Voorzitter: Penningmeester: Secretariaat: Bestuur:
Rob Saal Thomas Luyken Katinka van Ankeren Eline Pellinkhof Oscar Eerland Ina Ruijter
Redactie:
Ries Hoogendoorn Ookmeerweg 174/8 1068 AV Amsterdam 020-6103401
[email protected] www.bijenpark.nl Baron v. Schimmelpennick v. d. Oyeweg 4 1067 HV Amsterdam
Onze Website: Adres: Redactieleden:
Eline Pellinkhof Katinka van Ankeren Trudy Franc
Bij-Zaken verschijnt 4 keer per jaar Verschijningsdatums: 1/3, 1/6, 1/9, 1/12 Kopij moet uiterlijk 1 week voor verschijningsdatum bij de redactie zijn.
Stichting Bijenpark Amsterdam (SBA) Secretariaat:
Lizet Hoekert
[email protected]
Voor de huur van een siertuin en de aan- of verkoop van huisjes kunt u zich schriftelijk wenden tot het secretariaat van de SBA. Voor de huur van een tuin of imkertuin is het lidmaatschap van de AVBB vereist.
2
Van de bestuurstafel Het jubileumjaar is begonnen. 100 jaar, proficiat AVBB. De jubileumcommissie is volop bezig de plannen vorm te geven voor een feestelijk jubileum voor imkers en tuiniers. Mocht U een verzoek krijgen om uw steentje bij te dragen dan hoop ik dat U daar gehoor aan zult geven. Zoals U weet vindt de viering plaats op zondag 22 september. In deze Bijzaken vindt U het Feestbericht van de jubileumcommissie waarin zij een aantal plannen presenteren. Een tuin is een stuk grond dat onderhouden wordt, waar planten groeien (liefst drachtplanten) en niet overwoekerd wordt door onkruid. Ook een imkertuin behoort zo een tuin te zijn. Helaas, dat is in een aantal gevallen niet zo. Een klein aantal imkertuinen lijkt zelfs op een bedrijfsterrein en dat is zeker niet de bedoeling. Ik weet van mezelf dat imkeren prioriteit één is voor imkers en dat tuinonderhoud op de tweede plaats komt. Bij het huren van een imkertuin zijn ook de imkers de verplichting tot tuinonderhoud aangegaan. Het kost maximaal een aantal middagen per seizoen. Laat dit jubileumjaar een aanleiding en een begin zijn om alle imkertuinen een aantrekkelijk aanzien te geven. Dat is uw cadeau aan de vereniging. Bezoekers zullen dat op prijs stellen. Tip: Als uw tuin overwoekerd is door onkruid, zaai het in met gras en maai dit gras wekelijks. Aan het einde van de zomer heeft U een mooi tapijtje en is het onkruid verdwenen. Wij mogen trots zijn op al het schoon van onze bijenparken. Laten wij als imkers daar ook een bijdrage aan leveren! Trouwens, de bijen vinden dat drachtplanten een must zijn. Rob Saal
Feestbericht van de Feestcommissie Oproep voor het verzamelen van materialen voor het maken van een bijenhotel, een rozenpad, en eetbare producten voor ‘de Proeverij’ uit eigen Bijenpark Beste imker of tuinier van het Bijenpark, Zondagmiddag 22 september 2013 belooft volgens weervoorspellers een prachtige najaarsdag te worden en net die dag vieren we op het Nieuwe Bijenpark het 100-jarig bestaan van onze AVBB, de Amsterdamse Vereniging ter Bevordering van de Bijenteelt. De 5-tallige Jubileumcommissie (John Löwenhardt - voorzitter, Ina Ruijter, Marja van der Veldt, Lydia van Veen en Marianne Ziekemeyer) oriënteren zich op de haalbaarheid van feestelijke, leerzame, sfeervolle en ... eetbare evenementen. Liefst kostenarm, want tot op heden is nog geen subsidie
3
gevonden. Daarvoor is uw aller hulp nodig, dus van zowel u imker, als u tuinier! Bijenhotel > graag materiaal ‘met een gaatje’: Ter gelegenheid van ons 100-jarig jubileum willen we graag een bijenhotel bouwen, i.s.m. het Calandlyceum in Amsterdam Nieuw West. De besprekingen zijn gaande. Daartoe is allerhande natuurlijk materiaal bruikbaar waar ‘een gaatje in zit’, van rietstengels, oude aardewerken potten, hele/kapotte dakpannen en bakstenen met gaatjes tot houtblokken (gaatjes worden geboord). De bedoeling is om rechts van de suikerloods (links op het parkeerterrein NP), naast de bloembakken tegen de hegaan, een aparte berg van materialen te creëren waar de makers van het bijenhotel naar believen uit kunnen putten. We zien uw medewerking zeer graag tegemoet. Het rozenpad > materiaal: gedroogde rozenblaadjes: “Ons pad gaat over rozen!” Het linkerpad naar het Museum toe is bij uitstek geschikt om op de jubileumdag een ‘Via Roza’ te creëren. Met aan het einde de al bestaande boog van Thuja mooi versierd en een wensboom, waar gasten hun wens in mogen hangen. U bewaart de rozenblaadjes gedroogd (rozentakken in de schaduw ondersteboven ophangen) en in het najaar levert u uw voorraad aan. Leuk idee? Helpt u mee? Coördineert u met plezier? Of wilt u mede gastheer/vrouw zijn om gasten te ontvangen en over de VIA ROZA te begeleiden naar de wensboom? Gewenst: producten uit eigen Bijenpark: ‘Het eetbare park’ is een grote trend en het idee is om op de kleine markt die het feest vergezelt op 22 september ook een of enkele kramen (dat hangt af van het aanbod) in te richten met producten uit eigen park. Dus producten van u! Met verkoopmogelijkheid. Imkers kunnen hun honing aanbieden, maar hebt u een siertuin, dan kunt u ook meedoen. In beide Bijenparken hanteren we