Extern verzelfstandigde agentschappen in privaatrechtelijke vorm Dr. Steven Van Garsse Manager Vlaams Kenniscentrum PPS
Overzicht • • • • • • •
Inleiding Begrip Wanneer Welke vorm Statuut PEVA’s praktisch Onderscheid met art. 195
Inleiding • Nieuwe Gemeentewet: bevoegdheid om bepaalde taken te verzelfstandigen in gewone en autonome gemeentebedrijven (AGB) • AGB’s toenemend succes • Succes leidde niet tot vermindering van gemeentelijke vzw’s
Inleiding • Gemeentelijke vzw’s nochtans niet zelden belast met gemeentelijke taken • Kritiek – Wettigheid – Gebrek aan controle door gemeenteraad – Toepasselijkheid van fundamentele publiekrechtelijke regimes zoals motivering, openbaarheid van bestuur enz.
Inleiding • Gemeentedecreet maakte komaf met de bekommeringen: – Gemeenten beschikken thans over een ruime waaier aan verzelfstandigingsmogelijkheden – Extern verzelfstandigde agentschappen in private rechtsvorm (zoals vzw-vorm) zijn voortaan uitdrukkelijk mogelijk mits naleving van strikte voorwaarden
Begrip • Extern verzelfstandigd agentschap in privaatrechtelijke rechtsvorm is een EVA • EVA = diensten met eigen rechtspersoonlijkheid die door de gemeente worden opgericht of waarin de gemeente deelneemt en die belast zijn met welbepaalde taken van gemeentelijk belang
Begrip • Vanuit hun taakstelling inzake beleidsuitvoering kunnen de EVA’s tevens betrokken worden bij beleidsvoorbereiding bijvoorbeeld door het aanleveren van studies • Eigenlijke beleidsbepaling = gemeente (primaat van de politiek en van de vertegenwoordigende gemeenteraad)
Begrip • EVA’s samengevat: – Extern verzelfstandigd. Dus beschikken over een eigen rechtspersoonlijkheid en onderscheiden zich van de oprichtende gemeente – Ze worden opgericht door de gemeente of een gemeente neemt er deel in teneinde hen met de uitvoering van welbepaalde taken van gemeentelijk belang te belasten
Begrip • Wanneer is er nu sprake van een entiteit belast met welbepaalde taken van gemeentelijk belang? • Vermoeden in Gemeentedecreet: – Een of meer van zijn organen bestaan voor meer dan de helft uit gemeenteraadsleden of leden van het college van burgemeester en schepenen van de gemeente in kwestie of leden van de organen worden voor meer dan de helft aangewezen of voorgedragen door die personen – De gemeente of haar vertegenwoordigers beschikken over de meerderheid van de stemrechten in een of meer van zijn organen – Zijn financiële middelen vallen voor meer dan de helft ten laste van het gemeentebudget
Begrip • Vermoeden weerlegbaar en niet limitatief • Gemeente zal zelf bepalen wanneer een activiteit al dan niet een taak is van gemeentelijk belang • Toezichthoudende overheid kan de beslissing marginaal toetsen
Begrip • Verbod: het is de gemeenten verboden om rechtstreeks of onrechtstreeks, rechtspersonen die belast zijn met welbepaalde taken van gemeentelijk belang op te richten, erin deel te nemen of zich erin te laten vertegenwoordigen of om aan die rechtspersonen personeel, financiële middelen, infrastructuur of andere activa ter beschikking te stellen, tenzij die rechtspersonen voldoen aan de voorschriften van de regelen inzake verzelfstandiging uit het gemeentedecreet of er voor de oprichting, deelname of vertegenwoordiging een andere decretale of wettelijke rechtsgrond bestaat
Wanneer • Uitgangspunt in Gemeentedecreet is het beheer binnen de gemeentelijke diensten • Externe verzelfstandiging kan pas mits goede motieven • Indien externe verzelfstandiging kan worden verantwoord is de regel verzelfstandiging in publiekrechtelijke vorm • Verzelfstandiging in privaatrechtelijke vorm kan pas indien de vereiste voordelen of doelstellingen niet op dezelfde wijze gerealiseerd kunnen worden via publiekrechtelijk vormgegeven externe verzelfstandiging
Wanneer • Als voordelen van privaatrechtelijk vormgegeven verzelfstandiging in parl. voorber.: – Het stimuleren van initiatieven tot samenwerking met of betrokkenheid van particulieren of private belangengroepen – De noodzaak van een doorgedreven onafhankelijkheid van het agentschap – De noodzaak de gemeentelijke taken op commerciële wijze te realiseren onder werkingsvoorwaarden die identiek zijn aan die van concurrenten – De noodzaak de gemeentelijke taken in het kader van de nonprofit te realiseren onder werkingsvoorwaarden die identiek zijn aan die van de andere actoren die gelijkaardige activiteiten ontwikkelen
Welke vormen van PEVA • Gemeentedecreet: gemeente is gemachtigd om onder de voorwaarden bepaald in het GD een vennootschap in de zin van het Wetboek van Vennootschappen, of een vereniging of stichting in de zin van de wet van 27 juni 1921 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen op te richten en te belasten met het verwezenlijken van taken van gemeentelijk belang
