No title

Persdossier

‘De sterren van de piste’ De circuskunsten ten dienste van personen met een handicap

© Christophe Smets

Perscontact Hélène Leroy 0476/43.45.66 1 [email protected]

INLEIDING De op pedagogie gerichte Brusselse circusschool kondigt trots de geboorte aan van de ivzw CARAVAN. Deze vereniging brengt zeven Europese circusscholen samen met een pedagogische en sociale inslag. Doel? Het bevorderen van de circuskunsten binnen het kader van de educatie van Europese jongeren. In deze context organiseert de Brusselse circusschool vandaag een eerste rondetafel omtrent HandiCirque. Een niet te missen gelegenheid om deskundigheid en kennis uit te wisselen en om iets bij te leren over circuskunsten gericht op personen met een handicap. CARAVAN is de drijvende kracht achter dit initiatief. Het resultaat van deze uitwisselingen zal worden toegelicht en voorgelegd aan de verschillende leden van de ivzw teneinde hen te helpen bij de ontwikkeling van pedagogische werkinstrumenten. Met deze actie wil de vereniging dit type van project ook in het buitenland stimuleren en bekendheid geven. De HandiCirque-rondetafel spitst zich toe op drie thema’s:  ‘Circus voor allen’  ‘Productie van een voorstelling’  ‘Integratie van personen met een handicap’

2

PROGRAMMA VAN DE PERSCONFERENTIE

11.00u-11.15.u: Ontvangst van mevrouw de Minister Evelyne Huytebroeck en van de pers 11.15u-11.45u: Persconferentie  Begroeting en algemene presentatie van de school en CARAVAN door Vincent Wauters, directeur van de Brusselse circusschool  Presentatie van HandiCirque door Charlotte Delvaux, projectcoördinatrice 11.45u-12.15u: Initiatie in de circuskunsten, aangeboden door de leerlingen van HandiCirque De leerlingen van HandiCirque laten de journalisten en de deelnemers van de rondetafel kennismaken met de circustechnieken 12.15u-12.45u: Middagmaal en ontmoeting van de pers met de deelnemers aan de rondetafel

3

HANDICIRQUE EN CARAVAN Een rondetafel toegespitst op de uitwisseling van informatie en ervaringen Zoals reeds aangekondigd in de inleiding, organiseert de ivzw CARAVAN een belangrijke ontmoeting rond HandiCirque in de lokalen van de circusschool. Specialisten op het gebied van de circuskunsten en van de gehandicaptenzorg nemen deel aan deze rondetafel en wisselen informatie en ervaringen uit. Genodigden:

              

Association Française de Cirque Adapté, Annie Gysberg Cirk Divers, Tine Demurie en Liesbeth Verbrugge Cirkus in Beweging, Rika Taeymans Circabulle, Véronique Swennen Créahm Bruxelles, Véronique Chapelle Créahm Liège, Raphaël Hardenne Delphine Tollet, initiatiefneemster van het project HandiCirque in België en van de audiovisuele documentaire ‘Cirque Ma Boule’ L'Ecole de Cirque ‘Carabistouille’, Sandrine Wawrzyniak L'Ecole de Cirque de Gembloux, Amélie Lambert L'Espace Différence, Véronique Humblet en Pauline Pichon Françoise de Gottal, actrice, instructrice acteren (Brusselse circusschool) Pascale Lomba, instructrice HandiCirque (Brusselse circusschool) Françoise de Gottal, instructrice HandiCirque (Brusselse circusschool) Pierre Viatour, acteur, instructeur HandiCirque (Brusselse circusschool) Geneviève Wertz, pedagogisch verantwoordelijke (Brusselse circusschool)