van oudsher (in 2013 bestaat het Bijenpark 60 jaar) een biologische manier van tuinieren en dientengevolge zijn al onze eetbare planten van wortel, bloesem tot blad, gifvrij. Dat leidt tot heerlijke en eerlijke producten, we denken aan: appelmoes(sap), hazelnotenolie, vlierbloesemchampagne, kastanjepuree, zoetzure lijsterbesgelei, pesto van look of drieblad, mispelgelei, jam van kweeperen/pruimen/vlierbes, rozenwater, kruidenthee van ginkgo, enzovoort. Laat uw creativiteit erop los! Voelt u animo om van uw tuinoogst lekkere parkprodukten te maken en voor de feestmarkt te bewaren? Taartenbakwedstrijd: Of, bak een taart voor de High Tea (daar gaat u nog meer over horen) en doe mee aan de taartenbak-wedstrijd die daaraan voorafgaat. Spreken (één van) de activiteiten u aan, wilt u meedoen? Graag! Neem s.v.p. contact op met Ina Ruijter, email:
[email protected] of Marianne Ziekemeyer (o.a. rozenpad)
[email protected]. Voor alle toezeggingen en/of aanmeldingen geldt: hoe eerder, hoe beter. Met groene groet, Ina Ruijter (imker) & Marianne Ziekemeyer (NP 64)
4
Tot slot een recept voor meidoornbessen, die te vinden zijn langs de Baron v. Schimmelpennick v. d. Oyeweg: Was en ontsteel de meidoorns. Kook ze minstens een kwartier samen met citroensap, beetje kaneel, kardemom. Zeef alles en weeg het goedje nadien. Voeg evenzoveel gewicht aan (gelei)suiker of honing toe en laat nog enkele minuten al kokend op volume komen tot een volrode jam. Supergezond en lekker! (vrij naar: ‘Van Nature’, Ria Loohuizen)
Oudste boek over bijen De Hortus Botanicus geeft het allereerste boek over het leven van bijen opnieuw uit. Het gaat om ‘Van de Byen, hare wonderlicke oorsprong’ uit 1597. Het boek diende tweeënhalve eeuw als handleiding voor imkers.
Ter herinnering aan Theo Dobbe Ons erelid is overleden. Theo heeft in goede gezondheid de leeftijd van 87 jaar mogen bereiken. Na veel jaren op ons Bijenpark te hebben gewoond en geïmkerd is Theo samen met zijn partner naar Engeland verhuisd om daar weer te gaan imkeren. Daar konden ze hun draai niet vinden en ze verhuisden naar een prettiger klimaat, naar Malta. In de tijd dat zij op ons park leefden heeft Theo vele jaren de soos geleid en samen met de heer Vermande diverse basiscursussen imkeren geleid. Ze hadden eerst alleen een imkertuin, later de grote tuin waar ze samen een heel fijne tijd hebben gehad. We denken met warmte aan Theo terug. Ben, gecondoleerd.
Groeten, Ries en de leden van de AVBB 5
Hoveniersbedrijf
TUINDORP bv. Nieuwemeerdijk 13 1171NA Badhoevedorp
Wedsite: www.hoveniersbedrijftuindorp.nl E-mail:
[email protected] Tel: 020-6192484 / Fax 020-6192012 AL MEER DAN 35 JAAR ERVARING IN AANLEG, ONDERHOUD EN RENOVATIE
Vereniging van hoveniers en groenvoorzieningen ©MJH
6
Speciaal voor de bijenparken levering van grond, compost, zand e.d. zonder bezorgkosten. Wilt u ook profiteren van onze Vakkennis & vakmanschap maak dan een vrijblijvende afspraak
Tuinzondagen 2013
Voor de komende maanden hebben we weer een leuk programma samengesteld: 24 maart om 16.00 uur. ‘Mysterieuze planten’ door Marjan Sorgdrager Sommige planten zijn geneeskrachtig, sommige planten zijn voorspellend, van sommige planten wordt je verliefd, er zijn er zelfs die de zinnen prikkelen. En waarom verdwijnt het bosanemoontje na haar bloei zomaar? Dit en meer komt aan bod tijdens deze boeiende lezing. In samenwerking met ‘de tuinclub van Janine de Vries’ 28 april om 16.00 uur. ‘Libellen en waterjuffers’ door Weia Reinboud Er zijn op onze parken veel tuinen met vijvers. In en om al die vijvers leven libellen en waterjuffers. Er zijn veel meer soorten dan je zo maar zou denken. Weia Reinboud is een expert. Zij komt er alles over vertellen en laten zien. 26 mei Open dag SBA Zie bladzijde 8 25 augustus om 16.00 uur. ‘Tuinen van het impressionisme’ door Frits van Ooststroom Vorig seizoen kwam Frits van Ooststroom een prachtige lezing houden over hoftuinen. Dit keer komt hij ons vertellen over tuinen van het impressionisme, natuurlijk met talloze schitterende voorbeelden. Dat belooft weer een mooie middag te worden. 22 september Eeuwfeest AVBB Zie bladzijde 3 27 oktober om 16.00 uur. ‘Niet elke marter in een boom is een boommarter’ door Aaldrik Pot Een tijd geleden werd er op het NP een boommarter gesignaleerd. De Drentse boswachter Aaldrik Pot laat ons nader kennis maken met de boommarter, de steenmarter en de das. Dit alles, naar eigen zegge, vanuit een volstrekt onwetenschappelijke invalshoek. Net zoals vorige jaren zijn de tuinzondagen in het Bijenmuseum op het Nieuwe Bijenpark. Na afloop is er een gezellige nazit met een hapje en een drankje en dan is er ook gelegenheid om de prachtige Bijenpark ansichtkaarten en de speciale postzegel ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de AVBB te kopen. Leg deze data vast in uw agenda. We zien u graag op 24 maart! Eline, Trudy en Janine
7
