omslag
forum-onderzoek:
Politie stelt ondernemer nog steeds teleur (maar wel een beetje minder) 16
FORUM #12/20.06.13
Breek me de bek niet open, zeggen ondernemers die te maken krijgen met politie en justitie nadat ze slachtoffer zijn geworden van criminaliteit. Toch is er sprake van vooruitgang. Tien jaar geleden klaagden ondernemers nog veel harder. Tekst: Karin Bojorge, Miran de Groot | Foto’s: Robin Utrecht/ANP | Infographics: Link Design
‘Prutsers!’ Een onderzoek naar de ervaringen van ondernemers met het optreden van politie en justitie bij criminaliteit tegen het bedrijfsleven rakelt behoorlijk wat frustratie op. ‘Aangifte gedaan met daderindicatie. Bewijzen geleverd zoals video, bandopname, vingerafdrukken en getuigen. Een maand later nog niets gebeurd. Geen navraag, geen getuige verhoord, dader niet opgepakt. Prutsers!’ Tien jaar geleden toen Forum eveneens onderzoek deed onder ondernemers was dat niet veel anders. ‘Ondernemers zijn het zat!’, was de knallende kop bij het artikel. Ondernemers vonden dat er te weinig werd gedaan om criminelen op te pakken en dat er te weinig aandacht was bij de politie voor criminaliteit waar bedrijven het slachtoffer van worden. Het onderzoek maakte heel wat los in de wereld van politie en justitie, maar ook bij het bedrijfsleven. Er kwamen actieplannen, de samenwerking met de politie werd geïntensiveerd, bedrijven gingen zelf ook meer doen aan preventie. Hoogste tijd om de balans op te maken. Zijn ondernemers anno 2013 beter te spreken over de inspanningen van politie en justitie?
onvrede Eerst het slechte nieuws: veel ondernemers staan nog steeds niet te juichen over het optreden van politie en justitie. Maar liefst 37 procent is ronduit ontevreden over de aandacht die zij besteden aan de criminaliteit tegen het bedrijfsleven. De politie doet te weinig om
17
FORUM #12/20.06.13
omslag
De aandacht die politie en justitie besteden aan criminaliteit waarvan bedrijven het slachtoffer worden is… 6%
goed
19%
38%
voldoende
redelijk
daders op te sporen, vindt 54 procent. ‘Het blijft bij een aangifte, dan is de zaak afgehandeld.’ Veel klachten ook over sporenonderzoek. ‘Bij de kluiskraak lagen alle inbraakgereedschappen nog voorhanden. Ze zijn nimmer langs geweest!’ De politie houdt ondernemers amper op de hoogte over de voortgang van het onderzoek, stelt 49 procent. Ze surveilleren te weinig in de buurt, aldus 45 procent. ‘Even een kijkje nemen ter geruststelling is er al tijden niet meer bij.’ En de buit achterhalen ho maar, stelt 39 procent. ‘Bij een geval van ladingdiefstal hebben wij de daders opgespoord via internet en de goederen teruggekocht. Werden wij beschuldigd van heling!’ Dan het goede nieuws: in vergelijking met tien jaar geleden is de onvrede op veel punten afgenomen. Ondernemers zijn duidelijk positiever over politie en justitie dan in hetzelfde onderzoek dat Forum in 2003 uitvoerde. Zo was tien jaar geleden maar liefst 47 procent van alle ondernemers ontevreden over de aandacht van politie en justitie voor criminaliteit jegens het bedrijfsleven: 10 procentpunten verschil met nu dus. Het percentage ondernemers dat zich tevreden toont over de inspanningen van politie en justitie, of het nu gaat over opsporing, aangifte, deskundigheid, strafmaat of communicatie, is bijna over de hele linie gestegen (zie infographic op pagina 22 en 23). Wat nog niet wil zeggen dat de politie in de ogen van ondernemers meteen een voldoende scoort. Het aandeel ontevreden ondernemers blijft nog altijd hoger dan het aandeel tevreden ‘klanten’. Ook over justitie blijven ze
18
FORUM #12/20.06.13
37%
onvoldoende
