No title

Het passiefhuis/ wie/ wat/ waar/ waarom/

1

Voorwoord

/ 03

Welkom in het passiefhuistijdperk /

/ 04

1/ Het passiefhuis van onder tot boven Een hart voor het milieu /

/ 06 / 10

Laat uw geld niet in rook opgaan /

/ 12





Op uw wooncomfort wordt niet bespaard / Waar moet u op letten bij de keuze van isolatie voor een passiefhuis? /

/ 14 / 16

2/ Het passiefhuis met Recticel Insulation 11 troeven /

/ 18 / 20

Het massief passiefhuis, een revolutie / De polyurethaanisolatieplaten van Recticel Insulation zijn ideaal voor massief passiefwoningen /

/ 22 / 24

De kijk van Chris Zijdeveld, voorzitter van de Stichting PassiefBouwen.nl

/ 26

Massief passiefbouwen in de praktijk / Case 1: Nimmerdor, het eerste massief passief woonzorgcomplex in Nederland Case 2: Het eerste gecertificeerde vrijstaande passiefhuis in Friesland Case 3: Het eerste massief passiefhotel Case 4: Een kelder in een passiefhuis Case 5: De voordelen van massiefhouten binnenwanden

/ 28 / 32 / 34 / 36 / 37

Houtskelet passiefhuis in de praktijk /

Case 6: Passiefbouwen met houtskelet Case 7: Passiefbouwen met hout

/ 38 / 40

De handleiding van uw passiefhuis /

/ 42

3/ Technische opbouw van een passiefhuis 3.1/ Technische opbouw van een massief

/ 44 / 45



/ 55

passiefhuis 3.2/ Technische opbouw van een houtskelet passiefhuis

Enkele technische termen / / 63 4/ Recticel Insulation gaat voor duurzaamheid / 64 over de hele lijn 5/ De waarden van Recticel Insulation / 66

Voorwoord

2°C. Dat lijkt een klein temperatuurverschil. Maar dat verschil heeft enorme gevolgen. Inderdaad, een temperatuurstijging op aarde van meer dan 2°C zal de zeespiegel gevaarlijk doen stijgen, we zullen met meer droogte- en hitteperioden te kampen hebben, de neerslag zal extreme proporties aannemen. Dit is erg alarmerend, vooral als we weten dat volgens betrouwbare berekeningen de temperatuur met 6,4°C zal stijgen voor 2100. Deze stijging is het gevolg van de verhoging van de concentratie van de broeikasgassen in de atmosfeer. Dit doet de temperatuur op aarde stijgen, de poolkappen smelten, wat leidt tot overstromingen en andere milieurampen. Zowel mens als dier worden hierdoor bedreigd, in bepaalde gevallen zelfs met uitsterven. Hoog tijd dus om in actie te komen. In navolging van Kyoto neemt ook Nederland maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen aanzienlijk te verminderen, in het bijzonder van de CO2-uitstoot die afkomstig is van de verbranding van fossiele brandstoffen. Een paar voorbeelden van die maatregelen? De overheid kent vele premies toe voor het isoleren van woningen en scherpt de energieprestatie van woningen en gebouwen aan met als einddoel energieneutraal bouwen in 2020. Wie zijn woning goed isoleert, kan immers meer dan 75% energie besparen. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor uw portemonnee. Want maar liefst 40% van het huishoudelijk energieverbruik gaat naar verwarming. Om maar te zeggen dat isoleren u heel wat besparingen oplevert. Als u tenminste kiest voor hoogwaardige, duurzame isolatieproducten. Maar wat als de fossiele brandstoffen bijna op zijn? Hoe blijven we dan onze huizen verwarmen? Het antwoord is: bouw lage energiewoningen en passiefhuizen. Daar vertellen we u alles over in deze brochure. Veel leesplezier!

Herman Raes Commercieel Directeur Benelux & Export

Kiezen voor duurzame woningen, is kiezen voor de toekomst.

4

Welkom in het passiefhuistijdperk

75 50 25 0 kWh/m2 per jaar

ruimteverwarming

De verschillen in energiebehoefte voor verwarming

EPC woning laag energie woning passiefwoning

energiebehoefte verwarming 2

≤ 63 kWh/m per jaar energiebehoefte verwarming 2

≤ 50 kWh/m per jaar

warm tapwater verlichting overig (niet huishoudelijk)

Bron: Passiefhuis en EPN (ECN - E - 09-045), Energieonderzoek Centrum Nederland

100

passiefhuis

U wilt nog verder gaan? Kies dan voor de meest energiezuinige manier van wonen: een passiefhuis. De sleutelwoorden hierbij zijn optimale isolatie en uitstekende luchtdichtheid. Betekent dit dat u het comfort en de duurzaamheid van traditionele bouwmaterialen (zoals baksteen) moet opgeven? Neen. Want we ontwikkelden het revolutionaire massief passiefhuis.

-76%

125

laag energie woning

Nog zuiniger en slimmer is de laag energie woning. Dankzij een nog betere isolatie zijn de energienota’s lager dan bij een standaard EPC-woning. De terugverdientijd van deze extra investering is bovendien heel kort.

-83%

150

EPC 0,8 woning

Gelukkig bestaan er manieren om het energieverbruik te drukken en de CO2-uitstoot te beperken. De klassieke oplossing is een woning bouwen conform de huidige EPC norm; deze beantwoordt immers aan de minimale wettelijke eisen.

Het totale energieverbruik in verschillende types woningen in kWh/m² per jaar.

bestaande woning 2000

Wie een woning wil of gaat bouwen, kan er niet omheen: er moet rekening gehouden worden met het energieverbruik. Niet alleen omdat de energieprijzen de pan uit swingen, maar ook omdat het milieu het hard te verduren heeft door de hoge CO2-uitstoot.

De energiebehoefte voor verwarming in een passiefhuis bedraagt slechts 15 kWh/m2 per jaar. In een standaard EPC-woning kan dit snel oplopen tot 63 kWh/m2 per jaar. U bespaart dus 48 kWh/m2 per jaar t.o.v. een standaard EPC-woning of maar liefst 5,8 m3 gas/m2.

energiebehoefte verwarming 2

≤ 15 kWh/m per jaar

5

1/ Het passiefhuis van onder tot boven Het passiefhuis is een optimalisering van de laag energie woning. Het is een comfortabel en heel energiezuinig gebouw, zowel in de zomer als in de winter. De warmteverliezen zijn zo laag dat er geen conventionele verwarming nodig is. Er is ook geen actief koelingsysteem nodig om in de zomer van een aangenaam binnenklimaat te genieten. Het resultaat: uw totale energieverbruik is zomaar even 75% lager dan bij een traditionele nieuwbouwwoning gebouwd volgens de huidige standaard. Bovendien helpt u de opwarming van de aarde te bestrijden.

De 3 basiscriteria van een passiefhuis: - Netto energiebehoefte voor ruimteverwarming is kleiner dan of gelijk aan 15 kWh/m² per jaar.

energiekengetal

- Het gebouw is voldoende luchtdicht.

luchtdichtheid

- Temperatuur stijgt niet meer dan 5% van het jaar boven de 25°C. Zo vermijdt u oververhitting in de zomer.

6

≤ 15 kWh/m2 per jaar n50 ≤ 0,6h-1 oververhitting

≤ 5%/jaar

Aan deze eisen voldoen, is enkel mogelijk met behulp van volgende zes stappen:

1.

Maximaal isoleren

Een passiefhuis is zo goed geïsoleerd dat er slechts een vermogen nodig is van 10W/m² of 2000W voor een huis van 200 m². Dat is het vermogen van een gewoon strijkijzer. Dit is het resultaat van een hoge isolatiegraad van de volledige gebouwschil. Bron PHP Daarvoor is een pakket polyurethaan isolatieplaten van Recticel Insulation (PUR/PIR isolatie) tussen de 160 en 240 mm nodig in de gebouwschil (vloer, gevel en dak). De energie-efficiënte raambeglazing (driedubbel glas) en kozijnen (thermisch onderbroken) moeten een Uw-waarde <0,8 W/m2K hebben, met ZTA (zontoetredingsfactor) waarden >50%.

Richtlijnen voor isolatie: Alle componenten van de gebouwschil zijn geïsoleerd met een Rc >6,5 en <10 m2K/W (U <0,15 en >0,12 W/m2K) U-waarde kozijn met beglazing.......................... ≤0,8 W/m2K Lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt .......... ≤0,01 W/mK

U mag het raam dus openzetten, als het maar niet urenlang openblijft in vriesweer. Maar dát wist u natuurlijk wel.

2.

Beperking van de warmteverliezen In de constructie van een passiefhuis moeten thermische bruggen voorkomen worden. Deze Bron PHP thermische bruggen leiden immers tot warmteverliezen, een hoger energieverbruik en een lager wooncomfort. Bovendien zijn ze erg vatbaar voor condensatie en bijgevolg schimmelvorming. Een doorlopende isolatieschil is dan ook essentieel, waarbij vloer-, spouw- en dakisolatie één geheel vormen. Maar een goede luchtdichtheid is even belangrijk. Om een ononderbroken luchtdichte laag te behalen, moet extra aandacht besteed worden aan alle plaatselijke onderbrekingen van het luchtscherm. Dit bevordert bovendien de werking van het ventilatiesysteem, de geluidsdemping en rook- en brandbescherming.

Richtlijn voor luchtdichtheid: Luchtdichtheid .............................n50-waarde ≤ 0,6 h-1 De waarde voor de luchtdichtheid van gebouwen/ woningen (n50-waarde) wordt gemeten door middel van een BlowerDoor test.

minerale wol gebitumiteerde houtvezelplaat stijve isolatieplaten pleisterwerk (kalk) baksteen gipskartonplaat pleisterwerk (cement)

Wist u dat?

15-150 1-2 0,001-1 0,02-0,6 0,005-0,05 0,002-0,03 0,001-0,002

Bron WTCB

Luchtdoorlatendheid van diverse bouwmaterialen (m3/m2.h bij ∆P= 50Pa)

Harde isolatieplaten zijn luchtdichter dan andere isolatie zoals minerale wol.

Luchtdichtheid betekent niet dat uw ramen steeds gesloten moeten blijven. Maar de behoefte om uw raam open te zetten, wordt kleiner omdat de aanwezige balansventilatie steeds verse, aangename lucht aanvoert.

7

3.

Een optimale benutting van passieve warmtewinsten Naast het vermijden van warmteverliezen moeten de warmtewinsten voor een passiefhuis zo groot mogelijk gehouden worden om het verwarmingsverbruik te Bron PHP beperken. Een groot deel is afkomstig van de zon. Passieve zonnewinsten worden gerealiseerd door een goede zuidelijke oriëntatie van de woning en het toepassen van glas met grote zontoetredingsfactor, een hoge ZTA-waarde. De zonnewarmte wordt optimaal benut in de winter, en in de zomer wordt de hitte buitengehouden met behulp van zonnewering. Wat de woning ook aangenaam warm helpt te houden, zijn interne warmtewinsten. Deze zijn afkomstig van de bewoners die elk gemiddeld 100 W afstralen, en van toestellen zoals een computer, verlichting, koelkast, tv,... Wist u dat de zon in Nederland jaarlijks dezelfde energie produceert per m2 als 120 m3 aardgas?

Richtlijn:

8

Foto Deceuninck

ZTA-waarde van beglazing .......................................... ≥ 50%

4.

6.

Anders dan in een traditionele woning, wordt er voortdurend geventileerd in een passiefhuis. Twee ventilatoren voeren continu verse lucht aan in de droge ruimtes en voeren vervuilde lucht af uit de natte ruimtes. Een filter Bron PHP zorgt voor gezonde, onvervuilde lucht. Dankzij de warmteterugwinning wordt tot 90% van de warmte uit de afgevoerde lucht gerecupereerd. Van groot belang is dat beide luchtstromen in balans zijn, vandaar de term balansventilatie.