Open Dag SBA Dit jaar is de open dag op 26 mei. We sluiten aan bij de algemenere ‘Dag van het Park’. De open dag duurt van 14.00 tot 17.00 en is zoals altijd op het NP. Na afloop is er een gezellige nazit met hapjes en drankjes voor alle imkers, tuiniers en hun gasten. We gaan ervan uit dat iedereen zijn of haar tuin openstelt voor bezoekers. Mocht u dat onverhoopt niet willen, zet dan een kruiwagen op uw pad. Dit jaar zijn er de volgende activiteiten: stekjesbeurs, fototentoonstelling, imkerdemo’s en een interessante plantenroute “band met een plant”. Tevens zijn de mooie Bijenpark ansichtkaarten en de AVBB postzegels te koop. WIJ VRAGEN UW HULP: -Voor de interessante plantenroute vragen wij u om een korte beschrijving van de plant (kan van alles zijn, van boom tot struik, van eenjarige tot vaste plant, of zelfs onkruid) waar u een speciale band mee heeft. Misschien heeft u een plant die een herinnering oproept, waar u een haat/liefde verhouding mee heeft, die altijd op het juiste moment zijn mooiste kant laat zien, die u van iemand gekregen heeft, die zo mooi staat op die ene plek, waar u altijd bij wegdroomt… kortom met welke plant heeft u een bijzondere band? Als u dat in het kort (4 regels is al genoeg) wilt opschrijven en naar een van ons wilt opsturen, kunnen wij een leuke route door de verschillende tuinen uitzetten. -Voor de stekjesbeurs roepen wij u op om uw stekjes te bewaren en in te leveren op 26 mei vanaf 13.00 bij het museum. -Voor de imkerdemo’s vragen wij een imker die graag vertelt over zijn of haar hobby. -Voor de fototentoonstelling vragen wij uw mooiste foto (max. 2) uit te printen op A-4 formaat en in te leveren bij de PR- commissie. -Voor de open dag zelf vragen wij helpers: cateraars, koffie/thee zetters, gastheren en -vrouwen, sjouwers, opruimers, afwassers… Uw reacties graag aan de pr- commissie: Aleid van Wifferen:
[email protected] Jan Mooren:
[email protected] Trudy Franc:
[email protected]
Hommels en Theepotten
Tom Verhoeven
Veel mensen geven nog steeds de voorkeur voor een keurig onderhouden voortuintje met strakke vormen boven een wat meer rommelig ogende Engelse “Cottage Garden”. Het nadeel van het telkens opruimen en bijhouden van de tuin is dat veel inheemse planten het moeilijk hebben om er te overleven. Dat geldt ook voor vogels en kleine dieren zoals muizen. Hommels (er zijn verschillende soorten hommels die niet allemaal dezelfde habitat zoeken) nestelen vaak op of in de grond en hebben dan een zekere voorkeur voor verlaten muizenholen. In keurige tuintjes zullen we die echter niet veel aantreffen. Om de hommels toch een plekje te geven
8
is dit een leuk idee: Neem een oude aardewerk theepot – misschien staat er nog ergens een op zolder of snuffel eens rond op een rommelmarkt voor een mooi exemplaar – doe er wat hondenhaar of kattenhaar in (of beter nog muizenhaar), zorg er voor dat de deksel vast zit (klein beetje lijm) en zoek een plekje in de tuin om de theepot in te graven. De tuit van de theepot moet wel zichtbaar blijven.Kies wel een plekje dat goed te zien is, zodat de af en aan vliegende hommels te observeren zijn. En dan rustig afwachten tot het wat warmer weer wordt. Hommels zijn vaak al vanaf eind februari begin maart op zoek naar een geschikt nest. Gelezen op de site http://www.nederlanders.fr/group/bijen-in-frankrijk
Insecten, het eten van de toekomst
Marja van der Veldt
Op de imkersoos van februari heeft de Wageningse wetenschapper Arnold van Huis verteld waarom wij meer insecten zouden moeten eten. Insecten hebben een hoog eiwitgehalte, weinig vet en zijn milieuvriendelijk te kweken. Ze gebruiken weinig grondstoffen en de uitstoot van broeikasgassen en ammoniak is veel minder dan bij vee. Het is zelfs zo, dat de veeteelt op dit moment wereldwijd verantwoordelijk is voor ongeveer 18% van het broeikaseffect en voor tweederde van de ammoniakuitstoot, aldus Van Huis. Insecten als sprinkhanen en meelwormen dragen slechts voor ongeveer een honderdste bij aan die uitstoot. Daar komt nog bij dat door de stijgende welvaart in opkomende landen steeds meer mensen vlees willen eten en de problemen dus alleen maar toenemen. Kortom er moet echt iets gebeuren. Van Huis is ervan overtuigd dat insecten in de nabije toekomst een belangrijke rol kunnen spelen in de oplossing van de voedselproblemen in de wereld. Niet alleen om voornoemde redenen, maar ook omdat ze lekker zijn. Ter illustratie laat hij afbeeldingen zien van markten in ontwikkelingslanden waar allerlei insecten te koop aangeboden worden en van insecten etende mensen. Zij smullen waar wij misschien nog aarzelend onze tanden in een gesuikerde sprinkhaan zetten. Cultureel bepaald, zegt Arnold van Huis. Insectentaartjes We mochten ze zelf ook proberen. Jan Willem Ruijter had muffins gebakken met buffalo wormpjes, afgewerkt met een toefje honingroom met een gekarameliseerde sprinkhaan. Heerlijk!! Niets makkelijker dan een gekarameliseerde sprinkhaan! Verwarm een laagje smakelijke olie in een pan en rooster hierin kort de sprinkhanen. Strooi er suiker overheen en blijf roeren tot de suiker bruint. Leg de sprinkhanen op een bord en laat afkoelen. Wij leerden dat je de vleugeltjes en de pootjes van de sprinkhanen verwijdert, voordat je ze in de pan doet. Maar noodzakelijk is het niet. Ter inspiratie werd gebruikt: Het insectenkookboek van Arnold van Huis en Henk van Gurp. Marja van der Veldt, foto’s Miriam Kater