Forumonderzoek Forum benaderde bij VNO-NCW aangesloten brancheorganisaties met het verzoek om een internetenquête naar het functioneren van politie en justitie onder de aandacht te brengen van ondernemers. Daarnaast stuurde Forum de leden van de vijf regionale ondernemersverenigingen een e-mail met een uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek. In totaal namen 416 ondernemers de moeite om de uitgebreide vragenlijst in te vullen. In 2003 waren dat er bij een vergelijkbare schriftelijke enquête 420. Van de deelnemende bedrijven is 37 procent actief in dienstverlening, 15 procent in industrie, 14 procent in handel, 11 procent in bouw en installatie en nog eens 11 procent in vervoer en logistiek. Deze zijn afkomstig uit heel Nederland, met als zwaartepunt Zuid-Holland (19 procent) en Noord-Brabant (16 procent). De bedrijfsgrootte varieert van minder dan tien medewerkers (28 procent), tussen de tien en de vijftig (32 procent), tussen de vijftig en 250 (25 procent) en groter dan 250 (15 procent). In het onderzoek is ondernemers gevraagd naar hun eigen ervaringen met criminaliteit en het optreden van politie en justitie, voor zover ze meenden dat ze zich daarover een oordeel konden vormen. Bij het bepalen van de volgorde van de mate van ‘tevredenheid’ en ‘ontevredenheid’ op de pagina’s 22 en 23 is gebruik gemaakt van een saldomethode. Het aantal geënquêteerden dat ‘zeer tevreden’ of ‘tevreden’ had ingevuld werd verminderd met de geënquêteerden die ‘ontevreden’ of ‘zeer ontevreden’ hadden ingevuld. De grootste min- en pluspunten zijn dus de vragen die grootste saldi opleverden. Het Forumonderzoek vond plaats tussen 21 mei en 3 juni.
24 % van de ondernemers is de afgelopen drie jaar een of meerdere keren het slachtoffer geweest van interne criminaliteit, dat wil zeggen criminaliteit door eigen medewerkers. In die gevallen ging het om:
2%
14%
2%
ing
9%
Is er aangifte gedaan?
Is er aangifte gedaan? 79%
79% 15%
6% 15%
6%
ja inniet ja niet neein nee alle gevallen alle gevallen
46%
30%
ja
nee
30%
ja
FORUM #12/20.06.13
24%
niet in alle gevallen
46%
19
9%
a Fra l Ve ude Fra rn Ve ude B ieling rni ed rei eli g ng Be Afp ing dre ers ig ing Afp ing 31%
al
75%
fst
fst Die
14%
fst
3%
Die
7%
31%
Die
54% 30% 15% 13% 7% 62% 54% 30% 15% 13%
75%
4%6% 3% 4%
a Inb l D r Ve iefstaak rn a Inbielinl B r g Veedre aak rni igin Ge wa Be Felingg pe drerau nd igi de Int e o ng Geern wa et v pecri Fraeurva D Int ru ndmi de l ern gs e ona et cri velrite Dr crimmi ina valit ug scr Analiltitei im fp eit t inaers li in Afp teitg ers ing
62%
6%
ers
51 % van de ondernemers is de afgelopen drie jaar een of meerdere keren het slachtoffer geweest van externe criminaliteit, dat wil zeggen criminaliteit door buitenstaanders. In die gevallen ging het om:
niet in alle gevallen
24%
nee
omslag
Strijd tegen criminaliteit Bedrijfsleven en politie werken al jaren samen in de strijd tegen criminaliteit tegen het bedrijfsleven. Zo geeft de politie ondersteuning en advies aan bedrijven die maatregelen willen nemen. Ruim 70 procent van de ondernemers geeft aan hiervan op de hoogte te zijn en bijna 40 procent heeft hier daadwerkelijk ervaring mee. Ruim tweederde van hen zegt tevreden te zijn over de manier waarop de politie deze taak uitvoert. Een kleiner deel van de respondenten heeft ervaring met specifieke initiatieven zoals de Taskforce Overvallen, het Keurmerk Veilig Ondernemen, Live View, het programma Gewelddadige Vermogenscriminaliteit en het programma Aanpak Cybercrime. Vooral over het Keurmerk Veilig Ondernemen, de Taskforce Overvallen en de Aanpak Criminaliteit Transportsector zijn ondernemers te spreken. kritisch. ‘Er gebeurt vrijwel nooit iets! We hebben meerdere keren te horen gekregen dat een zaak geseponeerd is door gebrek aan bewijs. Belachelijk, justitie geeft geen prioriteit aan criminaliteit of is overbelast.’ Ook de strafmaat kan veel ondernemers nog niet bekoren: ‘We zijn in dit land te lief voor criminelen die willens en wetens aan zelfverrijking doen ten koste van mens en maatschappij.’
