaan bij de financiële impact van de bovengenoemde feitelijke verplichtingen kunnen afwijken bij daadwerkelijke realisatie van de projecten. Planvorming kan ondermeer wijzigingen in de tijd ondergaan door bewegingen in het prijsniveau van leveranciers, wettelijke procedures en aanpassingen in de voorgenomen bouwproductie.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 18 -
Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winst- en verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investeringsen financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten).De investeringen in materiële vaste activa worden opgenomen onder aftrek van de onder overige schulden voorkomende verplichtingen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 19 -
6
FISCALITEITEN
6.1
Algemeen
Verwerking integrale belastingplicht Met ingang van 1 januari 2008 geldt voor toegelaten instellingen een integrale belastingplicht. Tussen belastingdienst en Aedes is opnieuw een vaststellingsovereenkomst (VSO 2) tot stand gekomen waarbij de gemaakte afspraken in de eerste vaststellingsovereenkomst (VSO 1) als uitgangspunt hebben gediend. In april 2009 heeft Stichting Mooiland de VSO 2 ondertekend. Balanswaardering Vanaf 1 januari 2008 moet door Stichting Mooiland jaarlijks een fiscale jaarrekening worden opgesteld. Naast de algemene uitgangspunten in de fiscale wet- en regelgeving zijn er in VSO 2 nog specifieke afspraken gemaakt ten aanzien van de waardering op de openingsbalans 2008. Voor toekomstige boekjaren zal in principe worden aangesloten bij de geldende fiscale wet- en regelgeving. Fiscale jaarwinstbepaling Voor de fiscale jaarwinstbepaling wordt in beginsel ook de bestaande wet- en regelgeving gevolgd. Echter zijn er in de VSO 2 een aantal specifieke afspraken gemaakt voor de jaarwinstbepaling bij projectontwikkeling en tussenvormen. Mooiland heeft haar fiscale jaarwinst bepaald met inachtneming van deze bepalingen in VSO 2. Belastinglatenties Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de waarde van de activa en passiva volgens fiscale voorschriften enerzijds en de boekwaarden die in deze jaarrekening gevolgd worden anderzijds. De berekening van de latente belastingvorderingen en verplichtingen geschiedt tegen de belastingtarieven die op het einde van het verslagjaar gelden, of tegen de tarieven die in de komende jaren gelden, voor zover deze al bij wet zijn vastgesteld. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de financiële vaste activa, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen. Belastinglatenties worden gewaardeerd op basis van contante waarde. Tax clearance Bij de fiscale winstbepaling heeft Mooiland gebruik gemaakt van winstreconciliatie, de techniek van herleiding van het fiscaal belastbare bedrag uit de vennootschappelijke resultatenrekening. Vervolgens worden daarop enkele correcties uitgevoerd om te komen tot de fiscale winstberekening.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 20 -
7
TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2010
ACTIVA 1. Immateriële vaste activa 2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Software Verkrijgingsprijs Cumulatieve afschrijvingen en overige waardeverminderingen
417
0
0
0
Boekwaarde per 1 januari
417
0
Mutaties Investeringen Afschrijvingen
0 (83)
417 0
(83)
417
Verkrijgingsprijs Cumulatieve afschrijvingen en overige waardeverminderingen
417
417
Boekwaarde per 31 december
334
(83)
0 417
De investering in boekjaar 2009 heeft betrekking op de ontwikkeling en implementatie van een nieuw woonbemiddelingssysteem. Deze zal over een periode van vijf jaar lineair worden afgeschreven.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 21 -
2. Materiële vaste activa Onroerende Onroerende en zaken roerende Onroerende verkocht zaken Onroerende zaken in onder t.d.v. zaken in exploitatie voorwaarden exploitatie ontwikkeling x € 1.000 Boekwaarde per 1 januari 2010 Aanschaffingswaarde/bedrijfswaarde Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen
x € 1.000
1.404.724 (42.850) 1.361.874
Mutaties Investeringen Mutatie negatieve MVA Waarderingsverschillen Afschrijvingen Mutatie bedrijfswaarde Overboekingen
Boekwaarde per 31 december 2010 Aanschaffingswaarde/bedrijfswaarde Cumulatieve afschrijvingen en bedrijfswaardeveranderingen
250 0 250
x € 1.000
x € 1.000
14.466
61.082
(5.395)
(6.230)
9.071
54.852 28.587 11.356 (34.490) 0 0 (10.230)
18.013 0 0 0 (22.737) 67.476
0 0 0 0 0 1.587
3.113 (1) 0 (1.158) 0 (179)
62.752
1.587
1.775
1.490.214
1.837
17.399
56.304
(6.554)
(6.230)
10.845
50.074
(65.588) 1.424.626
0 1.837
(4.777)
Totaal x € 1.000 1.480.522 (54.475) 1.426.047 49.713 11.355 (34.490) (1.158) (22.737) 58.654 61.337 1.565.754 (78.372) 1.487.383
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 22 -
Onroerende zaken in exploitatie Activa in exploitatie In 2010 is de waarde van het vastgoed in exploitatie toegenomen met een bedrag van € 62.752.000. Het deel van deze waardeverandering dat leidt tot een mutatie van het eigen vermogen is gepresenteerd als mutatie bedrijfswaarde. Een uitgebreide verschillenanalyse en toelichting hierop is opgenomen in de Winst & Verliesrekening. In de post onroerende zaken zijn 517 woningen opgenomen die bestemd zijn voor verkoop binnen een periode van 5 jaar. De geschatte (contant gemaakte) marktwaarde van deze woningen in onverhuurde staat bedraagt € 69,8 miljoen. De activa zijn verzekerd tegen aanschaf- c.q. voortbrengingskosten. Jaarlijks wordt de waarde aangepast aan het indexcijfer voor nieuwbouwwoningen zoals dit door het CBS wordt berekend. De verzekerde som op basis van herbouwwaarde op balansdatum bedraagt: € 2,4 miljard. Het onroerend goed is nagenoeg in zijn geheel gefinancierd met rijksleningen of met kapitaalmarktleningen onder overheidsgarantie. Er zijn geen hypothecaire zekerheden afgegeven. In 2010 heeft een overboeking plaats gevonden vanuit de Financiële Vaste Activa naar de Materiële Vaste Activa in Exploitatie. Totale overboeking bedraagt netto € 58.654.000 en heeft betrekking op een opgeleverd nieuwbouwproject. Het betreft hier de overboeking vanuit de overige financiële vaste activa zijnde "Voorfinanciering Rondom Wonen". De gepresenteerde investeringen bij activa in exploitatie hebben betrekking op de verwerving van verhuureenheden van derden alsmede de gerealiseerde na-investeringen in bestaand bezit. De overboekingen hebben betrekking op opgeleverde projecten tbv exploitatie (€ 71.146.000), gerealiseerde slopen bestaand bezit (€ -1.446.000) en de reclassificatie van strategische verwervingen t.b.v projectontwikeling (€ - 1.115.000) en verkopen bestaand onder voorwaarden € -1.287.000 en overige mutaties € 178.000. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden In 2010 zijn tien woningen verkocht met een terugkoopplicht (koopgarant). Als gevolg van deze terugkoopverplichting behoudt Stichting Mooiland het economisch risico van deze objecten en op basis hiervan zijn deze verwerkt als financieringsconstructie. Waardering (eerst waardering) geschiedt tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs. In totaal is een terugkoopverplichting aanwezig van twaalf woningen. Zie ook de rubriek langlopende schulden "terugkoopverplichting". Activa in Ontwikkeling De gepresenteerde waarderingsverschillen hebben betrekking op de verwachte en gerealiseerde verliezen in boekjaar 2010, als gevolg van maatschappelijke investeringen nieuwbouw. Voor een nadere uitsplitsing hiervan wordt verwezen naar de post " 19. Overige waardeverandering" in de Winst & Verliesrekening. De mutatie voorziening negatieve MVA heeft betrekking op de dotatie van de balanspost "Voorziening Maatschappelijke Investeringen" welke op basis van de huidige richtlijnen gevormd dient te worden voor projecten met een negatieve boekwaarde.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 23 -
3. Financiële vaste activa
Deelnemingen Gecertificeerde aandelen Mooiland Vitalis FBI B.V. Mooiland Maasland FBI B.V. CV Partners Uithoff III
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
0 18 18 1.000 1.036
0 18 18 1.000 1.036
Mooiland neemt via CV Partners Uithoff III voor € 1.000.000 deel in het project "Casa Confetti" te Utrecht in het kader van matching. De deelneming CV Partners Uithoff III heeft een looptijd van 20 jaar met een gegarandeerd rendement van 3,5%. Te vorderen BWS subsidies Te vorderen BWS-subsidies
695
1.090
1.339 (249) (444)
2.543 (244) (1.268)
Bijgeschreven rente
646 49
1.031 59
Stand per 31 december
695
1.090
0
3.945
Te vorderen BWS-subsidies Stand per 1 januari Kortlopend deel Ontvangsten in boekjaar
Effecten Cashflow swap
De ontvangen lumpsum (steunbijdrage) van het Centraal Fonds Volkshuisvesting is belegd in een cashflowswap, welke vrijvalt op de vervaldata van rente en aflossing van de via de fusie verkregen geldleningen van Stichting Huisvesting Alleenstaanden (SHA). De overeenkomst is gesloten met de Bank Nederlandse Gemeenten en is afgelopen in 2010.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 24 -
2010 Leningen u/g Lening u/g Wooninvesteringsfonds Lening u/g overige Voorfinanciering Rondom Wonen Lening u/g Pantein Wonen
2009
x € 1.000 7.549 794 0 7.500
x € 1.000 7.549 788 28.973 0
15.843
37.310
Lening u/g Wooninvesteringsfonds: Het Wooninvesteringsfonds is een onafhankelijk vastgoedfonds en een toegelaten instelling in één. Als vastgoedfonds schrijft het Wooninvesteringsfonds een obligatielening uit voor corporaties die solide willen beleggen in huurwoningen. Als toegelaten instelling stelt het Wooninvesteringsfonds corporaties in staat woningen aan haar te verkopen. De opbrengst geeft hen de financiële armslag om te investeren in volkshuisvestingsprojecten. De verkochte woningen worden eigendom van het Wooninvesteringsfonds. Het beheer blijft in handen van de verkopende corporatie. Vervolgens verkoopt het wooninvesteringsfonds de woningen aan zittende huurders of andere particulieren. Lening u/g overig: Dit heeft met name betrekking op een lening welke door Stichting Mooiland is verstrekt in het kader van een leefbaarheidsproject aan de Gemeente Landerd. De lening heeft een looptijd van 10 jaar waarvan per einde boekjaar 2010 nog een looptijd resteert van 4 jaar. Voorfinanciering Rondom Wonen: De voorfinanciering heeft betrekking het Woonzorg complex te Pijnacker welke in beheer zal worden genomen door Rondom Wonen vanaf 2010. Na (juridische) oplevering van het Woonzorg complex zal deze door Mooiland in exploitatie worden genomen en zal verrekening van de voorfinanciering plaatsvinden. Waardering hiervan geschiedt tegen nominale waarde of lagere marktwaarde. Het verwachte onrendabele deel van het Woonzorg complex bedraagt 15.2 miljoen en is reeds in het vermogen verwerkt in 2005-2006. Lening u/g Pantein Wonen: Heeft betrekking op verstrekte financiering aan Stichting Pantein Wonen tegen marktconforme condities. Oorzaak hiervan kan gevonden worden in de fusie zoals deze per 1 januari 2011 zal plaatsvinden tussen beide partijen.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 25 -