Uw woning is goed geïsoleerd en uw energieverbruik is 75% lager dan in een traditionele woning? Schitterend. Maar het kan nog voordeliger worden Bron PHP met hernieuwbare energie. Een van de belangrijkste duurzame energiebronnen is zonne-energie die elektriciteit of warmte kan opwekken. Fotovoltaïsche zonnepanelen (zowel voor hellende als platte daken) zetten het zonlicht om in elektriciteit. Zonneboilers leveren warm water via een collector op het dak. Die collector bevat een vorstbestendige vloeistof die de warmte van de zon opneemt en later afgeeft aan de boiler. Deze kunnen 40 à 50 % van het warm water voorzien. Zo kunt u van uw passiefhuis een energieneutrale woning maken!

Gebruik van een hoogrendementsbalansventilatie met warmteterugwinning

Richtlijnen: Energiegebruik ventilatietoestel .................. ≤0,45 Wh/m³ Rendement warmteterugwinning ...............................≥75%

Efficiënte huishoudapparaten

Om het elektriciteitsverbruik te verminderen wordt in een passiefhuis gekozen voor energieefficiënte huishoudapparaten met A+ label. Daarnaast zorgen energiezuinige verlichting en het beperken van stand-by functies voor een opmerkelijke energiebesparing.

Foto Wienerberger

5.

Duurzame energieopwekking: een extra interessante optie voor passiefhuis

Bron PHP

De voordelen van een passiefwoning op een rijtje • Rationeel gebruik van fossiele brandstoffen • Vermindering CO2-uitstoot • Energiebesparing • Lagere energienota’s • Hoog wooncomfort • Betere luchtkwaliteit • Betere lichtinval • Betere akoestiek

Hoe wordt een woning aan de passiefhuisnorm getoetst? Die norm wordt zowel in het voorontwerp als tijdens en na de uitvoering berekend in het PassiefHuis ProjecteringsPakket (PHPP). Deze spreadsheet is bovendien een nuttig hulpmiddel bij het oplossen van projectgebonden uitdagingen die zich tijdens het ontwerp voordoen. U kunt een PHPP verkrijgen bij de Stichting PassiefBouwen.nl in Berkel en Rodenrijs. Zo kan het ontwerp van de woning bijgestuurd worden tot het meest energiezuinige resultaat. Zo krijgt u op voorhand een idee van de energiezuinigheid van uw woning die wordt weergegeven in het energiekengetal. Meer info op www.passiefbouwen.nl

9

Een hart voor het milieu Hebt u een hart voor het milieu? Recticel Insulation ook. Daarom produceren we hoogwaardige isolatie die een leven lang meegaat. Zo kunt u uw woning optimaal isoleren, en dalen uw energieverbruik en de CO2-uitstoot beduidend. Maar daar stopt het niet bij. Omdat we onze isolatie uit PUR vervaardigen, een kwalitatief hoogwaardige kunststof welke relatief weinig aardolie vergt, beperken we ook de CO2-uitstoot bij onze productie. Wat we nog tot een minimum beperken, is het transport van onze isolatieplaten, want ze zijn ultradun en de lichtste op de markt. Er kunnen er dus veel meer worden getransporteerd per vrachtwagen. Dat geeft het milieu wat extra ademruimte.

10

PUR/PIR, dé oplossing om duurzaam te isoleren

1. Meer isoleren, minder CO2 De grafiek hieronder liegt er niet om. Om de CO2-uitstoot in een woning te beperken, moet u isoleren. Er bestaan verschillende oplossingen, waarbij het passiefhuis met voorsprong het beste scoort. ton CO2 / jaar 6

4 3 2 1

Passiefhuis

Laag energie woning

EPC 0,8 woning

Bestaande woning voor 2000

Bestaande woning voor 1965

0

Gebaseerd op de cijfers van de grafiek op pagina 5

5

Een goed geïsoleerde woning stoot veel minder CO2 uit dan een minder goed of niet-geïsoleerde woning.

2. Verantwoord omgaan met aardolie Er zijn nu nog slechts voor 50 jaar fossiele grondstoffen over. Daarom pleiten we ervoor om die grondstoffen niet te verstoken, maar te gebruiken voor de productie van duurzaam isolatiemateriaal. Zoals PUR-schuim. Op die manier wordt heel wat CO2-uitstoot vermeden, zoals blijkt uit een studie van het befaamde organisatieadviesbureau McKinsey (juli 2009). Want voor elke ton CO2 die tijdens de productie van PUR en PIR wordt uitgestoten, wordt tijdens de hele levenscyclus van die producten 233 ton CO2 bespaard. In 2005 heeft de PUR chemische industrie voor elke ton uitgestoten CO2 kunststoffen 2,6 ton CO2 bespaard. De isolatiesector neemt 40% van deze daling voor zijn rekening. Zonder brandstoffen chemie zou in dat jaar 8 Slechts 0,08% van alle aardolie wordt tot 11% meer CO2 zijn verwerkt tot PUR. uitgestoten.

0,08% 4% 96% 96%

Helaas wordt 96% van de aardolie omgezet in brandstoffen. De overige 4% wordt aangewend voor kunststoffen, waarvan een minieme 0,08% voor polyurethaan (PUR). Jammer, want PUR biedt dus heel wat voordelen, net zoals polyisocyanuraat (PIR). Deze materialen worden bijvoorbeeld erg energiezuinig geproduceerd: voor het maken van 1 m3 polyurethaanisolatie is er slechts 100 m3 aardgas nodig. Dat is uiterst weinig als u weet hoeveel energie u in 75 jaar bespaart met PUR-isolatie: 40.000 m3!

x400 Met PUR-isolatie bespaart u in 75 jaar 400 keer meer energie dan er nodig was om het te produceren. Bron NVPU

3. Minder transport, minder verpakking, minder opslagruimte PUR en PIR zijn beduidend dunner en lichter dan andere isolatiematerialen. Er is dus veel minder van nodig om een hoge isolatiegraad te behalen, en er moet dus veel minder getransporteerd worden. Resultaat: minder vrachtwagens op de weg, en minder CO2 in de atmosfeer. Bovendien moet er minder verpakking worden geproduceerd, minder opslagruimte worden ingenomen, én moet er minder verwarmd en verlicht worden.

4. Niets gaat verloren PUR wordt gerecycleerd tot isolatie, stijve isolatiepanelen, isolerende mortel enzovoort. Bij deze recycling komen bovendien geen schadelijke stoffen, gassen of cfk’s vrij. De energie die bij de recycling vrijkomt, kan tot slot hergebruikt worden.

Wist u dat? De British Research Establishment testte Eurothane® Silver, onze hoogwaardige dakisolatie in PUR. Het resultaat? We kregen een A-rating*, een uitmuntende score. * De rating loopt van A+ tot E, waarbij de slechtste rating E krijgt. De test is gebaseerd op BS EN ISO 14041: 1998 die een internationale aanpak bevat. Het beoordeelt de milieueffecten van een product over de volledige levenscyclus.

Bron essenscia

11

Laat uw geld niet in rook opgaan Niet alleen het milieu heeft baat bij efficiënt bouwen en isoleren. Het is ook goed voor uw portemonnee. Bij een passiefhuis is een conventioneel verwarmingssysteem namelijk overbodig omdat uw energiebehoefte voor verwarming maximaal 15 kWh/m² per jaar bedraagt. Een groot verschil met een woning gebouwd volgens de huidige regelgeving waar het verbruik ongeveer 63 kWh/m² per jaar of zelfs meer bedraagt. In mensentaal: door goed te isoleren, verbruikt u tot 75% minder energie. En behoren te hoge energienota’s tot het verleden. Maar er zijn nog bijkomende voordelen die het de moeite waard maken om te investeren in een passiefhuis.

12

5 X kostenbesparend 1. Forse energiebesparing Dankzij een compacte bouwmethode, waarbij de warmte binnenblijft, is uw energiebehoefte kleiner of gelijk aan 15 kWh/m² per jaar. Met andere woorden: u verbruikt slechts 1,8 m³ aardgas/m² per jaar. U betaalt zo €110 per jaar i.p.v. €465 per jaar aan energiekosten.

2. Korte terugverdientijd - Verschillende kosten-batenanalyses bewijzen het: de meerkosten van een passiefhuis zijn in enkele jaren terugverdiend. Daarna strijkt u elke dag winst op. - De terugverdientijd wordt nog korter wanneer de fossiele brandstoffen in prijs stijgen of uitgeput geraken. De prijs van fossiele brandstoffen stijgt jaar na jaar.

4. Een passiefwoning is meer waard U bent verplicht een energielabel (El) voor te leggen bij de verkoop of verhuur van uw woning. Dit energielabel bewijst de energiezuinigheid ervan. Passiefwoningen scoren hier dan ook zeer goed, waardoor ze meer waard zijn en sneller verkocht worden. Een onderzoek van het Nederlands Bureau Waardebepaling Onroerende zaken toont aan dat goed geïsoleerde woningen tot 30% meer opbrengen bij verkoop.

5. U bespaart minstens €24.358 Als u een bestaand hellend dak isoleert met 60 mm PUR met alu-bekleding verhoogt u de warmteweerstand Rc van 0,55 m2K/W naar 2,94 m2K/W. Dus:

3. Subsidies en financiering Er zijn in Nederland geen specifieke subsidieregelingen voor passiefbouwen. Wel kunt u gebruik maken van groene leningen, waarbij u minder rente (ca. 1%) betaalt. De meeste Nederlandse banken beschikken over een groenfonds. Ten minste 70% van het vermogen van een groenfonds dient aan zogenaamde ‘groene projecten’ besteed te worden. Dit zijn projecten met een groenverklaring van het ministerie van VROM. Ook kunnen projecten soms de status van demonstratieproject krijgen en daarmee in aanmerking komen voor Energie Onderzoek Subsidie (EOS). We vermelden ten slotte ook dat steeds meer banken en/of hypotheekverstrekkers bij het bepalen van de maximale hypotheeklasten niet alleen uitgaan van de bouwkosten van een woning, maar ook rekening houden met de maandelijkse lasten. Een lagere maandelijkse energierekening betekent dus meteen ook de mogelijkheid om een hogere hypotheek te verkrijgen, en dus te gaan voor hogere stichtingskosten van de woning.

263 MJ/m² x 50 jaar

jaarlijkse besparing per m²

- 284 MJ/m²

eenmalig energieverbruik voor de productie van PUR

levensduur

= 12.866 MJ/ m² x 85 m² = 1.093.610 MJ

gemiddelde oppervlakte van een dak energiebesparing (totale levensduur)

= 39.931 m3 gas x €0,61/m3 goed voor een besparing van minstens €24.358

Wist u dat? - Een verdubbeling van de isolatiedikte betekent niet noodzakelijk een verdubbeling van de prijs. Dikkere Recticel® Insulation platen worden immers goedkoper per dikte-eenheid.

- In de afzuigkap van een passiefhuis zit een koolstoffilter die onder andere de opgewekte warmte terugwint, wat weer besparingen oplevert.

13

Op uw wooncomfort wordt niet bespaard Er bestaan heel wat vooroordelen over passiefwoningen. Ze zouden te koud zijn in de winter en te warm in de zomer. De luchtkwaliteit zou te wensen overlaten, het zou te donker zijn binnen en de akoestiek is niet optimaal. Bovendien lijken passiefwoningen wel bunkers. Klopt niet.

14

5 X comfortabel 1. De temperatuur is constant

3. Een uitgekiende lichtinval

In een passiefhuis is het steeds 20 tot 23°C, zowel in de winter als in de zomer. Er is ook minder kans op oververhitting en snelle afkoeling.

Door een uitgekiende zuidelijke oriëntatie van de woning wordt optimaal gebruik gemaakt van natuurlijk licht. De lichtinval is zelfs beter afgestemd op uw dagelijkse leven dan in een traditionele woning.

Hoe is dat mogelijk? - Een passiefhuis wordt optimaal georiënteerd naar het zuiden. - Dankzij de gesloten isolatieschil rond de woning hebben alle contactoppervlakten een aangename stralingstemperatuur. Er is dus geen koudegevoel meer bij deuren en ramen. - De contacttemperaturen van de wanden en de vloer hebben ook een comfortabele temperatuur dankzij de optimale isolatie.