slachtoffer De frustratie van ondernemers is ook niet zo verwonderlijk. Bedrijven zijn – vaker dan burgers – geregeld het slachtoffer van criminaliteit, al lijkt ook hier sprake van een kentering. Bijna een kwart van alle ondernemers (in 2003 nog een derde) meldt dat het bedrijf de afgelopen drie jaar het slachtoffer is geweest van interne criminaliteit, oftewel criminaliteit door eigen medewerkers. Daarbij ging het met name om diefstal, fraude en vernieling. Een nog veel groter percentage, een op de twee ondernemers (in 2003 zelfs driekwart), is de afgelopen drie jaar het slachtoffer geweest van externe criminaliteit. Diefstal en inbraak komen het vaakst voor, maar ook vernieling, bedreiging en gewapende overvallen (zie grafiek op pagina 19). De impact is vaak enorm en toch doen ondernemers niet altijd aangifte. Meer dan de helft laat dat altijd of soms na bij interne criminaliteit en 20 procent bij externe criminaliteit. ‘We zijn gestopt met aangifte te doen’, meldt een ondernemer. ‘De reden is dat er toch niets gebeurt. Er is geen enkele interesse bij politie en justitie.’ Anderen melden dat het teveel tijd kost en geen toegevoegde waarde heeft. ‘Als duidelijk wordt dat ze er niets mee doen, ben je niet gemotiveerd jouw medewerker weer een paar uur te laten verspillen alleen voor de statistieken.’ Ook de ondernemers die wel aangifte doen, zijn niet altijd te spreken over de politie: ‘Het lijkt wel of ze het zo langzaam mogelijk doen, in de hoop dat ik ook zou begrijpen dat dit wel erg zonde van hun tijd was.’ Aangifte doen kan ook risico’s opleveren: ‘Bij een aangifte wegens geweld tegen een medewerker zijn, ondanks expliciet verzoek om het kantooradres in het proces-verbaal te zetten, later toch aan de 20
FORUM #12/20.06.13
verdachte stukken verstrekt met het privéadres van deze medewerker. Uiterst kwalijk en het was helaas ook niet de eerste keer.’