Vervolg Apidologie
9
Altijd je neus achterna
Gelezen door Ries
Door deze speciale uitgave van Apidologie leren we de fascinerende wereld van het bijenbrein kennen en ervaren we hoe bijen geheugenkunstenaars worden. In de vorige uitgave van Dr. Heike Ruff ging het over het vermogen van het zicht. Deze keer wordt de aandacht gelegd bij reuk en smaak. Tekening 1 SP; Speciale Sensoren SB; REM Reuk / Smaak AN; Zenuw/Antenne AL; Antennenalloben PK; Geheugen Tekening 2 Zintuigen/sensillen reageren op reuk, vochtigheid, temperatuur, stromingen, CO², mechanische prikkels, Borstelachtige sensillen, kegelvormig, poriënplaten, De neus in de antenne De reuk wordt mogelijk gemaakt door 60.000 “neuronen” zenuwcellen, die als reukorgaan in de zintuigcellen zitten. Geurmoleculen worden door poriën in deze zintuigcellen opgenomen en als signaal door zenuwen naar een speciale hersenstructuur (antennalloben) geleid. Van hier zenden projectneuronen de informatie over verschillende zenuwnetwerken naar een speciaal geheugenareaal (Pilzkörper), dat gelijk de informatie verwerkt. Sociale insecten, die zeer leergierig zijn, verwerken en onthouden alle informatie van beelden, geur en chemische prikkels en slaan deze naar behoefte op in de daarvoor bedoelde hersenregionen, in het Duits “Pilzen genoemd”. Deze Pilzenkörper “PK” bestaan uit ongeveer 170.000 zenuwcellen. Meer dan bloemengeur De speciale zintuigcellen “sensillen” op de antenne verwerken niet alleen bloemengeur, maar ook geurstoffen zoals hormonen. Al naar hun functie hebben ze heel andere vormen: kielvorm, haar-gelijkend, holvormig en poriën. Over zulke poriën gaat ook het koninginnenferomoon naar de lymfebloedbaan van de bijen. Daar wordt het aan de transportproteïne gebonden, die het naar de
10
overeenkomstige receptoren brengt. Dit zijn speciale celstructuren, die chemische prikkels kunnen waarnemen. Nadat de prikkels zijn ontvangen wordt het signaal verder naar de Pilzkörper (geheugen) geleid. Van daaruit zenden zenuwcellen de impulsen, die ook hormonen kunnen onderscheiden, aan andere structuren verder. Zo beïnvloeden binnenkomende feromoonsignalen de hormoonverdeling van andere hormonen als juvenielhormoon, ecdyson of ecdysteriod. Deze hormonen werken op elkaar in met biogene aminen, die als boodschappers ook informatie van de ene naar de andere zenuwcel doorgeven. Gezamenlijke sturen ze de ontwikkeling van de bij en zijn gedrag. Geur stuurt de taakverdeling De antenne van een dar en de werksters zien er gelijk uit maar er is een onderscheid. De dar bezit één element meer dan de werksters (12) Hierdoor bezit de dar 5 maal meer zintuigcellen, over de hele voelspriet verdeeld. Aangepast aan het darren leven zijn de zintuigcellen extra gevoelig voor het feromoon van de koningin. Dat koninginnenferomoon het activeert o.a. de bouw van vitellogenin, een eiwit dat de bouw van juvenielhormoon onderdrukt. Dat is belangrijk, omdat de JH-spiegel een belangrijke factor is die de arbeidsverdeling in het volk regelt, de vliegactiviteiten stimuleert en het onderscheiden van de ene bij als verzorgende of de andere als haalster. Geur-irritatie Bij het overdragen van informatie over de chemische boodschappers, neuronen, worden speciale structuren gebruikt van de receptor. Deze overdracht kan gemakkelijk verstoord worden. Veel substanties in insecticiden binden namelijk ook aan deze receptoren en verhinderen dat de eigenlijke boodschapper kan aanhaken. Zo kan men zich voorstellen, welke gevolgen dat voor de signaal-overdracht en daardoor ook voor de geheugenprestaties van de bijen kan hebben. Zelfs Thymol beïnvloedt enige van deze receptoren. Maar daarover berichten we in een volgende aflevering. Hoe communiceren zenuwcellen Zenuwcellen (neuronen) communiceren met elkaar via boodschappers (tranmitters). Tussen de neuronen zijn contactpunten (synapsen), die door een kleine tussenruimte(synaptische ruimte) gescheiden zijn. Het electro-signaal laat aan het einde van de zenuwcel de boodschapper los. De boodschapper bindt aan de ontvanger (receptor) van de andere zenuwcel. De honingbij heeft receptoren voor nikotine-acetylcholin, gaba (gamma-aminoboterzuur), glutamat of oktopanim. Zodra de boodschapper de verbindingsplaats bezet, verandert de receptor zijn vorm en er ontstaat een kleine opening (ionenkanaal). Door deze poriën kunnen nu elektrisch geladen deeltjes, zoals natrium- of calciumionen, de cellen inen uitstromen. Daardoor komt het tot een verschuiving van de elektrische lading en ontstaat er een elektrisch signaal dat tot het einde van de neurons geleid wordt. Daar kan er opnieuw een boodschapper vrijgegeven worden voor informatie naar de volgende zenuwcel.