4. U zei akoestiek? Er is niets mis met de akoestiek in een passiefhuis. Dat is heel logisch zoals u hier kunt lezen. - Dankzij de optimale luchtdichtheid wordt het geluid van buitenaf perfect tegengehouden. - Er is meer isolatiemassa, de geluidstrillingen breiden zich moeilijker uit.

Wist u dat? Is een kachel uit den boze? Niet als alle onderdelen goed geïsoleerd zijn, en de doorboring door de bouwschil luchtdicht is afgewerkt. Kies hierbij voor een kachel met warmtewisselaar waarbij de warmte opgeslagen wordt, en nadien gebruikt wordt voor verwarming.

2. De lucht wordt voortdurend ververst Balansventilatie is een typische eigenschap van een passiefwoning. Vervuilde, ongezonde lucht wordt continu afgevoerd, terwijl verse lucht wordt aangevoerd en gefilterd. Het enige wat u moet doen, is de filter reinigen als nodig. Het resultaat? - Er is minder kans op vocht en schimmelvorming. - U geniet van een gezond en aangenaam binnenklimaat, het hele jaar door. - U hebt geen last van droge lucht in de winter, in tegenstelling tot klassieke woningen met centrale verwarming. - De relatieve luchtvochtigheid schommelt tussen 30 en 50%. Vocht en schimmels krijgen dus geen kans.

5. Een passiefwoning oogt zoals u het wilt U ziet eigenlijk geen verschillen tussen een traditionele woning en een passiefwoning. U bepaalt bovendien de vormgeving volgens de compactheid van de woning. Modern, klassiek, massief- of houtbouw... alles is mogelijk. Ook wat de afwerking betreft.

Conclusie Als u duurzaam bouwt met een uitgekiende oriëntatie en kwalitatief goede isolatiematerialen van Recticel Insulation, geniet u van een maximaal wooncomfort in uw passiefwoning.

15

Waar moet u op letten bij de keuze van isolatie voor een passiefhuis? De voordelen van een passiefhuis zijn absoluut de moeite waard. Maar om voluit van die voordelen te genieten, moet u voor de juiste isolatie kiezen. Daarom noemen we hier enkele aandachtspunten.

16

De juiste isolatie, een weloverwogen keuze De lambda-waarde (λ) moet laag zijn.

De kwaliteit moet onberispelijk zijn. De isolatie moet door vaklui aangebracht worden.

Het materiaal moet bestand zijn tegen alle weersomstandigheden. Het resultaat moet een leven lang meegaan. De terugverdientijd moet zo kort mogelijk zijn.

Als u op zoek bent naar de juiste isolatie, moet u dus rekening houden met heel wat factoren. Daarom moet u weloverwogen te werk gaan. Uw tijd nemen. Zeker zijn dat u een perfect resultaat hebt, zodat u maar één keer moet isoleren.

Het milieu moet zoveel mogelijk gerespecteerd worden.

Dat de hoogwaardige isolatie van Recticel Insulation de juiste keuze is, en waarom, ontdekt u alvast op de volgende pagina’s.

17

2/ Het passiefhuis met Recticel Insulation Recticel Insulation is niet alleen dé specialist in het isoleren van houtskeletbouw, maar is ook de pionier in het isoleren van massief passiefhuizen. Bovendien hebben we al onze ervaring en knowhow aangewend om de beste isolatieoplossingen met polyurethaan te ontwikkelen voor passiefhuizen. Ons gamma isolatieproducten biedt dan ook heel wat troeven. Meer weten? Lees snel verder.

18

19

Welke passiefwoning u ook wilt isoleren, met Recticel Insulation maakt u de juiste keuze. Overtuig uzelf met deze 11 troeven:

1.

Lage lambda-waarde (λ) voor betere isolatie

- Deze waarde geeft aan hoe snel de isolatie de warmte geleidt. Hoe lager de lambda-waarde (λ), hoe slechter het materiaal warmte geleidt en hoe beter het isoleert. En hoe dunner u dus kunt isoleren. - Recticel Insulation biedt een uiterst lage lambdawaarde. De woningbouwproducten in het Recticel® gamma hebben een lambda-waarde (λ) tussen 0,023 W/mK en 0,028 W/mK. Vergelijking van de lambda-waardes (λ) van de verschillende isolatiematerialen Isolatiemateriaal Lambda waarde [W/mK]

3.

Aanzienlijke ruimtewinst

- Dikkere wanden leiden tot veel ruimteverlies in uw woning, grotere spouwankers, bredere dagstukken, vensterbanken, enzovoort. - Bij Recticel Insulation vindt u ultradunne isolatieplaten met de hoogste isolatiewaarde. Ons geheim? Het kwalitatief hoogwaardig productiesysteem waardoor we het maximumrendement halen uit de PUR isolatie.

Recticel® isolatieplaten zijn beduidend dunner voor eenzelfde isolatiewaarde 400 mm 350 mm

XPS Minerale wol

2.

0,032 - 0,038 0,032 - 0,042

Erkende topkwaliteit

- Keymark: Recticel Insulation heeft All Re c kwaliteit hoog in het vaandel staan. insulat ticel ® Daarom dragen al onze isolatieare 10 ions platen het Keymark-label, een Keym 0% certifieark Europees kwaliteitslabel dat aan d. producenten wordt toegekend door erkende, onafhankelijke experts. Hiervoor worden we continu doorgelicht, en moeten we aantonen dat we steeds kwaliteit leveren. Dat doen we maar al te graag. En met succes, want de Recticel® Insulation producten dragen al sinds 2003 het door CEN erkende en onafhankelijke Keymark-label. - CE-markering: onze producten voldoen aan de vereisten van de Europese Bouwproducten Richtlijn. - KOMO attest-met-productcertificaat: een verklaring dat het product geschikt is om gebruikt te worden in de bouw. Een verklaring dat het product in overeenstemming is met de technische specificaties.

20

XPS

minerale wol

XPS

XPS

Eurofloor®

50 mm

Eurowall®

100 mm

minerale wol

150 mm

XPS

200 mm

Eurothane® Bi-3

250 mm

Powerroof®

0,023 0,023 0,028 0,026 0,026 0,024

minerale wol

300 mm

Eurowall® Eurofloor® Eurothane® Bi-3 Powerdeck® B Powerdeck® F Powerroof®

0 mm hellend dak

Rc-waarde ca. 10m2 K/W

4.

plat dak

Rc-waarde ca. 10m2 K/W

spouw

vloer

Rc-waarde ca. Rc-waarde ca. 8,5m2 K/W 6,5m2 K/W

Levenslange duurzaamheid

- Onze producten gaan een leven lang mee. Zo bent u zeker dat u maar één keer hoeft te isoleren. - Jaar na jaar bespaart u fors op uw energienota’s.

5.

Stevig en vormvast voor heel lange tijd

- Geen verzakkingen of krimp, ook niet na vele jaren. Hierdoor ontstaan geen openingen in uw isolatie. - Ideaal voor onder vloerplaten, terrassen,… dankzij een hoge druksterkte. - Hoge weerstand tegen vervormingen door statische en dynamische belastingen dankzij een hoge stijfheid.

6.

- De Rectivent® onderdakfolie verhoogt de wind- en luchtdichtheid en maakt uw dak regendicht.

Vochtbestendig

- Dankzij de unieke schuimstructuur neemt onze isolatie geen vocht op. - De bekleding van onze isolatieplaten is waterafstotend.

7.

- Betere winddichtheid met Rectitape® isolatietape.

- Isolatieplaten met tand en groef kliksysteem voor een doorlopende isolatieschil, betere winddichtheid, snellere montage en extra energiebesparing.

Licht en handig

- De isolatieplaten van Recticel Insulation zijn dun en licht, en hebben toch een hoge isolatiewaarde. - Makkelijk te transporteren en snel te monteren. - Geen jeuk en huidirritatie bij de verwerking.

8.

Vakkundige montage

- Erkende Recticel® Insulation verwerkers kennen hun vak. - Technische ondersteuning en bouwplaats bezoeken door onze ingenieurs.

9.

- Speciaal voor massief passiefhuizen: Borgh® spouwankers: een thermisch verbeterde verankering met kunststofpluggen en spouwankers in staal of RVS. Voor isolatiediktes tot 200 mm.

Erkend Eurowall® verwerker

10.

Slimme tools

- Elke isolatieplaat heeft een bekleding aangepast aan de toepassing waarvoor ze gebruikt wordt. Een aluminium bekleding voor extra vochtbestendigheid in het hellend dak of een bitumen bekleding voor het gemakkelijk aanbrengen van de dakbedekking bij het platte dak.

Korte terugverdientijd

- Dankzij onze hoogwaardige isolatie houdt u de warmte binnen in de winter en buiten in de zomer. Gedaan dus met te hoge energienota’s. - Na enkele jaren verdient u al uw investering terug.

11.

Brandbestendig

- PIR is nog brandveiliger dan PUR. - Powerdeck® en Powerroof® isolatieplaten bestaan uit TAUfoam by Recticel®. De structuur van dit hoogtechnologische materiaal is nóg brandbestendiger dan PUR en PIR.

Aluminium bekleding

Alkalisch bestendige bekleding

Bitumen bekleding

21

Het massief passiefhuis, een revolutie Duitsland en Oostenrijk zijn de bakermat van het passiefhuis. Omdat in die landen veel hout voorhanden is, worden passiefwoningen er vaak in hout opgetrokken. Deze bouwmethode wordt ook in Nederland gebruikt. Maar zoals u weet, kent Nederland een heel lange baksteen historie. Daarom werd een bouwmethode met baksteen ontwikkeld voor passiefhuizen: het unieke massief passiefhuis.

22

Een massief passiefhuis combineert alle ecologische en economische voordelen van een passiefhuis met de duurzaamheid van een traditionele woning in baksteen en harde isolatieplaten in polyurethaan. Bij een massief passiefhuis vertrekt men steeds van een klassieke spouwconstructie, waarbij de keuze voor de bouwmaterialen uiterst belangrijk is. Zo worden voor zowel de binnen- als buitenwanden steeds massieve materialen gebruikt.

Recticel Insulation, ultradunne isolatieplaten voor elk materiaal ®

Bij de keuze van het type isolatiemateriaal houdt u rekening met heel wat aandachtspunten, waarbij de dikte van de isolatie erg belangrijk is. Gelijk hebt u. De isolatie moet natuurlijk optimaal de warmte binnenhouden, maar niet ten koste van uw woonruimte. De ideale oplossing? De isolatieplaten van Recticel Insulation. Ze zijn vervaardigd uit kwalitatief hoogwaardig PUR en PIR, en zijn ultradun, ongeacht het materiaal waaruit de passiefwoning wordt opgetrokken. U kunt zelf de vergelijking maken hieronder. Passiefhuiswand met Eurowall® spouwisolatie van Recticel Insulation

De voordelen van massief passiefbouwen • Forse energiebesparing. • Veel lagere energienota’s. • Hoog wooncomfort. • Duurzaamheid van traditionele woning in baksteen, cellenbeton, kalkzandsteen, beton,.... • De aannemers werken sneller, want ze zijn meer vertrouwd met traditioneel metselwerk. • Ecologisch alternatief met lokale grondstof, productie en verwerking. • Positieve invloed op dynamisch gedrag van de woning. • Uitstekende akoestische waarden.

Naast baksteen kan ook kalkzandsteen of (prefab) beton worden gebruikt als binnenmuur.