nationale politie De klachten van ondernemers over haperende computersystemen en moeizame aangiftes bij de politie komen niet uit de lucht vallen. Ook bij de politie zelf en in de politiek wordt erkend dat de organisatie beter kan. Daarom is er sinds januari een begin gemaakt met de vorming van één nationale politie. Voor de vorming van het landelijke korps wordt twee jaar uitgetrokken. Het is de bedoeling dat de verschillende onderdelen van de politie beter en sneller gaan samenwerken. Agenten moeten meer tijd krijgen voor straatwerk en recherchewerk, omdat ze minder tijd kwijt zijn aan papierwerk. Er komt minder bureaucratie, bijvoorbeeld door het vereenvoudigen van het doen van aangifte. In het Forumonderzoek is ondernemers gevraagd naar de effecten die de vorming van de nationale politie volgens hen zal hebben. Sommigen zijn hoopvol gestemd. Bij anderen leeft de vrees dat de nationale politie ‘net als andere fuserende instellingen de eerste vijf jaar enkel met zichzelf bezig zal zijn’. Optimisme is er ook: ‘Ik verwacht echt positieve stappen als de organisatie strak wordt geleid en de politiek waar dat niet nodig is zich er niet mee bemoeit.’
ho ger er eac tie Mi nd sne er lhe bu id rea ucr ati e
68%
58%
44%
42%
Een
73%
53%
49%
nee
de
Me e elt r des err k en ein und tra en igh nsp als eid ort int op cri ern mi M na ettus ee lite sen r sa it reg men ion we Me ale rki er ko ng sam rps ko en rps enwe rki en ov ng er de met gre op ns spo rin Een gsp h erc oge en r tag Me e er sla gkr ach t
ja
Foto: Remko de Waal/ANP
Vorming nationale politie zal leiden tot..
Want ondernemers verwachten wel het een en ander van de nieuwe nationale politie. Zo gaat 73 procent ervan uit dat de vorming van de nationale politie zal leiden tot meer deskundigheid als het gaat om zaken als internetcriminaliteit, faillissementsfraude en transportcriminaliteit. Nog eens 68 procent verwacht meer samenwerking tussen regionale korpsen en 58 procent gaat uit van meer samenwerking met korpsen over de grens.
opsporing Of de nationale politie echt korte metten zal maken met de bureaucratie is nog maar de vraag volgens ondernemers. Een derde van hen verwacht dat dit het geval zal zijn. ‘Meer bureaucratie en vergaderen, minder blauw op straat’, vrezen anderen. In een hogere reactiesnelheid gelooft maar 28 procent. Een hoger opsporingspercentage en meer slagkracht verwacht ruim 40 procent. De prioriteit moet in elk geval komen te liggen bij de opsporing: ruim de helft van alle ondernemers wil dat de nationale politie zich daar meer op gaat richten. ‘Zorg voor een goede databank’, adviseert een ondernemer. Ondernemers hebben nog wel meer tips in de aanbieding voor de nationale politie. Investeren in ict om te beginnen, zodat verbanden eerder gesignaleerd worden en administratieve handelingen sneller kunnen. ‘Doe centraal wat met informatietechnologie en callcenters gecentrali21
FORUM #12/20.06.13
seerd kan worden, doe lokaal waar kennis van omgeving en cultuur voor nodig zijn.’ ‘Zorg ervoor dat je online aangifte kunt doen van internetcriminaliteit. Nu kan dat niet en dat is natuurlijk belachelijk.’ Kennis en kunde meer delen met de particuliere beveiligingsbranche, wordt ook gesuggereerd. ‘Zoek meer samenwerking met bonafide beveiligingsorganisaties.’ En maak ook gebruik van burgers, stelt een ander: ‘Door nieuwe online technieken is het eenvoudiger om de burger te betrekken bij de opsporing.’ De productiviteit opvoeren, vinden veel ondernemers ook een logisch idee: ‘In plaats van 800 uur productief voor een agent zoals in het bedrijfsleven minimaal 1.400 uur productief.’ En: ‘Alleen met twee man op stap als nodig, anders niet!’ ‘Hoogste rangen meer op straat, zodat die ook weten wat zich daar precies afspeelt.’ En vooral: verlies het contact met het bedrijfsleven niet. Ondernemers die persoonlijk of vanuit de ondernemersvereniging nauwe contacten onderhouden met de politie, melden dat ze goed geholpen worden. ‘Maar heb je dat niet dan is de medewerking niet altijd goed.’ ‘Creeër voor diverse sectoren contactpersonen om bij een onbevredigend contact met politie te deescaleren. Werkt in Amsterdam heel prettig en creeërt ook begrip voor keuzes die de politie maakt.’ www.vno-ncw.nl/criminaliteitsbeheersing
omslag
MINPUNTEN
Waarover zijn ondernemers ontevreden?