11
Koningin treedt niet af Nergens worden zoveel koninginnen aangetroffen als in het dierenrijk. In tegenstelling tot hun menselijke equivalent treden deze koninginnen nooit tussentijds af; een koningin is koningin tot de dood erop volgt. Haar taakomschrijving is bovendien erg eenvoudig, zij wordt geacht zich voort te planten. Meer wordt niet van haar verlangd en dat is maar goed ook, want het is een uitputtende bezigheid. Voor nevenwerkzaamheden is geen tijd en geen plaats. De koningin bij bijen, wespen, mieren of termieten is de hele dag en aan de lopende band bezig met de productie van het nageslacht. Het is een 24/7-baan die zich inhoudelijk geheel beperkt tot het leggen van eitjes; zelfs de opvoeding van het kroost is uitbesteed. Verder mag een koningin maar één keer paren. Tijdens de daad, overigens meestal met meerdere mannetjes achter elkaar, vergaart zij zoveel spermacellen dat ze daar de rest van haar leven mee toe kan. Het is kortom een weinig benijdenswaardige functieomschrijving: paren en daarna blijven leggen. Toch werkt het prima. In ettelijke groepen insecten, maar ook bij sommige garnalen en zelfs bij een enkel zoogdier (de naakte molrat), is in de loop van de evolutie een soort arbeidsdeling ontstaan waarbij een grote hoeveelheid werksters voor het nest en de groep zorgt, en één of enkele koninginnen zich wijden aan de productie van nageslacht. Zo’n hiërarchische minimaatschappij, door biologen eusociaal genoemd, is een succesvolle onderneming. Verreweg de belangrijkste diersoort met een koningin is de honingbij Zonder bijen, die voor bestuiving zorgen, zou u geen appels, peren of kersen kunnen eten, zouden er geen amandelen zijn om marsepein van te maken, zouden er geen witte, bruine of sperziebonen zijn en nog duizend-en-een andere voedings- en siergewassen zouden simpelweg niet bestaan. De economische waarde van bestuiving door bijen komt naar schatting boven de 150 miljard euro per jaar uit. Desondanks gaat het slecht met de bijen en dat ligt voor een deel aan het gebruik van insecticiden. Uw appeltje mag niet al zijn aangevreten voordat u zelf uw tanden erin zet. Fruit met graafgangen van larven is onverkoopbaar en dus wordt er gespoten met insecticiden. Maar niet alleen de plaaginsecten bezwijken daaraan, ook de honingbij legt uiteindelijk het loodje. Onlangs is weer gepleit voor het verbod op het bestrijdingsmiddel Imidacloprid, waarvan Utrechtse toxicologen de schadelijkheid aantoonden. Ook wanneer pas ná de bloesemperiode wordt gespoten – de bestuiving heeft dan al plaatsgevonden – is het spul funest. Het kan verwaaien eb het laat residuen achter waar de bij mee in aanraking kan komen. Bijensterfte is het gevolg, zó massaal dat die arme koningin er al eitjesleggend niet tegenop kan werken. Uiteindelijk heeft ook een koningin niet het eeuwige leven. Na een tijdje gaat ze dood en als alles goed gaat, hebben de werksterbijen daarop geanticipeerd en een nieuwe koningin opgekweekt. Er is altijd sprake van troonsopvolging in de vrouwelijke lijn. Mannen tellen bij de bij niet mee. Ze mogen misschien een keer de koningin bevruchten, maar daar houdt hun nut wel mee op. Dierenmaatschappijen met een koningin zijn eigenlijk extreem feministisch. Door Jelle Reumer, directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Uit: Trouw, 2 februari 2013.
12
----------Uitnodiging--------Algemene Ledenvergadering van de Amsterdamse Vereniging tot Bevordering van de Bijenteelt
Dinsdag 9 april 2013, 20.00 uur In het Museum op het Nieuwe Bijenpark, Baron van Schimmelpenninck van der Oyeweg 4, 1067 HV Amsterdam U wordt ontvangen met koffie vanaf 19.30 uur
1. Opening door en mededelingen van de voorzitter 2. Verslag Extra Algemene Ledenvergadering van 20 nov. 2012 3. Ingekomen stukken 4. Jaarverslag 2012 5. Financieel verslag 2012/begroting 2013 6. Verslag van de kascommissie/benoeming kascommissie 7. Verhogen minimum bijdrage donateurs van € 5,- naar € 10,8. Activiteiten verenigingsjaar 2013 9. 100 jaar AVBB 10. Verkiezing bestuursleden, zie toelichting hieronder 11. Zaken betreffende de Stichting Bijenpark Amsterdam 12. Rondvraag 13. Sluiting van de vergadering Toelichting punt 9 Mevrouw M.E. Obdam is aan de beurt van aftreden, zij stelt zich niet herkiesbaar. In haar plaats wordt voorgedragen de heer T. Luyken. Verder draagt het bestuur de heer O. Vrij voor als nieuw bestuurslid. Tegenkandidaten kunnen tot voor de aanvang van de vergadering bij het bestuur ingediend worden in een voordracht ondertekend door tenminste 10 leden. De heer O. Eerland heeft aangegeven eveneens af te treden als bestuurslid.
Verslag extra Algemene Ledenvergadering van de Amsterdamse Vereniging tot Bevordering van de Bijenteelt, gehouden dinsdag 20 november 2012 in het Museum op het Nieuwe Bijenpark. Afwezige bestuursleden met kennisgeving: Ria Obdam, Oscar Eerland, Katinka van Ankeren, Eline Pellinkhof. Overigen: John Löwenhart, Fam. Wolters. Aanwezig: Rob Saal, Ries Hoogendoorn, Ab Holkamp , Marianne Ziekemeyer, Hanneke Boersma, Marja van der Veldt, Ina Ruijter.