Passiefhuis met binnenmuur in baksteen m

43 c

Passiefhuiswand met minerale wol

Foto Wienerberger

Passiefhuis met binnenmuur in kalkzandsteen

m 49 c

Passiefhuis met binnenmuur in (prefab) beton 23

22

17 16

14 12

15 13

18

19

20

8 9

4

7 12

21

19

11

5

20

6 10

4

3

2

1

1. funderingsbalk 2. geïsoleerde kanaalplaatvloer 3. 2 lagen Eurofloor® vloerisolatie 4. gewapende dekvloer 5. vensterbank 6. pleisterwerk 7. keramische steen, kalkzandsteen, beton, o.i.d. 8. 2 lagen Eurowall® spouwisolatie 9. luchtspouw 10. spouwankers in kunststof plug 11. gevelmetselwerk 12 . breedplaatvloer

24

13. dampremmende laag 14. 2 lagen Eurothane® Silver dakisolatie 15. Eurothane® Silver afschot isolatie 16. dakbedekking 17. ballastlaag (grind, tegels) 18. isolerend stelkozijn 19. passief kozijn 20. waterslag 21. screen 22. HSB dakopstand gevuld met Eurothane® Silver isolatie

De polyurethaanisolatieplaten van Recticel Insulation zijn ideaal voor massief passiefwoningen ®

®

is een uniek isolatiesysteem voor hellende daken. Hierbij wordt de isolatie als een doorlopende schil op de dakconstructie aangebracht. Ook de muurisolatie (Eurowall®) kan perfect aangesloten worden op het Powerroof® systeem. De isolatieplaten hebben een perfect aansluitende tand- en groefverbinding waardoor een nog betere thermische prestatie verkregen wordt. In combinatie met de Rectivent® onderdakfolie wordt het hele systeem volledig winddicht gemaakt. De unieke Rectifix® schroeven en het eventuele gebruik van de Rectitape® isolatietape maken het plaatje compleet! ®

® spouwisolatie biedt jaar na jaar een uitstekende ® isolatiewaarde én is ultradun. U verliest dus geen woonruimte in de spouw: erg belangrijk bij het bouwen van een passiefhuis! De platen sluiten ook perfect aan dankzij een slim tand en groefkliksysteem. Zo ® ® creëren we een doorlopende isolatieschil voor een betere winddichtheid en extra ® energiebesparing. ®®

®

®

® ®

is de ideale binnenisolatie. Deze dunne platen met hoge isolatiewaarde zijn makkelijk te ® monteren. Zo wint u niet alleen heel wat tijd en geld, maar ook ruimte. Bovendien ® zijn de Eurothane® G isolatieplaten aan één zijde bekleed met gipskarton. U isoleert dus uw binnenmuren en plafonds én ze zijn meteen behang- of schilderklaar. Nog een voordeel: tussen de isolatie en het gipskarton zit al een dampscherm. ®

®

® ®

is dé duurzame isolatie voor platte daken, ® dit zowel in combinatie met bitumineuze dakbedekkingen als met dakbedekkingen in kunststof. De hoge isolatiewaarde ® beperkt de dikte van de platen waardoor de hoogte van het dak beperkt blijft. De platen zijn ook erg licht, uw dak wordt dus nauwelijks belast. U wilt uw platte dak een afschot geven? Dat kan met Eurothane® Bi-3A. ® nog andere isolatieplaten voor platte daken in Recticel Insulation heeft bovendien haar gamma, zoals Eurothane® Silver en Powerdeck® F. Contacteer ons gerust voor advies: zo bent u altijd zeker van de perfecte isolatieplaat voor uw toepassing. ®

® ®

vloerisolatie is drukvast. Deze platen zijn bovendien de dunste voor elk isolatieniveau. Omdat ze ook een erg handig formaat hebben en makkelijk te versnijden zijn, gebeurt de montage snel en efficiënt. ®

buitengevelisolatie (Isofinish® concept) garandeert een perfect doorlopende isolatieschil zonder energielekken en met een verhoogde brandveiligheid. Daarvoor zorgen het unieke tand en groefkliksysteem en de duurzame bekleding in aluminium (50μ). Bovendien zijn tal van gevelafwerkingen mogelijk: sidings, steenstrips, pannen, leien, zink, hout en vezelcementplaten.

25

De Stichting PassiefBouwen.nl reikt twee certificaten uit aan passiefwoningen die onder meer voldoen aan de strenge PHPP-berekening: het ‘Ontwerp volgens PassiefBouwen Keur’ en de ‘Gebouwd volgens PassiefBouwen Keur’.

26

De kijk van Chris Zijdeveld, voorzitter van de Stichting PassiefBouwen.nl Al in 1980 realiseerde Nederland pionierprojecten op het gebied van passiefbouwen. Tot zover het goede nieuws, want deze vroege start kreeg geen navolging. Een vijftal jaren geleden stelden we dan ook vast dat ons land een enorme achterstand had opgelopen in vergelijking met het buitenland. Enerzijds liepen de projectontwikkelaars niet warm voor passiefbouwen, en anderzijds was de regelgeving onduidelijk. Er was bijvoorbeeld geen objectieve energieprestatienorm. Geen wonder dat passiefbouwen niet van de grond kwam. Hoog tijd voor actie, vonden we. Daarom riepen we de Stichting Passiefbouwen.nl in het leven. Ons doel? Eenvoudig: we willen dat elke renovatie en elke nieuwbouw volgens het passiefconcept verloopt, en ijveren daar elke dag voor bij zowel de beleidsmakers, projectontwikkelaars als particulieren. En we zien een kentering. Steeds meer particulieren willen passiefbouwen, zodat ook zij in een superieure, thermisch comfortabele woning kunnen leven met een extreem laag energieverbruik. Oké, maar moet je dan in een houten huis leven waarvan de muren kasteeldik zijn? Absoluut niet. Dankzij de nieuwste isolatietechnieken en –materialen kun je optimaal isoleren, zonder onnodig ruimteverlies. Meer nog, tegenwoordig kun je massief passiefbouwen. Met andere woorden: je bouwt een passiefwoning met traditionele bouwmaterialen, zoals baksteen. En met muren die een normale dikte hebben. Zo combineer je de economische en ecologische voordelen van een passiefhuis met het comfort en de stevigheid van een traditionele woning. Deze innovaties leiden bovendien tot onverwachte realisaties. Er is zelfs voor het eerst in Nederland een heus woonzorgcomplex gebouwd volgens het massief passiefconcept, zoals u verder kunt zien. Met andere woorden: de mogelijkheden zijn onbeperkt, zowel wat de architectuur als de afwerking van een passiefwoning betreft. Dat kunt u zelf ontdekken op de volgende pagina’s, waar enkele uiteenlopende passiefprojecten worden voorgesteld. Veel lees-, kijk én woonplezier!

Chris Zijdeveld, voorzitter van de Stichting PassiefBouwen.nl

27

28

Case 1 /

Massief passiefbouwen in de praktijk

Nimmerdor, het eerste massief passief woonzorgcomplex in Nederland Locatie: Bakkersland, Grijpskerke (gemeente Veere) Opdrachtgever: Woningcorporatie Woonburg, www.woonburg.nl Projectontwikkelaar: PMB Marsaki, www.marsaki.nl Architect: Architecten Alliantie, www.architectenalliantie.nl Aannemer: Heijmans Bouw Zeeland, www.heijmans.nl Passief Bouwen advies: Trecodome, www.trecodome.com Installatie- en energieadvies: Dubourgraaf, www.dubourgraaf.nl Conceptadvies: Recticel Insulation, www.recticelinsulation.nl en Wienerberger BV, www.wienerberger.nl Rc-waarden per bouwonderdeel: vloer: 9,97 m²K/W wand: 9,21 m²K/W en 10,58 m²K/W plat dak: 10,58 m²K/W Isolatie & diktes: vloer: standaard geïsoleerde kanaalplaatvloer met daarop Eurofloor® vloerisolatie, 120 mm wand: Eurowall® spouwisolatie, 2 x 120 mm Powerwall® isolatie voor buitengevels, 2 x 120 mm plat dak: Eurothane® Silver isolatie met afschot, minimaal 2 x 120 mm

Het woonzorgcomplex Nimmerdor in Grijpskerke mag gerust een revolutionaire realisatie worden genoemd. Recticel Insulation en zijn partners bewijzen immers – als eerste in Nederland – dat het massief passiefconcept toepasbaar is in een multifunctioneel complex. Dit project heeft inmiddels de PassiefBouwen Keur ontvangen. Een unieke prestatie als we weten dat Nimmerdor niet minder dan 23 huur- en 7 koopwoningen telt, een dorpszaal, een gym- annex theaterzaal, een jeugdhonk en 4 commerciële ruimten.

Dit uiterst ambitieuze project kon alleen worden gerealiseerd in samenwerking met talrijke professionele en geëngageerde partners. En met baanbrekende technieken, hoogwaardige isolatiematerialen én de juiste knowhow. Benieuwd hoe de traditionele Nederlandse bouwwijze en het passiefbouwen van de toekomst hand in hand gaan? We nemen u graag mee naar Grijpskerke.

29

1. Massief passiefbouwen: innoverend, en toch vertrouwd De essentie van passiefbouwen is het energiegebruik voor ruimteverwarming in een gebouw drastisch te doen dalen. En dat kan nu ook volgens de traditionele Nederlandse bouwmethode, met bakstenen gevels, massieve binnenwanden en harde polyurethaan spouwisolatieplaten. Dit zonder dat de muren kasteeldik zijn. Bovendien zijn bepaalde gedeeltes van Nimmerdor ‘keramisch passiefgebouwd’, met keramische stenen dus. Deze innoverende bouwmethodes werden in België nader uitgewerkt door Recticel Insulation en Wienerberger, producent van keramische bouwmaterialen. Of hoe traditie en een duurzame toekomst perfect samengaan.

Het gebouw heeft ook enkele gevels met een houten bekleding. Ook deze zijn perfect geïsoleerd, met Powerwall® isolatie voor buitengevels. De vloeren zijn optimaal geïsoleerd, met Eurofloor® vloerisolatie van Recticel Insulation. De extra laag boven op de standaard geïsoleerde kanaalplaatvloer verlaagt de energieverliezen en verhoogt het dagelijkse comfortgevoel. Dankzij de hoge isolatiewaarde (λ 0,023 W/mK) van deze platen blijft de isolatiedikte binnen de perken. De doorlopende isolatieschil wordt gecomplementeerd met het gebruik van Eurothane® Silver A, de isolatie voor platte daken met afschot van Recticel Insulation.

2. Maximaal isoleren Voor de spouwisolatie werd weloverwogen gekozen voor Eurowall® van Recticel Insulation. Het grote voordeel? De ruimtebesparing. Dankzij de lage lambda-waarde van de Eurowall® isolatieplaten (λ 0,023 W/mK) werd de isolatiedikte beperkt tot 2 x 120 mm. Dit levert in het hele complex een netto-oppervlaktewinst op van vele vierkante meters. Een meevaller als we de huidige bouwkosten bekijken. Dankzij de dubbele isolatielaag worden de naden van de eerste laag afgedekt door de tweede laag. Alle naden worden ook nog eens afgedicht met Rectitape® isolatietape, wat de winddichtheid nog extra verbetert. Door de toepassing van het Borgh® Combi-fix spouwankersysteem konden de koudebruggen worden beperkt.

30

Dit, gecombineerd met de keramische binnenmuurelementen, garandeert uitmuntende Rc-waarden: ongeveer 10,0 m²K/W, terwijl een Rc van 5,0 m²K/W al vooruitstrevend is in Nederland.

3. De juiste temperatuur bereiken in winter en zomer Uiteraard werd het gehele woonzorgcomplex luchtdicht opgetrokken, in navolging van de strenge Passiefbouwennorm voor luchtdichtheid. Het complex werd bovendien uitgerust met een hoogwaardig individueel verwarmings-, ventilatie- en warm tapwatersysteem. Hoe guur de winter dus ook wordt, het zal steeds heerlijk vertoeven zijn in Nimmerdor. Maar ook aan het wooncomfort in de zomer werd veel aandacht besteed. Zo werd buitenzonwering geplaatst, waardoor de bewoners zelf kunnen bepalen hoeveel licht en warmte binnenkomt. Maar ook het gebouw zelf voorkomt overmatige opwarming in de zomer, en wel dankzij de gekozen bouwmaterialen en de thermische massa van het complex zelf. Die massa slaat ’s nachts ook koelte op via zomernachtventilatie. Het enige wat de bewoners hiervoor moeten doen, is hun ramen openen op klepstand. De volgende dag kunnen ze dan genieten van de opgeslagen koelte.