4

CARAVAN (www.caravancircusnetwork.be) De internationale vereniging CARAVAN verenigt 7 pedagogische circusscholen uit 7 Europese landen. De Brusselse circusschool is stichtend lid en huisvest het secretariaat van deze internationale vzw. De vereniging promoot de circuskunsten binnen het kader van de educatie van Europese jongeren en streeft naar een kwaliteitsverbetering van het onderricht door bijvoorbeeld uitwisseling van jongeren of van opleidingen voor instructeurs1. CARAVAN kon worden opgericht dankzij het Europese programma ‘Jeunesse en Action’, onder leiding van het Bureau International Jeunesse. Het is in dit kader dat de Brusselse circusschool besloot haar knowhow inzake het werken met personen met een handicap te delen met de Europese partners van de vereniging. Scholen die lid zijn van CARAVAN:       

Circus Elleboog (Amsterdam) Belfast Community Circus School (Belfast) Cabuwazi Cirkus (Berlijn) Zaltimbanq’ (Luxemburg) Le Plus Petit Cirque du Monde (Bagneux, Parijs) Sorin Sirkus (Tampere, Finland) De Brusselse circusschool

1

Ter info, in juli 2009 vindt er een uitwisseling van jongeren plaats. Ook wordt er in juni 2009 een vorming voor instructeurs georganiseerd in Paris-Bagneux.

5

HANDICIRQUE: DE CIRCUSKUNSTEN TEN DIENSTE VAN PERSONEN MET EEN HANDICAP 1. Ontstaan In 1990 start de Brusselse circusschool met een project dat de circuskunsten ten dienste wil stellen van personen met een handicap. Voorgeschiedenis: de circusschool wordt gecontacteerd door een verantwoordelijke van een instelling. Hij is op zoek naar een activiteit voor een groep doofstomme adolescenten die door hun handicap voortdurend geconfronteerd worden met frustrerende situaties. Deze activiteit moet zorgen voor een herwaardering en voor een nieuwe groepsdynamiek. Het toenmalige opleidingsteam gaat de uitdaging aan en zet er zich met hart en ziel voor in. Door het progressief aanleren van de circustechnieken (acrobatie en grondacrobatie, goochelkunst, evenwicht, trapeze en acteren), rekening houdend met de mogelijkheden van elk individu, krijgen de jongeren terug PLEZIER in het ondernemen van activiteiten en slagen ze erin hun angst en hun handicap te overstijgen. Omwille van het succes en de belangstelling die dit project opwekken, neemt de Brusselse circusschool in 1998 Delphine Tollet aan om de verdere ontwikkeling ervan te verzekeren. Ze gaat een partnerschap aan met Handicap International teneinde de personen of instellingen die niet over de nodige middelen beschikken te laten delen in dezelfde ervaring. In 2001 vestigt de school zich op de prestigieuze site van Tour & Taxis. Het daaropvolgende jaar, in 2002, verschijnt er bij Editions Luc Pire een fotoboek, gerealiseerd door Christophe Smets. ©

Christophe Smets

6

In 2004 verwelkomt de Zuidelijke Antenne van de Brusselse circusschool drie HandiCirque-groepen. In 2006 nemen de leerlingen van HandiCirque voor het eerst deel aan ‘De Dolle Circustent’, de jaarlijkse voorstelling van onze academie. Hetzelfde jaar nog komt het atelier ‘Mêle tes potes’ tot stand. Dit innoverende project brengt volwassenen met en zonder handicap samen. Alles draait om samenwerking en de voorbereiding van een buitengewoon nummer waarin circus en acteren hand in hand gaan. In 2007 wordt op initiatief van Delphine Tollet de documentaire ‘Cirque Ma Boule’ (52’) gedraaid. Zlatina Rousseva regisseert de film en de productie is in handen van productiehuis Good and Bad news. De documentaire krijgt steun van Cap 48 en van Minister Huytebroeck en werd uitgezonden op de RTBF. In 2008 verwezenlijkt Jonas, een van onze HandiCirque-leerlingen samen met de sportpresentatoren van de RTBF een interventie tijdens de uitzending Cap 48.