4. Voorraden 2010 Voorraad materialen Voorraad materialen Voorraad gereed product Onderhanden werk
2009
x € 1.000 170 628 3.248
x € 1.000 150 303 2.772
4.046
3.225
Onderhanden werk Gefactureerde termijnen Bestede kosten
3.248
Onderhanden projecten Onderhanden projecten Onderhanden projecten Gefactureerde termijnen Gerealiseerde omzet
-
2.772
3.248
2.772
119
458
(459) 578 119
(4.062) 4.520 458
Bij alle projecten is de cumulatieve netto omzet groter dan de gefactureerde termijnen.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 26 -
5. Vorderingen 2010 Debiteuren Debiteuren Overige debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren
2009
x € 1.000 3.317 238 (755)
x € 1.000 3.361 332 (743)
2.800
2.950
De debiteuren hebben betrekking op vorderingen op huurders en de overige debiteuren hebben betrekking op vorderingen inzake projectontwikkeling op met name gemeentes. Voorziening dubieuze debiteuren Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
743 688 (676)
728 522 (507)
Stand per 31 december
755
743
Overige vorderingen Overige vorderingen Vorderingen op gemeentes
125 178
486 5
303
491
153 274 0 160 248 280 134 259
168 283 2.121 80 244 280 129 433
1.508
3.738
25.640 19.143 231 136 71.026 5 0
7.087 213 45 0 22.283 5 85
116.181
29.718
Overlopende activa Ontvangen facturen t.b.v. 2011 Overige Vooruitbetaalde rente en aflossing (valuta 01-01) Te ontvangen inzake deelnemingen BWS bijdrage Rente beleggingen VvE Transitoria debet
6. Liquide middelen ABN AMRO Bank N.V. Rabobank ING Bank Fortis Bank Rekening courant banken Kas Gelden onderweg
Een deel van de liquide middelen voor een bedrag van € 43.930.000 is niet direct opvraagbaar.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 27 -
PASSIVA 2010 Groepsvermogen Eigen vermogen
2009
x € 1.000 537.211
x € 1.000 572.401
Het verloop van het vermogen van Stichting Mooiland is als volgt: Stand per 1 januari Resultaat boekjaar
572.401 (35.190)
617.728 (34.167)
Wijzigingen n.a.v. nieuwe grondslagen
537.211 0
583.561 (11.160)
537.211
572.401
220
403
18.313 923 13.175 391
6.104 0 1.819 352
32.802
8.275
Stand per 1 januari Dotatie
6.104 12.209
11.160 (5.056)
Stand per 31 december
18.313
6.104
7. Egalisatierekening SHA Egalisatierekening SHA 8. Voorzieningen Voorziening derivaten Voorziening loopbaanontwikkelingsbudget Voorziening maatschappelijke investeringen Voorziening jubileumuitkering
Voorziening derivaten
Deze voorziening wordt gevormd voor derivaten waar gedeeltelijk of in het geheel geen hedge-accounting op toegepast kan worden. Deze voorziening bestaat uit € 7.538.399- voor de overlays in zoverre hier geen sprake is van een volledig effectieve hedge, en € 10.774.282- voor de swaptions.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 28 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Voorziening loopbaanontwikkelingsbudget Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking Overige mutaties
0 944 (18) (3)
0 0 0 0
Stand per 31 december
923
0
Met ingang van 1 januari 2010 hebben medewerkers die op 1 januari 2010 in dienst zijn recht op een individueel loopbaanontwikkelingsbudget. Dit budget bedraagt € 4.500,- per 5 jaar en kan worden aangewend voor de eigen loopbaanontwikkeling. Het budget kan ineens en in delen aangewend worden. Dotatie van de voorziening geschiedt op basis van intern geformaliseerd beleid. Voorziening maatschappelijke investeringen Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
1.818 11.573 (218)
3.917 (1.146) (952)
Stand per 31 december
13.173
1.819
Met ingang van 2008 worden verwachte verliezen als gevolg van maatschappelijke investeringen nieuwbouw, voor zover dit de boekwaarde van het betreffende complex overstijgt, gepresenteerd als voorziening. De hierboven vermelde voorziening heeft derhalve betrekking op projecten in ontwikkeling met een negatieve boekwaarde.
Voorziening jubileumuitkering Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
353 44 (6)
0 353 0
Stand per 31 december
391
353
Vanuit de CAO heeft een werknemer recht op een jubileumuitkering bij een van tevoren vastgesteld aantal jaren dienstverband. De opgenomen post heeft betrekking op de toekomstige verwachte uitkering op basis van het huidige personeelsbestand.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 29 -
9. Langlopende schulden 2010 Schulden aan kredietinstellingen Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen
2009
x € 1.000 808.249 2.469
x € 1.000 805.642 2.477
810.718
808.119
838.559 151.000 (57.202)
747.184 151.150 (59.775)
932.357 (124.108)
838.559 (32.917)
808.249
805.642
Leningen kredietinstellingen Stand per 1 januari Opgenomen gelden Aflossing Stand per 31 december Aflossingsverplichting komend boekjaar Langlopend deel per 31 december
Contractuele aflossingsverplichtingen binnen twaalf maanden na afloop van het jaar zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. De vervalkalender van de langlopende schulden de aankomende vijf jaar is als volgt ( x € 1.000 ):
Vervalkalender
2011 2012 2013 2014 2015 Stand langlopende leningen > 5 jaar
Kredietinstellingen
Overheid
Totaal
€
€
€
124.025 41.261 31.295 33.483 91.521 609.171
83 87 90 94 98 1.148
124.108 41.348 31.385 33.577 91.619 610.319
930.756
1.600
932.356
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 30 -
2010 Waarborgsommen Waarborgsommen
x € 1.000 2.470
2009 x € 1.000 2.477
Waarborgsommen Stand per 1 januari Bijgeschreven rente Aflossing
2.478 7 (15)
2.492 7 (22)
Langlopend deel per 31 december
2.470
2.477
Van de huurders welke een woning huren bij Mooiland Vitalis wordt een waarborgsom gevraagd ter grootte van € 160 of € 230 die na de huurbeëindiging wordt gerestitueerd onder aftrek van de voor rekening van de huurder komende herstelkosten. Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden Terugkoopverplichting koopgarantie
1.837
250
De langlopende terugkoopverplichting heeft betreking op de balansrubriek materiele vaste activa (Zaken verkocht onder voorwaarden). Zie voor nadere toelichting hierop deze rubriek.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 31 -
10. Kortlopende schulden
Schulden aan kredietinstellingen Rekening-courant banken Rekening courant N.V. BNG Gelden onderweg
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
0 74.745 3.761
3 46.114 0
78.506
46.117
Met de BNG is een kredietfaciliteit afgesloten ter grootte van € 65 miljoen ter financiering van de activiteiten. Met deze geldverstrekker zijn op totaalniveau ( onderlinge rentecompensatie ) afspraken gemaakt inzake de hiermee gepaard gaande financieringslasten. Ten behoeve van de richtlijnen van de jaarverslaggeving dienen die rekeningen met een negatief saldo credit gepresenteerd te worden. De rekeningen met een positief saldo worden gepresenteerd onder de rubriek liquide middelen. Aflossingsverplichtingen langlopende schulden Leningen
124.108
32.917
Schulden aan leveranciers en handelskredieten Crediteuren
11.064
15.131
517 659 16 309
810 660 15 301
1.501
1.786
Overige belastingen en premies sociale verzekeringen Omzetbelasting Loonheffing Bedrijfsvereniging Pensioenen
De gepresenteerde schuld inzake omzetbelasting heeft betrekking op Stichting Mooiland, Mooiland Vastgoed B.V. en Stichting Pantein Wonen (gefuseerd met Mooiland per 01-01-2011). Voor deze entiteiten is een fiscale eenheid aangegaan inzake de omzetbelasting per 01-01-2010. Overige schulden Te vergoeden rente waarborgsom Nog te ontvangen facturen onderhoud / VvE Af te rekenen stook- en servicekosten Nog te ontvangen facturen afgewikkelde projecten
115 7.850 893 750
129 1.773 653 838
9.608
3.393
De af te rekenen stook- en servicekosten hebben betrekking op het verschil tussen de verantwoorde vergoedingen en kosten voor de levering van goederen en diensten. Hierbij rekening houdend met gederfde vergoeding als gevolg van leegstand en niet verrekende opbrengstcategorieën. De toename van de nog te ontvangen facturen wordt veroorzaakt door afwikkeling nieuwbouw project Pijnacker voor een bedrag van € 6.200.000.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 32 -
2010 Overlopende passiva Niet opgenomen vakantiedagen Niet vervallen rente langlopende schulden Nettoloon Vooruitontvangen huren Vooruitontvangen huurtoeslag Overige overlopende passiva Fee uitvoering
2009
x € 1.000 586 19.697 7 1.241 899 1.177 223
x € 1.000 623 18.143 0 1.265 912 1.150 510
23.830
22.603
Vakantiedagen: Dit betreft de nog niet opgenomen vakantiedagen per 31 december 2010 berekend tegen het gemiddelde uurloon, inclusief opslag sociale lasten. Niet vervallen rente: Dit behelst de verschuldigde rentebetalingen over de leningportefeuille per einde boekjaar. Vooruitontvangen huren: Deze huurvoorstanden hebben betrekking op het creditsaldo van de openstaande postenlijst debiteuren per einde boekjaar. Vooruitontvangen huurtoeslag: De vooruitontvangen huurtoeslag heeft betrekking op de ontvangen huursubsidie in december 2010 voor huurincasso van januari 2010. Fee uitvoering: Deze Fee heeft betrekking op de geactiveerde fee ten behoeve van de ontwikkeling van huurwoningen. Afloop hiervan geschiedt op basis van de voortgang van het project ten gunste van het resultaat. Niet in de balans opgenomen verplichtingen Bestuursfusie In 2009 heeft een bestuursfusie plaatsgevonden tussen Stichting Mooiland en Stichting Pantein Wonen. Met ingang van 1 januari 2011 zal de juridische fusie plaastvinden tussen Stichting Mooiland en Stichting Pantein Wonen. Vervoermiddelen Per balansdatum zijn er 63 (2009: 61) lopende leasecontracten aanwezig. Hierop rust een verplichting uit voor een totaal bedrag van € 1.715.422 (2009: € 1.599.000). Huisvesting Per jaareinde resteert een verplichting inzake huisvesting van € 1.5 miljoen (2009: 1.6 miljoen). Daarnaast zijn er langlopende financiele verplichtingen vanuit facilitaire zaken inzake huur printers, copiers, onderhoud en depotruimte voor een bedrag van € 286.000 (2009: € 386.000). Planmatig onderhoud De aangegane verplichtingen ter zake van planmatig onderhoud, waarvan de werkzaamheden nog niet in 2010 zijn gestart bedragen circa € 15.5 miljoen (2009: € 15 miljoen).