Case 1 /

4. Gebruik van hoogrendement balansventilatie met warmteterugwinning Cruciaal voor een passiefwoning is een hoogwaardige balansventilatie. Dit systeem voert continu verse lucht aan en voert vervuilde lucht af. Daarbij wordt tot 90% van de warmte uit de lucht teruggewonnen. De architect heeft van het begin af aan rekening gehouden met het ventilatiesysteem, zodat de grote luchtkanalen verwerkt zijn in het verlaagd plafond. De kleiner gedimensioneerde ventilatieleidingen kunnen zelfs in de constructievloer worden ingestort. In Nimmerdor zorgt een Brink Excellent WTW met een Hybalans luchtverdeelsysteem voor de ventilatie, terwijl een Intergas Kombi Kompakt HRE gasketel het warm tapwater regelt en samen met Jaga Low H2O convectoren de woningen verwarmt.

“De bouwvisie Massief Passief bouwen van Recticel Insulation en Wienerberger is al toegepast in België. Samen hebben we dit uitgewerkt naar de Nederlandse normen en regelgeving. Ook tijdens de uitvoering konden we rekenen op de begeleiding van Recticel Insulation. Zo hebben we samen onze ambitie waar kunnen maken.” Patrick Harting, PMB Marsaki

“Passiefbouwen is echt anders ontwerpen. Je moet bijvoorbeeld denken aan de oriëntatie op de zon. Daarnaast zijn de thermische schil en de luchtdichting van het gebouw van belang. Dankzij Massief Passief bouwen en het gebruik van Recticel® isolatie konden we de dikte van de buitenschil beperken en kiezen voor traditioneel metselwerk.” Martijn Jansen, Architecten Alliantie

5. De PHPP berekenen Wat het project Nimmerdor uniek maakt – en heel complex – is de gemengde functie van het gebouw. Dat speelt immers een grote rol in het bouwproces, maar ook in de belangrijke berekening van de zogenaamde PHPP (PassiefHuis ProjectenrekenPakket), waarbij het energieverbruik vooraf wordt bepaald. Die berekening verliep in 3 stappen. Stap 1 We hebben de thermische schil bepaald. Dit multifunctionele complex bestaat immers uit een aantal woningen, collectieve voorzieningen, gangen als ontsluiting van appartementen en buitengalerijen. Stap 2 Bij de uitvoering van de thermische schil hebben we gezorgd dat het gebouw zo compact mogelijk werd. Concreet: enkele galerijen zijn tot binnengang omgevormd. De gangen werden bovendien in de thermische schil opgenomen. De appartementen zijn dan weer, op het vlak van luchtdichtheid, van de gangen gescheiden door een luchtdichte schil. Stap 3 Belangrijk was ook om te bepalen welke indeling we zouden toepassen in de PHPP-calculatie. We kozen om een aparte berekening te maken voor zowel het gehele complex als voor alle appartementen samen, alle voorzieningen samen, en voor de meest kritische appartementen. Alleen op die manier konden we achterhalen of elke bewoner en/of gebruiker ook daadwerkelijk een passiefdeel van het gebouw zou bewonen en/of gebruiken.

“Als belangrijke speler op de duurzame bouwmarkt in Nederland gaat Heijmans altijd uit van een goed geïsoleerde en luchtdichte gevel die tot in de details perfect is uitgevoerd. Recticel Insulation dacht hierbij goed mee, bijvoorbeeld over het voorkomen van koudebruggen. Door kennis te delen, kunnen we meer bereiken.” Gert van Kralingen, Heijmans Bouw Zeeland

“Massief Passief is heel belangrijk voor de bouwsector, omdat je eigenlijk met passief bouwen leert dat in de bouwsector véél meer te doen is aan energetische kwaliteit. Dat geeft een impuls aan werkgelegenheid en aan innovatie, omdat dergelijke manieren van bouwen in Nederland nog geen gemeengoed zijn.” Chiel Boonstra, Trecodome, adviesbureau en lid van de adviesraad van Stichting PassiefBouwen.nl

Meer weten over het woonzorgcomplex Nimmerdor? Surf naar www.massiefpassief.nl Bekijk zeker het filmdocument over massief passief bouwen. Op www.keramischpassief.nl kunt u ook een fotodagboek en blog raadplegen over het project ‘Nimmerdor’.

31

Massief passiefbouwen in de praktijk

Het eerste gecertificeerde vrijstaande passiefhuis in Friesland Locatie: It Partoer 11, Witmarsum Architect: Plannon, www.plannon.nl Passief Bouwen advies: Trecodome, www.trecodome.com Aannemers: Bouwbedrijf P. Allema bv Niawier Bouwbedrijf Bootsma bv Tirns Bouwbedrijf van den Bosch bv Gauw Aannemersbedrijf J. de Jong bv Oosterwolde Bouwbedrijf Leenstra bv Gaastmeer Rc-waarden per bouwonderdeel: vloer: 7,68 m²K/W wand: 9,22 m²K/W Isolatie & diktes: vloer: geïsoleerde betonvloer op zand met daarop Eurofloor® vloerisolatie, 2 x 60 mm wand: Eurowall® spouwisolatie, 2 x 100 mm

Het milieu een handje helpen en de energienota drastisch verlagen. Dat zijn redenen waarom men kiest voor een passiefhuis. Maar daar komt steeds vaker een argument bij, zoals de situatie in Witmarsum, waar de gemeente geen gasleiding naar de bouwkavel had getrokken. Ter compensatie waren de kosten van de grondboring voor een WKO (warmte/koude opslag) opgenomen in de grondprijs. De opdrachtgever/eigenaar besloot dan ook om zijn vrijstaande woning passief te bouwen conform het PHPP-principe. Gekozen is voor binnenspouwbladen van cellenbeton elementen, omdat hierbij de geïsoleerde buitenwanden zo slank mogelijk bleven en de kozijnen en muurplaat naadloos aansloten. Ook de relatief dunne Eurowall® spouwisolatieplaten met een hoge isolatiewaarde waren cruciaal voor het realiseren van de passiefhuis wanden. Dit project werd succesvol afgerond, zoals de op 14 juni 2012 uitgereikte ‘PassiefBouwen Keur’ bewijst.

32

Case 2 /

Verbruik electra voor verwarming, koeling en warm tapwater € 40 € 35 € 30 € 25 € 20 € 15 € 10 €5 €januari 2012

februari 2012

maart 2012

april 2012

mei 2012

juni 2012

juli 2012

augustus 2012

Het energieverbruik van deze woning is door de bewoner gedurende 9 maanden (van januari t/m augustus 2012) wekelijks bijgehouden. Uit de grafiek blijkt hoe zuinig de woning is. Als we de cijfers van 9 maanden extrapoleren naar een volledig jaar komen we tot de volgende waarden(1): energie voor verwarming, koeling en warm tapwater

per jaar

per maand

per m2 per jaar

1543 kWh 319 euro

129 kWh 26,55 euro

12,25 kWh 2,53 euro

(1) 100% betrouwbare waarden kunnen pas na meting van een heel jaar worden gegenereerd.

Conclusie: met een verbruik van 12,25 kWh per m2 per jaar zit deze woning ruim beneden de norm voor passiefhuizen van 15 kWh per m2 per jaar.

33

Massief passiefbouwen in de praktijk

Een nachtje in het enige massief passiefhotel ter wereld? Snel naar Heusden-Zolder! Locatie: Heusden-Zolder (België) Architectenbureau: Artesi bvba, Eric Vandeput, Hasselt (België) Opdrachtgever: André Vandebosch Aannemer: EPA bvba, Diepenbeek (België) U-waarden per bouwonderdeel*: wand: 0,126 W/m²K vloer: 0,139 W/m²K dak: 0,097 W/m²K Isolatie & diktes: vloer: Eurofloor® vloerisolatie, 2 x 100 mm wand: Eurowall® spouwisolatie, 2 x 82 mm plat dak: Eurothane® Silver isolatie voor platte daken 2 x 120 mm

In Vlaanderen staan al verschillende massief passiefhuizen. Maar leent dit revolutionaire concept zich ook tot andere types gebouwen? Ondernemer André Vandebosch zei volmondig ja, en begon het allereerste massief passiefhotel te bouwen. En nu is het zover: het hotel Eco-logies opent de deuren. Voor een nachtje in het eerste en enige massief passiefhotel in de wereld moet u in het Vlaamse Heusden-Zolder zijn.

* In België wordt voor de isolatiewaarde van een ondoorschijnend constructieonderdeel de U-waarde gehanteerd. Een indicatie van de voor Nederland gebruikelijke Rc-waarde kunt u verkrijgen door de formule Rc= (1/U) + Rs (Rs is voor vloer boven kruipruimte 0,34, voor vloer op zand en wand 0,17 en voor dak 0,14) toe te passen.

34

Case 3 /

“Het hotel was iets duurder om te bouwen, maar door fors te besparen op mijn energierekening zal ik binnen enkele jaren die extra investering terugverdiend hebben. Door de vaste kosten, personeelskosten en de energiekosten zo laag mogelijk te houden, kan ik bovendien de kamers goedkoper aanbieden. Zo geniet de klant van een heerlijk ecologisch en economisch verblijf.” André Vandebosch, opdrachtgever hotel Eco-logies

35

Case 4 /

Massief passiefbouwen in de praktijk

Een kelder in een passiefhuis: het kan

Locatie: Papelaan 119, Voorschoten Bouwteam: DUiN Architekten, www.duinarchitekten.nl, aannemersbedrijf den Hollander, www.aannemersbedrijfdenhollander.nl en installatiebedrijf Freek Van Os Installatieadvies: Installatiebedrijf Freek Van Os, www.freekvanos.nl

Een kelder in een passiefhuis kan absoluut. Meer nog: die kelder kan helpen om een woning energieneutraal te maken. Daar is deze passiefwoning een perfect voorbeeld van. Om de woning te verwarmen en te voorzien van warm tapwater wordt water opgewarmd met behulp van zonnecollectoren. En dat water wordt opgeslagen in reservoirs in … juist: de kelder. Het is uiteraard van essentieel belang om de kelder perfect te isoleren om warmteverlies te minimaliseren.

Rc-waarden per bouwonderdeel: kelder: 8,56 m2K/W wand: 8,68 m2K/W

Hoe wordt het huis afgekoeld in de zomer? Met een balansventilatie-unit die zijn koelte haalt uit water dat door 120 m lange ondergrondse leidingen loopt.

Isolatie & diktes: kelder: Eurothane® Silver (kelder), 2 x 100 mm wand: Eurowall® spouwisolatie, 2 x 100 mm

36

Dat is puur, energieneutraal comfort. In de winter én de zomer.

Case 5 /

Massief passiefbouwen in de praktijk

De voordelen van massiefhouten binnenwanden

Locatie: Witven 9, Eindhoven Architect: Thomas Kemme Aannemer: KSB Bouw, www.ksb-bouw.nl Rc-waarden per bouwonderdeel: wand: 8,14 m2K/W vloer: 5,08 m2K/W Opmerking: onder de vloer is een kelder, die buiten de passieve schil valt. Hierdoor hoeft deze Rc- waarde niet zo extreem hoog te zijn. Isolatie & diktes: Eurowall® spouwisolatie, 2 x 82 mm Eurofloor® vloerisolatie, 2 x 60 mm

“Massief passief”. Dit revolutionaire bouwconcept heeft zijn naam niet gestolen, want er worden tal van massieve materialen gebruikt. Deze woning in Eindhoven is daar een mooi voorbeeld van. Het binnenspouwblad is immers uitgevoerd in massief hout. De voordelen? Hout biedt stevigheid, is intrinsiek een goede isolator en oogt mooi. Het resultaat: de muren blijven – ook dankzij het gebruik van Eurowall® spouwisolatie – dun, en u vermijdt heel makkelijk koudebruggen. Dit alles leidt dan weer tot het belangrijkste: een uiterst energiezuinige woning waar het aangenaam vertoeven is. Zowel in de winter als in de zomer. De eigenaar is ervan overtuigd dat het gebruik van hout een prettig binnenklimaat biedt vanwege de goede vochtregulatie en het ontbreken van galm.