13
1. Opening De voorzitter opent de vergadering. Doel van de bijeenkomst is toestemming te verkrijgen van de vergadering om € 1500 ten laste van dit jaar te mogen brengen ten behoeve van het lustrum in 2013. Dit om de jubileumcommissie duidelijkheid te geven over beschikbare gelden. Daarnaast zal goedkeuring worden gevraagd aan de vergadering voor de totale (globale) jubileumbegroting. 2. Goedkeuring notulen algemene ledenvergadering van 13 maart 2012 De notulen worden goedgekeurd. Met dien verstande dat bij punt 8 Christine Burggraaf wordt vermeld als lid van de jubileumcommissie. Dat is onjuist. Dat moet zijn Lydia van Veen. En Jungschleger wordt met een ‘e’ en niet met ‘ä’ gespeld. 3. Presentatie programma jubileum De ideeën worden gepresenteerd en kort toegelicht. 4. Goedkeuring aanpassing begroting 2012: € 1500 reserveren ten behoeve van het 100-jarig jubileum Er zijn enige mutaties in de samenstelling van de jubileumcommissie. Teruggetreden zijn Trudy Franc, Ries Hoogendoorn en Ineke Jungschleger. Nieuwe commissieleden zijn John Löwenhardt als voorzitter en Marianne Ziekemeyer. Naast de opgebouwde reservering van € 5000 en € 2200 opbrengst van de veiling, is er dus door de extra reservering van € 1500 nu beschikbaar € 8700. Tevens is er subsidie aangevraagd bij de Stichting Cultuur Participatie. Voor eind december wordt duidelijk of die subsidie wordt toegekend. Mocht dat niet zo zijn dan zal in januari subsidie worden aangevraagd bij het Prins Bernhardfonds. Omdat nog niet vaststaat of er subsidie wordt verstrekt, zijn er voor het jubileum twee begrotingen gemaakt. Eén waarbij rekening is gehouden mét verstrekte subsidie en één zonder. Bovendien heeft een bedrijf € 1000 beschikbaar gesteld, waarop aanspraak gemaakt kan worden wanneer geen subsidie verleend wordt en daardoor voorgenomen activiteiten niet gerealiseerd kunnen worden. De SBA stelt zich voor € 1500 euro garant, mocht de begroting door onverwachte ontwikkelingen overschreden worden. De vergadering gaat akkoord met de reservering. 5. Goedkeuring begroting 100-jarig jubileum De vergadering is akkoord. Het bestuur mag verschuivingen binnen de begroting aanbrengen. In de begroting is de financiering van het digitaliseren van het AVBB filmarchief opgenomen. De SBA schenkt als jubileumcadeau € 1500, een bedrijf € 500. 6. Rondvraag Hanneke Boersma stelt vast dat de SBA € 1500 heeft bijgedragen aan het digitaliseren van de historische films en zich voor € 1500 garant stelt bij overschrijding van de begroting. Zij laat weten dat ze dit nogal krenterig vindt van de SBA. Een jubileum met uitstraling is voor de SBA belangrijk. PR is belangrijk nu volgend jaar zeker tien huisjes in de verkoop komen. Hanneke wil graag een pleidooi houden voor wat extra scheutigheid. Rob zal dit binnen de SBA bespreken. Ab Holkamp heeft een vraag gekregen van een AMC-dokter. ‘Wat kan er gedaan worden aan het behoud van de bijen?’ Het is niet helemaal duidelijk wat
14
de dokter voor ogen staat. Ab zal, mede uit naam van de AVBB, nog eens vragen wat precies de gedachten zijn van de man. 7. Sluiting Om 21.00 uur sluit de voorzitter de vergadering.
Jaarverslag 2012 Amsterdamse Vereniging tot Bevordering van de Bijenteelt Nieuwjaarsreceptie Ook dit jaar kon men weer een grote groep imkers en tuiniers begroeten. Scheidend voorzitter Ries Hoogendoorn sprak voor het laatst de mensen toe, waarna hij op zijn beurt werd toegesproken door achtereenvolgens Eline Pellinkhof namens de AVBB, Rob Saal namens de SBA en Klaudia Onnasch namens de cursisten. Ook zegde Rob scheidend SBA-secretaris Pauli v.d. Zijden dank, zij wordt opgevolgd door Lizet Hoekert. Ries, Trudy, Eline en Daniëlle hebben alles wederom in goede banen geleid. Bestuur Het AVBB-bestuur bestond in 2012 na de ALV van 13 maart uit de dames M. E. Obdam, I. Ruijter, E.C.J. Pellinkhof en K.M. van Ankeren en de heren O. Eerland en R.R. Saal. Bestuursvergaderingen Het bestuur is in 2012 vier maal bijeengekomen, en wel op 26 januari, 17 april, 19 september en 15 november. Algemene ledenvergadering Deze werd op dinsdag 13 maart gehouden in het museum op het Nieuwe Park, om 20.00 uur. De opkomst was zeer matig. Op 20 november werd een extra ledenvergadering gehouden met als voornaamste doel toestemming te krijgen om in 2012 €1500 extra te reserveren ten behoeve van de viering van het lustrum. Beginnerscursus Op 3 maart ging de beginnerscursus met 8 cursisten van start, waarvan 5 