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 33 -
Variokoop- / Koophuurregeling Stichting Mooiland In het kader van de Variokoop- en de Koophuur-regeling heeft Mooiland een terugkoopplicht van de verkochte delen. Ultimo 2010 heeft Mooiland nog terugkoopverplichtingen inzake 3 variokoopwoningen en 3 koophuur woningen. Contractueel is vastgelegd dat deze terugkoop plaatsvindt tegen marktwaarde. De contante waarde van deze verplichting bedraagt circa € 100.000. Bankgaranties In het kader van de planschadeverhaalovereenkomst Beemdpark is door de Rabobank Land van Cuijk en Maasduinen aan de Gemeente Bernheze een bankgarantie verstrekt van € 147.500. In totaal is bangarantie faciliteit afgesloten met de Rabobank voor een bedrag van € 2.500.000. Na aftrek van de hier boven vermelde garantie is ultimo 2010 nog een bedrag beschikbaar van € 2.352.500. Treasury Per 31 december 2010 bedroeg de pro resto hoofdsom van de totale leningenportefeuille € 960.420.010. Deze is opgebouwd uit reguliere financiering middels leningen o/g met een vaste rente (€ 555.345.010) en uit rollovers met een variabele rente (€ 405.075.000). Uit oogpunt van flexibiliteit voorziet Mooiland in haar wisselende financieringsbehoefte middels roll-overs met flexibele hoofdsom. Deze zijn aangetrokken naast de reguliere financiering in de vorm van vastrentende contracten o/g voor de langlopende structurele financieringsbehoefte. Om het renterisco op de financiering af te dekken werkt Mooiland, binnen de randvoorwaarden van haar financieel statuut, met zogenoemde rentederivaten in de vorm van met name swaps. Met behulp van deze swaps wordt de bij verschillende banken gecontracteerde kortlopende en daarmee wisselende rente, voor langere looptijden 'gefixeerd' op een vaste rente. De nominale waarde van de alsdan lopende swaps (de onderliggende waarde waarover de rente-afspraken zijn gemaakt) beloopt ultimo 2010 € 323.075.000. De marktwaarde van de swapportefeuille is afhankelijk van de rente. Op 31-12-2010 is de marktwaarde van alle renteswaps -/- € 82.853.488. Het heeft de voorkeur om de hedges dusdanig te structureren dat alle variabelen gelijk zijn. Bij de swaps van Mooiland is dit ook gebeurd. Hierdoor is geen sprake van ineffectiviteit. De afgesloten swaps en rollovers zijn in een volledig effectieve hedge relatie. Zowel de hoofdsom per saldo, het rentetype (6 maands Euribor) als de roldag zijn in de swap identiek aan de rollover. De enige afwijking tussen swap en onderliggende rollover betreft de einddatum. De swapcontracten van Mooiland lopen langer dan de onderliggende rollover leningen. De betreffende swaps hebben op de einddatum van de rollovers als doel het renterisico te verminderen uit hoofde van de nieuw af te sluiten rollovers. Deze zijn immers benodigd om de aflossing van de oude rollovers na te kunnen komen. Naast de renteswaps heeft Stichting Mooiland ook receiver swaptions in haar portefeuille. Deze swaptions zullen door de tegenpartij uitgeoefend worden wanneer de rente op de uitoefendatum onder een bepaald niveau ligt. Op deze swaptions kan geen hedge accounting worden toegepast. Voor een negatieve marktwaarde moet een voorziening worden gevormd. De marktwaarde is afhankelijk van de hoogte en volatiliteit van de rente. Momenteel hebben de swaptions een marktwaarde van -/- € 13.379.862. Na aftrek van de premie die is ontvangen ad. € 2.605.580 resteert een voorziening van € 10.774.282.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 34 -
In 2010 heeft Stichting Mooiland ook overlays afgesloten die de renteverplichtingen uit hoofde van de renteswaps naar verwachting zullen verlagen. Het idee achter de overlay is een index. De basis van de index wordt gevormd door de verwachting dat toekomstige korte rentes, die zichtbaar worden in de huidige rente curve, gemiddeld op een hoger niveau liggen dan daadwerkelijk op termijn wordt gerealiseerd. De index is conceptueel er op gericht om forwardrentetarieven vast te leggen op hoge niveaus en deze op een later tijdstip (op lagere niveaus) wederom te verkopen. Deze winst wordt tot uitdrukking gebracht in de index. Het totale renterisico wordt gemaximaliseerd op het niveau van de swaps die onder de overlays liggen middels een cap. De gehele rentelasten over de looptijd van de overlays zal daarom maximaal gelijk zijn aan de swaprente, en daar waarschijnlijk onder liggen, afhankelijk van het presteren van de index. De oorspronkelijke swap zorgt voor een effectieve kasstroomafdekking op de variabele rentende huidige en toekomstige financiering. Deze effectieve kasstroomafdekking wordt deels in stand gehouden door de cap in de overlay structuur. In de periode 2010 - 2025 kan er sprake zijn van ineffectiviteit door onzekerheden in de kasstromen naar aanleiding van de wijzigingen in de index. Hierdoor kan het mogelijk zijn dat er een voorziening gevormd dient te worden. De marktwaarde van de overlays is -/- € 8.799.106. Voor het ineffectieve gedeelte moet net als bij de swaptions een voorziening gevormd worden. Dit betreft een voorziening van € 7.538.399. Met diverse partijen zijn zogenaamde ISDA overeenkomsten getekend. Deze contracten zijn nodig om transacties op de derivatenmarkt te kunnen uitvoeren. Met een drietal partijen (DB NV, Rabobank en BNG) is een CSA (Credit Support Annex) afgesloten. In deze CSA staat per bank omschreven wat de verrekeningsafspraken zijn tussen Stichting Mooiland en de betreffende bank als gevolg van tussentijdse waardeschommelingen. Op basis van deze afspraken hebben er in 2010 depotstortingen plaatsgevonden op een geblokkeerde rekening van de Stichting Mooiland. Bij het naar verwachting stijgen van de marktrente zal de marktwaarde van deze rentederivaten weer toenemen en zullen de betreffende depots worden teruggestort. Dit is in de tweede helft van 2010 al gedeeltelijk gebeurd. Naar verwachting zal deze lijn zich in 2011 voortzetten. Voorwaardelijke verplichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw ( WSW ) Het WSW eist uit hoofde van de door het WSW geborgde leningen een obligo. Dat obligo is eerst opeisbaar indien het garantievermogen van het WSW daalt beneden de 0,25% van de gegarandeerde uitstaande schuldrestanten. Ultimo boekjaar bedraagt het obligo naar verwachting € 33.166.000 (2009: € 28.958.000.). Projecten in ontwikkeling Stichting Mooiland heeft met gemeenten prestatiecontracten afgesloten waarin afspraken zijn gemaakt over onder andere nieuwbouw, herstructureringen en verkoop. Deze prestatieafspraken worden binnen Mooiland Vastgoed concreet vertaald in nieuwbouw en herstructureringsprojecten. De projecten bevatten grotendeels sociale huurwoningen, maar ook wordt uitwerking gegeven aan koopwoningen, maatschappelijk vastgoed en bedrijfsonroerend goed. De aangegane aanneemverplichting per ultimo boekjaar voor Mooiland Vastgoed bedraagt circa € 25 miljoen (2009: € 22 miljoen). Gemeenschapshuis Reek In de overeenkomsten inzake de ontwikkeling van het Gemeenschapshuis in Reek, is Mooiland de verplichting aangegaan om in 2015 het Gemeenschapshuis over te nemen van de Gemeente tegen een prijs van € 400.000. Aankoopverplichting serviceflats Hoog Heelsum In 2006 is de verplichting aangegaan over het op termijn kopen van de appartementen in serviceflat Hoog Heelsum tegen overeengekomen prijs. Ultimo 2010 bedraagt het aantal te kopen appartementen 14 met een (geïndexeerde) waarde van € 0.9 miljoen.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 35 -
Stadspanden Nijmegen Mooiland heeft in het kader van matching in het verleden toezeggingen gedaan voor de realisatie van een 100-tal studentenkamers met een verwacht investeringsvolume van maximaal € 10 miljoen. Inmiddels heeft Mooiland in totaal 12 stadspanden verworven met een totale realisatie van 84 kamers (€ 7 miljoen). Resteert nog een uitstaande verplichting van in totaal 16 kamers met een maximale verplichting van € 3 miljoen. Rechtszaken Stichting Mooiland is van tijd tot tijd betrokken bij rechtszaken en overige geschillen met opdrachtgevers en overige partijen. De directie is van mening, mede op basis van ingewonnen deskundig advies, dat hieruit geen grote verplichtingen zullen voortvloeien. Derhalve is afgezien van het opnemen van voorzieningen. Aansprakelijkheid werkmaatschappijen Stichting Mooiland heeft zich garant gesteld voor alle schulden die voortvloeien uit de rechtshandelingen van die vennootschappijen welke in de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Mooiland zijn verwerkt.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 36 -
8
TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST-EN-VERLIESREKENING OVER 2010 2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Bedrijfsopbrengsten 11. Huren Te ontvangen netto huur Huurderving 12. Vergoedingen Te ontvangen vergoedingen leveringen goederen en diensten Vergoedingsderving wegens leegstand Af te rekenen/afgerekend met huurders 13. Overheidsbijdragen Jaarlijkse bijdragen Bijdragen woningaanpassing 14. Opbrengst verkoop huurwoningen Opbrengst verkoop huurwoningen Kosten verkoop huurwoningen 15. Resultaat verkoop koopwoningen Opbrengst verkoop koopwoningen Kostprijs verkoop koopwoningen 16. Overige opbrengsten Steunbijdrage CFV inzake SHA Aan huurders doorberekende administratiekosten Vergoeding contractkosten Beheervergoeding Vergoeding GSM-antennes Overige opbrengsten 17. Realisatie vergoeding projecten Ontwikkelfee Mooiland Vastgoed B.V.