37

Case 6 /

Passiefbouwen in de praktijk

Passiefbouwen met houtskelet

Locatie: Appingedam Architect: Artès, bureau voor architectuur en interieur, Groningen, www.artes.nl Aannemer: BV Bouwbedrijf KOOI, Appingedam, www.bouwenmetkooi.nl Rc-waarden per bouwonderdeel: vloer: 9,14 m2K/W wand: 10,13 m2K/W Isolatie & diktes: vloer: Eurofloor® vloerisolatie, 80 mm wand: isolatiemateriaal tussen houten liggers en Eurowall® spouwisolatie, 2 x 70 mm

38

Deze passiefwoning wordt gerealiseerd om de Nederlandse (ver)bouwer warm te maken voor passiefbouwen. Bovendien zet deze kijkwoning de voordelen van houtskeletbouw mooi in de verf. Wie wil passiefbouwen, moet bijvoorbeeld heel erg nauwkeurig bouwen én isoleren. En met hout lukt dat probleemloos. Ook met deze bouwmethode wordt een doorlopende isolatieschil snel en zorgvuldig gerealiseerd, van de vloer via de wanden naar het dak. Het resultaat: een bijzonder energiezuinige, comfortabele en gecertificeerde woning. Inderdaad, dit project met houtskeletbouw kreeg het ‘Ontworpen volgens de PassiefBouwen Keur’ toegekend.

V07

V07

H

H

V03/04

B

B

Bd

Bd

B

V07

V07

Bd

V02a

501

Bd

V02

V05

H01

Bd

Bd

H01

Bd

C

7807

C

0.06

F

linkerzijgevel

660

10858

3000

660

3463 890

3866

5966 4000

8240

6582

470

2020

3582

0.4 keuken 12,88 m2

1.4 slaapkamer 3 10,79 m2

26 Bra

dakopbouw, Rc=9,10m2K/W: dakpannen 22x44mm panlatten 20x30mm tengels Unidek Aero 240 / 9,0 12mm gipsplaat

1.5 badkamer 10,78 m2

9924

27 Vlu - rookm

9330

29 Wa

30 Luc

900x2317

134 1.6 techniek 3,65 m2

2052

900x2317

B

balustrade; 1000+tov vloer 1.1 overloop 9,72 m2

V04

A

134

890

4434

890

430

1.3 slaapkamer 2 12,84 m2

A

134

B

slaapkamer 2

36 Ge

41 Tra

47 Bra

techniek

RE

2960

mk wm/dr

V06

4000

3866

overloop

2.1 zolderruimte 28,02 m2

4990

1.2 slaapkamer 1 26,36 m2

34 Inb

V02

V05

640

134

8000

33 Dri

5857

vloeropbouw: 30mm Fermacell Estrich 22mm Melamine spaanplaat 45x195mm houten liggers 22x63mm regels 12mm gipsplaat

woonkamer

Bd

entree

0

470 470

470 660

B

2895

890

3200

470

2890

134

3200

470

2890

134

3200

430

2234

Bd 890

2798

2278

1e verdieping

2e verdieping

doorsnede A-A

KL

gevels

wm Ø 75

gevel

1,5m-lijn

HWA Ø 80

2,6m-lijn

HWA Ø 80

overige fuctie 52,87 m2

Rc=10,13m2K/W 100-40-330

2,6m-lijn

voeg

kozijn -130 VBI isolatieplaatvloer Rctot=9,1m2K/W

draaie

deure

stdl Ø 110

HWA Ø 80

wc Ø 110 d Ø 75

vloeropbouw: 22mm Melamine spaanplaat 45x195mm houten liggers 22x63mm regels 12mm gipsplaat

balkl opga aag co ve co nform nstru cteur

balkl opga aag co ve co nform nstru cteur

zolder

slaapkamer 1

overloop

-130 VBI isolatieplaatvloer Rctot=9,1m2K/W

-60

15

vloeropbouw, Rc=9,14m2K/W: 60mm afwerkvloer dampremmende folie 80mm Recticel Eurofloor dampremmende folie VBI200 isolatieplaatvloer

260

140

10

40

doorsnede B-B

70

vloerenplan zoldervloer

2960

70

vloerenplan verdiepingsvloer

slaapkamer 3

vloeropbouw: 30mm Fermacell Estrich 22mm Melamine spaanplaat 45x195mm houten liggers 22x63mm regels 12mm gipsplaat

40

schoon water naar gem.riool

5857

(keuken)

100

fundering + riolering

vuil water naar gem.riool

goten

hemel

daktrim

woonkamer

schoon water naar gem.riool

hellen

dakopbouw, Rc=9,10m2K/W: dakpannen 22x44mm panlatten 20x30mm tengels Unidek Aero 240 / 9,0 12mm gipsplaat

V07

485

vw gst Ø 75 Ø 75 ft stdl Ø 75 Ø 110 wc MK Ø 110 900X2317

HWA Ø 80

geveld

70

cp

b Ø 75

raamd

balkl opga aag co ve co nform nstru cteur

ontl Ø 50 wt Ø 75

wandopbouw, Rc=10,13m2K/ 100mm metselwerk 40mm spouw 2x70mm Recticel Eurowall (n 38x140mm regels hoh 600mm 140mm Rockwool 201 dampremmende folie 10mm OSB plaat (naden afta Ar 40x40mm regels waartussen (installatieruimte) 15mm gipsplaat

140

cp

1,5m-lijn

B

begane grond

B

woonfuctie 109,38 m2

Rc=10,13m2K/W 100-40-330

MV

1008

8000

11860 woonfuctie 118,08 m2

vloeropbouw, Rc=9,14m2K/W: 60mm afwerkvloer dampremmende folie 80mm Recticel Eurofloor dampremmende folie VBI200 isolatieplaatvloer

2895

134 5166

660

1,5m-lijn

1145

2,6m-lijn

890

3462

7060 8000

2,6m-lijn

Bd

2180

134

1,5m-lijn

3060

4124

660 470 660

B

C

725

470

470

650

H01

470

V01

1090

470

B

890

890

32 Ga

zolder

900x2317

4990

3530

2020

8000

5060

1090

Rc=10,13m2K/W 100-40-330

0.3 woonkamer 64,12 m2

31 Rio

V03

A

430

890

Rc=10,13m2K/W 100-40-330

134

Rc=10,13m2K/W 100-40-330

A

430

trap; optrede 185mm aantrede 220mm

900x2317

vloeropbouw: 22mm Melamine spaanplaat 45x195mm houten liggers 22x63mm regels 12mm gipsplaat

990

640

134

16240

342

A

3460

A

0.1 entree 10,32 m2

1400

900x2317

3728

900x2317

900X2317

1090

0.5 mk 0,42 m2

mv

900x2317

Bd

0.2 wc 1,38 m2

mv

C

3060

5240

- de m - de m

Bd

mv

1460

470

25 Bra

2895

7556

8240

Bd

890

berging 21,60 m2

24 Ven

470

890

Bd

1090

470

F

3463

430

23 Da

669

134

2895

22 Ge

1304

5612

660 470

2540

1,5m-lijn

2,6m-lijn

2,6m-lijn

4342

669

900

3000

3000

1,5m-lijn

128

342

21 EP

1304

0.6 bijkeuken 5,62 m2

Rc=10,13m2K/W 100-40-330 1245

4000

B

11200

mv

4000

RE

18 Bel

wm/dr

A

0.06

V01

342

342

660

rechterzijgevel

achtergevel

V06

B

B

voorgevel

39

40

Case 7 /

Passiefbouwen in de praktijk

Passiefbouwen met hout

Een houtskeletbouw bestaat uit pasklare, schijfvormige houten elementen. Deze bouwmethode biedt heel wat voordelen zoals tal van prefabricagemogelijkheden, een laag gewicht en een geringe materiaalinzet. Bovendien is hout een vernieuwbaar en vrijwel onuitputtelijke grondstof. Een passiefwoning met houtskeletbouw heeft evenwel specifieke isolatievereisten. Die eisen worden perfect ingevuld door Recticel Insulation.

Locatie: Outrewarche, Waimes, België Architect: Crahay & Jamaigne Aannemer: SPRL Cl Dethier, Ovifat (houtskeletbouw) U-waarden per bouwonderdeel*: buitenmuren: 0,113 W/m²K vloeren: 0,204 W/m²K plat dak: 0,094 W/m²K Isolatie & diktes: vloer: Eurofloor® vloerisolatie, 150 mm wand: zacht isolatiemateriaal tussen houten liggers en Eurowall® spouwisolatie, 60 mm plat dak: zacht isolatiemateriaal tussen houten liggers en Eurothane® Bi-3, 60 mm

* In België wordt voor de isolatiewaarde van een ondoorschijnend constructieonderdeel de U-waarde gehanteerd. Een indicatie van de voor Nederland gebruikelijke Rc-waarde kunt u verkrijgen door de formule Rc= (1/U) + Rs (Rs is voor vloer boven kruipruimte 0,34, voor vloer op zand en wand 0,17 en voor dak 0,14) toe te passen.

41

De handleiding van uw passiefhuis Uw passiefhuis staat er, maar u zit met enkele vragen. Wat met het onderhoud? Zijn er achteraf meer kosten aan een passiefhuis? En de verkoopwaarde, hoe zit het daarmee? We geven u hier enkele heldere antwoorden. Een handleiding voor passiefhuizen, zeg maar.

42

En later? Wat met het onderhoud? 1. Bijna geen onderhoud - Het ventilatiesysteem moet worden gereinigd, zoals bij een traditionele woning. - De luchtdichtheid moet worden gecontroleerd. - Er is geen onderhoud van een conventioneel verwarmingssysteem: besparing op jaarlijkse controle en reiniging. - De afzuigkap heeft een koolstoffilter. Deze moet tijdig vervangen worden.

wordt een blowerdoortest uitgevoerd en worden de ventilatiedebieten met een flowfinder gecontroleerd. Als laatste worden er infraroodfoto’s gemaakt. Vraag het Keurmerk op tijd aan bij de Stichting PassiefBouwen.nl Meer info op www.passiefbouwen.nl

2. De meerwaarde stijgt - Bij de verkoop of verhuur van uw woning bent u verplicht om een energielabel (El) te laten opstellen. Dit label beoordeelt de energiezuinigheid van een woning. Passiefwoningen scoren dan ook uiterst goed. Het resultaat? De verkoopwaarde van uw woning stijgt sterk.

3. Vergeet uw

PassiefBouwenKeur niet U kunt het PassiefBouwenKeur verkrijgen via de Stichting PassiefBouwen.nl* Maar wat is een PassiefBouwenKeur precies? Dit Keurmerk toont aan dat uw woning voldoet aan alle eisen van een passiefhuis en wordt in 2 fases afgegeven. Fase 1 ‘Ontworpen volgens de PassiefBouwenKeur’. In deze fase moeten een aantal bescheiden worden overlegd en wordt gecontroleerd o.a. aan de hand van de Passiefnorm. Fase 2 ‘Gebouwd volgens de PassiefBouwenKeur’. In deze fase vinden er een aantal controles plaats gedurende het bouwproces. Vlak voor de oplevering

Conclusie: een passiefwoning biedt u • erg rendabele en duurzame perspectieven, • een hoger wooncomfort, • een heel laag energieverbruik.

Dat is goed nieuws voor de natuur én voor uw portemonnee! Meer info over duurzaam isoleren met Recticel Insulation? Surf naar www.recticelinsulation.nl

* De stichting PassiefBouwen.nl is in het leven geroepen om de toepassing van het passief bouwen in Nederland te stimuleren. In de stichting zijn particuliere marktpartijen en overheden verenigd.