7

2. Doelstellingen Door beweging de lichamelijke bewustwording stimuleren  Zich leren concentreren op wat er zich in het lichaam afspeelt  Naar het lichaam leren luisteren om het beter aan te voelen, te kennen en te controleren Het ontwikkelen van expressiviteit en creativiteit  Het eigen lichaam gebruiken om zich uit te drukken (non-verbale taal), het stimuleren van de vrije en spontane expressie om het eigen potentieel aan expressie en creativiteit te laten opbloeien. Het ontwikkelen van de sociabiliteit  Leren samenwerken en anderen eerbiedigen. Zelfvertrouwen en zelfverzekerdheid opbouwen. Het stimuleren van ‘integratie/demarginalisatie’  De instelling verlaten om naar de circusschool te gaan, is op zich al een stap naar integratie. Een kunst beoefenen net als de ‘anderen’ is een tweede belangrijk punt: zowel personen met een handicap als ‘normale’ personen bekwamen zich samen in de circuskunsten. Elkaar leren kennen, wederzijds observeren en helpen: iedereen vervult een rol en respecteert de andere. Het circus is leuk. Ik ben gek op de foulards en de borden. Op een koord lopen Ik doe graag voorstellingen Ik hou van ‘Patale’.* Ik lach graag en het circus doet me lachen. *PASCALE, animatrice van de Circusschool

Carmela

8

3. HandiCirque, 3 hoofdlijnen, 3 pistes, 3 debatten Deze eerste ontmoeting tussen Belgische actoren van het circus ten dienste van personen met een handicap staat grotendeels in het teken van uitwisseling en ontmoeting. Het opmaken van een stand van zaken kan helpen bij het structureren van de voorgestelde activiteiten. De nadruk ligt hierbij op het verbeteren van de inhoud ervan en het stimuleren van toekomstige partnerschappen. ‘Een circus toegankelijk voor alle personen met een handicap’ Welke balans kan er opgemaakt worden over de circusactiviteiten voorgesteld aan personen met een handicap? Blijven ze tot het domein van het experiment behoren of kan het project en de basisbeginselen ervan worden gedefinieerd? 

‘Atelier creatie van een voorstelling’

Het idee zelf een circusvoorstelling te creëren is nieuw, hoewel identieke projecten al het licht zagen binnen het domein van het theater en de dans. Is het mogelijk om op basis van deze laatste ervaringen de ‘funderingen’ te leggen van deze nieuwe richting binnen het circus. Welke richting inslaan en welke valstrikken vermijden bij het uitwerken van deze activiteiten in alle eerbied voor personen met een handicap? 

‘Integratie van de persoon met een handicap’

In de Brusselse circusschool stellen we vast dat de uitwisseling tussen kinderen met en zonder handicap voor iedereen een pluspunt vormt! Ieder kind (met of zonder handicap) leert hierdoor sociaal gedrag aan en komt in contact met een persoon die ‘anders’ is: een kans dus om zichzelf en de anderen te ontdekken. Bovendien leidt deze uitwisseling ook tot de opwaardering, de ontplooiing en het welbevinden van het kind met een handicap dat tegelijkertijd zijn autonomie ontwikkelt. Deze ontmoeting laat evenzeer het ‘gewone’ kind een stap zetten in de wereld van het ‘buitengewone’ kind als omgekeerd.

9

De integratie is ook voelbaar in het dagelijkse leven in de circusschool. Elkaar ontmoeten op het secretariaat of in de cafetaria is altijd een goede gelegenheid om een praatje te maken. Daarom vinden we het ook zo belangrijk dat de HandiCirque-ateliers plaatsvinden in onze school en niet in de instellingen. Leveren andere circusprojecten gelijkaardige positieve ervaringen op? Welke balans kan er uiteindelijk opgemaakt worden over de positieve effecten en de beperkingen van deze integraties?