143.372 (2.451)
138.923 (2.537)
140.921
136.386
12.006 (401) (1.649)
11.432 (332) (1.182)
9.956
9.918
2 0
0 9
2
9
6.964 (384)
3.868 (278)
6.580
3.590
1.490 (1.440)
7.425 (6.285)
50
1.140
291 317 194 85 217 485
510 340 226 113 213 323
1.590
1.724
122
493
159.220
153.261
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 37 -
Huurderving: De verantwoorde huurderving heeft met name betrekking op leegstand als gevolg van huurdermutatie, nieuwbouw & herstructurering, onderhoud en renovatie. Opbrengst verkopen woningen: In 2010 zijn in totaal 30 woningen verkocht (2009: 21) tegen een gemiddelde netto opbrengst van € 176.000 (€ 178.000). Naast deze 30 woningen is in 2010 een bedrijfsruimte (kantoorpand) verkocht voor een bedrag van netto € 1.3 miljoen en één woonwagen. Opbrengst koopwoningen: Bij netto opbrengst verkoop koopwoningen wordt de percentage of completion methode toegepast. Dit houdt in dat de opbrengsten worden verantwoord op basis van de voortgang van het project. Realisatie Fee Nieuwbouw: De realisatie Fee Nieuwbouw heeft betrekking op de dekking voor algemene kosten welke toegerekend wordt naar projecten in ontwikkeling. Toerekening van de vergoeding naar het resultaat geschiedt op basis van percentage of completion. Overige opbrengsten: Steunbijdrage SHA: Cashflowswap: De ontvangen lumpsum (steunbijdrage) van het Centraal Fonds Volkshuisvesting is belegd in een cashflowswap, welke vrijvalt op de vervaldata van rente en aflossing van de via de fusie verkregen geldleningen van Stichting Huisvesting Alleenstaanden ( SHA ). De overeenkomst is gesloten met de Bank Nederlandse Gemeente en loopt af in kalenderjaar 2010. Via deze cashflowswap is het renterisico volledig geëlimineerd. In 2010 is aan overige opbrengsten een bedrag verantwoord van € 485.000. Ten opzichte van 2009 is dit een toename van € 162.000. De reden van deze toename kan met name gevonden worden in een ontvangen bijdrage in de kosten van Stichting Interzorg.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 38 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
18. Afschrijvingen immateriële vaste activa Software
83
0
1.158
1.073
34.490
12.682
19. Afschrijvingen materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken t.d.v. exploitatie 20. Overige waardeveranderingen van vaste activa Verantwoorde voorziening maatschappelijke investering
2010 Arnhem, Op het Podium Alblasserdam Assen, Vuurvogel Alkmaar, de Mare Berghem, 't Reut Berghem, Piekenhoef Renkum, Hoog Heelsum Cuijk Dienstenas Cuijk Cantheelen 1a Cuijk De Valuwe Cuijk, Lavendel Gennep, Op de Logte 1-2 Gennep op de Logte fase 1 3a Gennep Roggestraat Gassel, Centrumplan Gassel, commercieel vastgoed Haps, woonzorg Heesch, Hoef II (2+3) Hofstede fase 3a Nistelrode, Tramstraat Rijkevoort, Kerkveld Schaijk, Akkerwinde Schaijk Overig Herwaardering grond & projecten
537 1586.970 2.849 55 3.960 1.623 4.087 461.524 3.145 2.719 91 77 381 351 280 371.150 2575.190 34.490
2009 4.379 89 484 810 76 1.2115.738 227 317 226 1.1971.519 586 406 233 12.681
De overige waardeveranderingen ad € 34.490 worden voor een deel (€ 23.135) rechtstreeks in mindering gebracht op de materiële vaste activa in ontwikkeling. Voor het gedeelte van de overige waardeveranderingen dat de boekwaarde van een betreffend complex overstijgt, wordt een voorziening gevormd die separaat op de balans wordt gepresenteerd onder voorziening maatschappelijke investeringen. De mutatie in deze voorziening over 2010 bedraagt € 11.355.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 39 -
In de bovenstaande tabel staan de verantwoorde overige waardeveranderingen vermeld. Deze hebben grotendeels betrekking op de ontwikkeling en oplevering van nieuwbouw & herstructureringsprojecten. De hiermee gepaard gaande onrendabele top wordt in deze rubriek verantwoord als overige waardeverandering. Na vaststelling realisatie notitie (point of no return) wordt de onrendabele top als voorziening verantwoord. Daarnaast wordt bij oplevering de definitieve onrendabele top verantwoord.
Daarnaast is in 2010 een impairment uitgevoerd voor een groot aantal projecten. Het betreft hier projecten waarvan in 2010 is besloten dat deze geen doorgang zullen vinden. Middels een directe opbrengstwaarde is de huidige boekwaarde getoetst. Dit heeft geresulteerd in een aanvullende afwaardering van € 5.190.000. De afboeking heeft betrekking op de in het verleden geactiveerde kosten en lagere directe opbrengstwaarde ten opzichte van verkrijgingsprijs.
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
21. Lonen en salarissen Lonen en salarissen Loonheffing spaarloonregeling Ontvangen ziekengelduitkeringen Doorberekende loonkosten huismeester
14.055 18 (182) (883)
13.633 19 (69) (786)
13.008
12.797
Het aantal fte's per ultimo 2010 is 296.0 (ultimo 2009: 287.3). Zie voor nadere toelichting omtrent de formatie van Mooiland hoofdstuk 9 van de Jaarrekening en het jaarverslag. 22. Sociale lasten Sociale lasten Premie ziektewetverzekering
1.571 381
1.346 358
1.952
1.704
2.714
2.636
23. Pensioenlasten Pensioenlasten
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 40 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
24. Lasten onderhoud Klachten onderhoud Mutatie-onderhoud Doorberekend aan huurders Dekking uren onderhoudsdienst Contract onderhoud Planmatig onderhoud
5.190 2.026 (749) (1.273) 1.493 27.049
4.412 1.991 (638) (1.107) 1.483 28.444
33.736
34.585
De hierboven gepresenteerde bestedingen hebben betrekking op de verantwoorde kosten. In totaal is in 2010 een bedrag geactiveerd aan na-investeringen van € 16.473.000 (2009: € 23.176.000). Het effect van deze na-investeringen op het vermogen maakt deel uit van de mutatie bedrijfswaarde en wordt gepresenteerd in het mutatie overzicht. 25. Overige bedrijfskosten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten vervoermiddelen Kantoorkosten Automatiseringskosten Bestuurskosten Algemene kosten Zakelijke lasten Levering goederen en diensten
4.566 1.395 1.008 1.045 949 200 3.469 12.195 10.033
4.300 1.257 1.076 1.098 947 180 3.804 11.239 10.334
34.860
34.235
2.143 398 127 137 315 321 56 18 40 34 38 940
2.370 394 115 116 397 361 54 60 45 35 353 0
4.567
4.300
Overige personeelskosten Inhuur Reis- en verblijfkosten Reiskostenvergoedingen Kantinekosten Opleidingskosten Overige personeelskosten Salarisadministratie Niet opgenomen vakantiedagen Arbokosten Personeelsblad Mutatie voorziening jubileumuitkering Mutatie loopbaanontwikkelingsbudget
Vanuit de CAO heeft een werknemer recht op een jubileumuitkering bij een van tevoren vastgestelde aantal jaren dienstverband. De voorziening jubileumuitkering heeft betrekking op de toekomstige verwachte uitkering op basis van het huidige personeelsbestand. Met ingang van 1 januari 2010 hebben medewerkers die op 1 januari 2010 in dienst zijn recht op een individueel loopbaanontwikkelingsbudget. Dit budget bedraagt € 4.500,- per 5 jaar en kan worden aangewend voor de eigen loopbaanontwikkeling. Het budget kan ineens en in delen aangewend worden. Dotatie van de voorziening geschiedt op basis van intern geformaliseerd beleid. In 2010 heeft dit geleidt tot een last van € 940.000.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 41 -
Overzicht verantwoorde inhuurkrachten 2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Onderverdeeld naar: Mooiland Concern Mooiland Maasland Mooiland Vitalis Mooiland Vastgoed
222 464 486 970
731 301 582 756
2.143
2.370
In de loop van 2010 zijn vacatures ingevuld in de concernstaf. Dit heeft geleidt tot een aanzienlijke daling van de verantwoorde inhuurkrachten. De effecten van de ingezette organisatie verandering van Mooiland Vastgoed zal inzake inhuurkrachten met name zichtbaar worden in 2011. De verantwoorde inhuurkosten van Mooiland Vastgoed hebben met name betrekking op ondersteuning inzake projectontwikkeling, bedrijfsvoering en juridische ondersteuning. De verantwoorde inhuurkrachten van de woonbedrijven worden veroorzaakt door zwangerschapsverlof, opvangen personeelsverloop en ziekte. Huisvestingskosten Huur onroerend goed Gas water licht Onroerende zaakbelasting Schoonmaakkosten kantoor Afvalstroom Huur eigen verhuureenheid Overige huisvestingskosten
570 267 31 184 29 44 270
541 244 28 175 29 33 207
1.395
1.257
De toename van de huisvestingskosten wordt veroorzaakt door de tijdelijke huisvesting van de concernstaf. Deze heeft haar intrek genomen in een tijdelijk onderkomen in afwachting op de realisatie van de definitieve locatie. Kosten vervoermiddelen Kosten lease wagenpark Kosten brandstof onderhoudsdienst Kosten brandstof overig Overige kosten Eigen bijdrage leasekosten
841 39 95 50
941 29 84 42
1.025 (17)
1.096 (20)
1.008
1.076
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 42 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Kantoorkosten Kantoorbehoeften Drukwerk Huur kopieerapparaten Telefoon/datacommunicatie Porti Contributies en abonnementen Overige kantoorkosten
54 185 135 264 273 102 32
56 181 110 308 291 118 34
1.045
1.098
De lagere telefoon/datacommunicatie kosten wordt veroorzaakt door ontvangen verlengingsvergoeding inzake mobiele telefonie. Deze verlengingsvergoeding zal worden toegerekend naar de periode waar deze betrekking op heeft namelijk 2010 en 2011. Automatiseringskosten Onderhoud hard- & software Huur en onderhoud contracten hard- & software Kosten automatisering