Nog enkele nuttige adressen www.massiefpassief.nl www.polyurethanes.org www.passiv.de

43

3/ Technische opbouw van een passiefhuis Door goed te isoleren neemt de isolatiedikte ten opzichte van een traditionele woning toe. Hierbij is de minimale isolatiedikte afhankelijk van het isolatiemateriaal. De meeste isolatiematerialen hebben een dikte van ongeveer 250 à 300 mm, hetgeen behoorlijk veel is. Op technisch vlak zijn deze diktes bovendien een probleem. Dankzij dunne PUR/PIR-isolatie met een uitstekende en levenslange isolatiewaarde blijft deze dikte aanvaardbaar. In dit hoofdstuk toont Recticel Insulation de mogelijkheden van opbouw voor zowel een massief passiefhuis als voor een passief houtskeletbouw woning.

44

3.1 Technische opbouw van een massief passiefhuis

In een passiefwoning worden minimale Rc-waardes tussen 6,5 en 10 m²K/W aanbevolen. Uiteraard hangt alles samen met de luchtdichtheid, compactheid en uitvoering van de woning. Toch kunnen we u, door onze jarenlange ervaring, aanbevolen diktes meegeven voor een massief passiefconstructie:

Isolatie

Minimale aanbevolen diktes

Spouwisolatie Eurowall®

2 x 82 mm

Buitengevelisolatie Powerwall®

2 x 100 mm

3.1.1 Opbouw van de vloer De algemene opbouw van de vloer is identiek aan die in een traditionele woning. De vloer kan met een aanbevolen dikte van 200 mm worden geïsoleerd. Eurofloor® vloerisolatie van Recticel Insulation is hiervoor de ideale oplossing. De platen kunnen eventueel in 2 lagen verspringend gelegd worden en worden boven- en onderaan door een PE-folie beschermd tegen allerhande invloeden. Dit bevordert ook de luchtdichtheid. Ter hoogte van de aansluiting vloer-binnenspouwblad komt een luchtdichtheidsfolie. Voor een optimaal resultaat wordt de Eurofloor® vloerisolatie isolatie op dezelfde hoogte als de vormvaste thermische onderbreking aangebracht. Zo wordt elke thermische brug vermeden. Tot slot wordt een gewapende dekvloer aangebracht.

Vloerisolatie Eurofloor®

2 x 100 mm

Plat dak Powerdeck® F

2 x 100 mm

Eurothane Bi-3

2 x 100 mm

Eurothane Silver

2 x 100 mm

® ®

Hellend dak (sarking) Powerroof®

2 x 80 mm

Aanbevolen isolatiediktes volgens Recticel Insulation.

45

Alle massief passiefhuis bouwdetails in deze brochure zijn concrete details van het woonzorgcomplex ‘Nimmerdor’ in Grijpskerke (gemeente Veere). U vindt hierover meer info bij Case 1 op pagina 30. We bedanken hierbij Architecten Alliantie (www.architectenalliantie.nl) voor het ter beschikking stellen van deze details.

Funderingsdetail t.p.v. opgaand metselwerk

46

Aansluiting balkon - kozijn

3.1.2 Opbouw van de wanden Het startpunt is een klassieke, geïsoleerde spouwmuur. Het buitenspouwblad wordt meestal uitgevoerd in keramische gevelsteen. Het binnenspouwblad kan in verschillende materialen worden uitgevoerd: - keramische bakstenen, - cellenbeton, - kalkzandsteen, - beton.

47

Montage van het Combi-fix spouwanker

1

Boor het gat.

2

Plaats de plug en de isolatieschotel.

3

Plaats het spouwanker.

4

Sla het spouwanker in.

5

Het spouwanker is bevestigd.

De isolatiewaarde van de muren wordt bepaald door de afzonderlijke waardes van de gebruikte onderdelen, en zal dus verschillen naargelang het product voor de binnen- en buitenmuur. Tussen beide spouwbladen wordt een dubbele isolatielaag voorgeschreven in harde PUR-platen, zoals Eurowall® spouwisolatie, met een minimale luchtspouw. Deze isolatie van topkwaliteit neemt een geringe ruimte in beslag en wordt verspringend aangebracht, zowel horizontaal als verticaal. Het tand en groef kliksysteem verhindert bovendien convectiestromingen tussen het binnenspouwblad en de isolatie. Om de winddichtheid te verhogen worden de naden afgetaped met Rectitape® isolatietape. Deze hoogwaardige tape sluit perfect aan en is uiterst duurzaam. Het Combi-fix anker dient enerzijds als isolatieklem, en anderzijds als spouwanker, voor isolatiediktes tot 200 mm. Zo wordt de isolatie nagenoeg koudebrugvrij bevestigd op een snelle en veilige manier. De ruimte tussen de isolatie en het buitenspouwblad dient effectief minimaal 20 mm te bedragen. In de praktijk komt dit neer op een ontwerp luchtspouw breedte van minimaal 30 mm. Met het binnenpleisterwerk kan de woning luchtdicht gemaakt worden.

48

Bij de hoekaansluitingen moet de isolatie goed aangesloten worden. De hoeken worden met Rectitape® isolatietape afgeplakt om luchtcirculatie te voorkomen.

Detail uitwendige hoek

49

Ook bij de aansluiting van andere elementen – zoals de ramen en deuren – wordt gewaakt over de luchtdichtheid. Het kozijn wordt afgesloten met een luchtdichtingsfolie; de dorpel wordt ondersteund door een voldoende zware kozijnbeugel en alle kieren en naden worden gedicht met een flexibel PUR-schuim.

Kozijn onderdorpel

REC kozijn onder gevel.pdf

1

Kozijn bovendorpel

50

18/09/12

10:15

REC Kozijn metselwerk gevel.pdf

1

18/09/12

10:19

Kozijnstijl met gevel metselwerk

Kozijn houten gevel.pdf

1

18/09/12

10:21

Kozijnstijl met houten gevelbekleding

51

Rc-waarde van een massief passiefwand:

3.1.3 Opbouw van het hellende dak

Opbouw wand van binnen naar buiten:

Vertrouw ook op Recticel Insulation voor een uitstekende dakisolatie. We bieden u immers het Powerroof® concept aan, waarbij op de kapconstructie wordt geïsoleerd. Powerroof® dakisolatie wordt steeds aangebracht in combinatie met Rectivent® onderdakfolie. Spleten of kieren worden tot slot opgespoten met PUR-schuim. Het tand en groef kliksysteem zorgt voor een verbeterde winddichtheid.

1. Binnenspouwblad: 100 mm 2. Eurowall® spouwisolatie: diktes in tabel volgens gewenste Rc-waarde 3. Luchtspouw: 30 mm (minimaal) 4. Buitenmetselwerk: 100 mm

Dikte Eurowall® spouwisolatie (mm)*

Totale dikte wand* (mm)

Rc-waarde opbouw met 4 spouwankers* [W/m²K]

U-waarde opbouw thermisch verbeterde ankers* [W/m²K]

2 x 82

400

7,24

0,135

100 + 82

420

7,96

0,123

2 x 95

430

8,28

0,118

2 x 100

440

8,68

0,113

2 x 110

460

9,48

0,104

2 x 120

480

10,28

0,096

*Berekeningen gebaseerd op NEN 1068 en NPR 2068. De opgegeven waarden zijn louter indicatief, en afhankelijk van de gebruikte materialen.

52

De uitstekende thermische prestatie van het Powerroof® concept ziet u op onderstaande thermische opname.

Thermografie Powerroof® concept voor hellende daken

NW 18-9 Hellend dak.pdf

1

18/09/12

10:24

Voor een passiefwoning voldoet 160 mm Powerroof® isolatie al. Dit kan gerealiseerd worden door bijvoorbeeld 2 lagen van 80 mm toe te passen. Bovendien sluit de Eurowall® spouwisolatie perfect aan op de Powerroof® dakisolatie.

Hellend dak - spouwmuur

53

3.1.4 Opbouw van het platte dak De Eurothane® en Powerdeck® isolatieplaten zijn ideaal om platte daken thermisch te isoleren, ook van passiefhuizen. Voor welke dakopbouw ook, de Eurothane® en ® platen zijn1 steeds beide zijden voorzien Powerdeck Borstwering.pdf 18/09/12aan 10:27 van een voor de toepassing geëigende cachering. Bovendien kunnen ook grotere plaatafmetingen gebruikt worden.

Plat dak: borstwering balkon

54

In de regel voor daktoepassingen: - waar de isolatie gelijmd wordt op het draagvlak (dampscherm), of losliggend geballast, alleen klein formaat platen 1200 mm x 600 mm; - bij mechanische bevestiging van de isolatie afmetingen van 1200 x 1000 mm of 1200 x 2500 mm.

3.2 Technische opbouw van een houtskelet passiefhuis 3.2.1 Opbouw wand/dak

Oorsprong en verspreiding Houtskeletbouw wordt vaak toegepast in gebieden waar veel hout beschikbaar is, of gebieden die niet over voldoende steenachtige materialen beschikken. Geografisch gezien is er dan ook sprake van een sterke spreiding van houtskeletbouw als constructiemethode. Zo is 90 % van alle woonhuizen in Canada en de Verenigde Staten opgetrokken in houtskeletbouw. Ook in de bosrijke gebieden van de tropen is hout in overvloed beschikbaar. Ten noorden van de Pyreneeën en de Alpen wordt traditioneel veel met hout(skeletbouw) gebouwd. In Scandinavië en Midden-Europa is veel hout beschikbaar en isoleert het relatief goed tegen de kou vergeleken met steen. Nederland In Nederland was houtskeletbouw oorspronkelijk erg populair in gebieden met een weinig draagkrachtige bodem. Een goed voorbeeld hiervan is de Zaanstreek. Door de aanvoermogelijkheden over zee en de rivieren was hout eenvoudig te vervoeren naar de lage landen. Het voordeel van hout is dat het een relatief licht bouwmateriaal is. Dit vereenvoudigt het transport van zowel grondstof als bouwelement. Bovendien kan met een lichtere fundering worden volstaan; reden waarom bij het uitbreiden van gebouwen met een extra verdieping (ook wel optoppen genoemd) vaak gebruikgemaakt wordt van houtskeletbouw. Tegenwoordig wordt in Nederland houtskeletbouw veel toegepast voor het maken van gevel- en dakelementen. De elementen worden in een fabriek geproduceerd en worden per vrachtauto naar de bouwplaats gebracht. Vervolgens zijn de elementen relatief eenvoudig te plaatsen, waardoor een gebouw snel wind- en waterdicht kan worden gemaakt.

De draagconstructie van de wanden bestaat uit een raamwerk van naaldhout stijlen en regels. Voor de stabiliteit van de wandelementen zijn deze aan de buitenzijde bekleed met een houtachtig plaatmateriaal, zoals triplex of OSB. Aan de binnenzijde worden de wanden vanwege de brandveiligheid afgewerkt met een laag vezelversterkte gipskartonplaten. Afhankelijk van de constructieve eisen wordt de houtzwaarte van de stijlen gekozen. Meestal is dit CLS 38 x 140 of 170 mm. De ruimte tussen de stijlen kan (deels) opgevuld worden met isolatiemateriaal. Afhankelijk van het houtpercentage en de λ-waarde van het isolatiemateriaal zijn hiermee Rc-waarden van ca. 3,0 (140 mm) en 3,5 haalbaar. Voor Passiefbouwen zijn veel hogere Rc-waarden vereist. Dit kan men bereiken door de houtzwaarte te verhogen, maar kan men ook realiseren door de constructief benodigde houtzwaarte te handhaven en aan de buitenzijde een hoogwaardige PUR/PIR-isolatie, zoals Eurowall®, Eurothane® Silver of Powerwall® toe te passen. Dit resulteert in een veel slankere constructie en voorkomt koudebruggen t.p.v. het minder isolerende hout. Vaak wordt er aan de binnenzijde nog een extra zogenaamde installatieruimte toegepast. Hierin kunnen allerlei leidingen, zoals elektra, water, etc, worden aangebracht, zonder dat de luchtdichte en dampdichte laag wordt onderbroken.