Ac tie om s die dad de ers poli te tie o vin den nder Inf nee orm mt on a der tie o zoe ver k d vo oo ort r p gan oli Hu tie g lp d ach oo ter r po ha len litie e van n ju de stit bu ie b it ij Ho og te van de str aff en Ac tie om die ju v te erda stitie bre cht on d ng e en n vo erne or de emt rec Inf hte orm r ove ati r vo e va ort n ju gan sti g v tie erv olg ing
DE GROOTSTE IN 2013 ÉN 2003
59% 54%
56% 49% 41% 36%
32%
28%
31%
10%
Er hangen tegenwoordig overal boven de snelweg camera’s. Het moet toch mogelijk zijn om iemand die twee weken met een gestolen auto kriskras door Nederland rijdt te signaleren en te pakken?
Na mijn aangifte nooit meer iets van de politie gehoord of vernomen.
22
03 20
13 20
20
Er komen maar heel weinig zaken voor de rechter. De rest wordt afgedaan met een schikking of minder.
Hulp bij het achterhalen van de buit? De politie haalt de schouders op en zegt: 'Die is toch al lang naar het oosten vertrokken.’
FORUM #12/20.06.13
13
17%
18%
03
13
10%
20
15%
20
13 20
03 20
03 20
13 20
20
03
20%
13
16% 21%
03
13%
5% 12%
20
8%
20
Tev red
en
On
tev
red
en
36%
43%
39%
Als er een proces komt, zorgt met name slachtofferhulp ervoor dat er goed geïnformeerd wordt. De brieven van het OM zelf komen soms erg laat of helemaal niet.
Straffen mogen strenger, zeker waar het geweldsdelicten betreft of recidive.
PLUSPUNTEN
DE GROOTSTE IN 2013 ÉN 2003
Om g bed ang rijf met sge ve gev rtro ens uw
De m aan etho gif de te o te m do en Be re ste ikbaa llin rhe g p id oli en tie op bu enrea u
elij
ke Ho u bij ding v he t o an p o pn em litiea en m van bte aan nare De gif n sku tes nd igh eid van de po liti e Sn elh ter eid pla waa ats rm e is ee po liti e
Waarover zijn ondernemers tevreden?
56% 47%
45%
44%
39% 41%
52% 46%
46%
42%
36%
Tev red
en
34%
en
6%
7%
tev
red
14%
13
Ik ben met name tevreden over de deskundigheid van het speciale ladingdiefstallenteam in Zuid-Nederland.
Op het schelden op het computersysteem na, zijn de politieambtenaren zeer goed en vriendelijk.
Bij geweldsdelicten is de politie zeer snel ter plaatse. Bij het ophalen van een aangehouden winkeldief kan dat tot een uur duren.
Foto: Michael Kooren/ANP
FORUM #12/20.06.13
20
03 20
13 20
20
Vertrouwelijkheid tevreden. Bedrijfsbelang slecht. Diefstal wordt gezien als bedrijfsrisico.
Internetaangifte is nog niet optimaal. Het meezenden van foto’s is nog niet mogelijk. Aangifte doen op het bureau is zeer tijdrovend en bij winkeldiefstallen met een buit tot 150 euro niet rendabel.
23
03
13 20
13
03 20
20
De politie is alleen bereikbaar tijdens kantooruren terwijl de misdaad vaak buiten kantooruren om wordt gepleegd of ontdekt.
20
13 20
03 20
13 20
03 20
32% 33%
03
34% 38%
37%
23%
23% 25%
On
28%