het diploma behaalden. Vier kersverse imkers hebben hun bijenstekkie gevonden op het Nieuwe Park. Imkersoos De soosochtenden – elke eerste zondag van de maand (m.u.v. de zomermaanden) werden redelijk tot goed bezocht. Door imkers, maar ook door andere belangstellenden. Regelmatig besteedt de lokale media aandacht aan onze bijeenkomsten. Zeker als er een wat breder onderwerp wordt behandeld. Dit jaar ontvingen we o.a. Bart de Coo over korfimkeren (februari). In maart kwam Pam van Stratum van de Teeltgroep Vitale Bijen. Doel van deze groep is het kweken van gezonde bijen die de varroamijt de baas zijn, zonder dat de imker hen bestrijdt. Hans Nieuwenhuijsen sprak in april over solitaire bijen en in mei was het onderwerp ‘bijengezondheid’ met als spreker Jelle Kampen, gezondheidscoördinator van Noord-Holland. In juni geen soos, maar tijd voor de jaarlijkse open dag. In oktober stond de eerste imkersoos van het nieuwe
15
soosseizoen in het teken van de diploma-uitreiking aan de jonggeslaagden. Net als vorig jaar literair omlijst. Bij bijen denken we in de eerste plaats aan honing. Maar in november ging het om de was. Onder leiding van Irma de Jonge werd met verschillende technieken was verwerkt tot kaarsen. Een heuse workshop. Geert van Kerckhove van Beecare Amsterdam kwam in december vertellen over ‘urban beekeeping’, bijenhouden in de stad. NBV Op 14 en 15 juli werd weer deelgenomen aan de landelijke Open Imkerdagen op vijf verschillende plaatsen in de stad. Op zaterdag organiseerde Ab Holkamp op de volkstuin Tigeno een open dag. In het Sarphatipark deed Oscar Vrij dat. Rene Genet ontving belangstellenden onder de Nesciobrug en Vincent Driest deed hetzelfde bij de Gaasperplas. En dan was er natuurlijk de openstelling van ons eigen Nieuwe Park. Open Tuinen Dag van de SBA Zaterdag 3 juni was er zoals gewoonlijk veel belangstelling voor de Open Tuinendag van de Stichting. Op deze dag werd door de AVBB een veiling georganiseerd in het museum ten behoeve van de viering van het 100-jarig bestaan van de AVBB in 2013. De opbrengst was € 2207,10. Tevens werden door Bickeryfoods vijf complete, nieuwe kasten inclusief volken ten behoeve van de cursus aangeboden, plus een presentatiewand voor het museum, zijnde het resultaat van hun actie rond de Innocent Smoothies voor het behoud van bijen. Tuinzondagen 25 maart: Lezing over mossen door Chris Iles. 1 april: De AVBB organiseert een lezing over solitaire bijen door Hans Nieuwenhuijzen. 22 mei: Tuinvrouw Loes Langendijk, wereldberoemd van radio Noord-Holland, vertelt over tuinen in het algemeen, sfeer in tuinen en tuintrends. (In samenwerking met de tuinclub van Janine de Vries.) 3 juni: Open dag 26 augustus: Wandeling Oude Park en het naastliggende Siegerpark. 30 september: Lezing over ijsvogels door Jelle Harder 21 oktober: Lezing ‘Vorstelijk tuinieren’ door Frits van Ooststroom Table d’hôte In 2012 werden er geen table d’hôte diners gehouden (helaas). Lestuin De lestuin en enige verwaarloosde imkertuinen werden geschoond door een hardwerkende groep leden en andere betrokkenen op 1 december. Bij-Zaken Ook dit jaar lag Bij-Zaken weer vier maal op de mat; dit wederom dankzij Eline Pellinkhof, Ries Hoogendoorn en Trudy Franc. Dank aan de leden die een stukje hebben ingezonden. Onze adverteerders zorgden ook ditmaal voor drukkostenreductie. Ledenaantal Eind december 2012 bestond de AVBB uit 170 leden. Rooster aftreden 2013 Ria Obdam
16
2014 2015 2016 2017
17
Katinka van Ankeren Eline Pellinkhof Oscar Eerland Rob Saal, Ina Ruijter
Nieuwjaarsreceptie Op 6 januari (het lijkt alweer een eeuwigheid
geleden) luidden we het nieuwe jaar in, het jaar waarin we de de100 ste verjaardag van de AVBB zullen vieren. Het was, zoals altijd, een heel gezellige en druk bezochte receptie. Omdat we dit jaar ons eeuwfeest vieren, heeft het bestuur van de SBA een bijzondere postzegel uitgegeven, de exclusieve AVBBpostzegel. Het ontwerp is van Eline Pellinkhof. Zij maakte gebruik van een foto van Ries Hoogendoorn. De prachtige en unieke postzegel á € 0,50 is voor gewone post te gebruiken. Na alle toespraken verkocht de penningmeester van de SBA, Christine Burggraaff, de eerste exemplaren. Op de tuinzondagen en de open dag van de SBA kunnen de postzegels ook gekocht worden. Dan zijn ook de mooie ansichtkaarten te koop. Alle vrijwilligers worden weer heel hartelijk bedankt voor het gezellig maken van het museum, de mooie bloemen en de heerlijke hapjes.