RC-waarden1) van diverse HSB constructies2) CLS afmeting

zonder extra isolatielaag

[mm]

RC [m².K/W]

constructie dikte [mm]

38 x 140

3,13

311

met Eurowall® 2 x 40 mm RC [m².K/W]

constructie dikte [mm]

met Eurowall® 2 x 50 mm RC [m².K/W]

constructie dikte [mm]

met Eurowall® 2 x 60 mm

met Eurowall® 2 x 70 mm

met Eurowall® 2 x 82 mm

RC [m².K/W]

constructie dikte [mm]

RC [m².K/W]

constructie dikte [mm]

RC [m².K/W]

constructie dikte [mm]

8,24

431

9,05

451

10,01

475

38 x 170

3,72

341

8,06

441

8,87

461

9,67

481

38 x 184

4,00

355

8,35

455

9,16

475

9,96

495

38 x 235

5,00

406

8,58

486

9,39

506

10,20

526

38 x 286

5,99

457

9,61

537

1) RC berekening volgens NEN1068 en NPR2068, 2) constructie opbouw: 12,5 mm gipspaat, dampdichte folie, HSB constructie afmeting volgens tabel (houtpercentage 13%), gevuld met isolatiemateriaal λ = 0,037 W/m.K, 18 mm OSB, extra isolatie Eurowall® afmeting volgens tabel, luchtspouw, 100 mm gevelmetselwerk (4 RVS spouwankers/m²)

Voor- en nadelen: Een ander belangrijk voordeel van houtskeletbouw is dat het gebruik maakt van een duurzaam en volledig recyclebaar basismateriaal. Aangezien hout in ons vochtige klimaat veel onderhoud vergt, worden veel houtskeletbouwconstructies van een buitenhuid voorzien uit baksteen, stucwerk of een plaatmateriaal. Door verbeterde houtverduurzamingsmethoden is de toepassing van hout voor de buitengevel de laatste jaren echter sterk toegenomen.

55

Alle houtskelet passiefhuis bouwdetails in deze brochure zijn concrete details van de woning in Appingedam. U vindt hierover meer info bij Case 6 op pagina 40. We bedanken hierbij Artès bureau voor architectuur en interieur (www.artes.nl) voor het ter beschikking stellen van deze details.

Tussenvloer

56

Ter hoogte van de tussenvloer vormt men een luchtdichte folie van de ene verdieping (plafond) naar de andere verdieping (vloer). Zo kunnen geen luchtlekken ontstaan.

Om bouwfysisch een correcte constructie te verkrijgen en de winddichtheid te bevorderen, worden de naden van de Eurowall® spouwisolatie afgetaped met Rectitape® isolatietape. Aan de binnenkant worden de naden van het houten frame met een luchtdichte folie afgetaped.

Funderingsaanzet

57

De Eurofloor® vloerisolatie sluit perfect aan op de Eurowall® spouwisolatie. Het resultaat: een constructie zonder thermische bruggen. De vloeropbouw is volledig conform de opbouw bij een massieve bouw. De Eurofloor® vloerisolatie wordt volledig ingepakt met een luchtdichte folie.

Er wordt een luchtdichte folie vanaf de betonplaat tot aan de plint geplaatst om luchtlekken te verhinderen. De vloerisolatie wordt volledig ingekleed door een PE-folie. De PE-folie wordt opgezet tot aan de plint en bevordert de luchtdichtheid. Bovenop komt een gewapende dekvloer als ondergrond voor de vloerafwerking.

Kozijn

58

Voordeur

59

Uitwendige hoek

60

Hellend dak

61

Plat dak

62

Enkele technische termen Lambda- of λ-waarde [W/mK] Dit is de warmtegeleidingscoëfficiënt die de hoeveelheid warmte aanduidt die in stationaire toestand door een bepaald materiaal gaat per eenheid van oppervlakte (1m²) per tijdseenheid (1s) en per eenheid van temperatuursgradiënt (1K).

Hoeveelheid warmte die zich op 1 seconde voortplant

1m

1 m2

Temperatuurverschil van 1 K

Warmteweerstand van een materiaal Rm-waarde [m²K/W] De letter R staat voor warmteweerstand en de letter m voor materiaal. De Rm-waarde geeft de weerstand tegen de warmtestroom aan die een materiaal biedt. Hoe hoger de Rm-waarde hoe groter de weerstand en hoe hoger de isolatiewaarde. Met behulp van de λ-waarde wordt de warmteweerstand Rm van een materiaal berekend. Rm = d / λ reken waarbij d = dikte materiaal [m] Warmteweerstand van een constructie Rc-waarde [m²K/W] De letter R staat voor warmteweerstand en de letter c voor constructie. Een constructie bestaat meestal uit meerdere lagen en wordt dus bepaald door de Rmwaarden van de verschillende materialen te sommeren. De NEN1068 voegt daar echter nog een correctiefactor α aan toe voor convectie en uitvoeringsonnauwkeurigheden. Voor de waarden van de correctiefactor α zie NEN1068 7.3.2. Rc = (∑ Rm + Rsi + Rse) / (1 - α) - Rsi - Rse

Overgangsweerstanden Rsi en Rse [m²K/W] De termen Rsi en Rse geven de overgangsweerstanden aan van de warmtestroom van materiaal naar lucht. Rsi = Warmteovergangsweerstand binnen (si staat voor surface interior) Rse = Warmteovergangsweerstand buiten (se staat voor surface exterior) Voor de waarden van de overgangsweerstanden Rsi en Rse zie NEN1068 12.1. Warmteweerstand van een constructie lucht op lucht Rl-waarde [m²K/W] De letter R staat voor warmteweerstand en de letter l voor lucht. Met de Rl-waarde wordt van de warmteweerstand lucht op lucht van de totale constructie aangegeven. Rl = Rc + Rsi + Rse Warmtedoorgangscoëfficiënt U [W/m²K] De U-waarde is de warmtedoorgangscoëfficiënt van een constructie (in Belgie ook wel aangeduid met K-waarde). De U-waarde geeft de hoeveelheid warmte (J) aan die per seconde door een constructie gaat bij een temperatuursverschil van 1º Kelvin. U = 1 / Rl of U = 1 / (Rc + Rsi + Rse) Lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt ψ [W/mK] Een koudebrug is een plaats aan een gebouw waar, door slechte thermische isolatie, warmteoverdracht plaats kan vinden. Koudebruggen kunnen plaatselijk een groot warmteverlies veroorzaken. De thermische prestaties van deze bouwknopen worden gekenmerkt door de lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt ψ.

Nog eens de lambda-waarden (λ) van de Recticel Insulation producten op een rij: Isolatiemateriaal

Lambda-waarde [W/mK]

Eurofloor®

0,023

Eurowall

0,023

®

Powerwall®

0,024

Eurothane Bi-3 (≤ 60 mm)

0,028

Eurothane Bi-3 (> 60 mm)

0,027

Powerdeck® F

0,024

Eurothane Silver

0,023

Powerroof

0,024

Eurothane® G

0,023

® ®

®

®

Voor het bepalen van de juiste Rc-waarde van uw specifieke scheidingsconstructie is het altijd verstandig contact op te nemen met de technical engineer van Recticel Insulation.

63

4/ Recticel Insulation gaat voor duurzaamheid over de hele lijn

64

duurzaam ondernemen 1. We kregen het Charter Duurzaam Ondernemen Sinds 2009 ontvangt Recticel Insulation jaarlijks het Charter Duurzaam Ondernemen. Dit certificaat, ons toegekend door de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij, Voka en het bureau Veritas Certification, is een bekroning voor de vele inspanningen die we leveren op het vlak van duurzaam ondernemen. Met duurzaam ondernemen bedoelen we: aandacht hebben voor het milieu, maar ook voor economisch en mensvriendelijk ondernemen... Zo ontwikkelen we duurzame isolatieproducten die energie besparen, en waarvan de productie op een uiterst milieuvriendelijke manier gebeurt. Bovendien bieden we onze medewerkers een erg aangename werkomgeving.

2. Ook deze brochure is milieuvriendelijk Onze milieuvriendelijk geproduceerde isolatieproducten doen de CO2-uitstoot en uw energierekening dalen. Maar we doen nog meer om de natuur te sparen. Zo is deze brochure met een milieuvriendelijk, alcoholvrij procedé gedrukt met biologische inkten. En dit op FSC-papier. FSC, of Forest Stewardship Council, is een internationale, onafhankelijke niet-gouvernementele non-profit organisatie die een keurmerk toekent aan hout(producten) die afkomstig zijn uit duurzaam beheerde bossen. U merkt het: Recticel Insulation gaat ver als het op duurzaam ondernemen aankomt.

4. Welkom in ons bos In tijden dat veel bedrijven in het rood gaan, zijn er ook die hun omgeving groener kleuren. Via Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen stelde Recticel Insulation het plantmateriaal ter beschikking voor de boomfeestdag in Renkum op woensdag 17 en donderdag 18 maart 2010. Ruim 600 leerlingen van de groepen 7 en 8 plantten er 1500 inlandse eiken. Zo laat Recticel zijn groene hart spreken om het milieu een extra duwtje in de rug te geven!

5. We produceren zelf groene stroom Dankzij de duurzame isolatieproducten van Recticel Insulation bespaart u fors op uw verwarmingsuitgaves en vermindert u uw CO2-uitstoot. Maar zelf leveren we ook inspanningen om het milieu een handje te helpen. Zo plaatsten we maar liefst 3564 fotovoltaïsche zonnepanelen op de platte daken van onze eigen magazijnen, goed voor 575.000 kWh groene stroom per jaar. Dat is ongeveer hetzelfde als wat 164 gezinnen (van gemiddeld 4 personen) jaarlijks verbruiken. Het resultaat: een vermindering van de CO2-uitstoot met 230 ton. Dat is wat 82 wagens, die gemiddeld 20.000 km rijden, per jaar uitstoten.

3. We zijn lid van de Stichting PassiefBouwen.nl Recticel Insulation is lid van de Stichting PassiefBouwen.nl, een onafhankelijke, objectieve en professionele organisatie met een adviesraad en marktpartijen, die een rol spelen bij het ontwikkelen en realiseren van passief bouwen. De kerndoelstelling: het bevorderen van passief bouwen in Nederland, zowel bij nieuwbouw als renovatie.

65

5/ De waarden van Recticel Insulation kwaliteit/ zekerheid en service/ duurzaamheid/

66

Kwaliteit Recticel Insulation beantwoordt aan tal van strikte kwaliteitsnormen en kan dit bewijzen met de nodige certificaten. Bovendien is Recticel Insulation de enige producent van harde isolatieplaten in polyurethaan met een ‘Keymark’ kwaliteitslabel voor haar isolatieproducten. Dat waarborgt dat alle declaraties op het CE-label de werkelijke waarden zijn. Een extra zekerheid!

Zekerheid en service Bij Recticel Insulation vertrouwt u op een jarenlange ervaring als het op isolatieplaten voor uw woning aankomt. Bovendien blijven we steeds zoeken naar verbeteringen. Daarnaast biedt ons uitgebreide verkoopteam u degelijk advies en de nodige ondersteuning.

Duurzaamheid Recticel Insulation bedankt van harte iedereen die aan deze brochure heeft meegewerkt. De informatie in deze brochure kan niet als bindend worden beschouwd en kan op elk ogenblik door Recticel Insulation worden gewijzigd. Alle informatie is geldig bij druk en werd met de grootste zorg samengesteld. Recticel Insulation is niet verantwoordelijk voor eventuele fouten. Fotografie: tomlinster.be en stockfotografie Verschillende foto’s van de cases werden door de betrokken partijen aangeleverd.

10/2012

Recticel Insulation heeft respect voor mens en natuur. Daarom zien we er steeds nauwlettend op toe dat de productie en verwerking van onze producten op een milieuvriendelijke manier gebeurt.

67

Recticel Insulation - Spoorstraat 69, 4041 CL Kesteren Tel. +31(0)488 48 94 00 - www.recticelinsulation.nl - [email protected]

68