415 423 111
377 481 89
949
947
47 43 10 100
63 35 10 72
200
180
130 105 62 760 28 33 44 627 28 22 0 68 1.124 96 82 111 149
148 99 77 900 21 64 46 842 24 15 1 54 809 192 51 124 337
3.469
3.804
Bestuurskosten Presentiegeld Reis- en verblijfskosten Verzekeringen Overige bestuurskosten
Algemene kosten Promotionele kosten Kosten externe controle Verzekeringen Advieskosten Representatiekosten Overleg bewoners conform BBSH Kosten bewonersblad Organisatieontwikkeling Hulpacties Ondernemingsbudget Belastingen en heffingen Bankkosten Afdelingsspecifieke kosten Kosten bewonersraad Jaarverslag en beleidsplan Woonmaat- en woonquestkosten Overige algemene kosten
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 43 -
De verantwoorde organisatieontwikkeling heeft betrekking op strategische of organisatiebrede projecten zoals beoogde fusie met Pantein Wonen, ontwikkeling huisvesting concernstaf, ontwikkeling en implementatie woonbemiddelingssysteem Mooiland Maasland, ontwikkeling strategisch voorraadbeleid en Mooiland personeelsdag. De afdelingsspecifieke kosten hebben betrekking op specifieke projecten binnen de organisatieonderdelen. Van hieruit wordt invulling gegeven aan specifieke beleidsontwikkelingen en actuele ontwikkelingen alsmede bijzondere projecten zoals Schatgraven, fiscalisering, Europa dossier, intranet & internet en vermogensallocatie.
Kosten externe controle In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht. Controle van de jaarrekening Andere controlewerkzaamheden Advisering
102.000 3.000 -
99.000 3.000 104.000
105.000
206.000
Bovenstaande honoraria betreffen uitsluitend de werkzaamheden die bij Stichting Mooiland en de in de consolidatie betrokken entiteiten zijn uitgevoerd door accountantsorganisatie PWC (2009: Deloitte). De advisering zoals gespresenteerd in 2009 door Deloitte heeft betrekking op het uitgevoerde Due Dilligence onderzoek ten behoeve van de fusie met Pantein Wonen.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 44 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Zakelijke lasten Belastingen Verzekeringen Advertentiekosten Verhuur stimulerende maatregelen Kosten glasschades Huur eigen verhuureenheid Kosten leefbaarheid Dotatie voorziening dubieuze debiteuren Alarmering Overige Woonbegeleiding en indicatietest Federatiebijdrage Dagelijks onderhoud VVE Overige exploitatielasten Vervallen projecten Kosten ' Vogelaarwijken ' Algemene reguliere kosten
6.826 444 206 62 125 55 604 688 62 24 159 131 468 708 0 1.477 156
6.455 393 227 41 153 31 581 522 43 21 134 127 313 663 54 1.397 84
12.195
11.239
De zakelijke exploitatie lasten zijn in 2010 toegenomen met € 956.000. De oorzaak hiervan kan gevonden worden in de toename van de ontvangen gemeentelijke aanslagen (€ 371.000), toegenomen benodigde dotatie voorziening dubieuze debiteuren van (€166.000) en eenmalige hogere kosten inzake bijdrage VVE van € 155.000. De gepresenteerde belastingen hebben betrekking op de ontvangen WOZ-beschikking in 2010. In deze beschikking is een waarde opgenomen zoals getaxeerd per 01-01-2009. De wijzigingen in de woningmarkt en economische ontwikkelingen komen derhalve hierin nog niet tot uitdrukking. De verantwoorde leefbaarheid kosten zijn toegenomen in 2010. De bestedingen liggen in lijn met de toegekende budgetten en derhalve wordt de stijging veroorzaakt door een toename van het aantal leefbaarheidsactiviteiten. Hierbij dient de opmerking gemaakt te worden dat deze kostenrubriek (leefbaarheid) alleen betrekking heeft op de externe leefbaarheidskosten. Levering goederen en diensten Kosten van energie en water Schoonmaakkosten Tuinonderhoud Service-abonnement C.V. Service-abonnement liften Huur boilers en geysers Oproepsystemen Overige bijkomende kosten Kosten huismeester Rioolontstopping Kosten glasfonds
5.313 1.738 421 358 141 295 134 583 888 48 114
5.520 1.821 417 347 182 286 143 602 846 47 123
10.033
10.334
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 45 -
Financiële baten en lasten 26. Opbrengst financiële vaste activa en effecten 2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Deelnemingen NCCW B.V. Casa Confetti
6 30
10 30
36
40
Het resultaat uit deelnemingen heeft betrekking op het ontvangen dividend van de aandelen NCCW en toegerekende rendementsvergoeding inzake Casa Confetti. 27. Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rente op vordering BWS subsidie Rente WIF Overige rentebaten
49 319 183
59 461 89
551
609
28. Mutatie voorziening derivaten Mutatie voorziening derivaten
(12.209)
5.056
29. Rentelasten en soortgelijke kosten Rente rekening-courant banken Rente leningen kredietinstellingen Rente waarborgsommen Rente leningen roll-over leningen Rentelast IRS transacties Overige rentelasten Disagio
(148) (23.544) (8) (3.799) (10.047) (438) (63)
(675) (23.062) (12) (6.683) (5.687) 0 (232)
(38.047)
(36.351)
De rentelast van de IRS transacties betreft het gesaldeerde bedrag tussen de ontvangen variabele rente in de SWAP en de uitgaande vaste rente in de SWAP.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 46 -
30. Uitgangspunten en bepaling fiscaal jaarresultaat Mutatie bedrijfswaarde Deze post heeft betrekking op de vermogensmutatie als gevolg van de waardering tegen bedrijfswaarde. In VSO 2 zijn specifieke afspraken gemaakt over de balanswaardering van activa waardoor deze post volledig gecorrigeerd dient te worden. Verkopen bestaand bezit Bij verkoop van bestaand bezit zal er een verschil optreden in de resultaatbepaling. Dit wordt veroorzaakt door een verschil tussen de vennootschappelijke en de fiscale boekwaarde. Dit verschil moet worden gecorrigeerd. Opbrengst Verkopen Nieuwbouw Met de ondertekening van VSO 2 heeft Stichting Mooiland de mogelijkheid om bij gemengde projecten gebruik te maken van een fiscaal gunstige winstberekeningsmethodiek. Hierdoor dient in geval van een opgeleverd gemengd project de vennootschappelijke winstberekening te worden vervangen door de fiscale winstberekening. Fiscaal resultaat projectontwikkeling Het betreft hier het toegevoegde resultaat projectontwikkeling conform de gunstige winstberekeningsmethodiek van VSO 2. Belangrijke inschattingen ten aanzien van waardering en resultaatbepaling Bij de post afschrijvingen zal er een verschil optreden omdat fiscaal slechts op grond van artikel 3.30a Wet IB 2001 kan worden afgeschreven tot de bodemwaarde. De bodemwaarde wordt afhankelijk van het type activum gesteld op een bepaald percentage van de WOZ waarde. De post afschrijvingen dient te worden gecorrigeerd voor dit verschil. Planmatig Onderhoud Binnen de fiscale wet- en regelgeving is bepaald dat alleen verbeteringskosten geactiveerd mogen worden. Onder verbeteringskosten wordt fiscaal verstaan kosten die worden gemaakt voor wezenlijke veranderingen aan gebouwen waardoor het gebouw naar inrichting, aard of omvang een wijziging ondergaat. Deze fiscale definitieve is beperkter dan vennootschappelijk is toegestaan. Er dient dan ook een correctie gemaakt te worden van geactiveerde verbeteringskosten naar onderhoudslasten. Overige Bedrijfslasten De Vogelaarheffing behoort fiscaal tot de niet aftrekbare bedragen. Deze heffing moet dus fiscaal geëlimineerd worden. Vrijval Disagio leningportefeuille In VSO 2 zijn specifieke regels opgenomen omtrent de waardering van de leningportefeuille. Door deze waarderingsregels is er een verschil ontstaan op de openingsbalans. Dit verschil dient gedurende de (gemiddelde) looptijd van de leningportefeuille vrij te vallen. Voor Mooiland betekent deze vrijval een extra last in haar fiscale aangifte.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 47 -
Fiscale faciliteiten Binnen de fiscale wet- en regelgeving zijn er faciliteiten beschikbaar die, indien voldaan wordt aan de voorwaarden, de mogelijkheid bieden om fiscale winstneming uit te stellen. De belangrijkste faciliteiten zijn voorziening groot onderhoud, de herinvesteringsreserve en de herbestedingsreserve. Stichting Mooiland heeft het standpunt ingenomen dat ze in beginsel voldoet aan de criteria om van bovengenoemde faciliteiten gebruik te kunnen maken. In de geconsolideerde winst-en-verliesrekening is deze post als volgt verantwoord: 2010
Vennootschappelijk resultaat Stichting Mooiland
2009
35.191
39.225
(22.738)
(57.071)
12.453
(17.846)
Verkopen bestaand bezit Opbrengst verkopen nieuwbouw Fiscaal resultaat projectontwikkeling
6.580 0 702
3.425 1.140 (1.347)
Subtotaal
7.282
3.218
Fiscale correctie waarderingsgrondslag Bedrijfswaardemutatie
Fiscale correcties opbrengsten
Fiscale correcties bedrijfslasten Afschrijvingen Maatschappelijke investeringen Planmatig onderhoud Overige bedrijfslasten
93 (34.535) 10.174 (1.477)
(1.073) (12.682) 10.594 (1.397)
Subtotaal
(25.745)
(4.558)
Fiscale correcties financiële baten & lasten Vrijval disagio leningportefeuille
4.283
3.321
Subtotaal
4.283
3.321
Fiscaal resultaat Stichting Mooiland Inzet fiscale faciliteiten Belastbaar bedrag Stichting Mooiland
(1.727)
(15.865)
1.727
15.865
0
0
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 48 -
31. Mutatie bedrijfswaarde
Mutatie bedrijfswaarde
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
22.738
57.071