© Christophe Smets

10

4. Onze instructrices HandiCirque    

Charlotte Delvaux, logopediste, coördinatrice en instructrice sinds 2004 Pascale Lomba, licentiate lichamelijke opvoeding, instructrice sinds 1995 Françoise de Gottal, instructrice HandiCirque Pierre Viatour, instructeur HandiCirque Het circus: dat zijn voorstellingen en elke woensdag feest. We lachen met Pascale en Cécile we leren, we spelen…

Eric 5. HandiCirque in cijfers Instellingen 17 groepen (gemiddeld 7 deelnemers per groep) uit 13 instellingen (dagcentra, verblijfscentra, gespecialiseerde scholen) nemen elke week deel. Integratie Ieder jaar nemen er 11 kinderen met een handicap, waarvan 4 zonder assistent, deel aan de academielessen. In de stages worden gemiddeld 10 kinderen met een handicap opgenomen. Mêle tes potes (nieuw project) 4 volwassenen zonder en 3 volwassenen met een handicap TOTAAL: 143 deelnemers met een handicap 11

6. Perspectieven      

Bekendheid geven aan HandiCirque in België en het project ontwikkelen in Europa Een pedagogisch document HandiCirque uitwerken De structurering van HandiCirque voortzetten binnen de circusschool Een opleiding creëren voor HandiCirque-instructeurs op Europees niveau via CARAVAN Het initiatief ‘Mêle tes potes’ voortzetten, door voorstellingen buitenshuis te geven. Academiecursussen creëren voor personen met een auditieve handicap Vandaag organiseert de Brusselse circusschool activiteiten voor kinderen, jongeren, volwassenen en personen met een handicap. Er staat binnenkort een nieuw project op stapel: het creëren van activiteiten specifiek afgestemd op doven en slechthorenden met de gebarentaal als communicatiemiddel. Dit project heeft tot doel de communicatiemoeilijkheden te overbruggen waarmee de instructeurs vaak worden geconfronteerd.

 Verdergaan met het stimuleren van uitwisselingen: deelname aan de uitzending CAP 48, voorstellingen buitenshuis,…

12

DE BRUSSELSE CIRCUSSCHOOL, DAT IS OOK… ALGEMENE PRESENTATIE 1. De Brusselse circusschool: wie zijn we? De in 1981 opgerichte Brusselse circusschool wendt al van bij de aanvang de circuskunsten aan als een middel tot persoonlijke ontplooiing. Vanuit deze overtuiging en pedagogische aanpak ontwikkelde de school op empirische wijze een eigen knowhow. De ludieke en niet-competitieve benadering spitst zich toe op het stimuleren van de verbeelding. Centraal staan de ontwikkeling van het zelfvertrouwen, het respect voor de medeleerlingen en het aanvaarden van de andere als toeschouwer. Maar de circusschool is meer dan dat Een eigentijdse plek De Brusselse circusschool maakt deel uit van Tour & Taxis. Deze site binnen het Brusselse gewest staat vandaag voor een grote urbanistische uitdaging. De school ligt op de grens tussen de Stad Brussel en Molenbeek en richt zich op de Maritiemwijk, een kwetsbare, kosmopolitische wijk in volle mutatie. De school vormt een echte brug tussen de wijk en Tour & Taxis. Een heterogeen team Er werken meer dan 50 personen voor de school, in de coördinatieploeg of als instructeur. Het gevarieerde profiel van deze dynamische en gekwalificeerde medewerkers draagt bij tot de diversiteit binnen de school…

13

2. Een opleiding volgen dankzij de Brusselse circusschool a. Professionele opleidingen

-

Pedagogische opleiding (post-bachelor of post-master pedagogie) Deze één jaar durende voltijdse opleiding vertrekt vanuit de pedagogische benadering van de Brusselse circusschool om instructeurs in de circuskunsten te vormen. De studenten verwerven zowel een globale pedagogische bagage als een grondige kennis van de circuskunsten.

-

Studies Artistieke Pedagogie - EPArt (Opleiding circusinstructeurs) In samenwerking met het Institut Jacques Dalcroze in België stelt de Brusselse circusschool een vier jaar durende opleiding voor in de artistieke pedagogie.