Welke vormen van PEVA • Dus: vzw’s, stichtingen, nv’s, enz. • Structuur zal afhangen van gekozen rechtsvorm • In tegenstelling tot AGB is PEVA niet (noodzakelijk) eenhoofdig • Dus participatie mogelijk van derden
Welke vormen van PEVA • Naast de gemeente mogen aan de oprichting andere personen deelnemen met uitzondering van andere gemeenten, gemeentelijke extern verzelfstandigde agentschappen van andere gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, provincies en hun IVA en EVA’s en de Vl. Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. • Ratio: geëigende regeling voor intergemeentelijke samenwerking en geen deelname toezichthoudende overheid
Welke vormen van PEVA • PEVA kan zowel tot stand komen door deelname in een bestaande rechtspersoon als door oprichting van een nieuwe rechtspersoon • Er zal rekening moeten worden gehouden (zeker bij private participatie) met het gelijkheidsbeginsel, de regelgeving inzake mededinging en staatssteun
Statuut • Private rechtsvorm: rechtsvorm beantwoordt volledig aan de dwingende bepalingen van het privaatrecht • Decreet bevat wel voorwaarden waaronder gemeenten gemachtigd worden gebruik te maken van privaatrecht (motivering keuze, voordracht, vertegenwoordiging, toepasselijkheid op de entiteit van regelen inzake motivering en openbaarheid van bestuur)
Statuut • Ongeacht de grootte van de eventuele inbreng van de verschillende partijen beschikt de gemeente steeds over een meerderheid van de stemmen in de algemene vergadering van de gemeentelijke vennootschap of vereniging en draagt de gemeente steeds een meerderheid van de leden van de raad van bestuur van de gemeentelijke vennootschap vereniging of stichting • De voordracht waarborgt voor elke fractie een vertegenwoordiging • Ten hoogste twee derde van de door de gemeente voorgedragen leden van de raad van bestuur is van hetzelfde geslacht
Statuut • Vertegenwoordigers AV: gekozen door en uit leden van de gemeenteraad • De gemeenteraad en de vertegenwoordigers van de gemeente in de AV, kunnen te allen tijde beslissen om respectievelijk de aanwijzingen en voordrachten te herroepen (statuten bepalen dat vertegenwoordigers door die herroeping van ambtswege ontslagnemend zijn • Alle aanwijzingen en voordrachten worden herroepen door de volledige vernieuwing van de gemeenteraad. De vertegenwoordigers blijven in functie totdat hun vervangers zijn aangewezen of benoemd
Praktisch (oprichting of deelname) • • • • •
Oprichtingsverslag Oprichtingsbeslissing Goedkeuring door toezicht Eigenlijke oprichting Sluiten van de samenwerkingsovereenkomst
Praktisch • Oprichtingsverslag: – Voor- en nadelen van de externe verzelfstandiging tegen elkaar afwegen – Aantonen dat beheer binnen gemeente en AGB niet dezelfde voordelen kan bieden
Praktisch • Beslissing gemeenteraad om al dan niet over te gaan tot oprichting of deelname • Goedkeuring door de Vlaamse Regering – Beslissing tot oprichting of deelname wordt samen met het verslag en het ontwerp van de statuten(wijziging) binnen dertig dagen overgemaakt – Binnen honderd dagen volgt al dan niet goedkeuring. Verstrijkt de termijn zonder dat beslissing door Vl. Regering werd genomen en die heeft verzonden, dan wordt de goedkeuring geacht te zijn verleend
Praktisch • Oprichting/deelname – Werd goedkeuring bekomen dan wordt de oprichtingsbeslissing definitief
• Samenwerkingsovereenkomst: – In voorkomend geval de aanwending van de ter beschikking gestelde of overgedragen personeelsleden, middelen en infrastructuur – Presentiegelden en de andere vergoedingen die in het kader van de bestuurlijke werking worden toevertrouwd (binnen de perken en overeenkomstig de toekenningsvoorwaarden, bepaald door de Vl. Regering)
Praktisch – Instemming met de toekenning aan een externe auditcommissie of één of meer commissarissen van audittaken in de gemeentelijke vennootschap, vereniging of stichting overeenkomstig artikel 265 GD, en de wijze waarop de externe auditcommissie of commissaris deze audittaken uitoefent
Onderscheid met art. 195 • Artikel 195 GD: – Heel wat participaties zijn geen echte vorm van verzelfstandiging van gemeentelijke taken (vb. participatie aan overlegfora) – Dergelijke participaties zijn mogelijk onder de voorwaarden bepaald in artikel 195 – Geen overdracht of terbeschikkingstelling personeel of overdracht goederen – Dit artikel laat ook dat toe mits respect voor dezelfde voorwaarden wordt deelgenomen (oprichting) in rechtspersonen (vennootschappen) indien deze vennootschap de realisatie van lokale PPS-projecten als uitsluitende doelstelling heeft
Contact Steven Van Garsse Vlaams Kenniscentrum PPS (DAR) Koolstraat 35 1000 Brussel www.vlaanderen.be/pps