De bedrijfswaarde is gebaseerd op het geformaliseerde interne beleid van Stichting Mooiland. Hierbij zijn verschillen te onderkennen tussen Mooiland Vitalis en Mooiland Maasland in beleid. In 2009 heeft uniformering van de berekeningsmethodiek plaats gevonden. Hierbij is de levensduur en restwaarde geuniformeerd. Daarbij is aangesluiting gezocht bij de best practice. Deze uniformering heeft met name effect op de componenten levensduur en restwaarde in de verschillen analyse. Het totale vermogenseffect van de waardemutatie van het vastgoed in exploitatie in boekjaar 2010 bedraagt € -22.737.000. In het onderstaande overzicht wordt inzicht verschaft in deze waardemutatie. In het hoofdstuk 4 waarderingsgrondslagen voor Activa en Passiva wordt inzicht verschaft in de toegepaste parameters en uitgangspunten voor de berekening van de bedrijfswaarde. MUTATIE OVERZICHT BEDRIJFSWAARDE STICHTING MOOILAND (X 1.000) 2010
2009
De mutatie in de bedrijfswaarde ultimo 2010 ten opzichte van de bedrijfswaarde ultimo 2009 laat zich als volgt verklaren: Autonome waardemutatie
10.826
In de huurprijscomponent In de onderhoudslasten In de overige lasten Indexering Disconteringsvoet
14.409 (27.545) (36.114) (80.822) 111.240
(174) (25.143) (28.135) 0 0
(18.832)
(53.452)
28.549 (62) (4.952) (3.671) (8.888)
10.227 (8.976) 1.509 0 0
10.976
2.760
In de levensduur In de restwaarde inschatting Verkoopwaardewijziging Sloopwaardewijziging Investeringswijziging Aangekocht bezit Overig nieuw bezit Verkocht bezit Gesloopt bezit Overig weggevallen bezit Rentabiliteitswaardecorrectie
(4.977)
0 (1.491) 1.231 6.022 (294)
298 0 12.958 0 0
5.468
13.256
(31.175)
(14.658)
(22.737)
(57.071)
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 49 -
De belangrijkste wijzigingen in de mutatie bedrijfswaarde laten zich als volgt verklaren: Autonome waardemutatie De autonome waardemutatie heeft betrekking op de reguliere jaarwissel van 2009 naar 2010. De ingerekende kasstromen van boekjaar 2010 vervallen en alle toekomstige kasstromen worden een jaar minder contant gemaakt. Het effect hiervan op de bedrijfswaarde bedraagt € 10.826.000. Economische verwachting & Parameter (indexering & disconto) De toekomstige economische verwachtingen (parameters) zijn over de gehele linie naar beneden bijgesteld. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) hebben de kengetallen om de corporatiebranche te beoordelen (de zogenaamde sectorparameters) afgelopen september 2010 aangepast. De huidige parameters zijn hierop afgestemd. De herziening heeft betrekking op algemene prijsinflatie, huurstijgingspercentage en prijsinflatie lonen & salarissen welke is bepaald op 2% (2009: 2.5%). Daarnaast heeft het CFV en WsW de koppeling tussen algemene inflatie (welke is gekoppeld aan de huurverhoging) en de overige bedrijfslasten losgelaten. Dit in tegenstelling tot voorgaande jaren. Dit heeft een negatief effect op de bedrijfswaarde ultimo 2010 van € 45 miljoen. De bouwkostenindex is verlaagd van 3.25% in 2009 naar 3.00% in 2010. Daarnaast is het disconto percentage aangepast van 6% in 2009 naar 5.25% in 2010. De aanpassing van het disconto percentage heeft effect op zowel de contante waarde van de toekomstige kasstromen van het bezit in exploitatie als de contante waarde van de toekomstige kasstromen van de leningportefeuille. Exploitatie & Investeringsbeleid (huur, onderhoud en overig) De gepresenteerde mutatie bedrijfswaarde bij huurprijscomponent wordt veroorzaakt door de bijstelling van de mutatiegraad bij Mooiland Maasland van 5% naar 6,3%. Een hogere mutatiegraad leidt tot een toename van het effect van huurharmonisatie. Het effect hiervan op de bedrijfswaarde ultimo 2010 bedraagt € 11.736.000. Het overige effect wordt veroorzaakt door een hogere starthuur ultimo 2010 dan verwacht en toepassing huurharmonisatie (Mooiland Vitalis) Het effect hiervan op de bedrijfswaarde bedraagt € 2.673.000 positief. Het beleid voor de verhuur van woningen en overige eenheden is in 2010 gewijzigd. Deze wijziging heeft betrekking op de vastgestelde meerjarenbegroting 2011 en een doorgevoerde herlabeling van het bezit bij Mooiland Maasland. De kasstromen behorend bij de vastgestelde begroting 2011 laten een toename van de uitgaven zien t.o.v. begroting 2010 inzake onderhoud en overige bedrijfslasten. Deze toename wordt met name veroorzaakt door een toename van het benodigde budget planmatig onderhoud (Mooiland Vitalis) van € 5.086.000 en de direct toerekende exploitatie kosten (gemeentelijke heffingen, verzekeringen, dotatie dubieuze debiteuren etc) van 7.7%. Het effect van de doorgevoerde labelwijziging bij Mooiland Maasland wordt in het mutatie overzicht in diverse rubrieken gepresenteerd. In verband met de herlabeling van een gedeelte van het bezit van Mooiland Maasland is de levensduur van de verschillende complexen veranderd. De verwachting van de levensduur was dat deze in 2010 nog 24,5 jaar was, de levensduur is in 2010 echter hoger met ca. 26,3 jaar. Het totale effect van de doorgevoerde wijziging bedraagt € 3.033.000 negatief. Deze is als volgt verwerkt in het gepresenteerde mutatieoverzicht: Onderhoud: € 22.894.000 negatief l Verkopen bestaand bezit: € 9.897.000 negatief l Levensduur: € 29.758.000 positief l
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 50 -
De huidige ontwikkelingen op de verkoopmarkt hebben geleid tot een aanpassing van de beoogde aantallen te verkopen woningen alsmede de waardering hiervan. In de bedrijfswaarde ultimo boekjaar is een maximale horizon toepasbaar van vijf jaar inzake inrekenen verkopen bestaand bezit. Ten opzichte van de bedrijfswaarde zoals gepresenteerd in de Jaarrekening 2009 zijn dit 91 woningen meer (2009: 403 versus 2010: 494). De toename van het aantal ingerekende verkopen is dus aanzienlijk lager dan het effect van de bijstelling van de waardering. De gepresenteerde mutatie bij sloopwaarde wordt veroorzaakt doordat ultimo 2010 (569 woningen) meer woningen gelabeld zijn als sloop dan ultimo 2009 (484 woningen). De oorzaak hiervan kan met name gevonden worden door wijziging in de programmakalender (faseringswijziging dan wel nieuwe herstructureringsprojecten). In de begroting 2011 is een eenmalige onrendabele na-investering in bestaand bezit geaccordeerd voor Mooiland Vitalis. Het effect van dit besluit is gepresenteerd bij wijzigingen investeringsbeleid in de rubriek "Investeringswijziging". Wijziging voorraad De gepresenteerde effecten hebben betrekking op afwijkingen tussen begrote voorraad mutatie versus gerealiseerde voorraad mutatie. Hierbij opgemerkt dat het alleen voorraad mutaties betreft welke leiden tot een vermogenseffect. De positieve bijstelling van € 5.468.000 wordt veroorzaakt doordat de gerealiseerde verkopen lager zijn dan begroot (€ 1.231.000) en doordat er minder woningen zijn gesloopt dan verwacht (€ 6.022.000). Daarnaast heeft externe verwerving geleidt tot een negatieve mutatie van € 1.176.000 welke is verantwoord bij "Overig nieuw bezit". Mutatie rentabiliteitswaardecorrectie In 2010 is de rentabiliteitswaarde correctie afgenomen met een bedrag van € 31.175.000. Een van de belangrijkste factoren is de bijstelling van het disconto percentage. Deze wijziging heeft geleid tot daling van de RW-correctie van € 52.106.000. Dit effect is in het mutatie overzicht gepresenteerd in de rubriek "Disconteringsvoet". Resteert een mutatie van € 20.933.000 positief. De oorzaak hiervan kan gevonden worden in de autonome waarde mutatie van € 3.881.000 negatief en het effect van nieuw afgesloten leningen € 24.931.000. Het overige verschil van € 117.000 negatief heeft betrekking op het effect van renteconversies en aflossingen.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 51 -
9
OVERIGE INFORMATIE
9.1 WERKNEMERS Bij de Stichting Mooiland waren in 2010 gemiddeld (FTE) 296 personeelsleden werkzaam ( 2009: 287 ). Overzicht aantal FTE's per 31 december 2010 2010 Onderverdeeld naar: Mooiland Concern Mooiland Maasland Mooiland Onderhoudsdienst Mooiland Vitalis Mooiland Vastgoed
2009
24,8 105,7 30,5 109,1 25,9
21,6 106,5 25,0 105,1 29,1
296,0
287,3
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 52 -
9.2
BEZOLDIGING BESTUURDERS EN COMMISSARISSEN 2010
B.J.A. Wouters ( bestuursvoorzitter ) Periodiek betaalde beloningen II. Beloningen betaalbaar op termijn III. Uitkeringen bij beëindiging dienstverband IV. Bonusbetalingen G.J. Gerards ( bestuurder ) I. Periodiek betaalde beloningen II. Beloningen betaalbaar op termijn III. Uitkeringen bij beëindiging dienstverband IV. Bonusbetalingen Totaal bezoldiging bestuurders I. Periodiek betaalde beloningen II. Beloningen betaalbaar op termijn III. Uitkeringen bij beëindiging dienstverband IV. Bonusbetalingen
2009
x € 1.000 187 42 0 0
x € 1.000 179 36 0 9
229
224
146 34 0 0
141 34 0 13
180
188
333 76
321 69 22
409
412
-
In het kader van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens dienen alle inkomens boven het ministersalaris (2010: € 193.000) te worden opgenomen in de jaarrekening. De hieronder vermelde functies hebben gedurende 2010 een inkomen genoten van meer dan € 193.000. De Raad van Commissarissen heeft op voorstel van de renumeratiecommissie de vergoeding van de leden van de Raad van Bestuur vastgesteld met inachtneming van de Izeboud norm. De Raad van Commissarissen stelt hierbij als uitgangspunt dat de beloning aansluit bij de marktomstandigheden, alsmede het krachtenveld en de complexiteit waarin Mooiland zich op dit moment bevindt.
Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT) Bestuurder 1 Bestuurder 2 Duur dienstverband 2010 2009 2010 I. Periodiek betaalde beloningen II. Beloningen betaalbaar op termijn III. Uitkeringen bij beëindiging dienstverband IV. Bonusbetalingen Totaal
2009
187.518 41.718 -
179.466 35.795 -
146.297 33.935 -
141.419 33.688 -
229.236
8.516 223.777
180.232
13.000 188.107
Voor de weergave van de bezoldiging van de Raad van Commissarissen van Stichting Mooiland wordt verwezen naar het Jaarverslag. In het afzonderlijke hoofdstuk 16 wordt hierover inzicht verschaft.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 53 -
OVERIGE GEGEVENS
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 54 -
1
ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2010
(na voorgestelde resultaatbestemming)
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
ACTIVA Software Onroerende Onroerende Onroerende Onroerende
zaken in exploitatie zaken verkocht onder voorwaarden en roerende zaken t.d.v. exploitatie zaken in ontwikkeling
Vorderingen op groepsmaatschappijen Deelnemingen Te vorderen BWS subsidies Effecten Overige vorderingen
Voorraad materialen Vorderingen
334
417
1.424.626 1.837 10.845 50.074
1.361.930 250 9.070 54.851
4.971 1.036 695 0 15.844
5.153 1.036 1.090 3.945 37.309
1.510.262
1.475.051
170
150
2.562 303 1.506
2.618 491 3.738
115.934
27.331
120.475
34.328
1.630.737
1.509.379
(1)
Debiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Liquide middelen
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 55 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
PASSIVA Eigen vermogen Eigen vermogen Voorzieningen
543.375
576.292
219
404
32.708
8.247
Langlopende schulden Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden Schulden aan groepsmaatschappijen Schulden aan kredietinstellingen Aflossingsverplichtingen langlopende schulden Schulden aan leveranciers en handelskredieten Overige belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva
808.248 2.470 1.837 502
805.642 2.477 250 0
813.057
808.369
74.661 124.108 8.897 1.401 8.858 23.453
46.117 32.917 11.421 1.213 2.555 21.844
241.378
116.067
1.630.737
1.509.379
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 56 -
2
ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2010
Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Opbrengst verkoop huurwoningen Overige opbrengsten
(2) (3) (4) (5) (6)
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
140.920 9.956 1 6.580 1.846
136.386 9.918 10 3.590 1.848
159.303
151.752
83 1.158 34.490 11.463 1.762 2.398 33.736 34.724
0 1.073 12.682 11.334 1.539 2.343 34.585 33.034
119.814
96.590
39.489
55.162
36 550 (12.209) (38.046)
40 609 5.056 (36.351)
Financiële baten en lasten
(49.669)
(30.646)
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
(10.180) 0
24.516 0
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na vennootschapsbelasting Mutatie bedrijfswaarde Deelneming
(10.180) (22.738) 0
24.516 (57.071) 0
Buitengewoon resultaat
(22.738)
(57.071)
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na mutatie bedrijfswaarde en vennootschapsbelasting
(32.918)
(32.555)
Som der bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Overige waardeveranderingen van vaste activa Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Overige bedrijfskosten
(7) (8) (9) (10) (11)
Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Opbrengst financiële vaste activa en effecten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Mutatie voorziening derivaten Rentelasten en soortgelijke kosten
(12) (13) (14) (15)
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 57 -
3
ENKELVOUDIGE GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING
Algemeen Wooncorporatie Mooiland is een stichting met de status van "toegelaten instelling volkshuisvesting". Zij heeft een landelijke toelating en is werkzaam binnen de juridische wetgeving van uit de Woonwet en het Besluit Beheer Sociale Huursector. De vestigingsplaats is Wageningen. De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de vennootschappelijke jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde in overeenstemming met hetgeen is gepresenteerde in de geconsolideerde grondslagen. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de geconsolideerde grondslagen. Stelselwijziging Met ingang van 2010 wordt de deelneming op de enkelvoudige balans gewaardeerd tegen netto vermogensmutatie met een onderwaarde van nul. In tegenstelling tot voorgaande jaren komt het negatief eigen vermogen niet tot uitdrukking in het enkelvoudig vermogen en resultaat van Stichting Mooiland. De oorzaak van deze wjiziging kan gevonden worden in het feit dat er geen sprake zal zijn van een uitstroom van middelen in relatie tot het negatief eigen vermogen van de deelneming. Op grond hiervan dient geen voorziening gevormd te worden. Deze stelselwijziging heeft alleen betrekking op het resultaat en eigen vermogen van Stichting Mooiland enkelvoudig. Middels de consolidatie van de nevenstructuur het effect van het negatief eigen vermogen van deze deelneming alsnog tot uitdrukking in het vermogen en resultaat van Stichting Mooiland geconsolideerd. Als gevolg van deze stelselwijziging ontstaat er derhalve een verschil tussen het geconsolideerde en enkelvoudig resultaat en vermogen. Op basis van deze stelselwijziging is het vermogen per 1 januari 2010 herrekend. Het eigen vermogen is toegenomen met een bedrag van € 3.891.000 van € 572.401.000 (gecorrigeerd vermogen a.g.v. stelselwijziging derivaten zie hiervoor stelselwijziging geconsolideerde jaarrekening) naar € 576.292.000. Het resultaat over 2010 op basis van de nieuwe grondslagen bedraagt € 32.918.000 negatief. Indien op de oude grondslagen zou zijn gewaardeerd, dan zou het resultaat € 35.191.000 negatief hebben bedragen. Het resultaat over 2009 bedraagt op basis van de oude grondslagen € 34.168.000.000 negatief. Het resultaat 2009 op basis van de nieuwe grondslagen bedraagt € 32.555.000. Hierbij opgemerkt dat in de geconsolideerde jaarrekening reeds een stelselwijzing is verwerkt en het dat het effect zoals hierboven is gepresenteerd betrekking heeft op het gecorrigeerde eigen vermogen en resultaat na stelselwijziging verwerking derivaten. GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Voor waarderingsgrondslagen voor Activa & Passiva van de enkelvoudige Jaarrekening van Stichting Mooiland alsmede de grondslagen voor resultaatbepaling wordt verwezen naar de relevante hoofdstukken in de geconsolideerde rapportage.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 58 -
Bedrijfsopbrengsten Huren De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2010 bedroeg dit maximumpercentage 1.2%. Opbrengst verkoop huurwoningen De post verkopen onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de gemaakte direct toerekende verkoopkosten en huurderving. Het resultaat wordt verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). De opbrengst uit woningen verkocht onder voorwaarden worden niet verantwoord als verkoopopbrengst daar de belangrijkste economische rechten niet zijn overgedragen aan de koper. De gegarandeerde terugkoopverplichting wordt opgenomen onder de post langlopende schulden, terugkoopverplichting VOV Woningen en wordt jaarlijks met inachtname van de contractvoorwaarden gewaardeerd. Resultaat verkoop koopwoningen Verkopen nieuwbouw aan derden worden verantwoord op basis van percentage of completion. Het betreft hier projecten waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald. De voortgang van de verrichte prestaties wordt bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Realisatie vergoeding projecten Na vaststelling van de realisatie notitie wordt een algemene realisatie vergoeding (1.5% van de stichtingskosten) verantwoord. Verantwoording hiervan geschiedt op basis van voortgang van het project en wordt in deze rubriek verantwoord. Bedrijfslasten Afschrijvingen De afschrijvingen op materiële vaste activa en immateriële vaste activa worden gebaseerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode danwel de annuïtaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Met een mogelijke restwaarde wordt geen rekening gehouden. Overige waardeveranderingen De overige waardeveranderingen worden gevormd door de waardevermindering die is ontstaan door gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering. Daarnaast heeft deze post betrekking op eventuele afwaarderingen als gevolg van de minimumwaardering van grondposities bij geannuleerde projecten.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 59 -
Personeelskosten Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Pensioenen De pensioenregeling betreft een toegezegde pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds. Deze toegezegde pensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde bijdrageregeling. Behalve de betaling van pensioenpremies bestaat geen verdere verplichting uit hoofde van deze pensioenregeling. Stichting Mooiland heeft in geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Planmatig Onderhoud Alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van planmatig onderhoud hebben betrekking op de daadwerkelijke verrichte werkzaamheden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Niet-Planmatig Onderhoud Het klachten- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst en heeft betrekking op reparatie-, mutatie-, klantgestuurd onderhoud en de kosten van het materiaalverbruik alsmede de kosten ten behoeve van het preventief onderhoud. Overige bedrijfslasten Hieronder worden de overige kosten verantwoord die zijn gemaakt in het kader van de gewone bedrijfsvoering, zoals huisvestingskosten, bestuurskosten, algemene kosten, overige personeelskosten, belastingen, verzekeringen, levering goederen en diensten, etc. Zij worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. Belastingen Vanaf 1 januari 2008 is Stichting Mooiland integraal belastingplichting geworden voor de vennootschapsbelasting. Vanaf dit moment wordt Stichting Mooiland aangeslagen over de integrale activiteiten. Aedes en de Belastingdienst hebben het overleg over de interpretatie en toepassing van de vennootschapsbelasting afgerond. Een en ander is vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst (VSO II). In deze VSO II zijn specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot waardering van posten op de fiscale openingsbalans en de wijze van resultaatname. De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst- en verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscale compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Indien het resultaat van een transactie aangaande het verlenen van een dienst betrouwbaar kan worden geschat, wordt de opbrengst met betrekking tot die dienst verwerkt naar rato van de verrichte prestaties. Opbrengst financiële vaste activa en effecten Dividend te ontvangen van niet op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen en nietbeursgenoteerde effecten worden verantwoord op moment van ontvangst.