-

Vorming van Assistent toneelregisseurs (F.A.R.S.) F.A.RS. is een sociaal-economisch project dat zich richt tot weinig gekwalificeerde jongeren, met als doel hen een springplank te geven naar een nieuwe job.

-

Ontdekkingsopleiding De Brusselse circusschool organiseert ontdekkingsopleidingen voor in educatie gespecialiseerde hogescholen en universiteitsfaculteiten.

14

b. Vorming amateurs -

De Academie voor Circuskunsten Meer dan 600 kinderen, adolescenten en volwassenen trekken elke week naar de Brusselse circusschool om de lessen bij te wonen van de Academie voor Circuskunsten. In de lijn van de filosofie van de school ligt de nadruk op persoonlijke ontwikkeling en geven deze lessen de mogelijkheid een passie voor een fysieke, creatieve en ludieke activiteit te beleven. - De Creatieve Ateliers Liefhebbers van het circus en van het spektakel kunnen deelnemen aan de creatieve ateliers. Samen met andere leeftijdgenoten krijgen de jongeren in de ateliers de kans een nummer te creëren dat ze zullen opvoeren tijdens festivals of evenementen in België en in het buitenland. c. De Brusselse circusschool: organisator van evenementen De poorten van de school gaan regelmatig open voor het grote publiek tijdens niet te missen grote en kleine evenementen voor circofielen. Onze belangrijkste evenementen:         

Le Chapiteau en Folie/ opendeurdagen De Belgische jongleerconventie Het feest ‘Onmiddellijke Inscheping’ (Maritiemwijk) Presentatie van de Pedagogische Opleiding De tournee van het P’tit Cirque en Palq in Waals-Brabant Cap 48/RTBF Zinneke Parade En tal van evenementen onder de circustent Circusfestival ‘Plaats voor de lente’ (Stad Brussel)

 15

3. Circusschool en sociale actie a. Wijkcircus Jongeren uit benadeelde wijken kunnen via het project Wijkcircus kennismaken met alles wat de school te bieden heeft. Ze kunnen er zichzelf ontdekken, overstijgen en aan een positief zelfbeeld werken. Dit project werkt zowel rond teamgeest als rond persoonlijke ontwikkeling en heeft heel wat te bieden: een gestructureerd en structurerend kader, het gemengde karakter van de lessen, sociale diversiteit, kennismaking met kunst en cultuur. Bovendien worden essentiële noties over respect en solidariteit doorgegeven. Ons Wijkcircus werd ontwikkeld in nauwe samenwerking met de Stad Brussel en de gemeenten Molenbeek en Vorst. Dankzij dit wijkcircus integreert de school zich in de omringende wijken en werd ze mettertijd een van de belangrijke motoren van de ontwikkeling ervan. b. HandiCirque Sinds 1990 neemt de Brusselse circusschool de uitdaging aan en stelt ze de circuskunsten ten dienste van personen met een handicap. Het project HandiCirque richt zich tot personen met een mentale handicap en/of met psychomotorische stoornissen. Dankzij dit project konden verscheiden groepen bijzondere studenten elke week, via de circustechnieken hun lichamelijk, creatief en relationeel potentieel ontdekken. Bovendien kunnen ‘buitengewone’ kinderen terecht in de lessen van de Academie. Ze worden begeleid door een gespecialiseerde assistent die hun integratie vergemakkelijkt.

16

Onze partners en vrienden van het Project CARAVAN/HandiCirque:

Met dank aan onze beschermheer, Jaco Van Dormael Meer info: www.ecoledecirquedebruxelles.be/ rubriek opleiding amateur of www.handicirque.be Contacten Pers Hélène Leroy [email protected] 0476/43.45.66 Voor HandiCirque Charlotte Delvaux, coördinatrice en instructrice [email protected] Voor CARAVAN François Henrard, projectverantwoordelijke [email protected]

17