---------Bijsluiter-------Hanepoot
Column van Trui Franc
Onkruid, of geen onkruid, dat is de vraag. Tja, onkruid, het blijft een probleem. Het groeit veel harder dan andere planten. Het komt ook altijd veel eerder op. Het is er altijd, en altijd hinderlijk, maar…het bestaat eigenlijk niet. Wat wij onkruid noemen en te vuur en te zwaard bestrijden, zijn ook gewoon maar plantjes. Ze hebben alleen een imagoprobleem. Daar kunnen zevenblad en brandnetel toch ook niks aan doen? Ze bestaan nou eenmaal, klaar. Maar toch, wie wil er nou hanepoot in z’n tuin? Ooit van gehoord, van hanepoot? Ja, als bepaald handschrift, maar als plant? Onkruid is er in vele soorten en namen. Ik kan ze nooit onthouden. Ik ben heel erg slecht in onkruid. Paardenbloem en madelief gaan nog wel, maar verder… Daarom vraag ik het maar telkens: “Hebben wij dit zelf geplant, of moet het weg?” Ik ga door het leven met een heel slecht onkruidgeheugen. Hanepoot Gelukkig is daar een boekje voor. Het heet toepasselijk: ‘Onkruid herkennen’. De plantjes worden, met veel foto’s, beschreven vanaf hun vroegste kiemvorm. Fijn! Ideaal voor een kruk als ik. Het is de bedoeling dat je met dit boekje in de
18
hand onkruid leert determineren. Nou is het inderdaad een heel interessant boekje, maar ik kan er niet veel mee. Ik kan me er niet op concentreren. Elke keer probeer ik het weer, maar ik kom nooit ver. Mijn fantasie slaat aldoor op hol. Het zit ‘m in die namen. Mijn gedachten vliegen weg zodra ik lees over blaartrekkende boterbloem, of korrelganzevoet. Als ik bij zachte dravik en kwade unjer ben aangekomen, hèb ik het niet meer. Kwade unjer, hoe verzin je het! En wie heeft er ooit bedacht om een plantje ‘gewoon guichelheil’ Hoenderbeet te noemen? Zou er ook ongewoon guichelheil bestaan? Het is net schelden: “Weet je wat jij bent, je bent een beklierde duizendknoop!” Zou er iemand zijn die weet wat je hem toevoegt als je hem een ‘grote windhalm’ noemt? Er zijn overigens nog meer duizendknopen: knopige- en viltige-, en die worden net als verschillende soorten perzikkruid ook roodbeen genoemd. Waarom!?! Er zijn nog meer van die ‘gewone’ plantjes: gewone duivekervel, gewone rolkaver, gewone steenraket en gewoon biggekruid. Ze zullen best gewoon zijn hoor, maar niet voor mij. Ik vind ze allemaal raar. En waarom staan de ongewone soorten niet in dat boekje? Sommige namen zijn nog wel schattig. Zo is daar het vlasbekje. Daar zou je nog wel een koosnaampje van kunnen maken. Maar met gekroesde melkdistel kan ik geen kant op. En wat te denken van zwaluwtong, stippelganzevoet en zeegroene ganzevoet. Dat klinkt toch als een akelige aandoening, net als mijn hielspoor, alleen is dat nou weer géén onkruid. Dan heb je ook nog uitstaande melde. Waar of hoe staat dat dan uit? Er blijkt ook vertakte leeuwetand te bestaan, net als veerdelig tandzaad. Je zult er maar last van hebben. Gesprekje in de wachtkamer: “Heeft u ook zo’n last van veerdelig tandzaad?” “Nee, ik heb een vertakte leeuwetand, erg pijnlijk hoor.” En waarom precies witte krodde?Zijn er nog andere kleuren krodde? Krodde, ook zo’n naam… Ken je de oude Krodde nog? Ik zie hem nog zo voor me: op klompen kuierend door het dorp, handen op de rug, loden jasje, Manchester broek, pet op en een pijp in z’n mond... En dan die eenlettergrepige namen: kweek, oot, heen, duist. “Ik heb de laatste tijd toch zoveel last van duist in mijn handen.” Het is net als met die moderne kindernamen. Die zijn ook vaak volkomen krankzinnig. Jongens heten tegenwoordig: Ding, Nor, Woest, Splynter, of PippDjo en meisjes: Storm, Bijjoux, Psyche, Capucine of Lovejoy. Echt waar! Je zult toch 85 zijn en Lovejoy heten… Planten vinden het natuurlijk niet erg om een gekke naam te hebben, ook niet als ze oud zijn, maar ik kan er slecht tegen. Mijn hersens willen niet. Er zit voor mij dus niets anders op dan alsmaar blijven vragen of iets weg moet of niet. Of ik moet leren leven met klein streepzaad, tuinbiggelkruid en hoenderbeet. En dan heb ik het nog niet eens over stinkende gouwe gehad. Niks mis met onkruid hoor, maar die namen…
19
Agenda (onder voorbehoud)
Tuinzondagen
Imkersoos
Meestal elke laatste zondag van de maand om 16.00 uur. Plaats: Museum NP
Elke 1e zondag van de maand 10.30 uur inloop met koffie. Aanvang: 11.00 uur. Plaats: Museum NP
Afz: AVBB M.J. Hoogendoorn Ookmeerweg 174 1068 AV Amsterdam
Bezorgadres;
Tuinzondagen 2013-02-18 -24 maart om 16.00 uur. ‘Mysterieuze planten’ door Marjan Sorgdrager -28 april om 16.00 uur. ‘Libellen en waterjuffers’ door Weia Reinboud
Cursus 2013 Zat 16, 23 en 30 maart Zat 6, 13, 20 en 27 april Zon 12 mei Zat 25 mei Zat 15 juni Zat 6 en 20 juli Zat 31 augustus
-26 mei Open dag SBA
Soos 2013
-25 augustus om 16.00 uur. ‘Tuinen van het impressionisme’ door Frits van Ooststroom
-3 maart: Jan Piet Frens: Bijenhouden in Benin en in Rwanda -7 april: Hans Nieuwenhuysen: Spinnendoders; solitaire wespen die op spinnen jagen -5 mei: Marien den Haan over (de bewoners van) Bijenhotels - 2 juni: Bijenles voor kinderen door Niek van Dijk (Kinderen en kleinkinderen zijn van harte welkom)
-22 september Eeuwfeest AVBB -27 oktober om 16.00 uur. ‘Niet elke marter in een boom is een boommarter’ door Aaldrik Pot
20
21