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 60 -
4
TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2010
ACTIVA
2010 Vorderingen op groepsmaatschappijen Mooiland Vastgoed B.V. Mooiland Maasland Mooiland Vitalis Mooiland Holding B.V.
2009
x € 1.000 381 0 243 4.347
x € 1.000 806 0 0 4.347
4.971
5.153
3.317 (755)
3.361 (743)
2.562
2.618
1. Vorderingen Debiteuren Debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren
Voorziening dubieuze debiteuren Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
743 688 (676)
729 521 (507)
Stand per 31 december
755
743
Overige vorderingen Overige vorderingen Vorderingen op gemeentes
126 177
486 5
303
491
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 61 -
PASSIVA 2010 Groepsvermogen Eigen vermogen
2009
x € 1.000 543.375
x € 1.000 576.292
2010
2009
1.000 542.375
1.000 575.292
543.375
576.292
517 589 16 279
377 562 15 259
1.401
1.213
115 7.850 893
129 1.773 653
8.858
2.555
Het vermogen bestaat uit:
Kapitaal Overige reserves
Overige belastingen en premies sociale verzekeringen Omzetbelasting Loonheffing Bedrijfsvereniging Pensioenen
Overige schulden Te vergoeden rente waarborgsom Nog te ontvangen facturen Af te rekenen stook- en servicekosten
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 62 -
2010 Overlopende passiva Niet opgenomen vakantiedagen Niet vervallen rente langlopende schulden Nettoloon Vooruitontvangen huren Vooruitontvangen huurtoeslag Overige overlopende passiva
2009
x € 1.000 535 19.697 7 1.241 898 1.075
x € 1.000 557 18.143 0 1.265 912 967
23.453
21.844
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 63 -
5
TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2010 2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Bedrijfsopbrengsten 2. Huren Te ontvangen netto huur Huurderving 3. Vergoedingen Te ontvangen vergoedingen leveringen goederen en diensten Vergoedingsderving wegens leegstand Af te rekenen/afgerekend met huurders 4. Overheidsbijdragen Jaarlijkse bijdragen Bijdragen woningaanpassing 5. Opbrengst verkoop huurwoningen Opbrengst verkoop huurwoningen Kosten verkoop huurwoningen
143.372 (2.451)
138.923 (2.537)
140.921
136.386
12.006 (401) (1.649)
11.431 (332) (1.181)
9.956
9.918
1 0
1 9
1
10
6.964 (384)
3.867 (278)
6.580
3.589
291 317 194 85 217 741
510 340 226 113 213 447
1.845
1.849
159.303
151.752
Lonen en salarissen Loonheffing spaarloonregeling
12.486 15
12.173 16
Ontvangen ziekengelduitkeringen Doorberekende loonkosten huismeester
12.501 (155) (883)
12.189 (69) (786)
11.463
11.334
1.448 314
1.238 301
1.762
1.539
6. Overige opbrengsten Steunbijdrage CFV inzake SHA Aan huurders doorberekende administratiekosten Vergoeding contractkosten Beheervergoeding Vergoeding GSM-antennes Overige opbrengsten
7. Lonen en salarissen
8. Sociale lasten Sociale lasten Premie ziektewetverzekering
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 64 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
9. Pensioenlasten Pensioenlasten
2.398
2.343
5.190 2.026 (749) (1.273) 1.493 27.049
4.412 1.991 (638) (1.107) 1.483 28.444
33.736
34.585
3.459 1.395 772 1.045 949 197 3.391 13.483 10.033
3.418 1.257 870 1.097 947 179 3.580 11.352 10.334
34.724
33.034
1.174 377 98 137 304 316 51 18 38 34 44 868
1.614 381 91 116 362 341 50 60 43 35 325 0
3.459
3.418
570 267 31 184 29 44 270
541 244 28 175 29 33 207
1.395
1.257
10. Lasten onderhoud Klachten onderhoud Mutatie-onderhoud Doorberekend aan huurders Dekking uren onderhoudsdienst Contract onderhoud Planmatig onderhoud
11. Overige bedrijfskosten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kosten vervoermiddelen Kantoorkosten Automatiseringskosten Bestuurskosten Algemene kosten Zakelijke lasten Levering goederen en diensten
Overige personeelskosten Inhuur Reis- en verblijfkosten Reiskostenvergoedingen Kantinekosten Opleidingskosten Overige personeelskosten Salarisadministratie Niet opgenomen vakantiedagen Arbokosten Personeelsblad Mutatie voorziening jubileumuitkering Mutatie loopbaanontwikkelingsbudget
Huisvestingskosten Huur onroerend goed Gas water licht Onroerende zaakbelasting Schoonmaakkosten kantoor Afvalstroom Huur eigen verhuureenheid Overige huisvestingskosten
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 65 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Kosten vervoermiddelen Kosten lease wagenpark Kosten brandstof onderhoudsdienst Kosten brandstof overig Overige kosten
652 39 42 47
769 29 41 41
Eigen bijdrage leasekosten
780 (8)
880 (10)
772
870
54 184 135 265 273 102 32
56 181 110 307 291 118 34
1.045
1.097
415 423 111
377 481 89
949
947
46 41 10 100
62 35 10 72
197
179
Kantoorkosten Kantoorbehoeften Drukwerk Huur kopieerapparaten Telefoon Porti Contributies en abonnementen Overige kantoorkosten
Automatiseringskosten Onderhoud hard- & software Huur en onderhoud contracten hard- & software Kosten automatisering
Bestuurskosten Presentiegeld Reis- en verblijfskosten Verzekeringen Overige bestuurskosten
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 66 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Algemene kosten Promotionele kosten Kosten externe controle Verzekeringen Advieskosten Representatiekosten Overleg bewoners conform BBSH Huuropbrengsten Organisatieontwikkeling Hulpacties Ondernemingsbudget Belastingen en heffingen Bankkosten Afdelingsspecifieke kosten Kosten bewonersraad Jaarverslag en beleidsplan Woonmaat- en woonquestkosten Overige algemene kosten
130 105 62 683 28 33 44 627 28 22 0 68 1.091 96 82 111 181
148 99 77 900 21 64 46 843 24 15 1 54 741 192 51 124 180
3.391
3.580
6.826 444 206 62 125 55 604 688 62 24 159 131 1.287 468 708 0 1.477 156
6.455 393 227 41 153 31 581 522 43 21 134 127 111 313 664 54 1.397 84
13.482
11.351
Zakelijke lasten Belastingen Verzekeringen Advertentiekosten Verhuur stimulerende maatregelen Kosten glasschades Huur eigen verhuureenheid Kosten leefbaarheid Dotatie voorziening dubieuze debiteuren Alarmering Overige Woonbegeleiding en indicatietest Federatiebijdrage Ontwikkel fee Mooiland Vastgoed B.V. Dagelijks onderhoud VVE Overige exploitatielasten Vervallen projecten Kosten ' Vogelaarwijken ' Algemene reguliere kosten
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 67 -
2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Levering goederen en diensten Kosten van energie en water Schoonmaakkosten Tuinonderhoud Service-abonnement C.V. Service-abonnement liften Huur boilers en geysers Oproepsystemen Overige bijkomende kosten Kosten huismeester Rioolontstopping Kosten glasfonds
5.314 1.737 421 358 141 295 134 583 888 48 114
5.520 1.821 417 347 182 286 143 602 846 47 123
10.033
10.334
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 68 -
Financiële baten en lasten 12. Opbrengst financiële vaste activa en effecten 2010
2009
x € 1.000
x € 1.000
Deelnemingen NCCW B.V. Casa Confetti
6 30
10 30
36
40
Het resultaat uit deelnemingen heeft betrekking op het ontvangen dividend van de aandelen NCCW en toegerekende rendementsvergoeding inzake Casa Confetti. 13. Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rente op vordering BWS subsidie Rente WIF Overige rentebaten
49 318 183
59 461 89
550
609
14. Mutatie voorziening derivaten Mutatie voorziening derivaten
(12.209)
5.056
15. Rentelasten en soortgelijke kosten Rente rekening-courant banken Rente leningen kredietinstellingen Rente waarborgsommen Rente leningen roll-over leningen Rentelast IRS transacties Overige rentelasten Disagio
(147) (23.544) (8) (3.799) (10.047) (438) (63)
(675) (23.062) (12) (6.683) (5.687) 0 (232)
(38.046)
(36.351)
PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden
- 69 -